1, 2. ?Wafa sɛ yɛ Davidi kleli kɛ ɔ nin Ɲanmiɛn be nanti klanman ɔn? (An nian desɛn ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)

CƐN kun’n, Saili nin i sonja akpi nsan (3.000) be ɔli Davidi i kunndɛlɛ aawlɛ flɛnnɛn’n nun lɔ naan bé kún i. Kɛ lika’n sannin’n, be kpɛli be ngblaliɛ lɔ. Kɔnguɛ mbluniɛn nun’n, Davidi nin Abisai be ɔli lɔ. Be wunnin kɛ Saili nin i sonja’m be ngba be su lafi. Be nantili blɛblɛblɛ be ko toli Saili. Yɛ Abisai seli Davidi kɛ: “Jran, ń fá i cua’n kplɛ́n i ti’n nun ɔ́ bó nun asiɛ wun. Ń fá kplɛ́n i ti nun kpɛ kunngba cɛ, kpɛkuun w’a wie.” Sanngɛ, Davidi seli Abisai kɛ: “Nán kun i. ?Sɛ sran kun Anannganman i sran b’ɔ fɛli i sieli famiɛn’n, bé yáci cɛ́? [...] Nán min yɛ ń kún Anannganman i sran ng’ɔ sieli i nin-ɔn!”—1 Samiɛl 26:8-12.

² Davidi buli Saili i sran. W’a kunndɛman kɛ ɔ́ kún i. Afin, ɔ si kɛ Zoova yɛ ɔ sieli Saili famiɛn ɔn. I lɛ’n nun’n,  ɔ kleli kɛ ɔ nin Zoova be nanti klanman. Zoova kunndɛ kɛ i sufuɛ’m be ɲin yi be siefuɛ mun. Sɛ e yo sɔ’n, é klé kɛ e nin i e nanti klanman.—An kanngan Mise 6:8 nun.

3. ?Wafa sɛ yɛ Abisai kleli kɛ ɔ nin Davidi be nanti klanman ɔn?

³ Abisai si kɛ Zoova fali Davidi kɛ ɔ yo famiɛn. I sɔ’n ti, ɔ buli Davidi i sran. Kɛ Davidi yoli famiɛn’n, ɔ kunndɛli Iri i yi’n. Kpɛkun, ɔ seli Abisai i niaan bian Zɔabu kɛ ɔ yo naan be kun Iri. Be kunnin Iri sakpa. (2 Samiɛl 11:2-4, 14, 15; 1 Be Nyoliɛ 2:16) Atrɛkpa’n, Abisai tili sa nga Davidi yoli’n. Ɔ nin i sɔ’n ngba’n, ɔ buli Davidi i sran titi. Asa ekun’n, Abisai bɔbɔ ti sonja’m be su kpɛn’n kun. Ɔ maan, ɔ kwla se kɛ ɔ́ dé famiɛn bia’n. Sanngɛ, w’a yoman sɔ. Ɔ jrannin Davidi sin. Ɔ sɛsɛli i naan i kpɔfuɛ’m b’a kunmɛn i.—2 Samiɛl 10:10; 20:6; 21:15-17.

4. (a) ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ Davidi nin Ɲanmiɛn be nanti klanman ɔn? (b) ?Sran benin mun yɛ like suanlɛ nga wá kán be ndɛ ɔ?

⁴ Davidi nin Zoova be nantili klanman. I gbanflɛn nun’n, ɔ kunnin Goliati m’ɔ ti Filistifuɛ’m be safuɲrɛn’n. Afin, Goliati kan Zoova nin Izraɛlifuɛ’m be ndɛ tɛtɛ. (1 Samiɛl 17:21, 24, 46) Kɛ Davidi yoli famiɛn’n m’ɔ yoli sa tɛ’n, Zoova i nuan ijɔfuɛ Natan ko tuli i fɔ. Davidi dili sa tɛ ng’ɔ yoli’n i nanwlɛ. Kpɛkun, ɔ sɔli fɔ nga be tuli i’n i nun klanman. (2 Samiɛl 12:1-5, 13) Kɛ Davidi yoli oke’n, ɔ mannin ninnge kpanngban naan be fa kplan Ɲanmiɛn i sua’n. (1 Be Nyoliɛ 29:1-5) Davidi yoli sa tɛ. Sanngɛ, w’a yaciman Zoova sulɛ le. (Jue Mun 51:6, 12; 86:2) Davidi nin i blɛ su sran wie’m be nin Zoova be nantili klanman titi. Like suanlɛ nga wá kán be ndɛ. Kpɛkun, nzuɛn ng’ɔ fata kɛ e ɲɛn i naan e nin Zoova y’a nanti klanman’n, ɔ́ kɛ́n i ndɛ wie.

5. ?Ngue yɛ Abisai i wun ndɛ’n kle e ɔ?

⁵ Davidi i ndɛ loli Abisai kpa. I sɔ’n ti, ɔ kunndɛli kɛ ɔ́ kún Saili mɛ́n i. Sanngɛ, Davidi w’a kplinman su. Afin, Saili ti “Anannganman i sran b’ɔ fɛli i sieli famiɛn’n.” (1 Samiɛl 26:8-11) ?Ngue yɛ Abisai i wun ndɛ’n kle e ɔ? Yɛle kɛ, maan e wun sran ng’ɔ fata kɛ i ndɛ lo e dan’n i wlɛ. I lɛ’n nun’n, Ɲanmiɛn Ndɛ’n yɛ ɔ kwla kle e ɔ.

