•  Aɲia’n i su fitilɛ 2

•  Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun ninnge kpakpa wie mun 3-5

  •  Ijɔlɛ 3

  •  Ninnge kpakpa mɔ be o Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun’n 4

  •  Biblu’n nun kannganlɛ 5

•  Mian ɔ ɲin naan si jasin fɛ’n i bo kpa 6-14

  •  A nin sran bo yalɛ kokolɛ bo 7

  •  Nian sran osu 8

  •  Yo maan sran’m be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ 9

  •  Yiyi like nga a lafi su’n nun 10

  •  Ijɔlɛ 11

  •  Ndɛ nga suklu ba’m bé kán’n 12

  •  Wafa nga bé dí be junman’n 13

  •  Video mun nin e fluwa’m be nun junman dilɛ 14

•  Like nga Klisifuɛ’m be yo’n 15-16

  •  Asɔnun’n i Biblu’n nun like suanlɛ 16

•  Aɲia’n i atabo’n 17

•  Mo yolɛ nin afɔtuɛ manlɛ 18

•  Dɔ’n 19

•  Kɛ Akpasua Sunianfuɛ’n ko ba’n 20

•  Lemɔcuɛ nga e yo akpasua kun annzɛ nvle kun aɲia’n 21

•  E Wla Kpɛnlɛ Cɛn’n i lemɔcuɛ’n nun 22

•  Klisifuɛ mun nin be junman’n aɲia’n i sunianfuɛ’n 23

•  Klisifuɛ mun nin be junman’n aɲia’n i tinngɛfuɛ’n 24

•  Afɔtuɛ manfuɛ nɲɔn su’n 25

•  Suklu ba nga be kɔ sua ba’n nun lɔ’n 26

•  Video mun 27

1. Ajalɛ nga be o fluwa nga nun’n, bé úka be kwlaa nga bé mán be junman kɛ be di i Klisifuɛ mun nin be junman’n aɲia’n i bo’n. Ɔ fata kɛ be dun mmua kanngan be junman’n i su ajalɛ ng’ɔ o Klisifuɛ mun nin be junman’n aɲia fluwa nun’n, ɔ nin nga be o fluwa nga nun’n be nun ka naan b’a bo be junman’n i siesielɛ bo. Maan be wla jasin bofuɛ’m be kwlaa be fanngan naan be kunndɛ kɛ bé dí aɲia’n i bo suklu’n wie. Sɛ sran uflɛ nga be ba aɲia’m be bo titi’n be lafi Biblu’n nun like nga be kle be’n be su naan be di mmla ng’ɔ fata kɛ Klisifuɛ’m be nanti be su’n be su’n, be kwla di suklu’n wie. Ɔ fata kɛ Klisifuɛ mun nin be junman’n aɲia’n i sunianfuɛ’n ɔ nin be nga be timan jasin bofuɛ mɔ be kunndɛ kɛ bé dí junman aɲia’n i bo’n, be koko like ng’ɔ fata kɛ sran kun yo naan w’a di suklu’n wie’n i su yalɛ. Kpɛkun i sin’n, sɛ sran’n kwla di suklu wie’n maan ɔ bo su kle i. Maan yalɛ kokolɛ sɔ’n yo sran nga i waan ɔ́ dí suklu’n i Biblu’n nun like klefuɛ’n (annzɛ i si annzɛ i nin m’ɔ ti Klisifuɛ’n) i ɲrun. Like ng’ɔ fata kɛ sran kun yo naan w’a di suklu’n wie’n i kunngba’n yɛle sran ng’ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ káci jasin bofuɛ’n i liɛ’n.—od-F ndɛ tre. 8 ndɛ kpɔlɛ 8.

2. Miniti kun. Lemɔcuɛ kwlaa nun’n, kɛ be ko to jue ko fiti aɲia’n su’n mɔ be ko srɛ Ɲanmiɛn’n, Klisifuɛ mun nin be junman’n aɲia’n i tinngɛfuɛ’n, ɔ́ yó naan nzrafuɛ’m be konvi sɔ aɲia’n i bo ndɛ’m be tielɛ. Maan aɲia’n i tinngɛfuɛ’n fɛ i ɲin sie i ndɛ cinnjin nga be kwla uka asɔnun’n nunfuɛ’m be kpa’n be su.

 3. Ijɔlɛ: Miniti blu. Ijɔlɛ’n i flɛlɛ’n nin ndɛ cinnjin nɲɔn annzɛ nsan m’ɔ fata kɛ aniaan’n yiyi nun’n, be o Klisifuɛ mun nin be junman’n aɲia fluwa’n nun. Ijɔlɛ sɔ’n ti asɔnun kpɛnngbɛn kun annzɛ asɔnunfuɛ’m be ukafuɛ kun mɔ i sa w’a tɔ junman’n nun kpa’n, i liɛ. Sɛ Biblu’n nun fluwa uflɛ kun yɛ be su bo i nun kannganlɛ bo lemɔcuɛ sɔ’n nun’n, bé bó fluwa sɔ’n i su fitilɛ video. Ijɔfuɛ’n kwla kan wafa nga i ijɔlɛ’n i flɛlɛ’n nin video’n i nun ndɛ’m be kɔ likawlɛ’n i ndɛ. Sanngɛ, ɔ fata kɛ ɔ yiyi ndɛ cinnjin nga i junman’n taka su’n mɔ be o aɲia fluwa nun’n, be nun. Asa’n, sɛ ɔ le blɛ’n, maan ɔ fa desɛn nin foto mɔ be yili be fa suannin ndɛ’n i bo’n di i junman’n. Asa ekun’n sɛ e fluwa uflɛ wie’m be nun ndɛ wie kwla ukɛ i naan w’a yiyi ndɛ’n nun kpa’n ɔ kwla fa wlɛ i junman’n nun.

