1, 2. ?Kɛ Piɛli nin i wiengu’m be ɔli jue tralɛ kɔnguɛ mɔ aliɛ’n cɛnnin’n, ngue like yɛ Zezi kleli i-ɔ?

CƐN kun’n, Zezi i sɔnnzɔnfuɛ nso be ɔli Galile fɛtɛ’n nun jue tralɛ kɔnguɛ. Sanngɛ, b’a ɲanman like fi. Kɛ aliɛ wá cɛ́n’n, Zezi mɔ Ɲanmiɛn w’a cɛn i nguan’n, ɔ wa jrannin nzue’n i nuan lɛ. Kpɛkun “ɔ seli be kɛ: ‘An gua lala’n alie’n i fama su, amún nyán wie.’ Be guali, kpɛkun kpatra’n i kpanngban’n ti be kwlɛ-man lala’n i cuɛn kun.”—Zan 21:1-6.

² Zezi fali jue nin kpanwun mɛnnin i sɔnnzɔnfuɛ mun naan be di. Kpɛkun, ɔ kpɛli i ɲin Piɛli su. Ɔ seli i kɛ: “?Zan wa Simɔn, a klo min tra be nga mun?” I sɔ m’ɔ kannin’n, ɔ kwla yo kɛ sran’m be ndɛ yɛ ɔ su kan-ɔn. Sanngɛ Glɛki nun’n ndɛ ng’ɔ kannin’n, be kwla kaci i maan sran ng’ɔ kanngan nun’n, ɔ kwla wun i wlɛ kɛ jue’m be ndɛ yɛ ɔ kan-ɔn. Be kwla kaci i kɛ: ‘?A klo min tra nga mun?’ Zezi si kɛ Piɛli klo jue tralɛ’n. Ɔ maan atrɛkpa’n, Zezi su usa Piɛli sɛ ɔ klo i nin like ng’ɔ kle  be’n tra jue tralɛ’n nin o. Piɛli tɛli i su kɛ: “Nannan, a si kɛ n klo wɔ.” (Zan 21:15) Kɛ ɔ fin lɛ’n, Piɛli kleli kɛ ɔ klo Zezi sakpa. Afin, ɔ boli jasin fɛ’n titi. Yɛ ɔ dili junman dan asɔnun’n nun.

3. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ Klistfuɛ’m be nian be wun su-ɔ?

³ ?Ngue yɛ kosan nga Zezi usali Piɛli’n, ɔ kle e-ɔ? Yɛle kɛ maan e nian e wun su naan y’a yaciman Klist i klolɛ. Zezi si kɛ mɛn nga nun tranlɛ’n su yoman pɔpɔ, naan sa wie’m be ti’n, e kwla koko. Awie guafuɛ’n i wun ɲanndra ng’ɔ buli’n, ɔ kle sɔ weiin. Ɔ seli kɛ sran wie’m bé tí “Nyanmiɛn sielɛ’n ndɛ’n.” Kpɛkun, bé fá su. Sanngɛ kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, “mɛn’n nun ninnge’n i ngokoɛ’n nin anyanbeun’n i klolɛ’n ɔ tra Nyanmiɛn ndɛ’n,” ɔ maan be su suman Ɲanmiɛn kpa kun. (Matie 13:19-22; Mark 4:19) Sɛ y’a nianman e wun kpa’n, mɛn’n nun ninnge’m be ti kokolɛ’n ti’n, e su ɲanman wunmiɛn naan y’a su Zoova. I sɔ’n ti, Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ mun kɛ: “An sasa amun wun, nán an yo aliɛ safuɛ mun nin nzanboɛfuɛ mun, nán an koko ninnge’m be ti.”—Lik 21:34.

