Pintor tu konten

Pintor tu daftar isi

PASAL 2

“Dijalo Debata” do Silehon-lehon ni Nasida I

“Dijalo Debata” do Silehon-lehon ni Nasida I

HEBER 11:4

INTINA: Sejarah taringot ibadat na sittong naung ditottuhon Jahowa

1-3. (a) Aha do sukkun-sukkun na lao tabahas? (b) Aha do opat syarat na ikkon taulahon di ibadat na sittong? (Ida gambar di mula ni parsiajaran.)

SAI diparrohahon si Abel do akka biru-biruna i. Holong do rohana tu akka biru-biru i. Ai nungnga diurus ibana i mulai sian na tubu. Dung i dipillit ibana ma piga-piga biru-biru i, diseat, jala dipelehon tu Debata. Alai olo do Debata manjalo pelean ni si Abel i nang pe ibana jolma na so sempurna?

2 Marhite tondi parbadia disurat si Paulus do na dijalo Debata silehon-lehon ni si Abel. Alai dang dijalo Jahowa silehon-lehon ni si Kain. (Jaha Heber 11:4.) Gabe tubu ma sukkun-sukkun, boasa dijalo Debata silehon-lehon ni si Abel, alai dang dijalo Ibana silehon-lehon ni si Kain? Aha do na boi taparsiajari sian contoh ni si Kain, si Abel, dohot akka halak na di Heber bindu 11? Sian alus ni sukkun-sukkun on taboto ma aha na termasuk tu ibadat na sittong.

3 Lao tabahas ma akka na masa mulai sian tikki ni si Abel sahat tu tikki ni si Hesekiel. Adong opat syarat na porlu diulahon asa dijalo Debata ibadatta i. Na parjolo, ikkon holan tu Jahowa do dilehon ibadatta i. Na paduahon, kualitasna ikkon na dumenggan. Na patoluhon, ikkon sesuai do carana tu na dihalomohon Debata. Jala na paopatton, alasanna ikkon sittong.

Boasa Dang Dijalo Pelean ni si Kain?

4, 5. Sian dia do diboto si Kain na ikkon tu Jahowa dilehon ibana peleanna i?

4 Jaha 1 Musa 4:2-5. Diboto si Kain do na ikkon tu Jahowa dilehon ibana peleanna i. Ai godang do tikki dohot kesempatan ni si Kain lao marsiajar taringot Jahowa. Hampir marumur 100 taon ma ibana dohot si Abel anggina i, tikki mangalehon pelean nasida. * Sian na gelleng, nungnga diboto nasida taringot Taman Eden. Mungkin boi do diida nasida sian na dao na massai uli taman i. Pasti boi do diida nasida akka kerubim na manjaga dalan lao tusi. (1 Mus. 3:24) Pasti dipaboa natua-tuana do Jahowa na manoppa saluhutna, jala na so lomo rohana jolma i matua jala mate. (1 Mus. 1:24-28) Jadi, pasti diboto si Kain do na ikkon tu Jahowa dilehon ibana peleanna.

5 Aha do muse na boi mangonjar roha ni si Kain mangalehon pelean i? Nungnga dipaboa Jahowa hian na lao ro sada ‘pinoppar’ lao manghancurhon ulu ni “ulok” na mangoto-otoi si Hawa mambahen keputusan na so denggan. (1 Mus. 3:4-6, 14, 15) Ala si Kain do anak siakkangan, dirippu ibana do ra ibana ‘pinoppar’ na dijanjihon i. (1 Mus. 4:1) Jala di tikki i, makkatai dope Jahowa tu akka jolma na mardosa i. Umpamana dung mardosa si Adam makkatai do Jahowa tu ibana, mungkin marhite sada suru-suruan. (1 Mus. 3:8-10) Makkatai do muse Jahowa tu si Kain dung dilehon ibana peleanna. (1 Mus. 4:6) Jadi diboto si Kain do na holan Jahowa tama lao disomba.

6, 7. Na hurang denggan do kualitas ni pelean ni si Kain manang na sala do carana mangalehon i?

