1, 2. (a) ?Ngue ti yɛ e koko-ɔ? (An nian foto ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i lɛ’n.) (b) ?Ngue yɛ like suanlɛ nga wá kɛ́n i ndɛ-ɔ?

SATAN ti kɛ “asɔmɔli b’ɔ wlan-wlan ɔ kpan kunndɛ nnɛn’n sa.” (1 Piɛr 5:8; Sa Nglo Yilɛ 12:17) I sɔ’n ti, andɛ mɛn’n w’a yo kekle. Yɛ sran’m be koko. Ɲanmiɛn i sufuɛ mun bɔbɔ be koko wie. Lalafuɛ nun’n, Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be kokoli wie. Be nun kun yɛle Famiɛn Davidi. (Jue Mun 13:3) Akoto Pɔlu kusu seli kɛ sa ng’ɔ ‘miɛnnin i sa cinnjin titi’n yɛlɛ asɔnun’n kwlaa be lika nianlɛ.’ (2 Korɛntfuɛ Mun 11:28) ?Sɛ sa wie tin e su naan e koko’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo-ɔ?

² Kɛ sa’m be tɔli laa Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be su mɔ bé kókó’n, e Si Ɲanmiɛn bɔbɔ suannin be bo. Ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ súan e bo wie andɛ. Afin, Biblu’n se kɛ: “An koko sa ng’ɔ o amun su’n i kwlaa kle i, afin i yɛ ɔ nian amun lika-a.” (1 Piɛr 5:7) I lɛ nun’n, like suanlɛ nga wá kán like nnan mɔ e kwla yo’n be ndɛ. (1) Maan e srɛ Ɲanmiɛn. (2) Maan  e kanngan Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun naan e bu su akunndan. (3) Maan e fa atin nga Ɲanmiɛn i wawɛ’n kle e’n su. (4) Maan e kan sa ng’ɔ o e su’n e kle sran nga e lafi i su’n. Kɛ é yíyí ndɛ sɔ’m be nun’n, maan e bu wafa nga e kwla nanti be su kpa tra laa’n i akunndan.

3. ?Kɛ sa’m be tɔ e su’n, ngue yɛ fata kɛ e yo-ɔ?

³ Kɛ sa’m be tɔ e su’n, like klikli ng’ɔ fata kɛ e yo’n yɛle kɛ maan e srɛ Zoova. Zoova ti e Si, yɛ ɔ kunndɛ kɛ e kan e klun ndɛ e kle i. Kɛ Davidi srɛ́ i’n, ɔ seli kɛ: “Ee Nyanmiɛn, sie wɔ su.” Ɔ seli ekun kɛ: “Fa sa ng’ɔ o ɔ su’n kwlaa wlɛ i Anannganman sa nun, ɔ́ súan ɔ bo.” (Jue Mun 55:2, 23) Kɛ sa’m be tɔ e su’n, maan e kunndɛ like nga e kwla yo naan y’a fite nun’n. Sɛ e wunmɛn i yowlɛ’n, maan e fa wlɛ i Zoova sa nun. Kpɛkun, nán e koko kun. ?Kɛ e srɛ Ɲanmiɛn’n, wafa sɛ yɛ ɔ tɛ e su naan e wla w’a gua ase-ɔ?—Jue Mun 94:18, 19.

4. ?Kɛ sa’m be tɔ e su’n, ngue ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ e srɛ Ɲanmiɛn-ɔn?

⁴ An kanngan Filipfuɛ Mun 4:6, 7 nun. Kɛ e srɛ Zoova mɔ e jran su kpa’n, e akunndan’n sannganman. Sanngɛ, e wun jɔ e fɔuun. E niaan kpanngban be wunnin kɛ, kɛ be srɛli Ɲanmiɛn’n, be wun jɔli be fɔuun. Ɲanmiɛn kwla ‘yo maan e wun jɔ́ e fɔuun’ wie. Kɛ ɔ yo sɔ’n, e wun sa kwlaa ng’ɔ tɔ e su’n i trawlɛ. Maan e lafi like nga Zoova seli kɛ ɔ́ yó mán e’n su. Ɔ seli kɛ: “Nán srɛ kun amun afin n jin amun sin. Nán amun klun titi amun bɔ amún nían wa nían wa-a, afin n ti amun Nyanmiɛn. Ń mán amun fanngan, ń úka amun.”​—Ezai 41:10.

