1. ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ wafa nga Zoova yili klɔ sran’n, ɔ leman wunsu-ɔ?

WAFA nga Zoova yili klɔ sran’n, ɔ leman wunsu. E kwla bu akunndan naan y’a wun e su sa’m be trawlɛ. Yɛ e kwla bu like nga é wá yó’n i akunndan sie. (Nyanndra Mun 2:11) Zoova maan e le wunmiɛn. Ɔ maan, e kwla yo ninnge nga e sunnzun kɛ é yó be’n. (Filipfuɛ Mun 2:13) Asa ekun’n, ɔ mannin e e klun akunndan’n. E klun akunndan sɔ’n ti’n, sɛ e yo sa tɛ annzɛ sa kpa’n, e bɔbɔ e wun i wlɛ. E klun akunndan’n ti’n, e kunndɛman kɛ é yó sa tɛ. Ɔ maan, sɛ e wun kɛ e su yo sa tɛ’n, e yaci i yolɛ.—Rɔmfuɛ Mun 2:15.

2. ?Ngue yɛ Zoova kunndɛ kɛ e fa ninnge ng’ɔ mannin e’n, e yo-ɔ?

² Zoova kunndɛ kɛ e fa ninnge sɔ m’ɔ mannin e’n, e yo sa i nuan su. Afin, Zoova klo e. Yɛ ɔ si kɛ sɛ e yo sa i nuan su’n, e klun jɔ́. Biblu’n se kɛ: “Sran ng’ɔ́ yó like-ɔ  ɔ sunnzun i klun naan w’a yo’n, ɔ́ dí alaje.” Ɔ se ekun kɛ: “Like kwlaa nga á yó’n, fa ɔ wunmiɛn’n gua su yo.” (Nyanndra Mun 21:5; Akunndanfuɛ’n 9:10) E kɛnngɛn i ekun kɛ: “Sɛ e nyɛn i wun alaje’n, maan e yo sran’m be kwlaa be ye.” Kpɛkun, ɔ se kɛ: “Kɛ bɔ Nyanmiɛn mannin amun ninnge wafa-wafa nga sran yo’n i wie’n, maan sran kun fɛ i liɛ nga Nyanmiɛn mɛnnin i’n ukɛ i wiengu.” (Galasifuɛ Mun 6:10; 1 Piɛr 4:10) Nanwlɛ, Zoova kunndɛ kɛ e yo sa nga e bɔbɔ nin e wiengu mun e kwla ɲan su ye’n.

3. ?Ngue yɛ klɔ sran’n kwlá yoman-ɔn?

³ Sanngɛ, Zoova si kɛ e kwlá yoman ninnge ngba. I wie yɛle kɛ e kwlá yiman fɔ m’ɔ o e nun’n, naan y’a yoman sa tɛ’n kun, naan y’a wuman kun. (1 Famiɛn Mun 8:46) Asa ekun’n, e kwlá mianman e wiengu kun kɛ ɔ yo like ng’ɔ ti e liɛ’n su’n. Afin, sran kun kwla fɛ i klunklo ajalɛ. Kannzɛ e si like kpanngban, annzɛ y’a wun sa sunman le’n, e kwlá faman e wun sunnzunman Zoova mlɔnmlɔn.—Ezai 55:9.

4. ?Wan mun yɛ like suanlɛ nga wá kán be ndɛ-ɔ?

⁴ Sa kwlaa nun’n, ɔ fata kɛ e fa e wun wla Zoova sa nun. I liɛ’n, ɔ́ bó e ɲrun atin. Kpɛkun, like nga e kwlá yoman’n, ɔ́ yó mán e. Sanngɛ, Zoova kunndɛ kɛ e yo e liɛ nga e kwla yo naan y’a fite nun’n. Yɛ e uka e wiengu mun. (An kanngan Jue Mun 37:3 nun.) Nanwlɛ, maan e fa e ‘wla’n guɛ i Anannganman  su, e yo sa i nuan su.’ Asa ekun’n, maan e ‘fa nanwlɛ’n yo kɛ e aliɛ sa, e di.’ ?Wafa sɛ yɛ e kwla yo sɔ-ɔ? Like suanlɛ nga wá kán Nowe, nin Davidi, ɔ nin laa Ɲanmiɛn i sufuɛ wie mɔ be fali be wla’n guɛli i su’n be ndɛ. É wún kɛ b’a kwlá yoman ninnge ngba, naan like nga be kwlɛ i yo’n i su yɛ be fali be ɲin sieli-ɔ.