6 Attong boasa dang lomo roha ni Jahowa mangida pelean ni si Kain i? Na hurang denggan do kualitasna? Dang adong dipaboa di Bibel. Holan didok do di Bibel molo ibana mangalehon “hasil [ladang] na niulana i”. Alai sian Patik ni si Musa, dipaboa Jahowa do na dijalo Ibana pelean sisongon i. (4 Mus. 15:8, 9) Molo taingot muse situasi di tikki i, mangallang sayur dohot buah do akka halak. (1 Mus. 1:29) Hape di tikki i, tano na di luar ni Taman Eden nungnga diburai Debata. Pasti loja do si Kain mangula asa boi denggan hasil ladang na lao dipelehon i. (1 Mus. 3:17-19) Jadi hasil kerja keras dohot sipanganon na boi mambahen ibana mangolu do na dipelehon si Kain. Alai nang pe songon i, dang dijalo Jahowa pelean ni si Kain i.

7 Attong na so sittong do cara ni si Kain mangalehon pelean i? Na so sesuai do carana tu lomo ni roha ni Debata? Sesuai do. Alana tikki na so dijalo Jahowa i pelean ni si Kain, dang cara ni ibana mangalehon pelean i na diparsoalhon Jahowa. Jala dang adong dipaboa di Bibel songon dia cara ni si Kain manang si Abel mangalehon pelean ni nasida i. Attong aha do na sala?

Dang sittong alasan ni si Kain mangalehon pelean (Ida paragraf 8, 9)

8, 9. (a) Boasa dang lomo roha ni Jahowa tu si Kain dohot tu peleanna? (b) Aha do na boi taboto sian Bibel taringot si Kain dohot si Abel?

8 Surat ni si Paulus tu halak Heber patuduhon dang sittong alasan ni si Kain lao mangalehon peleanna i. Dang marhaporseaon si Kain. (Heb. 11:4; 1 Joh. 3:11, 12) Alani i ma dang lomo roha ni Jahowa tu si Kain dohot tu peleanna i. (1 Mus. 4:5-8) Ala Ama na parholong do Jahowa, dipaingot Ibana do anakna. Alai dang diargai si Kain nanggo saotik pe sipasingot na sian Jahowa i. Gabe dipasombu ibana do na jahat mangarajai rohana. Gabe ‘marmusu, marbada, jala mangiburu’ ma ibana. (Gal. 5:19, 20) Jadi nang pe dilehon ibana pelean i tu Jahowa, denggan kualitasna, jala sittong carana, gabe sia-sia do i sude ala jahat rohana. Sian na masa tu si Kain on hita marsiajar, ibadat na sittong i dang holan ulaon na tarida sian luar.

9 Godang do di Bibel disurat taringot si Kain. Boi do taboto taringot hata ni Jahowa tu ibana, aha alus ni si Kain, akka goar ni anakna, dohot pangalaho ni akka pinopparna. (1 Mus. 4:17-24) Alai taringot si Abel dang adong dipaboa di Bibel na adong pinopparna. Jala dang adong disurat hata ni si Abel disi. Nang pe songon i, boi do hita marsiajar sian aha na diulahon ibana. Akka aha ma i?

Si Abel do Sitiruon na Denggan Mangulahon Ibadat na Sittong

10. Songon dia do si Abel gabe sitiruon na denggan lao mangulahon ibadat na sittong?

10 Holan tu Jahowa do dilehon si Abel peleanna i. Alana diboto ibana do holan Jahowa na tama disomba. Kualitas ni peleanna i pe massai denggan do. Ai dipillit ibana do piga-piga sian “anak ni biru-biruna na parjolo tubu”. Memang dang adong dipaboa didia dilehon ibana peleanna i, di langgatan manang na dang. Alai na pasti, dang diparsoalhon Jahowa carana mangalehon pelean i. Jala na uppetting, i ma alasan ni ibana mangalehon pelean i. Nang pe nungnga onom ribu taon salpu na masa i, alai torus dope hita marsiajar sian ibana. Dilehon si Abel do peleanna i tu Jahowa, ala porsea ibana tu Debata jala holong rohana tu aturan ni Jahowa na sittong i. Sian dia do i boi taboto?