 4. Ninnge kpakpa mɔ be o Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun’n: Miniti blu. Kosan usalɛ nin i su tɛlɛ-ɔ. Ɔ fataman kɛ be fiti su, annzɛ be kan ndɛ wie guɛ i bo. Asɔnun kpɛnngbɛn kun annzɛ asɔnunfuɛ’m be ukafuɛ kun mɔ i sa w’a tɔ junman’n nun kpa’n yɛ ɔ́ dí junman’n sɔ’n niɔn. Maan i tinngɛfuɛ’n ɔ fa kosan nɲɔn mun usa nzrafuɛ mun. Sɛ bé kánngan Biblu’n nun ndɛ mma nga be boli su’n be nun annzɛ be su kannganman be nun’n, ɔ ti kɛ i bɔbɔ sa. Nán maan be nga bé tɛ́ kosan’m be su’n be ndɛ’n tra segɔndu 30.

 5. Biblu’n nun kannganlɛ: Miniti nnan. Suklu ba kun m’ɔ ti yasua’n yɛ ɔ fata kɛ ɔ di junman sɔ’n niɔn. Maan suklu ba’n kanngan Biblu’n nun trele. Nán maan ɔ fa ndɛ uflɛ fiti su annzɛ ɔ kan ndɛ fa guɛ i bo. Like ng’ɔ fata kɛ ɔ yo aɲia’n i tinngɛfuɛ’n i cinnjin kpa’n yɛle kɛ ɔ́ úka suklu ba’n naan ɔ si ndɛ ng’ɔ o Biblu’n nun’n i kanngan kɛ nga be fa klɛli’n sa. Maan sran’m be wun ndɛ ng’ɔ kanngan’n i wlɛ. Kɛ ɔ́ kánngan’n, maan ndɛ’m be lɔngɔ su klanman, nán ɔ sikposikpo. Maan ɔ tin ndɛ cinnjin’m be su. Maan ɔ kacikaci i nɛn’n. Lika ng’ɔ fata kɛ be jran kwlaa naan b’a kanngan ndɛ’n b’a ɔ be ɲrun ekun’n, maan ɔ jran kɛ ng’ɔ nin i fata’n sa. Kpɛkun, maan ɔ kɛnngɛn i kɛ nga ɔ fa ijɔ titi’n sa. Wie liɛ’n Biblu’n i bue ng’ɔ fata kɛ be kanngan’n ɔ wali, wie liɛ kusu’n ɔ ti tika. I sɔ’n ti’n maan Klisifuɛ mun nin be junman’n aɲia’n i sunianfuɛ’n ɔ nian like nga suklu ba’m be kwlɛ i yo’n su yɛ ɔ man be junman’n niɔn.

6. Miniti blu-nin-nnun. Be siesieli aɲia’n i bue nga naan aniaan’m be kwlaa be kwla suan jasin fɛ’n i bolɛ. Naan be si jasin fɛ’n i bo yɛ be si sran’m be like kle kpa tra laa’n. Ɔ ju wie’n, be kwla man asɔnun kpɛnngbɛn’m be junman aɲia’n i bue sɔ’n nun wie. Suklu ba’m be junman’n táka fluwa Like klelɛ annzɛ fluwa Klo sran mun i nun like suanlɛ kun su. Bé klɛ́ like suanlɛ sɔ’n be junman ng’ɔ o Klisifuɛ mun nin be junman’n aɲia fluwa nun’n i wun lɛ. Ɔ ju wie’n, bé fá junman kun m’ɔ suan yalɛ kokolɛ’n mɔ be flɛ i laa kɛ ijɔlɛ nin nzrafuɛ’m be kosan usalɛ’n kun wlá aɲia’n i bue sɔ’n nun. Junman sɔ’n i liɛ’n, asɔnunfuɛ’m be ukafuɛ kun annzɛ asɔnun kpɛnngbɛn kun yɛ ɔ fata kɛ ɔ di-ɔ.— Ndɛ kpɔlɛ 15 kle wafa nga ɔ fata kɛ be di yalɛ kokolɛ junman mun’n.

 7. A nin sran bo yalɛ kokolɛ bo: Be kwla fa junman sɔ’n man suklu ba kun m’ɔ ti yasua annzɛ bla’n. Sran nga be mɛnnin i junman’n, i wiengu yasua, annzɛ i wiengu bla, annzɛ i osufuɛ kun yɛ ɔ́ yó i ukafuɛ-ɔ. Be kwla jran nglo annzɛ be kwla tran ase.—Sɛ a kunndɛ á sí junman sɔ’n i su ndɛ wie mun ekun nin wafa ng’ɔ fata kɛ be di’n, nian ndɛ  ndɛ kpɔlɛ 12 nin  13 be nun.