5. An kan Nowe i ndɛ.

⁵ Nowe blɛ su’n, asiɛ wunmuan’n su sran’m be sacili mlɔnmlɔn. “Sa kekleekle mun yɛ sran’m be yo-ɔ.” (Bo Bolɛ 6:4, 9-13) Nowe si kɛ Zoova wá núnnún sran sɔ mun. Sanngɛ, be ayeliɛ sɔ’n yoli i ya dan. Ɔ si kɛ ɔ kwlá yoman ninnge wie mun. Sanngɛ, ɔ wunnin like ng’ɔ kwla yo’n i wlɛ.

6, 7. (a) ?Ngue yɛ Nowe kwlá yoman-ɔn? (b) ?Ngue yɛ e kusu e kwlá yoman-ɔn?

⁶ Like nga Nowe kwlá yoman’n: Nowe kannin like nga Zoova wá yó’n i ndɛ. Sanngɛ, ɔ kwlá mianman sran mun kɛ be kaci be nzuɛn’n. Asa ekun’n, ɔ kwlá yoman naan anannganman su nzue’n, ɔ tɔ ndɛndɛ. Nowe fɛli i wla’n guali Zoova su. Ɔ lafili su kɛ blɛ ng’ɔ ti su’n i nun’n, Zoova núnnún klunwifuɛ sɔ mun mlɔnmlɔn kɛ ng’ɔ fa kannin’n sa.—Bo Bolɛ 6:17.

⁷ Andɛ kusu’n, klunwi’n yɛ sran’m be yo-ɔ. Yɛ e si kɛ Zoova wá núnnún sran tɛtɛ mun kɛ ng’ɔ fa kannin’n sa. (1 Zan 2:17) Sanngɛ, e kwlá mianman sran  mun kɛ “Nyanmiɛn sielɛ’n i jasin fɛ” mɔ e kan’n, be sɔ nun klanman. Yɛ e kwlá yoman naan ‘ɲrɛnnɛn dan’n,’ ɔ ju ndɛndɛ. (Matie 24:14, 21) Like nga Nowe yoli’n i wie yɛ e kwla yo-ɔ. Yɛle kɛ maan e fa e wla’n gua Zoova su. Yɛ maan e lafi su kɛ ɔ cɛ kan’n, ɔ́ núnnún klunwifuɛ mun. (Jue Mun 37:10, 11) Nanwlɛ, e lafi su kɛ Zoova su yaciman klunwifuɛ’m be lɛ sa trilili. Sɛ be nunnunlɛ’n i blɛ ju’n, ɔ su sɛnmɛn i wun kaan sa.—Abakik 2:3.

8. ?Ngue su yɛ Nowe fɛli i ɲin sieli-ɔ? (An nian desɛn ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)

⁸ Like nga Nowe kwla yo’n: Kɛ Nowe wunnin kɛ ɔ kwlá yoman ninnge wie mun’n, like ng’ɔ kwla yo’n i su yɛ ɔ fɛli i ɲin sieli-ɔ. Yɛle kɛ, ɔ boli sa nga Zoova wá yó’n i ndolo. (2 Piɛr 2:5) I sɔ’n ti’n, ɔ kwla lafili Zoova su kpa titi. Blɛ kunngba sɔ nun’n, ɔ boboli mmeli kun sɛsɛsɛ kɛ nga Zoova seli i kɛ ɔ bobo’n sa.—An kanngan Ebre Mun 11:7 nun.

9. ?Wafa sɛ yɛ e nian Nowe i ayeliɛ’n su-ɔ?