5. ?Wafa sɛ yɛ Ɲanmiɛn Ndɛ’n kwla yo maan e wun jɔ e fɔuun-ɔn?

⁵ Like nɲɔn su m’ɔ fata kɛ e yo’n, yɛle kɛ maan e kanngan Biblu’n nun yɛ e bu su akunndan. ?Ngue ti yɛ i sɔ yolɛ’n ti cinnjin-ɔn? Yɛle kɛ, Ɲanmiɛn nuan ndɛ yɛ ɔ o Biblu’n nun-ɔn. Afɔtuɛ kpakpa’m be o nun. I sɔ’n ti, sa kwlaa ng’ɔ tɔ e su’n, maan e kanngan Biblu’n nun. Yɛ sa sɔ’n i su afɔtuɛ nga Ɲanmiɛn man’n, maan e bu i su akunndan. I liɛ’n, é wún sa sɔ’n i trawlɛ. Ɔ maan, e su kokoman dan kun. Zoova bɔbɔ kle weiin kɛ be nga be kɛnngɛn i nuan ndɛ’n nun’n, be “jran kekle,” be “yo yakpafuɛ.” Yɛ ‘srɛ kunman be, be klun titiman be.’​—Zozie 1:7-9.

6. ?Ngue ti yɛ ndɛ nga Zezi kannin be’n, be kwla yo e ye wie-ɔ?

⁶ Kɛ e kanngan Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun’n, e wun wafa nga Zezi kannin ndɛ kleli sran mun’n. Ɔ kannin fɔnvɔlɛ ndɛ mun. Ɔ maan, sran’m be kunndɛli kɛ ɔ kan ndɛ kle be titi. I li be nga afɛ’n o be su’n, yɛ be kunndɛli sɔ kpa-ɔ.  (An kanngan nun Matie 11:28-30) Sran’m be ndɛ loli Zezi kpa. (Mark 6:30-32) Ɔ seli i akoto mun kɛ ɔ́ úka be titi. Andɛ’n, Zezi nunman asiɛ’n su wa. Kɛ é sé yɛ’n, ɔ ti Famiɛn ɲanmiɛn su lɔ. Sanngɛ, e ndɛ lo i. I sɔ’n ti, sɛ sa tɔ e su’n, maan e lafi su kɛ ɔ́ tí e wun ɲanman nun blɛ ng’ɔ ti su’n i su. Zezi wla e yakpa. I sɔ’n ti, e kokoman dan.​—Ebre Mun 2:17, 18; 4:16.

7. ?Sɛ Ɲanmiɛn fɛ i wawɛ’n man e’n, ngue yɛ é kwlá yó-ɔ?

⁷ Like nsan su m’ɔ fata kɛ e yo’n, yɛle kɛ maan e srɛ e Si Ɲanmiɛn kɛ ɔ fɛ i wawɛ’n man e. Zezi seli kɛ, sɛ e yo sɔ’n, Ɲanmiɛn fɛ́ i wawɛ’n mán e. (Lik 11:10-13) Sran nga Ɲanmiɛn fɛ i wawɛ’n mɛn i’n, i nzuɛn’n fa Ɲanmiɛn Kpli bɔbɔ liɛ’n. (Kolɔsfuɛ Mun 3:10) Nzuɛn sɔ’n, Biblu’n flɛ i kɛ “sa nga Nyanmiɛn Wawɛ’n maan sran yo’n.” (An kanngan Galasifuɛ Mun 5:22, 23 nun.) ^[1] (An nian “ndɛ wie mun ekun” nun.) Sɛ e fa Ɲanmiɛn i nzuɛn’n, e nin e wiengu mun e afiɛn’n sɛ́ kpa. Kpɛkun, e su kpɛman saɛ ba naan y’a koko. Maan e kan sa nga Ɲanmiɛn wawɛ’n maan sran yo’n, i ndɛ e nian. I liɛ’n, é wún like nga ti yɛ ɔ ti kpa’n.

8-12. ?Ngue ti yɛ sa nga Ɲanmiɛn wawɛ’n maan sran yo’n, ɔ ti kpa dan-ɔn?

⁸ “Be klo Nyanmiɛn nin sran, be klun jɔ, be wla gua ase.” Kɛ e bu e wiengu’m be sran’n, e wun kɛ e wla gua ase. Sran nga e klo i’n, e bu i sran. E kunndɛman kɛ e afiɛn saci. Ɔ maan, e nin i e tran kɛ sran nin i niaan sa.​—Rɔmfuɛ Mun 12:10.