 8. Nian sran osu: Be kwla fa junman sɔ’n man suklu ba kun m’ɔ ti yasua annzɛ bla’n. Sran nga be mɛnnin i junman’n, i wiengu yasua, annzɛ i wiengu bla yɛ ɔ́ yó i ukafuɛ-ɔ. (km-F 5/97 b. 2) Be kwla jran nglo annzɛ be kwla tran ase. Kɛ e sa e sin e ko nian sran kun mɔ ndɛ’n yoli i fɛ’n i osu’n, ndɛ ng’ɔ fata kɛ e kan’n yɛ ɔ fata kɛ aniaan’n yi i nglo-ɔ.—Sɛ a kunndɛ á sí junman sɔ’n i su ndɛ wie mun ekun nin wafa ng’ɔ fata kɛ be di’n, nian ndɛ  ndɛ kpɔlɛ 12 nin  13 be nun.

 9. Yo maan sran’m be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ: Be kwla fa junman sɔ’n man suklu ba kun m’ɔ ti yasua annzɛ bla’n. Sran nga be mɛnnin i junman’n, i wiengu yasua, annzɛ i wiengu bla yɛ ɔ́ yó i ukafuɛ-ɔ. (km-F 5/97 b. 2) Be kwla jran nglo annzɛ be kwla tran ase. Suklu ba’n yí wafa nga e kwla kle sran kun i Biblu’n nun like’n i nglo. Like suanlɛ’n w’a dun mmua w’a bo i bo. Sɛ b’a semɛn i kɛ ɔ di ndɛ ng’ɔ́ kán fá fítí like suanlɛ’n su annzɛ ɔ́ fá gúɛ i bo’n su junman’n, ɔ fataman kɛ ɔ kan ndɛ fa fiti su annzɛ ɔ fa guɛ i bo. Kannzɛ be kwla kanngan ndɛ kpɔlɛ’m be kwlaa be nun’n, sanngɛ ɔ nunman nun kɛ san fii be kanngan be kwlaa be nun.

 10. Yiyi like nga a lafi su’n nun: Sɛ junman sɔ’n ti ijɔlɛ’n, aniaan yasua kun yɛ ɔ fata kɛ ɔ di-ɔ. Sɛ ɔ ti ninnge’m be nglo yilɛ’n, i aniaan bian mun-o i aniaan bla mun-o be kwla di junman sɔ’n. Sran nga be mɛnnin i junman’n, i wiengu yasua, annzɛ i wiengu bla yɛ ɔ́ yó i ukafuɛ-ɔ. Maan ɔ jran fluwa nga be klɛli i junman’n i wun lɛ’n su tɛ kosan nga be usɛli i fluwa’n nun’n i su weiin amanniɛn su. Wie liɛ’n suklu ba’n kwla se kɛ ɔ faman fluwa nga be kleli’n i nun ndɛ’n dimɛn i junman’n. Ɔ ti kɛ i bɔbɔ sa.

 11. Ijɔlɛ: Junman sɔ’n ti aniaan bian’m be liɛ. Maan ɔ yo i kɛ nzra nun ijɔlɛ sa. Sɛ junman’n taka fluwa pɛplɛpɛ Klo sran mun i lika nga be flɛ i kɛ Ndɛ uflɛ wie mun 1 i nun ndɛ kun su’n, ɔ fata kɛ suklu ba’n kle wafa nga be kwla fa Biblu’n nun ndɛ mma mun bo jasin fɛ’n. I wie yɛle kɛ, ɔ kwla kan blɛ nga i nun yɛ e kwla fa Biblu’n nun ndɛ mma kun e kle sran kun’n i ndɛ, ɔ kwla yiyi ndɛ mma sɔ’n nun yɛ ɔ kwla kle wafa nga e kwla fa uka sran kun naan w’a wun ndɛ’n i wlɛ’n. Sɛ ndɛ’n taka fluwa Klo sran mun i like suanlɛ kun su’n, ɔ fata kɛ suklu ba’n kle wafa nga e kwla nian afɔtuɛ nga be o like suanlɛ sɔ’n nun’n jasin fɛ bolɛ nun’n su’n. Ɔ kwla yo sunnzun ase ng’ɔ o like suanlɛ’n i ndɛ ja klikli’n nun’n, annzɛ sɛ ɔ klo’n ɔ kwla fa Biblu’n nun ndɛ mma uflɛ mɔ be o like suanlɛ sɔ’n nun di i junman’n.