⁹ Andɛ kusu’n, e “di e Min’n i junman’n” kpa. (1 Korɛntfuɛ Mun 15:58) E nun wie’m be kplan Ɲanmiɛn Sielɛ Sua mun, nin aɲia dandan’m be yolɛ sua mun, annzɛ be nian sua sɔ’m be lika naan b’a bubuman. Kɛ é yó aɲia dandan mun’n, e nun wie’m be klɛ be dunman, yɛ be di aɲia sɔ’m be bo lɔ junman mun wie. Yɛ e nun wie’m be di junman Betɛli, annzɛ lika nga be kaci e fluwa’m be nun ndɛ mun aniɛn’m be nun lɔ’n. Sanngɛ like ng’ɔ ti e kwlakwla e cinnjin’n, yɛle jasin fɛ’n i bolɛ’n. Kɛ e bo jasin fɛ’n, e fa e wla gua like nga cɛn wie lele é ɲɛ́n i’n, i su kpa. Aniaan bla kun seli kɛ: “Kɛ ń kán like nga Ɲanmiɛn Sielɛ’n ti sran’m bé wá ɲɛ́n i’n i ndɛ’n, n sie i nzɔliɛ kɛ sran’m be wla w’a bo be wun. Afin be lafiman su kɛ be su sa’m bé wíe cɛn kun.” E liɛ’n, e lafi su kɛ cɛn wie lele e liɛ’n yó ye. Nanwlɛ, kɛ e kan Ɲanmiɛn Sielɛ’n i ndɛ e kle sran mun’n, e lafi like nga cɛn wie lele é ɲɛ́n i’n i su kpa ekun. I sɔ’n ti, e jran kekle sa’n kwlaa be ɲrun titi.—1 Korɛntfuɛ Mun 9:24.

10. An kan sa tɛ nga Davidi yoli’n i ndɛ.

¹⁰ Famiɛn Davidi ti sran kpa. I sɔ’n ti, Zoova fɛ i yoli i awlɛn su sran. (Sa Nga Be Yoli’n 13:22) Sanngɛ, Davidi yoli sa tɛ dan kun. Yɛle kɛ, Davidi nin Iri i yi mɔ be flɛ i kɛ Bat-Seba’n be lali. Kpɛkun, kɛ be ɔli alɛ kunlɛ’n, Davidi yoli maan be kunnin Iri. Ɔ yoli sɔ naan sran’m b’a timan sa tɛ’n m’ɔ yoli’n nun. (2 Samiɛl 11:1-21) Sanngɛ, sa sɔ’n w’a kwlá kaman bui bo lele. (Mark 4:22) ?Kɛ ɔ yoli sɔ’n, ngue yɛ Davidi yoli-ɔ?

11, 12. (a) ?Kɛ Davidi yoli sa tɛ’n, ngue yɛ w’a kwlá yoman-ɔn? (b) ?Sɛ e yo sa tɛ naan e kaci e nzuɛn’n, ngue yɛ Zoova yó-ɔ?

¹¹ Like nga Davidi kwlá yoman’n:  Sa tɛ nga Davidi yoli’n, ɔ lemɛn i yowlɛ, ɔ suɛli i trɔ’n. Yɛle kɛ, sa wie’m be juli i su. (2 Samiɛl 12:10-12, 14) Sanngɛ, ɔ fata kɛ ɔ lafi Zoova su. Ɔ fata kɛ ɔ lafi su kɛ sɛ ɔ kaci i nzuɛn’n, Zoova yáci sa ng’ɔ yoli’n cɛ́ i, naan ɔ su yimɛn i blo.

¹² Fɔ m’ɔ o e nun’n ti, e kwlakwla e yo sa tɛ. Wie liɛ’n, sa nga e yo’n ti tɛ dan. Yɛ e kwla wun i su afɛ. (Galasifuɛ Mun 6:7) Sanngɛ, kɛ e kaci e nzuɛn’n, e lafi su kɛ Ɲanmiɛn su yiman e blo. Sɛ e wun sa nga e yoli’n i su afɛ bɔbɔ’n, e lafi su kɛ Ɲanmiɛn súan e bo.—An kanngan Ezai 1:18, 19, nin Sa Nga Be Yoli’n 3:19 be nun.

13. ?Ngue yɛ Davidi yoli naan Zoova w’a yimɛn i blo-ɔ?