Diihutton si Abel do opat syarat na ikkon diulahon di ibadat na sittong (Ida paragraf 10)

11. Boasa didok Jesus si Abel mangulahon lomo ni roha ni Debata?

11 Na parjolo, taparrohahon ma songon dia hata ni Jesus taringot si Abel. Takkas do ditanda Jesus ise si Abel. Ai di surgo do Jesus tikki mangolu si Abel. Las do rohana mamparrohahon anak ni si Adam on. (Poda 8:22, 30, 31; Joh. 8:58; Kol. 1:15, 16) Ala dibereng Jesus do sude na diulahon si Abel, gabe didok ibana ma si Abel on halak na mangulahon lomo ni roha ni Debata. (Mat. 23:35) Halak na mangulahon lomo ni roha ni Debata diboto do, na holan Jahowa na marhak manottuhon dia na sittong dohot dia na sala. Jala sian hata dohot pambahenanna ikkon tarida do na diihutton ibana aturan ni Debata. (Bandingkon Lukas 1:5, 6.) Porlu do tikki di sasahalak asa boi ibana didok halak na mangulahon lomo ni roha ni Debata. Sian on boi taboto, andorang so dipelehon si Abel dope pelean i nungnga ditanda ibana halak na toktong mangihutton aturan ni Jahowa. Pasti dang mura ibana mangulahon i. Ai dang dibahen si Kain dirina gabe sitiruon na denggan, ai jahat do abangna i. (1 Joh. 3:12) Omakna pe dang mangihutton paretta ni Debata. Jala bapakna pe mangalo Jahowa. Ai naeng ibana sandiri do na manottuhon dia na denggan jala na jahat. (1 Mus. 2:16, 17; 3:6) Jadi barani do si Abel, alana dibahen ibana do keputusan na asing sian keluargana!

12. Aha do na patuduhon na asing si Kain sian si Abel?

12 Na paduahon, taparrohahon ma songon dia Apostel Paulus paboahon kaitan ni marhaporseaon tu mangulahon na sittong. Ibana mandok, “Alani haporseaon do umbahen dipelehon si Abel pelean na dumenggan tu Debata sian pelean ni si Kain. Marhite haporseaonna i, dipatuduhon Debata do naung diulahon ibana na sittong.” (Heb. 11:4) Hata ni si Paulus on patuduhon, asing do si Kain sian si Abel. Saleleng ngoluna, porsea do si Abel tu Jahowa sian nasa rohana. Jala porsea do ibana na sittong sude ulaon ni Jahowa i.

13. Aha do na boi taparsiajari sian si Abel?

13 Sian contoh ni si Abel on, taboto ma ikkon sittong do alasanta manomba Debata asa dijalo ibadatta i. Ikkon marhaporseaon do hita tu Jahowa, jala ikkon taihutton do aturanna i sian nasa rohatta. Asing ni i hita marsiajar, ibadat na sittong i dang holan setia tu Jahowa di sada ulaon. Alai ikkon tapatudu do na setia hita di sude ulaonta.

Akka Bawa na Mangulahon Ibadat na Sittong

14. Boasa las roha ni Jahowa manjalo pelean ni si Noak, si Abraham, dohot si Jakkob?

14 Si Abel ma na parjolo sahali mangulahon ibadat na sittong, nang pe ibana jolma na so sempurna. Alai dang holan ibana na mangulahon i. Dipaboa si Paulus do akka halak na asing na mangulahon ibadat na sittong, songon si Noak, si Abraham, dohot si Jakkob. (Jaha Heber 11:7, 8, 17-21.) Tikki dilehon nasida peleanna tu Jahowa, las do roha ni Debata manjalo i. Boasa? Alana nasida dang sekedar holan mangalehon pelean. Alai diihutton nasida do opat syarat na ikkon diulahon di ibadat na sittong. Tabahas ma i.

Cara ni si Noak manomba Debata gabe sitiruon tu akka pinopparna (Ida paragraf 15, 16)

15, 16. Songon dia do si Noak patuduhon na diulahon ibana opat syarat i?

15 Tubu ma si Noak dukkon mate si Adam 126 taon. Di tikki i, nungnga godang halak di tano on na mangulahon ibadat na so sittong. * (1 Mus. 6:11) Holan si Noak dohot keluargana do na manomba Jahowa mamakke cara na sittong, sahat tu na ro Aek na Sumar. (2 Ptr. 2:5) Dung selamat ibana sian Aek na Sumar, taronjar ma roha ni si Noak lao mambahen sada langgatan. Dung i dilehon ibana ma pelean tu Jahowa. On ma langgatan na parjolo sahali dipaboa di Bibel. Sian nasa rohana do si Noak mangulahon i. Gabe sada contoh na denggan do on tu keluargana dohot tu sude pinopparna. Dipatuduhon si Noak do na holan Jahowa tama disomba, jala holan tu Ibana do ikkon dilehon pelean i. Sian sude binatang na adong, dipillit si Noak do “piga-piga binatang na ias, dohot piga-piga pidong na ias” lao dipelehon ibana. (1 Mus. 8:20) Dilehon si Noak do kualitas na denggan lao gabe peleanna. Ai Jahowa sandiri do na mandok akka binatang i ias.​—1 Mus. 7:2.