   12. Ndɛ nga suklu ba’m bé kán’n: Ndɛ kpɔlɛ nga ɔ nin ng’ɔ su i su’n be kan junman “A nin sran bo yalɛ kokolɛ bo” ɔ nin “Nian sran osu” be ndɛ. Sɛ b’a kleman ajalɛ uflɛ’n, ɔ fata kɛ suklu ba’n fɛ i ndɛ tiefuɛ’n i ɲin sie i Biblu’n nun ndɛ kun mɔ i wlɛ wunlɛ timan kekle, m’ɔ kwla ukɛ i ndɛ tiefuɛ’n i su. Kpɛkun like nga ɔ́ yó naan ɔ nin i b’a koko yalɛ blɛ uflɛ nun’n maan ɔ yo. Ɔ fata kɛ sa nga suklu ba’n ɔ́ kɛ́n i ndɛ’n ɔ yo sa kun m’ɔ ju le nɲɔn nun’n, m’ɔ ti amun jasin bowlɛ nun lɔ sran’m be cinnjin’n. Sɛ ɔ klo’n, ɔ kwla fa fluwa kun annzɛ video kun m’ɔ o e Like Klelɛ Ninnge’m be Siewlɛ’n nun di i junman’n. Nán maan suklu ba’n suan ndɛ’n naan ɔ kɛ i klun naan ɔ wa kɛn i sa ngbɛn. Sanngɛ maan ɔ yo yalɛ kokolɛ fɛfɛ. I wie yɛle kɛ ɔ kwla kle kɛ i ndɛ tiefuɛ’n i ndɛ lo i naan ɔ ijɔ kɛ ɔ fa ijɔ titi’n sa.

   13. Wafa nga bé dí be junman’n: Wafa nga sa’m be fa ti amun asa’n su lɔ’n yɛ ɔ fata kɛ suklu ba’m be nian su be di be junman’n niɔn. I wie yɛle:

1.  (1) Awloawlo’m be nun: Awloawlo’m be nun jasin fɛ bolɛ’n. Yɛle kɛ w’a to sran’n i awlo lɔ, annzɛ ɔ nin i be su ijɔ telefɔnun nun, annzɛ ɔ su klɛ i lɛtri. Annzɛ ɔ kwla yo sran kun m’ɔ boli jasin fɛ kleli i kɛ ngalɛ sa’n i osu nianlɛ.

2.  (2) Jasin fɛ bolɛ’n nga b’a siesieman’n: Yɛle kɛ ɔ yo maan yalɛ kokolɛ ngbɛn sa’n ɔ kaci jasin fɛ bolɛ. I lɛ’n nun’n ɔ kwla bo Biblu’n ndɛ kun su annzɛ ɔ kanngan nun junman’n su lɔ, annzɛ suklu lɔ, annzɛ blɛ m’ɔ nin i mantanfuɛ kun bé kókó yalɛ’n. Annzɛ kusu loto nun annzɛ blɛ uflɛ nun m’ɔ́ yó i ninnge mun’n.

3.  (3) Nzra nun jasin fɛ bolɛ: Yɛle kɛ w’a fa kakaklolo ɔ su fa bo jasin fɛ, annzɛ ɔ su bo jasin fɛ aata diwlɛ kun nun, annzɛ akpɔ nuan, annzɛ wunmiɛn lolɛ lika kun nun, loto jranwlɛ kun nun annzɛ lika uflɛ mɔ be to sran mun’n.

 14. Video nin e fluwa’m be nun junman dilɛ: Kɛ suklu ba’n di i junman’n ɔ kwla fa e fluwa kun annzɛ video kun kle i ndɛ tiefuɛ’n. Sɛ i junman’n nun’n, be waan ɔ bo video’n, annzɛ sɛ i bɔbɔ yɛ i waan ɔ́ yó sɔ’n, ɔ fata kɛ ɔ yo kɛ w’a bo video’n sa naan ɔ nin sran’m be koko su yalɛ, sanngɛ ɔ fataman kɛ ɔ bo.

15. Kɛ be ko to jue’n, bé fá miniti 15 ng’ɔ su i su’n bé dí junman kun annzɛ nɲɔn. Be siesieli junman sɔ mun kɛ bé fá úka nzrafuɛ mun naan be nian Ɲanmiɛn Ndɛ’n su be nanti. Sɛ w’a yoman kɛ b’a kle junman’n i wun ajalɛ uflɛ sa’n, asɔnun kpɛnngbɛn mun annzɛ asɔnunfuɛ’m be ukafuɛ nga be sa w’a tɔ junman’n nun kpa’n yɛ ɔ fata kɛ be di junman sɔ’n niɔn. Sanngɛ junman ng’ɔ suan “Ninnge ng’ɔ fata kɛ asɔnun’n fɛ i ɲin sie be su’n” i liɛ’n, asɔnun kpɛnngbɛn kun yɛ ɔ fata kɛ ɔ di-ɔ. Sɛ junman’n ti yalɛ kokolɛ’n kɛ aniaan ng’ɔ́ dí junman sɔ’n yíyí ndɛ’n nun kɔ́’n ɔ kwla usa kosan uflɛ wie mun fa uka nga be o fluwa’n nun’n be su. Maan i junman’n i su fitilɛ’n yo kpe kan. I liɛ’n ɔ kwla yiyi ndɛ cinnjin’m be nun kpɛkun nzrafuɛ’m bé ɲán blɛ tɛ́ kosan’m be su. Sɛ sran kun i kosan usalɛ o i junman’n nun’n, sɛ nán kɛ sa wie ti sa’n, ɔ flunman kɛ sran’n ɔ wɔ cenje’n su lɔ naan w’a tɛ kosan’m be su.