4. ?Sɛ e klo Zezi sakpa’n, ngue yɛ maan e kwla wun i wlɛ-ɔ? (An nian foto ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)

⁴ Maan e kle kɛ e klo Klist kɛ Piɛli sa. Yɛle kɛ, maan Ɲanmiɛn ndɛ’n i kanlɛ’n yo e cinnjin tra like kwlaa. I lɛ nun’n, e kwla usa e wun kosan yɛ mun: ‘?Ngue yɛ n klo i dan-ɔn? ?Zoova i sulɛ’n yɛ ɔ man min aklunjuɛ annzɛ like uflɛ-ɔ?’ Like nsan nga be kwla yo mɔ e yaci Klist i klolɛ’n, é wá kán be ndɛ. Be yɛle junman nga e di’n, ɔ nin e ɲin su yiyilɛ’n, ɔ nin aɲanbeun ninnge mun.

5. ?Ngue yɛ Zoova kunndɛ kɛ siɛ’m be yo-ɔ?

⁵ Piɛli klo jue tralɛ. Sanngɛ, ɔ di junman sɔ’n fa niɛn i awlofuɛ’m be lika. Zoova kunndɛ kɛ siɛ’m be nian be awlobo’m be lika. (1 Timote 5:8) I sɔ’n ti’n, ɔ fata kɛ be di junman kekle. Sanngɛ mɛn’n i awieliɛ blɛ nga nun’n, junman dilɛ’n ti’n sran’m be kwla koko dan.

6. ?Ngue ti yɛ junman dilɛ’n ti, e kwla koko-ɔ?

⁶ Junman ɲanlɛ timan pɔpɔ. I sɔ’n ti, kɛ be ko ti junman kun ngan’n, be nga be kunndɛ kɛ bé dí’n, be sɔnnin. Sran sunman be bu i kɛ sɛ be di junman tratra su’n, yɛ junman sɔ’n su fiman be sa-ɔ. Yɛ wie liɛ’n, be tuaman be kalɛ kpa. Kɛ be yi ninnge mun lɔ’n, be faman junman difuɛ kpanngban. Sanngɛ, be kunndɛ kɛ bé yí ninnge kpanngban. I sɔ’n ti, junman difuɛ’m be di junman lele be fɛ dan. Wie’m be wla bo be wun, annzɛ be tɔ tukpaciɛ. Sran kpanngban be bu i kɛ sɛ b’a yoman like kwlaa nga be min’n se be kɛ be yo’n, bé yí be junman’n nun.

7, 8. (a) ?Wan yɛ e klo i dan-ɔn? (b) ?Kɛ aniaan kun buli junman ng’ɔ di’n i su akunndan’n, ngue yɛ ɔ wunnin i wlɛ-ɔ?

⁷ E mɔ e ti Klistfuɛ’n, e klo Zoova tra like kwlaa. Sran nga e di i junman bɔbɔ’n, e klo Zoova trɛ i. (Lik 10:27)  Junman mɔ e di’n ti’n, e kwla ɲan aliɛ, nin tralɛ, nin sua. Ɔ maan, e kwla bo jasin fɛ’n. Sanngɛ, sɛ y’a nianman e wun kpa’n, junman nga e di’n kwla tanndan e ja nun naan y’a suman Ɲanmiɛn kpa. I wie yɛle aniaan bian kun liɛ’n. Ɔ fin Tailandi. Ɔ seli kɛ: “N yo ɔrdinatɛli nga b’a saci’n. N klo min junman sɔ’n. Sanngɛ, n ɲanman min ti naan m’an su Ɲanmiɛn. Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, n wunnin kɛ ɔ fata kɛ n kaci n sa. I liɛ’n, ń kwlá fá min wun mán Ɲanmiɛn kɛ ɔ sie min.” ?Ngue yɛ aniaan’n yoli-ɔ?