⁹ “Be tra be anwlɛn, be yo sran ye, be yo aklunye.” Biblu’n se kɛ: “An yo amun wun ye, an si amun wun aunnvuɛ, sa nga amun wiengu yo amun’n, an yaci cɛ i.” (Efɛzfuɛ Mun 4:32) Kɛ e nanti afɔtuɛ sɔ’n su’n, e nin e wiengu mun e tran klanman. Yɛ e yoman sa mɔ maan é kókó’n. Asa ekun’n, kɛ ndɛ tɔ e afiɛn’n, e si i siesie.

¹⁰ “Be lafi Ɲanmiɛn su.” Sika nin ninnge mɔ e leman be’n ti’n, wie liɛ’n e koko. (Nyanndra Mun 18:11) ?Ngue yɛ é yó naan y’a yaci kokolɛ-ɔ? Maan e nanti afɔtuɛ nga akoto Pɔlu mannin’n su. Ɔ seli kɛ: “Maan amun nyin yi like nga an lɛ i’n.” Sran ng’ɔ lafi Ɲanmiɛn su’n, ɔ lafi su kɛ Ɲanmiɛn níɛn i lika. Afin, Ɲanmiɛn bɔbɔ seli kɛ: “N su yaci-man wɔ, n su kpɔci-man wɔ mlɔnmlɔn.” I sɔ’n ti, e kwla kan ndɛ nga akoto Pɔlu kannin’n wie. Ɔ seli kɛ: “E Min Nyanmiɛn’n yɛ ɔ ti n ukafuɛ-ɔ, srɛ kun-man min. ?Nzu yɛ sran kwla yo min-ɔn?”​—Ebre Mun 13:5, 6.

¹¹ “Be yo wɛtɛɛ, yɛ be yo sa i nuan su.” Nzuɛn sɔ’m be ti kpa dan. Afin, sran ng’ɔ ti wɛtɛɛ m’ɔ yo sa i nuan su’n, ɔ kanman ndɛ annzɛ ɔ yoman sa wie  mɔ i ti’n, ɔ́ kókó’n. Ɔ nanti Biblu’n nun ndɛ nga su. Ɔ se kɛ: “An wla klunwi’n, nin anwlɛn fufu’n, nin ya falɛ’n, nin ndɛnngan’n, nin sran wun sacilɛ’n, ɔ nin sran kpɔlɛ’n be kwlaa be ase.”​—Efɛzfuɛ Mun 4:31.

¹² Be nga be ti wun ase kanfuɛ’n, be fa be wun wla “Nyanmiɛn b’ɔ kwla sa kwlaa yo’n” i sa nun. Kpɛkun, be ‘koko sa ng’ɔ o be su’n i kwlaa kle i.’ (1 Piɛr 5:6, 7) Sɛ e ti wun ase kanfuɛ’n, Zoova nían e lika. Sɛ e wun i wlɛ kɛ e kwlá yoman ninnge ngba’n, e su lafiman e bɔbɔ e wun su. Sanngɛ, é fá e wun wlá Zoova sa nun. Ɔ maan, e su kokoman dan.​—Mise 6:8.

13. Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ mun kɛ ‘nán be koko.’ ?Ngue ti yɛ ɔ seli sɔ-ɔ?

¹³ Matie ndɛ tre 6 i mma 34 nun’n, Zezi mannin afɔtuɛ kpa kun. (An kanngan nun.) Ɔ seli kɛ: “Nán an koko.” Kɛ e niɛn i sa’n, afɔtuɛ sɔ’n i su nantilɛ kwla yo kekle. Sanngɛ, maan e wun ndɛ sɔ mɔ Zezi kannin’n i wlɛ kpa. E wunnin kɛ sa wie’m be ti’n, Davidi nin Pɔlu be kokoli. Ɔ maan, afɔtuɛ nga Zezi mannin’n, ɔ kleman kɛ Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be su kokoman le. Sanngɛ, Zezi kannin sɔ naan i sɔnnzɔnfuɛ’m be wun i wlɛ kɛ kokolɛ dan’n, ɔ yoman sa fi ye. Ɔ le cɛn ba kun nin i nun afɛ. I sɔ’n ti, ɔ fataman kɛ Klistfuɛ’m be koko sa ng’ɔ sinnin’n, annzɛ sa ng’ɔ nin a juman’n be ti. Sɛ e nanti afɔtuɛ nga Zezi mannin’n su’n, e su kokoman dan. ?Ngue ti-ɔ?