  16. Asɔnun’n i Biblu’n nun like suanlɛ : Miniti ablasan. Asɔnun kpɛnngbɛn kun m’ɔ kwla si junman’n i di’n yɛ ɔ fata kɛ be fa mɛn i-ɔ. (Sɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m b’a sɔnman’n, be kwla fa man asɔnunfuɛ’m be ukafuɛ nga be sa w’a tɔ junman’n nun kpa’n.) Ɔ fata kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be kpa aniaan nga be kwla si Asɔnun’n i Biblu’n nun like suanlɛ’n i tinngɛ’n. Ɔ fata kɛ be nga bé kpá be’n, be kwla tinngɛ like suanlɛ’n i kpa naan ɔ wie dɔ su. Maan be yo naan Biblu’n nun ndɛ mma cinnjin’m be ɲin fite, yɛ maan be yo naan nzrafuɛ’m be wun i wlɛ kɛ like nga be suan’n kwla yo be ye kpa. Aɲia’m be bue nga kosan usalɛ o nun’n be tinngɛlɛ’n i su afɔtuɛ’m be nun kannganlɛ’n kwla uka be nga bé dí junman sɔ’n. (w23.04 b. 24, kuku) Sɛ be wie fluwa’n i bue nga be kleli’n i nun ndɛ’n kwlaa nun yiyi weinwein naan dɔ’n nin-a juman’n maan be jran like suanlɛ’n i lɛ sɔ. Sɛ ɔ nin i fata’n, maan like suanlɛ’n i tinngɛfuɛ’n nin fluwa’n i kannganfuɛ’n be kacikaci lemɔcuɛ kwlaa. Sɛ Klisifuɛ mun nin be junman aɲia’n i tinngɛfuɛ’n kunndɛ kɛ be kpɛ dɔ nga bé fá súan like’n su’n, maan like suanlɛ’n i tinngɛfuɛ’n kunndɛ wafa nga ɔ kwla yo sɔ’n. Wie liɛ’n, ɔ kwla se kɛ nán be kanngan ndɛ kpɔlɛ wie’m be nun.

17. Miniti nsan. Klisifuɛ mun nin be junman’n aɲia’n i tinngɛfuɛ’n ɔ́ flán aɲia’n i bo ndɛ cinnjin kpa wie’m be nun. Maan ɔ bo ndɛ nga bé yíyí nun lemɔcuɛ ng’ɔ́ bá lɔ’n nun’n su. Sɛ ɔ ɲɛn i wun blɛ’n, ɔ kwla bo aniaan nga bé wá dí junman lemɔcuɛ ng’ɔ́ bá lɔ’n nun’n be dunman. Sɛ w’a yoman kɛ b’a kle ajalɛ uflɛ sa’n, aɲia’n i tinngɛfuɛ’n yɛ ɔ fata kɛ i ndɛ’n i atabo’n nun’n ɔ bo jasin’m be kwlaa yɛ ɔ kanngan fluwa nga be klɛli asɔnun’n, be nun-ɔn. Jasin fɛ bolɛ’n i siesielɛ nin lika’n i nun yɛinyɛin yolɛ’n be su jasin liɛ mun’n, nán maan be bo be cenje’n su lɔ, sanngɛ maan be ta be tɛbua’n su lɔ. Sɛ blɛ ng’ɔ fata kɛ ɔ fa bo jasin mun annzɛ ɔ fa kanngan fluwa’m be kwlaa be nun’n w’a sɔnman’n, ɔ kwla se aniaan nga bé dí junman aɲia’n i bue ng’ɔ suan “Like nga Klisifuɛ’m be yo’n” i bo’n be kɛ be kpɛ be junman liɛ’m be blɛ’n su. (Nian  ndɛ kpɔlɛ 16 nin  19 be nun.) Jue tolɛ nin Ɲanmiɛn srɛlɛ yɛ bé fá gúa aɲia’n i bo-ɔ.