¹³ Like nga Davidi kwla yo’n: Davidi w’a kunndɛman kɛ Zoova yi i blo. I sɔ’n ti, kɛ Zoova i nuan ijɔfuɛ Natan tuli i fɔ’n, ɔ sɔli nun klanman. (2 Samiɛl 12:13) Asa ekun’n, ɔ srɛli Zoova. Kpɛkun, ɔ dili sa ng’ɔ yoli’n i nanwlɛ. I sɔ’n kle weiin kɛ, ɔ kunndɛ kɛ Zoova yaci sa tɛ ng’ɔ yoli’n cɛ i. (Jue Mun 51:3-19) Davidi i wla boli i wun. Sanngɛ, i sa sin w’a bubumɛn i. Ɔ fali sa m’ɔ yoli’n tuli i wun fɔ. Ɔ maan, w’a yoman sɔ kun. Ɔ nin Ɲanmiɛn be nantili klanman lele yɛ ɔ fa wuli-ɔ. Yɛ Zoova buli i sran kpa.—Ebre Mun 11:32-34.

14. ?Ngue yɛ Davidi i ayeliɛ’n kle e-ɔ?

¹⁴ ?Ngue yɛ Davidi i ayeliɛ’n kle e-ɔ? Yɛle kɛ sɛ e yo sa tɛ’n, maan e di i nanwlɛ. Yɛ maan e kaci e nzuɛn’n. Kpɛkun, maan e srɛ Zoova kpa kɛ ɔ yaci cɛ e. (1 Zan 1:9) Asa ekun’n, maan e kan kle asɔnun kpɛnngbɛn mun. Afin be kwla uka e naan e nin Zoova e afiɛn’n w’a mantan ekun. (An kanngan Zak 5:14-16 nun.) Fɔ nga Zoova tu e’n, maan e sɔ nun klanman. I liɛ’n, é klé kɛ e fa e wla’n guɛ i su. Yɛ maan e fa sa mɔ e yoli’n, e tu e wun fɔ. Kpɛkun, maan e lafi Zoova su yɛ e su i titi.—Ebre Mun 12:12, 13.

15. ?Ajalɛ kpa benin yɛ Ani kle e-ɔ?

¹⁵ Biblu’n kan sran wie mun ekun be ndɛ. Blɛ kekle nun’n, be fali be wla guali Zoova su. Kpɛkun, be yoli like nga be kwlɛ i yo’n. Be nun kun yɛle Ani. Bla sɔ’n i klun ti kpan. Yɛ ɔ lemɛn i yowlɛ. Sanngɛ, ɔ fɛli i wla’n guali Zoova su naan Zoova fɔnvɔ i. Ɔ ɔli Zoova i sua’n nun lɔ titi. Kpɛkun, ɔ kokoli i afɛ’n kleli i. (1 Samiɛl 1:9-11) Ani kle e ajalɛ klanman kpa. Yɛle kɛ, sa kwlaa ng’ɔ tɔ e su mɔ e lemɛn i yowlɛ’n, maan e koko e kle Zoova. Yɛ maan e lafi su kɛ ɔ́ nían e lika. (1 Piɛr 5:6, 7) Kpɛkun, maan e yo like kwlaa nga e kwla yo’n, naan e tran aɲia’m be bo. Yɛ ninnge kwlaa nga anuannzɛ’n man e naan y’a kwla su Zoova titi’n, maan e sɔ be nun klanman.—Ebre Mun 10:24, 25.

16. ?Ajalɛ kpa benin yɛ Samiɛli kle siɛ nin niɛn mun-ɔn?

 ¹⁶ ?Yɛ be nga be mma’m be yacili Zoova i sulɛ’n nin? ?Ngue yɛ be yoli-ɔ? Maan e kan Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Samiɛli i ndɛ. Kɛ i mma’m be ɲinnin’n, ɔ kwlá mianman be kɛ be nin Zoova be nanti klanman. (1 Samiɛl 8:1-3) Ɔ fali sa ng’ɔ o i su’n wlali Zoova sa nun. Kpɛkun, ɔ yoli like kwlaa ng’ɔ kwla yo naan w’a su Zoova kpa titi’n. (Nyanndra Mun 27:11) Andɛ’n, sa kunngba’n ju siɛ nin niɛn wie’m be su. Kɛ ɔ yo sɔ’n, be wla kpɛn ba wanzofuɛ mɔ Zezi buli i wun ɲanndra’n i si’n su. Yɛle kɛ, be lafi su kɛ sɛ be wa’n kaci i nzuɛn’n, Zoova sɔ́ i nun klanman. (Lik 15:20) Kpɛkun be liɛ’n, be mian be ɲin be nin Zoova be nanti klanman titi. Be lafi su kɛ sɛ be yo sɔ titi’n, be wa’n kwla sɛ i sin su Zoova ekun.