14. ?Sɛ e koko dan’n, ajalɛ kpa benin yɛ Davidi kle e-ɔ?

¹⁴ Wie liɛ’n, sa tɛ nga sran wie’m be yoli i laa’n ti’n, be koko. Wie liɛ bɔbɔ’n, be yoli sa sɔ’n i osu w’a cɛ kpa. Sanngɛ, be yacimɛn i ti kokolɛ. I wie yɛle Famiɛn Davidi liɛ’n. Sa tɛ ng’ɔ yoli i laa’n ti’n, ɔ kokoli trilili. Ɔ seli kɛ: “Min anwlɛn’n ɔ si kpukpukpu, wuun ń kplín.” (Jue Mun 38:4, 5, 9, 19) Sanngɛ blɛ sɔ’n nun’n, Davidi yoli like kpa kun. Yɛle kɛ, ɔ lafili su kɛ Zoova sí i aunvuɛ, naan ɔ́ yáci sa tɛ ng’ɔ yoli’n cɛ́ i. I sɔ kusu yɛ Zoova yoli-ɔ. Ɔ maan, Davidi i klun jɔli dan.​—An kanngan Jue Mun 32:1-3, 5 nun.

15. (a) ?Ajalɛ kpa benin yɛ Davidi kle e ekun-ɔn? (b) ?Ngue yɛ e kwla yo naan y’a kokoman dan-ɔn? (An nian kuku nga be flɛ i kɛ “ Ninnge wie mɔ e kwla yo be naan y’a kokoman dan’n” i nun.)

 ¹⁵ Wie liɛ’n, sa ng’ɔ o e su’n, i ti yɛ e koko-ɔ. I wie yɛle Davidi liɛ’n. Kɛ ɔ́ kán ndɛ ng’ɔ o Jue Mun 55 nun’n, nn srɛ kun i dan. Afin, sran wie’m be kunndɛ kɛ bé kún i. (Jue Mun 55:3-6) Sanngɛ, Davidi w’a yaciman Zoova i su lafilɛ. Ɔ srɛli Zoova titi kɛ ɔ jrɛn i sin. Kpɛkun, w’a tranman lɛ sa ngbɛn. (2 Samiɛl 15:30-34) Maan e nian Davidi i ayeliɛ’n su. Sɛ sa wie tɔ e su’n, nán e tran lɛ e koko sa ngbɛn. Sanngɛ, maan e yo like nga e kwla yo naan y’a fite nun’n. Kpɛkun, maan e lafi su kɛ Zoova nían e lika.

16. ?Kɛ e bu Ɲanmiɛn i dunman’n i akunndan’n, ngue ti yɛ ɔ fataman kɛ e koko dan-ɔn?

¹⁶ Wie liɛ’n, sa nga e bu i kɛ be kwla ju e su’n, i ti yɛ e koko-ɔ. Sanngɛ, ɔ fataman kɛ e koko sa sɔ’m be ti. Afin blɛ sunman’n, sa nga be ju e su’n, be timan tɛ kɛ nga e fa buli i’n sa. Asa ekun’n, maan e wla kpɛn su titi kɛ, Zoova kwla sa’n kwlaa yo. Afin, i dunman’n i bo’n yɛle kɛ, “Ɔ yo maan ɔ kpɛn su.” (Ezipt Lɔ Tulɛ 3:14, NW) Nanwlɛ, nán e koko aiman liɛ’n ti. Afin, Zoova i dunman’n kle kɛ like kwlaa ng’ɔ seli kɛ ɔ́ yó mán sran mun’n, ɔ́ yó be. Sɛ sa nga i sufuɛ nanwlɛfuɛ kun yoli i laa’n, annzɛ sa ng’ɔ o i su’n, annzɛ sa ng’ɔ bu i kɛ be kwla ju i su’n ti, ɔ koko’n, maan ɔ lafi su kɛ Zoova kwla jrɛn i sin. I liɛ’n, ɔ su kokoman dan.

17, 18. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e koko sa ng’ɔ o e su’n e kle sran-ɔn?