16 Dipelehon si Noak do sude binatang i di langgatan na binahenna i. Lomo do roha ni Jahowa tu cara sisongon i? Ido. Bibel mandok las do roha ni Jahowa tu peleanna i. Songon uap na angur do i di Ibana. Dipasu-pasu Ibana do si Noak dohot anakna alani pelean i. (1 Mus. 8:21; 9:1) Alai na uppetting na mambahen Jahowa manjalo peleanna, i ma alasanna mangalehon i. Peleanna i patuduhon na massai togu do haporseaon ni si Noak tu Jahowa. Porsea do ibana na sittong sude aturan dohot ulaon ni Jahowa. Bibel mandok, “Toktong do diihutton ibana dalan ni Debata na sittong i.” Ai torus do dioloi ibana Jahowa, jala diihutton aturan ni Debata. Ujungna, ditanda ma si Noak halak na mangulahon na sittong sahat tu saonari.​—1 Mus. 6:9; Hes. 14:14; Heb. 11:7.

17, 18. Songon dia do si Abraham patuduhon na diulahon ibana opat syarat i?

17 Tinggal di kota Ur do si Abraham. Godang do akka halak di kota i manomba Debata na so sittong. Adong do di kota i kuil na massai balga inganan lao manomba dewa bulan, si Nanna. * Bapak ni si Abraham pe manomba dewa hian do. (Jos. 24:2) Alai anggo si Abraham, Jahowa do na disomba ibana. Si Abraham mungkin marsiajar taringot Debata na sittong sian ompuna si Sem, anak ni si Noak i. Ai tikki marumur 150 taon si Abraham, mangolu dope si Sem.

18 Saleleng ngolu ni si Abraham, godang do dilehon ibana pelean. Alai tu Jahowa do sudena i dilehon ibana. Ai holan Jahowa do na tama lao disomba. (1 Mus. 12:8; 13:18; 15:8-10) Rade do si Abraham mangalehon kualitas na dumenggan tu sude peleanna i. Sian dia ma i taboto? Rade do si Abraham mangalehon si Isak, anak haholonganna i lao gabe pelean tu Debata. Dipaboa Jahowa do tu si Abraham songon dia cara na ikkon diulahon ibana lao mangalehon pelean i. (1 Mus. 22:1, 2) Jala dioloi si Abraham do sude paretta i. Dang adong nanggo sada pe na so diulahon ibana. Aut sugari dang dipaso Jahowa si Abraham di tikki i, pasti pamateonna do anakna i. (1 Mus. 22:9-12) Dijalo Jahowa do pelean ni si Abraham, ala sittong do alasan ni ibana mangalehon i. Alani i ma songon on disurat si Paulus, “Porsea do si Abraham tu Jahowa. Alani haporseaonna i, didok do ibana mangulahon na sittong.”​—Rom 4:3.

Gabe sitiruon do si Jakkob tu keluargana (Ida paragraf 19, 20)

19, 20. Songon dia do si Jakkob patuduhon na diulahon ibana opat syarat i?

19 Massai leleng do si Jakkob tinggal di Kanaan, di luat na dijanjihon Jahowa tu si Abraham dohot tu akka pinopparna. (1 Mus. 17:1, 8) Mangulahon ibadat na so sittong do akka halak di luat i, jala magigi do Jahowa mangida i. Sappe didok Jahowa do, “Sappattonokku ma pangisi ni huta i tu luar ni luat i.” (3 Mus. 18:24, 25) Tikki marumur 77 taon si Jakkob, lao ma ibana sian Kanaan, mangoli ma ibana, jala di pudian ni ari mulak ma muse ibana tusi rap dohot keluargana. (1 Mus. 28:1, 2; 33:18) Deba sian keluargana i gabe dohot do mangulahon ibadat na so sittong. Alai tegas do si Jakkob tu keluargana i, tikki disuru Jahowa ibana lao tu Betel mambahen sada langgatan. Andorang so lao tu Betel didok si Jakkob do, “Bolokkon hamu ma akka patung na adong di tonga-tongamuna. Paias hamu ma dirimuna.” Dung i diulahon si Jakkob ma sude tudu-tudu na dilehon Jahowa tu ibana.​—1 Mus. 35:1-7.