18. Kɛ aniaan kun ko wie i junman’n i di’n, Klisifuɛ mun nin be junman’n aɲia’n i tinngɛfuɛ’n le miniti kɔe kun fa yo i mo, kpɛkun ɔ mɛn i afɔtuɛ. Maan ndɛ ng’ɔ kán’n taka afɔtuɛ nga i junman’n taka su’n i su. Kɛ aɲia’n i tinngɛfuɛ’n flɛ́ aniaan kun’n, nán maan ɔ bo afɔtuɛ nga junman’n taka su’n su. Sanngɛ, kɛ aniaan’n ko wie i junman’n i di’n, mɔ w’a wie i mo yo’n, ɔ kwla bo su. Kpɛkun sa nga ti yɛ aniaan’n i junman’n dili kpa’n, annzɛ sa nga ti yɛ ɔ ti kpa kɛ ɔ fɛ i ɲin sie afɔtuɛ sɔ’n su kpa ekun’n, maan ɔ kɛn i amanniɛn su. Sɛ aɲia’n i tinngɛfuɛ’n nian naan junman’n i su ndɛ uflɛ kwla uka aniaan’n annzɛ nzrafuɛ mun’n ɔ kwla kan. Sɛ ɔ ti m’ɔ man aniaan kun i afɔtuɛ uflɛ m’ɔ́ úkɛ i naan w’a wɔ i ɲrun’n, kɛ aɲia’n ko wie’n annzɛ blɛ uflɛ nun’n, ɔ kwla flɛ i aamiɛn mɛn i afɔtuɛ sɔ mun. Maan afɔtuɛ’n taka fluwa Klo sran mun annzɛ Like klelɛ’n annzɛ École du ministère su. Ɔ kwla yo junman ng’ɔ dili’n i su afɔtuɛ trele annzɛ fluwa’m be nun afɔtuɛ uflɛ m’ɔ kwla ukɛ i’n.—A kwla wun Klisifuɛ mun nin be junman’n aɲia’n i tinngɛfuɛ’n nin afɔtuɛ manfuɛ nɲɔn su’n be junman’n i su ndɛ,  ndɛ kpɔlɛ 19,  24, nin  25 be nun.

19. Ɔ fataman kɛ be nga bé dí junman’n, be nun kun sa tra dɔ nga be mɛnnin i’n su. Nán maan afɔtuɛ nga Klisifuɛ mun nin be junman’n aɲia’n i tinngɛfuɛ’n mán’n, ɔ tra dɔ’n su wie. Klisifuɛ mun nin be junman’n Aɲia fluwa nun’n be kle dɔ ng’ɔ fata kɛ be fa di junman mun’n. Sanngɛ sɛ sran kun niannin i junman’n nun dili i kpa naan dɔ nga be mɛnnin i’n nin-a juman’n ɔ kwla jran lɛ. Nán maan ɔ se kɛ san fii ɔ́ íjɔ lele dí dɔ nga be mɛnnin i’n. Sɛ aɲia’n i bo junman kun tra dɔ ng’ɔ fata kɛ ɔ di’n su’n, ɔ fata kɛ Klisifuɛ mun nin be junman’n aɲia’n i sunianfuɛ’n annzɛ afɔtuɛ manfuɛ nɲɔn su’n, ɔ man sran ng’ɔ dili junman sɔ’n i afɔtuɛ aamiɛn. (Nian  ndɛ kpɔlɛ 24 nin  25 be nun.) Aɲia’n dí dɔ 1 miniti 45. I jue tolɛ-o, i srɛlɛ-o, i kwlaa o nun.

20. Kɛ Akpasua Sunianfuɛ’n ko ba’n, wafa nga be jajali aɲia’n Klisifuɛ mun nin be junman’n aɲia fluwa nun’n, i su yɛ bé nían bé yó aɲia’n niɔn. Ninnge nga bé káci’n be yɛ: Asɔnun’n i Biblu’n nun like suanlɛ’n m’ɔ o aɲia’n i bue ng’ɔ suan Like nga Klisifuɛ’m be yo’n nun’n, e su yoman. Akpasua Sunianfuɛ’n fá miniti 30 sɔ’n yíyí ndɛ kun nun. Kwlaa naan Klisifuɛ mun nin be junman’n aɲia’n i tinngɛfuɛ’n w’a flɛ Akpasua Sunianfuɛ’n, ɔ́ dún mmua flán aɲia’n i bo ndɛ cinnjin’m be nun. Kpɛkun ɔ́ bó ninnge nga bé wá kán be ndɛ lemɔcuɛ ng’ɔ́ bɛ́ i sin’n nun’n, be su. Asa ekun’n, ɔ́ bó jasin cinnjin mun, yɛ ɔ́ kánngan lɛtri nga klɛ blɛli asɔnun’n be nun. Kɛ Akpasua Sunianfuɛ’n ko wie ijɔ’n, i bɔbɔ klé jue nga bé fá gúa aɲia’n i bo’n. Ɔ kwla se aniaan uflɛ kɛ ɔ srɛ Ɲanmiɛn gua aɲia’n i bo. Blɛ sɔ’n nun’n, be su manman aniaan’m be junman aɲia yowlɛ’n i sua ba’m be nun. Aniaan nga be o asɔnun kunngba’n nun mɔ be yo aɲia aniɛn uflɛ nun’n, be kwla yo be aɲia liɛ kɛ be fa yo i titi’n sa. Sanngɛ kɛ Akpasua Sunianfuɛ’n wá íjɔ’n, ɔ fata kɛ aniaan sɔ’m be ko tie wie.

21. Lemɔcuɛ nga i nun yɛ e yo akpasua kun annzɛ nvle kun aɲia’n, e yoman aɲia nga e yo be titi asɔnun’m be nun’n. Maan be kpɛn asɔnun’n i nunfuɛ’m be wla kɛ ninnge ng’ɔ fata kɛ e suan be asɔnun aɲia sɔ’m be bo’n, ɔ fata kɛ be ngunmin annzɛ be nin be awlobo’n be suan.