17. ?Ajalɛ kpa benin yɛ angbeti bla yalɛfuɛ’n kle e-ɔ?

¹⁷ Sran kun ekun m’ɔ kle e ajalɛ kpa’n, yɛle angbeti bla yalɛfuɛ mɔ Zezi kɛnnin i ndɛ’n. (An kanngan Lik 21:1-4 nun.) Ɔ kwlá yoman naan sran’m b’a yaci ndrunmun dilɛ Zoova i sua’n nun. Asa ekun’n, ɔ ti yalɛfuɛ. Yɛ ɔ lemɛn i yowlɛ. (Matie 21:12, 13) Sanngɛ, ɔ lafi Zoova su. I sɔ’n ti, ɔ “fa jɛtɛ mma kanngan nnyɔn guali” sika guawlɛ’n nun. Sanngɛ nn, i sika kwlaa ng’ɔ le i’n yɛ ɔ o lɛ-ɔ. Bla sɔ’n kleli kɛ ɔ lafi Zoova su kpa. Ɔ lafi su kɛ sɛ ɔ dun mmua yo Zoova klun sa’n, Zoova mɛ́n i like ng’ɔ ju i’n. E kusu, maan e dun mmua di Ɲanmiɛn Sielɛ’n i junman’n. Sɛ e yo sɔ’n, Zoova nían e lika.—Matie 6:33.

18. An kan aniaan kun m’ɔ kle e ajalɛ kpa’n i ndɛ.

¹⁸ Andɛ’n, e niaan sunman be fa be wla’n gua Zoova su wie. Be faman be ɲin siemɛn i like nga be kwlá yoman’n su. Like nga be kwla yo’n i su yɛ be fa be ɲin sie-ɔ. Be flɛ e niaan kun kɛ Malkɔmun. Ɔ nin Zoova be nantili klanman lele naan w’a wu afuɛ 2015 nun. Ɔ nin i yi be suli Zoova afuɛ kpanngban kpa. Blɛ kwlaa sɔ nun’n, lika’n yoli kekle be su cɛn kunngun. Ɔ seli kɛ: “Wie liɛ’n, sa nga sran’n sunnzunman kɛ ɔ́ jú i su’n yɛ ɔ ju-ɔ. Yɛ lika’n kwla yo kekle kpa bɔbɔ.” Ɔ seli ekun kɛ: “Sanngɛ, be nga be fa be wun wla Zoova sa nun’n, ɔ yra be su.” I sɔ’n ti, afɔtuɛ m’ɔ mannin’n yɛ: “An srɛ Zoova kɛ ɔ man amun wunmiɛn naan amun di i junman’n i kpa. Amun fa amun ɲin sie i like nga amun kwla yo’n su. Nán amun ɲin tran nga amun kwlá yoman’n su.” *—An nian nzɔliɛ’n i su ndɛ’n.

19. (a) ?Ngue ti afuɛ 2017 nun Biblu’n nun ndɛ mma’n, ɔ́ yó e ye kpa-ɔ? (b) ?Wafa sɛ yɛ á nánti Biblu’n nun ndɛ mma sɔ’n su-ɔ?

¹⁹ E o mɛn’n i bue nuan. Yɛ “sa tɛ nga be yo’n i tɛ’n ɔ́ trá laa liɛ’n.” Ɔ maan, sa kekle’m be kwla ju e su. (2 Timote 3:1, 13) Sɛ ɔ yo sɔ’n, nán maan e wla’n bo e wun tratra su. Sanngɛ, maan e fa e wla’n gua Zoova su kpa. Yɛ maan e yo like nga e kwlɛ i yo’n. I sɔ’n ti, afuɛ 2017 nun Biblu’n nun ndɛ mma’n, ɔ́ yó e ye kpa. Ɔ se kɛ: ‘Fa ɔ wla’n guɛ i Zoova su, yo sa i nuan su.’—Jue Mun 37:3.