⁸ I waan: “N fali afuɛ kun n fa buabuali min wun. Yɛ n fali ajalɛ kɛ ń yó ninnge atɛ akpɔ nuan naan ń yó bɔnbɔn glase atɛ. I bo bolɛ nun’n, sika ndɛ’n yoli kekle min sa nun. Ɔ maan, min sa sin bubuli min. Kɛ min wiengu nga e nin be e di junman laa’n be wun min’n, be sri min. Yɛ be se min kɛ be wunman like nga ti yɛ n klo bɔnbɔn glase i atɛ yolɛ tra ɔrdinatɛli su junman nga e di i klimatizɛli bo’n. N srɛli Zoova kɛ ɔ uka min naan n jran kekle naan n su i kpa kɛ n fa sunnzunnin’n sa. W’a cɛman, lika’n wa yoli kpa. Yɛle kɛ, m’an wunnin bɔnbɔn glase nga sran’m be klo i kpa’n i wlɛ. Yɛ m’an sili i yo kpa. Kɛ ɔ fin lɛ’n, sran’m be to bɔnbɔn glase nga n yo be atɛ’n i ngba cɛn kwlaa. Kɛ é sé yɛ’n, sika nga n ɲɛn i’n, ɔ tra nga n ɲɛnnin i ɔrdinatɛli i su junman dilɛ’n nun’n. N klun jɔ dan. Afin, n kokoman kun kɛ laa’n sa. Like ng’ɔ yo min fɛ dan’n, yɛle kɛ n wun kɛ e nin Zoova e afiɛn’n mantan kpa.”—An kanngan Matie 5:3, 6 nun.

9. ?Ngue yɛ é yó naan e junman’n w’a yoman e cinnjin w’a traman su-ɔ?

⁹ Kɛ e di junman kekle’n, ɔ yo Zoova fɛ. Sɛ e di junman kekle’n, é ɲɛ́n i nuan like. (Nyanndra Mun 12:14) Sanngɛ, nán junman dilɛ’n yo e cinnjin tra Zoova sulɛ’n. Kɛ Zezi kán ninnge nga be ti cinnjin’n be ndɛ’n, ɔ seli kɛ: “An dun mmua fa amun wun man Nyanmiɛn maan ɔ sie amun, yɛ an yo i klun sa’n, i sin ɔ́ wá fá ninnge sɔ’n kwlaa úka su mán amun.” (Matie 6:33) ?Sɛ e junman’n ti e cinnjin tra su’n, ngue yɛ é yó naan y’a wun i wlɛ-ɔ? Yɛle kɛ maan e usa e wun kosan nga: ‘?Min junman’n i dilɛ yo min fɛ dan, sanngɛ Zoova sulɛ liɛ’n, ɔ yo min ɲrun koun?’ Sɛ e bu kosan sɔ’n i akunndan’n, é wún like nga e klo i dan’n i wlɛ.

10. ?Afɔtuɛ cinnjin benin yɛ Zezi man e-ɔ?

¹⁰ Zezi kleli e like ng’ɔ fata kɛ ɔ yo e cinnjin dan’n. Cɛn kun’n, ɔ ɔli Mali nin i niaan bla Marti be wun wunlɛ. Kɛ Marti tɔ́n aliɛ’n, Mali ko trannin Zezi i wun lɛ naan ɔ́ tíe ndɛ nga Zezi kan’n. Marti plannin kɛ Mali ukɛmɛn i. I sɔ’n ti, Zezi seli Marti kɛ: “Mari a fɛ i nun kpafuɛ’n, sran fi su de-mɛn i sa nun.” (Lik 10:38-42) ?Afɔtuɛ benin yɛ Zezi i ndɛ sɔ’n man e-ɔ? Yɛle kɛ, ɔ fataman kɛ ninnge kɛ aliɛ sa’n, be yo e cinnjin dan. Like ng’ɔ fata kɛ ɔ yo e cinnjin dan’n, yɛle kɛ maan e klo Zezi. Yɛ e su Zoova. Sɛ e yo sɔ’n, é klé kɛ y’a fa ninnge’m be “nun kpafuɛ’n.”

11. ?Wunmiɛn lolɛ nin be ɲin su yiyilɛ’n be su ndɛ benin yɛ Biblu’n kan-ɔn?