22. Sɛ e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n tɔ lemɔcuɛ’n i afiɛn’n, yɛle kɛ kɛ ɔ fɛ i Kisie lele m’ɔ́ fá jú Ya’n, e yoman Klisifuɛ mun nin be junman’n aɲia’n.

23. Asɔnun kpɛnngbɛn’m bé fá asɔnun kpɛnngbɛn kun kɛ ɔ yo Klisifuɛ mun nin be junman’n aɲia’n i sunianfuɛ. I yɛ ɔ fata kɛ ɔ yo naan aniaan’m be nanti afɔtuɛ nga’m be su naan aɲia’n w’a yoman sukusuku-ɔ. Ɔ fata kɛ ɔ nin afɔtuɛ manfuɛ nɲɔn su’n be ti be wun aniɛn. Kɛ Klisifuɛ mun nin be junman’n aɲia fluwa’n ko fite cɛ’n, aɲia’n i sunianfuɛ’n wá klé aniaan kwlaa nga bé dí junman anglo nɲɔn’m be nun aɲia’m be bo’n. I suklu ba-o, i aniaan nga bé dí junman onga mun-o, i yɛ ɔ́ klé be-ɔ. Asa’n, i yɛ ɔ́ klé aɲia tinngɛfuɛ mun-ɔn. Aɲia tinngɛfuɛ nga asɔnun kpɛnngbɛn’m be kpali be’n be nun yɛ ɔ́ fá sran sɔ mun-ɔn. (Nian  ndɛ kpɔlɛ 3-16 nin  24 be nun.) Kɛ Klisifuɛ mun nin be junman’n aɲia’n i sunianfuɛ’n ɔ́ klé junman nga suklu ba kun dí’n, ɔ fata kɛ ɔ niɛn i afuɛ’n, asa ekun’n, ɔ fata kɛ ɔ nian sɛ ɔ kwla di junman sɔ’n nin-o, annzɛ sɛ ɔ nin junman sɔ’n i dilɛ fata-o. Kɛ ɔ́ klé be nga bé dí aɲia’n i bo lɔ junman onga mun’n, i sɔ wie yɛ ɔ fata kɛ ɔ yo-ɔ. Sɛ w’a faman suklu ba’m be junman’n w’a manman be ndɛ nun’n, yɛle lemɔcuɛ nsan kwlaa naan be junman’n i dilɛ cɛn’n w’a ju. Fluwa Klisifuɛ mun nin be junman’n aɲia’n i bo lɔ junman’n (S-89) i su yɛ bé klé suklu ba’m be junman’n niɔn. Ɔ fata kɛ Klisifuɛ mun nin be junman’n aɲia’n i sunianfuɛ’n fa aɲia’n i siesielɛ fluwa ng’ɔ yoli’n fa tɛ i tɛbua’n su. Asɔnun kpɛnngbɛn’m be kwla se asɔnun kpɛnngbɛn kun annzɛ asɔnunfuɛ’m be ukafuɛ kun kɛ ɔ ukɛ i. Sanngɛ junman nga nán suklu ba mun yɛ be di’n, be liɛ’n asɔnun kpɛnngbɛn’m be ngunmin yɛ be le atin kle aniaan nga bé dí’n niɔn.

24. Lemɔcuɛ kwlaa nun’n, asɔnun kpɛnngbɛn kun yɛ ɔ́ tínngɛ Klisifuɛ mun nin be junman’n aɲia’n niɔn. (Sɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m b’a sɔnman’n, asɔnunfuɛ’m be ukafuɛ nga be sa w’a tɔ junman’n nun kpa’n be kwla di junman sɔ’n wie.) I yɛ ɔ́ síesíe aɲia’n i su fitilɛ’n nin i atabo ndɛ mun-ɔn. Junman kwlaa nga aniaan’m bé wá dí’n, ɔ nin sran ng’ɔ́ dí junman sɔ’n, i yɛ ɔ bo su-ɔ. Sɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m b’a sɔnman’n, ɔ kwla di aɲia’n i bo junman onga mun wie. I li junman ng’ɔ ti video bolɛ ngbɛn mɔ be kokoman su yalɛ’n yɛ ɔ kwla di’n niɔn. Ɔ fataman kɛ ɔ ijɔ ngboko naan w’a flɛ aniaan kun kɛ ɔ wa di i junman’n. Asɔnun kpɛnngbɛn’m be kwlaa bé yía yɛ bé kpá asɔnun kpɛnngbɛn nga be kwla tinngɛ aɲia’n niɔn. Asɔnun kpɛnngbɛn nga be fali be’n, bé kácikáci be wun. Wafa nga amun asɔnun’n fa ti’n ti’n, be kwla se Klisifuɛ mun nin be junman’n aɲia’n i sunianfuɛ’n kɛ ɔ tinngɛ aɲia’n i kpɛ sunman trá asɔnun kpɛnngbɛn onga nga be kpali be’n. Sɛ asɔnun kpɛnngbɛn kun kwla tinngɛ Asɔnun’n i Biblu’n nun like suanlɛ aɲia’n, nn ɔ kwla tinngɛ Klisifuɛ mun nin be junman’n aɲia’n wie. Maan ɔ tran amun klun kɛ ɔ fata kɛ asɔnun kpɛnngbɛn ng’ɔ́ tínngɛ aɲia’n, ɔ yo suklu mma’m be mo yɛ sɛ ɔ nin i fata’n ɔ man be afɔtuɛ amanniɛn su. Aɲia’n i tinngɛfuɛ’n yɛ ɔ́ nían nun kpa naan aɲia’n w’a wie dɔ su-ɔ. (Nian  ndɛ kpɔlɛ 17 nin  19 be nun.) Sɛ aɲia’n i tinngɛfuɛ’n klo’n, yɛ sɛ cenje’n su lɔ ti gbawun’n, be kwla sie miklo nga be le ja’n i kun ekun cenje’n su lɛ. I liɛ’n, ɔ́ jrán miklo uflɛ sɔ’n i ɲrun lɛ bó aniaan bian ng’ɔ fata kɛ ɔ di junman’n i dunman. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nn aniaan sɔ’n su ko jran miklo nga be jrɛn i ɲrun be ijɔ titi’n i ɲrun lɛ. I wafa kunngba’n, sɛ aɲia’n i tinngɛfuɛ’n klo’n, kɛ suklu ba’n kánngan Biblu’n nun’n, yɛ kɛ aniaan’m bé dí Mian ɔ ɲin naan si jasin fɛ’n i bo kpa i bo junman’n, ɔ kwla tran tabli kun sin cenje’n su lɛ. I sɔ’n kwla yo naan dɔ’n w’a sinman ngbɛn.