¹⁷ Like’n i nnan su m’ɔ fata kɛ e yo’n, yɛle kɛ maan e koko sa ng’ɔ o e su’n e kle sran nga e lafi i su’n. I lɛ nun’n, e wun’n annzɛ e yi’n, annzɛ e janvuɛ kpa’n, annzɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be o lɛ. Be kwla uka e naan y’a wun sa ng’ɔ o e su’n i trawlɛ. Biblu’n se kɛ: “Ngokoɛ’n ɔ yi sran ase. Ndɛ fɛ’n ɔ wla sran fanngan.” (Nyanndra Mun 12:25) Ɔ se ekun kɛ: “Like nga bé yó-ɔ be usa-man ngwlɛlɛ afɛ’n, ɔ kpɛn-man su. Sanngɛ nga bé yó-ɔ, afɔtuɛ manfuɛ’m be ti yiɛ i wun kpanngban’n, ɔ yo ye.”​—Nyanndra Mun 15:22.

 ¹⁸ Aɲia’m be bo kɔlɛ’n ti kpa wie. Afin kɛ e kɔ aɲia’m be bo’n, e niaan Klistfuɛ mɔ be klo e’n, be wla e fanngan. (Ebre Mun 10:24, 25) Kɛ “e wla e wun fanngan” ti’n, e ɲan wunmiɛn. Ɔ maan, e kokoman dan.​—Rɔmfuɛ Mun 1:12.

19. ?Ngue ti yɛ kɛ e nin Ɲanmiɛn e afiɛn’n mantan’n, ɔ ti kpa dan-ɔn?

¹⁹ Biblu’n se kɛ maan e koko sa ng’ɔ o e su’n e kle Zoova. Kanada lɔ asɔnun kpɛnngbɛn kun wunnin kɛ i sɔ yolɛ’n ti kpa dan. Asɔnun kpɛnngbɛn sɔ’n, ɔ kle suklu. Yɛ ɔ ti suklu lɔ afɔtuɛ manfuɛ wie. Asa ekun’n, ɔ ti tukpacifuɛ. I sɔ’n ti, ɔ koko cɛn kwlakwla. ?Ngue ti yɛ i wla w’a bomɛn i wun dan-ɔn? Yɛle kɛ, ɔ yoli like ng’ɔ kwla yo’n naan ɔ nin Zoova be afiɛn’n mantan kpa titi. Asa ekun’n, i janvuɛ’m be wlɛli i fanngan. Kpɛkun, ɔ kɛnnin i klun ndɛ kleli i yi’n. Asɔnun kpɛnngbɛn mun nin akpasua sunianfuɛ’n, be wlɛli i fanngan naan ɔ bu sa ng’ɔ o i su’n, kɛ nga Zoova fa bu i’n sa. Dɔɔtrɔ bian ng’ɔ yo i ayre’n, ɔ mɛnnin i afɔtuɛ wie mun. Ɔ maan, aniaan bian’n yacili ninnge wie’m be yolɛ. Siɛn’n, ɔ ɲan blɛ lo wunmiɛn, ɔ yiyi i ɲin su. Yɛ ɔ kpinngbin i wun. Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, ɔ wunnin sa ng’ɔ o i su’n i trawlɛ. W’a kokoman dan kun. Siɛn’n, sɛ sa wie ju i su naan ɔ wunmɛn i yowlɛ’n, ɔ fa wlɛ i Zoova sa nun naan ɔ ukɛ i.

20. (a) ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e koko sa ng’ɔ o e su’n e kle Ɲanmiɛn-ɔn? (b) ?Ngue yɛ like suanlɛ ng’ɔ́ bá lɛ’n, ɔ́ wá klé e-ɔ?

²⁰ Like suanlɛ nga kleli e kɛ maan e koko sa ng’ɔ o e su’n e kle Ɲanmiɛn. Yɛle kɛ, maan e srɛ i, e kanngan Biblu’n nun, yɛ e bu su akunndan. Asa ekun’n, maan e fa atin nga Ɲanmiɛn wawɛ’n kle e’n su. Maan e koko sa ng’ɔ o e su’n e kle sran nga e lafi i su’n. Yɛ maan e wɔ aɲia’m be bo. Like suanlɛ ng’ɔ́ bá lɛ’n, ɔ́ wá klé e kɛ be nga be lafi Zoova su’n, ɔ yi i wun kle be.​—Ebre Mun 11:6.