¹¹ Ɔ ju wie’n, ɔ fata kɛ e lo wunmiɛn, annzɛ e yiyi e ɲin su kan. Biblu’n se kɛ: “Like ng’ɔ ti kpa man sran’n, yɛlɛ aliɛ dilɛ nin nzan nɔnlɛ, ɔ nin junman bɔ be di’n i nuan like nyanlɛ.” (Akunndanfuɛ’n 2:24) Zezi si kɛ sɛ i sɔnnzɔnfuɛ’m be lo wunmiɛn cɛn kunngun’n, ɔ ti kpa man be. I sɔ’n ti, kɛ cɛn kun be boli jasin fɛ’n lele’n, ɔ seli be kɛ: “An bla maan e wɔ e ngunmin blo lɔ e ko de wunmiɛn kan.”—Mark 6:31, 32.

12. ?Kannzɛ e ɲin su yiyilɛ nin wunmiɛn lolɛ’n ti kpa’n, ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e nian e wun su-ɔ? An fa sa kun yiyi nun.

¹² Wunmiɛn lolɛ’n nin be ɲin su yiyilɛ’n ti kpa. Sanngɛ, ɔ fata kɛ e nian e wun su naan i sɔ yolɛ’n w’a yoman e cinnjin dan. Klistfuɛ klikli’m be blɛ su’n, sran wie’m be se kɛ: “Maan e di like e nɔn nzan, ainman é wú, wuun e liɛ a wie.” (1 Korɛntfuɛ Mun 15:32) Andɛ’n, sran sunman be bu akunndan kunngba sɔ’n wie. Abloki lɔ’n, gbanflɛn kun boli aɲia’m be bo kɔlɛ bo. Sanngɛ, i ɲin su yiyilɛ’n ti’n, ɔ yacili aɲia’m be bo kɔlɛ. Kɛ ɔ́ cɛ́ kɔ́’n, ɔ wunnin i wlɛ kɛ i ɲin su yiyilɛ dan’n ti’n, sa kpanngban be o i su. Ɔ wa suannin Biblu’n nun like ekun. Kpɛkun, ɔ boli jasin fɛ’n i bolɛ bo. Kɛ be yoli i batɛmun’n, ɔ seli kɛ: “Like ng’ɔ yo min ya dan’n, yɛle kɛ m’an wunmɛn i wlɛ ndɛndɛ kɛ Zoova sulɛ’n man aklunjuɛ tra mɛn’n nun like kwlaa nga be kwla fa yiyi be ɲin su’n.”

13. (a) An fa sunnzun ase kun be kle kɛ be ɲin su yiyilɛ nin wunmiɛn lolɛ ngboko’n, ɔ timan kpa. (b) ?Ngue yɛ é yó naan y’a yiyiman e ɲin su dan-ɔn?

¹³ Kɛ e yiyi e ɲin su’n, e wun fa e feke. Kpɛkun, e ɲan wunmiɛn e di e junman mun. Sanngɛ, sɛ e yo i sɔ ngbokongboko’n, ɔ timan kpa. ?Ngue ti-ɔ? Maan e fa sunnzun ase kun e nian. Gato nin bɔnbɔn’n be yo fɛ. Sanngɛ, e si kɛ sɛ e fa kaci e aliɛ’n, bé mán e tukpacɛ. I sɔ’n ti, ɔ fata kɛ e di aliɛ ng’ɔ kwla yo e wun sa ye’n. I wafa kunngba’n, sɛ e fa e ɲin su yiyilɛ’n kaci e junman’n, e nin Zoova e afiɛn’n sáci. I sɔ’n ti, maan e usa e wun kosan yɛ’n: ?N yiyi min ɲin su kɛ ɔ nin i fata’n sa? Sɛ e waan é wún i wlɛ’n, like kun mɔ e kwla yo’n, yɛle kɛ maan e klɛ dɔ nga e fa su Zoova lemɔcuɛ kun nun’n e sie i bue kun. I wie yɛle dɔ nga e fa kɔ aɲia’m be bo’n, ɔ nin nga e fa bo jasin fɛ’n, ɔ nin nga e fa suan Biblu’n nun like’n. I sin’n, maan e klɛ dɔ nga e fa yiyi e ɲin su lemɔcuɛ kunngba sɔ’n nun’n, e sie i bue kun. I wie yɛle dɔ nga e fa nian balɔn bolɛ’n, nin televiziɔn’n, nin video’n. ?Kɛ e fa dɔ nga e fa su Zoova’n e sunnzun dɔ nga e fa yiyi e ɲin su’n, ngue yɛ e sie i nzɔliɛ-ɔ? ?Ɔ fata kɛ e kaci e sa?—An kanngan Efɛzfuɛ Mun 5:15, 16 nun.