20 Dibangun si Jakkob ma piga-piga langgatan di Luat na Dijanjihon i. Jala sude na dipelehon disi dilehon tu Jahowa do. (1 Mus. 35:14; 46:1) Kualitas ni pelean ni si Jakkob, carana manomba Debata, dohot alasanna mangulahon i mambahen las roha ni Debata. Alani i, didok do ibana di Bibel halak na mangulahon “na sittong”. (1 Mus. 25:27) Na diulahon si Jakkob saleleng ngoluna gabe sitiruon na massai denggan do tu bangso Israel dohot tu pinopparna.​—1 Mus. 35:9-12.

21. Aha do na boi taparsiajari taringot ibadat na sittong sian akka bawa na setia i?

21 Aha do na boi taparsiajari taringot ibadat na sittong sian akka bawa setia i? Dos songon situasi ni nasida, olo do ra akka halak na di sakalilingta mungkin keluargatta, mambahen hita dang setia be tu Jahowa. Asa unang terpengaruh hita, porlu do tapatogu haporseaotta. Ikkon pos do rohatta molo aturan ni Jahowa i na dumenggan tu ngolutta. Tapatudu ma na porsea hita tu Jahowa marhite mangoloi Ibana. Tapakke ma tikki, gogo, dohot sude arta lao manomba Ibana. (Mat. 22:37-40; 1 Kor. 10:31) Molo tasomba Debata sian nasa tolapta, sesuai tu cara na dipangido Ibana, jala sittong alasanta mangulahon i, pasti dohonon ni Jahowa do hita halak na mangulahon na sittong. Las situtu do rohatta mamboto on!​—Jaha Jakobus 2:18-24.

Bangso na Mangulahon Ibadat na Sittong

22-24. (a) Tu ise do ikkon dilehon halak Israel peleanna? (b) Songon dia do kualitas ni pelean na dilehon halak Israel? (c) Songon dia do cara ni nasida mangulahon ibadat na sittong?

22 Dilehon Jahowa do Patik ni si Musa tu akka pinoppar ni si Jakkob, asa takkas diboto akka aha na dipangido Debata sian nasida. Molo dioloi nasida Jahowa, gabe ‘appunana na massai arga’ jala “bangso na badia” ma nasida. (2 Mus. 19:5, 6) Taida ma songon dia Patik ni si Musa patakkashon opat syarat na porlu diulahon di ibadat na sittong.

23 Takkas do dipaboa Jahowa tu halak Israel, holan Ibana do na ikkon disomba nasida jala holan tu Ibana do ikkon dilehon pelean i. Didok Debata do, “Holan Au do na ikkon disomba hamu. Unang somba debata na asing.” (2 Mus. 20:3-5) Kualitas ni pelean na dilehon nasida ikkon na dumenggan do. Umpamana, binatang na dipelehon i ikkon na sehat, jala dang marcacat. (3 Mus. 1:3; 5 Mus. 15:21; bandingkon Maleaki 1:6-8.) Nang pe halak Lepi manjalo bagianna sian pelean na dilehon tu Jahowa, alai nasida pe ikkon dohot do mangalehon pelean. Ikkon dilehon nasida do na dumenggan “sian sude sumbangan na dilehon” tu nasida. (4 Mus. 18:29) Asing ni i, dipaboa do tu halak Israel carana mangulahon ibadat na sittong. Dipaboa do takkas tu nasida aha na ikkon dipelehon, didia ingananna, jala songon dia i dipelehon. Adong do lobi sian 600 paretta na di patik i lao mangatur sude ulaon ni nasida. Didok do tu nasida, “Ikkon manat do hamu mamparrohahon sudena i jala mangulahon i songon na diparettahon Jahowa Debatamuna tu hamu. Unang manirpang hamu tu kanan manang tu kiri.”​—5 Mus. 5:32.

24 Dipaloas do halak Israel mangalehon peleanna i di inganan na dihalomohon nasida? Daong. Disuru Jahowa do bangsona i mambangun tabernakel, jala disi ma inganan ni halak mangulahon ibadat na sittong. (2 Mus. 40:1-3, 29, 34) Di tikki i, ikkon tusi do diboan halak Israel peleanna asa olo Debata manjalo peleanna i. *​—5 Mus. 12:17, 18.