25. Sɛ amun fa asɔnun kpɛnngbɛn kun mɔ i sa w’a tɔ nzra nun ijɔlɛ’n nun kpa’n naan ɔ di junman sɔ’n ɔ ti kpa. Junman kwlaa nga be fa man asɔnun kpɛnngbɛn nin asɔnunfuɛ’m be ukafuɛ mun mɔ kɛ bé dí’n, be ijɔ nzrafuɛ’m be ɲrun’n, sɛ ɔ fata kɛ be man be afɔtuɛ aamiɛn’n, afɔtuɛ manfuɛ nɲɔn su’n yɛ ɔ́ mán be-ɔ. Junman sɔ’n i wie yɛle Klisifuɛ mun nin be junman’n aɲia’n i bo lɔ junman mun, nzra nun ijɔlɛ, Sasafuɛ Tranwlɛ’n i nun kannganlɛ nin i nun like suanlɛ’n i tinngɛlɛ, Asɔnun’n i Biblu’n nun like suanlɛ’n i tinngɛlɛ. (Nian  ndɛ kpɔlɛ 19 nun.) Sɛ asɔnun kpɛnngbɛn nga be si nzra nun ijɔ mɔ be si like kle’n be sɔnnin’n, afuɛ kwlaa nun’n, be kwla kaci afɔtuɛ manfuɛ nɲɔn su’n. Ɔ timan cinnjin kɛ blɛ kwlaa nga aniaan kun wie i junman’n i di’n, afɔtuɛ manfuɛ nɲɔn su’n mɛn i afɔtuɛ.

26. Sɛ suklu mma’m be sɔnnin’n, be kwla man be junman asɔnun sua’n i sua ba’m be nun wie. Maan suklu ba nga be kɔ sua ba’n nun lɔ’n be ɲan be afɔtuɛ manfuɛ. Sɛ afɔtuɛ manfuɛ sɔ’n ti asɔnun kpɛnngbɛn’n, ɔ ti kpa. Sɛ ɔ tɔ cinnjin’n, asɔnunfuɛ’m be ukafuɛ nga i sa w’a tɔ junman’n nun kpa liɛ su’n, ɔ kwla di i sɔ junman’n. Asɔnun kpɛnngbɛn’m be kwlaa yɛ bé klé aniaan ng’ɔ́ dí junman’n sɔ’n niɔn. Yɛ sɛ ɔ nin sran uflɛ bé kácikáci be wun’n, maan be nuan sɛ su. Ɔ fata kɛ afɔtuɛ manfuɛ’n nian ajalɛ ng’ɔ o  ndɛ kpɔlɛ 18 nun’n i su di i junman’n. Kɛ junman ng’ɔ suan “Ninnge kpakpa mɔ be o Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun’n” m’ɔ o aɲia’n i bue ng’ɔ suan “Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun ninnge kpakpa wie mun” i nun’n, ɔ ko wie’n, maan be se suklu mma’m be kɛ be wɔ be suklu diwlɛ liɛ’n nun lɔ. Kɛ suklu ba kasiɛn’n ko wie i junman’n i di’n, maan suklu ba’m be sa be sin be tranwlɛ’m be nun.

27. Bé nían video wie mun aɲia’n i bo. Video nga é nían be lemɔcuɛ afiɛn aɲia’n i bo lɔ’n, bé fá síe i JW Library® su. Be nga be le telefɔnun nin tablɛti nin ɔrdinatɛli’n be kwla ɲɛn i sɔ video mun wie.

© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania

S-38-AO 11/23