14. ?Ngue yɛ é yó naan y’a yiyi e ɲin su kɛ ɔ nin i fata’n sa-ɔ?

¹⁴ Zoova kleman e like trele kun kɛ e yo e fa yiyi e ɲin su. Like nga é yó é fá yíyí e ɲin su’n, ɔ ti kɛ e bɔbɔ sa. Asa ekun’n, siɛ nin niɛn’m be kwla kle like ng’ɔ fata kɛ be awlofuɛ’m be fa yiyi be ɲin su’n. Sanngɛ, Zoova i mmla nga be o Biblu’n  nun’n, be kle e like nga be yo i fɛ’n, ɔ nin nga be yomɛn i fɛ’n. Sɛ e bu mmla sɔ’m be su akunndan’n, é fá ajalɛ kpa. * (An nian nzɔliɛ’n i su ndɛ’n.) Sɛ e yiyi e ɲin su kɛ ɔ nin i fata’n sa’n, nn ‘Ɲanmiɛn yɛ ɔ fɛ i sɔ’n man e-ɔ.’ (Akunndanfuɛ’n 3:12, 13) Ɔ le sran kun i like ng’ɔ klo i-ɔ. (Galasifuɛ Mun 6:4, 5) Sanngɛ, sɛ e kunndɛ kɛ é yíyí e ɲin su’n, maan e nian e wun su kpa. Zezi seli kɛ: “Lika nga wɔ anwlɛn su ninnge’n wo lɛ’n, lɛ yɛ wɔ akunndan’n wo-ɔ.” (Matie 6:21) E klo e Famiɛn Zezi. I sɔ’n ti, maan akunndan nga e bu’n, nin ndɛ nga e kan be’n, ɔ nin e ayeliɛ’n, be kle kɛ Ɲanmiɛn Sielɛ’n ti e cinnjin tra like kwlaa.—Filipfuɛ Mun 1:9, 10.

15, 16. (a) ?Ngue ti yɛ sika kunndɛlɛ’n kwla kaci kɛ aya sa-ɔ? (b) ?Afɔtuɛ benin yɛ Zezi mannin-ɔn?

¹⁵ Andɛ’n, sran kpanngban be kunndɛ kɛ bé ɲán tralɛ, annzɛ telefɔnun, annzɛ ɔrdinatɛli nga b’a yi be uflɛuflɛ’n. Ninnge sɔ mun nin sika kunndɛlɛ’n ti be cinnjin tra like kwlaa. ?Wɔ mɔ a ti Klistfuɛ’n, ngue yɛ ɔ ti ɔ cinnjin dan-ɔn? I lɛ nun’n, usa ɔ wun kɛ: ‘?Blɛ nga n fa bu loto nin ninnge nga b’a yi be uflɛuflɛ’n be tolɛ i akunndan’n, ɔ tra nga n fa siesie min wun naan m’an wɔ aɲia’m be bo’n? ?Junman nga be o min su’n ti’n, n  ɲanman min ti n srɛman Ɲanmiɛn, annzɛ n kannganman Biblu’n nun?’ Nanwlɛ, sɛ y’a nianman e wun kpa’n, é kló aɲanbeun ninnge mun trá Klist. I sɔ’n ti, maan e bu Zezi i ndɛ nga i akunndan titi. Ɔ seli kɛ: “An nian amun wun kpa konvi kpli yolɛ’n i lika.” (Lik 12:15) ?Ngue ti yɛ Zezi seli sɔ-ɔ?