25. Aha do na uppetting diparrohahon tikki mangalehon pelean? Patorang ma.

25 Sian sudena i, na uppetting i ma alasan ni halak Israel mangalehon pelean i. Ikkon dihaholongi nasida do Jahowa dohot akka aturanna sian nasa roha ni nasida. (Jaha 5 Musa 6:4-6.) Tikki dilehon halak Israel peleanna holan ala merasa wajib nasida mangulahon i, dang dijalo Jahowa peleanna i. (Jes. 1:10-13) Takkas do dipatuduhon Jahowa na so boi Ibana dioto-otoi bangso i ala dang disomba nasida Jahowa sian nasa roha. Marhite Panurirang Jesaya didok Ibana do, “Dipasangap bibir ni nasida Au, alai dao do roha ni nasida sian Au.”​—Jes. 29:13.

Ibadat di Bagas Joro

26. Aha do tujuan ni si Salomo mambangun bagas joro?

26 Marratus taon dukkon tinggal halak Israel di luat na dijanjihon i, dibangun Raja Salomo ma bagas joro ni Debata. Inganan i ma na dipakke lao mangulahon ibadat na sittong. Dao do undenggan bagas joro on sian tabernakel. (1 Raj. 7:51; 2 Kron. 3:1, 6, 7) Mulana, tu Jahowa do dilehon sude pelean na di bagas joro i. Dilehon si Salomo dohot rakyatna i do godang pelean, kualitas ni pelean ni nasida i massai denggan do, jala cara ni nasida mangulahon i pe sesuai do tu Patik ni Debata. (1 Raj. 8:63) Alai, dang alani uli ni bagas joro i, manang alani godang ni pelean i na mambahen Jahowa manjalo ibadatna i. Alasan ni nasida mangalehon pelean i do na uppetting di Jahowa. Jala i do na dipatakkas si Salomo tikki diresmihon bagas joro i. Didok ibana do, “Sian nasa rohamuna ma hamu mangihutton sude aturan ni Jahowa Debatanta i, jala toktong ma oloi parettana songon naung diulahon hamu sadari on.”​—1 Raj. 8:57-61.

27. Aha do na diulahon akka raja ni Israel dohot rakyatna di pudian ni ari, jala aha do na diulahon Jahowa?

27 Alai, dang diihutton halak Israel be hata ni si Salomo i. Dang diihutton nasida be aturan na dibahen tu ibadat na sittong. Roha ni akka raja ni Israel dohot akka rakyatna pe nungnga gabe jahat. Dang porsea be nasida tu Jahowa, jala dang parduli be nasida tu aturan ni Jahowa na sittong i. Alai holong do roha ni Jahowa tu nasida. Mulak-hulak do disuru Ibana akka panurirangna lao paingotton jala paboahon akibat ni pangalaho ni nasida i. (Jer. 7:13-15, 23-26) Si Hesekiel ma sada sian panurirangna. Ibana mangolu di tikki na susa, ala godang tantangan lao padenggatton ibadat na sittong.

Diida si Hesekiel do Naung Sega Ibadat na Sittong I

28, 29. Aha do na boi taboto taringot si Hesekiel? (Ida kotak “Hesekiel​—Akka na Masa di Tikkina”.)

28 Takkas do diboto si Hesekiel songon dia ibadat na diulahon di bagas joro na dibangun si Salomo i. Malim do bapakna, jala adong do giliran ni bapakna i lao marhobas di bagas joro i. (Hes. 1:3) Mungkin tikki dakdanak si Hesekiel, sonang do ngoluna. Pasti diajarhon bapakna do tu ibana taringot Jahowa dohot Patik ni si Musa. Hira-hira marumur sataon ma si Hesekiel tikki na dapot i “bukku na marisi patik” di bagas joro. * Di tikki i, si Josia do raja na mamaretta. Tikki dijahahon bukku na marisi patik i, hona do i tu rohana jala gabe lam marsitutu do si Josia padenggatton ibadat na sittong.​—2 Raj. 22:8-13.

Bapak ni si Hesekiel mangajari ibana taringot Jahowa dohot Patik ni si Musa (Ida paragraf 28)

29 Diihutton si Hesekiel do opat syarat na ikkon diulahon di ibadat na sittong i, dos songon na diulahon halak na setia na mangolu andorang so ibana. Tikki tabahas bukku Hesekiel taida ma songon dia ibana mangalehon ngoluna tu Jahowa, toktong mangalehon na dumenggan, jala songon dia ibana mangulahon sude paretta ni Jahowa, sesuai tu cara na dihalomohon Debata. Alasan ni si Hesekiel mangulahon on sude ala togu do haporseaona tu Debata. Alai godangan halak di tikki i dang songon ibana. Mulai sian na gelleng, nungnga ditangihon si Hesekiel akka surirang ni si Jeremia. Ai mulai taon 647 SM, nungnga manurirangi si Jeremia, jala semangat do ibana paingotton akka halak taringot panguhuman ni Jahowa na lao masa.

30. (a) Aha do na dipaboa parnidaan dohot surirang ni si Hesekiel? (b) Aha do na dipaboa surirang i jala songon dia do surirang ni si Hesekiel boi taattusi? (Ida kotak “Mangattusi Surirang ni si Hesekiel”.)

30 Bukku ni si Hesekiel patuduhon, nungnga massai dao roha ni bangso Israel sian Jahowa. (Jaha Hesekiel 8:6.) Tikki dihukum Jahowa halak Juda, dohot do si Hesekiel diboan tu Babel. (2 Raj. 24:11-17) Alai dang na gabe dohot si Hesekiel hona hukum. Ai disuru Jahowa do ibana paboahon aha na lao masa tu akka naposo ni Debata na diboan musu i. Luar biasa do parnidaan dohot surirang ni si Hesekiel i. Ai dipaboa do disi songon dia ibadat na sittong lao dipadenggan di Jerusalem, lao dipadenggan di liat portibi on, jala songon dia sude halak na makkaholongi Jahowa mangulahon i.

31. Aha do na lao taparsiajari di bukku on?

31 Di akka bagian ni bukku on lao taida ma songon dia inganan ni Jahowa i dipaboa, sadia balga ibadat na sittong i dibahen sega, songon dia Jahowa padenggatton ibadat na sittong jala mambela akka naposona. Jala boi ma taida songon dia na masa tikki sude jolma mangulahon ibadat na sittong di ari na naeng ro. Di pasal na mangihut, taida ma parnidaan na parjolo na disurat si Hesekiel. Boi ma tabayakkon Jahowa dohot organisasina na adong di surgo. Sudena i paposson rohatta holan Jahowa do na tama tasomba marhite cara na dihalomohon Ibana.

^ par. 4 Si Abel mungkin tubu dang leleng dukkon dipalao si Adam dohot si Hawa sian Taman Eden. (1 Mus. 4:1, 2) 1 Musa 4:25 mandok dilehon Debata ma si Set “ganti ni si Abel” na hona bunu i. Si Set tubu tikki si Adam marumur 130 taon. (1 Mus. 5:3) Hira-hira 100 taon ma umur ni si Abel tikki na mate i.

^ par. 15 1 Musa 4:26 paboahon dijou akka jolma ma goar ni Jahowa di tikki ni si Enos pahoppu ni si Adam. Alai lao mangaleai do dipakke goar ni Jahowa. Ai dijou do akka patung na disomba nasida i mamakke goar ni Jahowa.

^ par. 17 Dewa Nanna dijou do tong Dewa Sin. Nang pe halak na di kota Ur godang manomba dewa, alai godangan sian kuil dohot langgatan na di kota i dipakke lao manomba Dewa Nanna.

^ par. 24 Dung dipakaluar Poti Parpadanan sian tabernakel, dang adong be paretta ni Jahowa na ikkon di tabernakel dilehon halak Israel pelean i.​—1 Sam. 4:3, 11; 7:7-9; 10:8; 11:14, 15; 16:4, 5; 1 Kron. 21:26-30.

^ par. 28 Mungkin marumur 30 taon ma si Hesekiel tikki mulai manurirangi ibana taon 613 SM. Jadi ibana mungkin lahir sekitar taon 643 SM. (Hes. 1:1) Si Josia mulai mamaretta taon 659 SM. Dung 18 taon ibana mamaretta, hira-hira taon 642-641 SM, dapot ma bukku na marisi Patik i. Mungkin si Musa do na langsung manurat bukku i.