¹⁶ Zezi seli kɛ: “Sran kun i min kwlá yo-man nnyɔn. [...] An kwlá yo-man Nyanmiɛn i sran naan amun kunngba’n amu’an yo sika’n i klofuɛ.” (Matie 6:24) Fɔ o e nun. I sɔ’n ti, ɔ fata kɛ e mian e ɲin naan y’a kwla wla “like nga klɔ sran konvi sɔ i’n” i ase. I wie yɛle aɲanbeun kunndɛlɛ’n.—Efɛzfuɛ Mun 2:3.

17. (a) ?Ngue ti yɛ kɛ ɔ yo naan sran wie’m be yaci aɲanbeun ninnge’m be kunndɛlɛ’n, ɔ ti kekle man be-ɔ? (b) ?Ngue yɛ é yó naan y’a kloman aɲanbeun ninnge mun-ɔn?

¹⁷ Like ng’ɔ ti sran kpanngban be cinnjin’n, yɛle like nga be konvi sɔ be’n. I sɔ’n ti, kɛ ɔ yo naan be yaci aɲanbeun ninnge’m be kunndɛlɛ’n, ɔ ti kekle man be. (An kanngan 1 Korɛntfuɛ Mun 2:14 nun.) Kɛ mɔ be akunndan’n w’a saci’n ti’n, be siman like ng’ɔ ti kpa nin ng’ɔ ti tɛ’n be ngbaciɛ’n. (Ebre Mun 5:11-14) Be ɲin yiman like nga be le i’n. Kɛ be ko ɲan like kun’n, be kunndɛ kɛ bé ɲán kpanngban ekun. (Akunndanfuɛ’n 5:10) Sanngɛ, ɔ le like nga e kwla yo naan y’a kloman aɲanbeun ninnge’m be kunndɛlɛ’n. Yɛle kɛ maan e kanngan Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun titi. (1 Piɛr 2:2) Zezi buli ngwlɛlɛ ndɛ nga Zoova kan be’n, be su akunndan. I sɔ’n ti, kɛ Satan lɛ́kɛ i’n, ɔ kwla jrannin kekle. (Matie 4:8-10) Sɛ e kusu e nanti Zoova i nuan ndɛ’n su titi’n, e su kloman aɲanbeun ninnge’m be kunndɛlɛ. Kpɛkun, Zezi wún kɛ e klo i tra aɲanbeun ninnge mun.

18. ?Ngue yɛ w’a fua kpa kɛ á yó-ɔ?

¹⁸ Zezi usali Piɛli kɛ: “?A klo min tra be nga mun?” I lɛ nun’n, Zezi su kle Piɛli kɛ ɔ fata kɛ Zoova sulɛ’n yo i cinnjin tra like kwlaa. Maan e wun i wlɛ kɛ Piɛli i dunman’n i bo’n yɛle “yɛbuɛ tanda.” Afin, Piɛli ti yakpafuɛ. (Sa Nga Be Yoli’n 4:5-20) E kusu e kunndɛ kɛ é kló Klist kpa. I sɔ’n ti, maan e mian e ɲin naan junman nga e di’n, annzɛ like nga e yo e fa yiyi e ɲin su’n, annzɛ aɲanbeun ninnge’m be kunndɛlɛ’n w’a yoman e cinnjin dan. Sɛ e yo sɔ’n, é kwlá kán ndɛ nga Piɛli kannin’n wie. Ɔ seli Zezi kɛ: “Nannan, a si kɛ n klo wɔ.”