6. ?Kannzɛ e kunndɛ kɛ e nin e janvuɛ nin e osufuɛ mun e afiɛn’n sɛ kpa’n, sanngɛ, ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e nian e wun su ɔ?

⁶ Titi’n, e kunndɛ kɛ e nin e janvuɛ nin e osufuɛ mun e afiɛn’n sɛ kpa. Sanngɛ, klɔ sran’n i klun akunndan’n ti tɛ. I sɔ’n ti, ɔ fata kɛ e nian e wun su kpa naan y’a faman ajalɛ tɛ. (Zeremi 17:9) I wie yɛle kɛ, sɛ e awlɛn su sran kun yo sa tɛ naan be tu i asɔnun’n nun’n, ɔ cɛman naan y’a jrɛn i sin. Sɛ i sɔ sa ju’n, maan e wla kpɛn su kɛ Zoova yɛ ɔ fata kɛ i ndɛ lo e dan ɔn.—An kanngan Matie 22:37 nun.

7. ?Wafa sɛ yɛ aniaan bla kun kleli kɛ Zoova yɛ i ndɛ lo i dan ɔn?

 ⁷ Sɛ be tu e osufuɛ kun asɔnun’n nun’n, maan e kle kɛ Zoova yɛ i ndɛ lo e dan ɔn. Be flɛ aniaan bla kun kɛ Ani. Be tuli i nin’n asɔnun’n nun. Cɛn kun’n, i nin’n flɛli i telefɔnun nun kɛ ɔ́ kó níɛn i osu. ^[1] (An nian “ndɛ wie mun ekun” i nun.) Ani i nin’n plannin kɛ i osufuɛ’m be nin i be ijɔman kun. Ndɛ sɔ’n yoli Ani i ya. Ɔ maan, ɔ seli i nin’n kɛ ɔ́ wá klɛ́ i fluwa. Kwlaa naan Ani w’a klɛ fluwa’n, ɔ buli Ɲanmiɛn i mmla wie’m be su akunndan. (1 Korɛntfuɛ Mun 5:11; 2 Zan 9-11) Ɔ maan, fluwa ng’ɔ klɛli’n nun’n, ɔ seli i nin’n kɛ sa tɛ’n m’ɔ yoli m’ɔ kunndɛman kɛ ɔ́ káci i nzuɛn’n, i ti yɛ i osufuɛ’m be nin i be ijɔman kun ɔn. Ɔ maan, ɔ fin i bɔbɔ. Naan sɛ i waan ɔ nin i osufuɛ’m bé íjɔ ekun’n, ɔ fata kɛ ɔ kaci i nzuɛn’n. Naan ɔ fɛ i wun mantan Zoova.—Zak 4:8.

8. ?Nzuɛn benin yɛ sɛ e le i’n, e nin Ɲanmiɛn e kwla nanti klanman ɔn?

⁸ Be nga Davidi i blɛ su be nin Ɲanmiɛn be nantili klanman’n, be ti wun ase kanfuɛ nin klun ufuefuɛ. Kpɛkun, be ti yakpafuɛ. É wá wún wafa nga e kwla yo kɛ be sa’n.

9. ?Ngue ti yɛ Abnɛr kunndɛli kɛ ɔ́ kún Davidi ɔ?

⁹ Kɛ Davidi kpɛli Goliati i ti’n, ɔ fa ko mannin Saili. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nn Saili i wa Zonatan, ɔ nin Abnɛr m’ɔ ti Izraɛli sonja’m be su kpɛn’n, be o Saili i wun lɛ. Kɛ ɔ fin lɛ’n, Zonatan nin Davidi be trali aenguɛ. Kpɛkun, ɔ nin Davidi be nantili klanman. (1 Samiɛl 17:57–18:3) Sanngɛ, Abnɛr w’a yoman sɔ wie. Ɔ nin Saili be bo yoli kun naan bé kún Davidi. (1 Samiɛl 26:1-5; Jue Mun 54:5) Kɛ Saili wuli’n, Abnɛr kunndɛli kɛ ɔ́ fá Saili i wa Is-Bosɛti síe i famiɛn. I sin’n, ɔ kunndɛli Saili i yi’m be nun kun bɔbɔ. Atrɛkpa’n, ɔ yoli sɔ naan i bɔbɔ dí famiɛn’n. (2 Samiɛl 2:8-10; 3:6-11) Zonatan nin Abnɛr be si kɛ Zoova fali Davidi kɛ ɔ yo Izraɛli famiɛn. ?Sanngɛ, ngue ti yɛ b’a buman Davidi i wun akunndan kunngba’n niɔn? Yɛle kɛ, Zonatan nin Zoova be nanti klanman. Yɛ  ɔ ti wun ase kanfuɛ. Abnɛr liɛ’n, ɔ timɛn i sɔfuɛ.

10. ?Ngue ti yɛ Absalɔmun nin Ɲanmiɛn b’a nantiman klanman ɔn?

¹⁰ Davidi i wa Absalɔmun nin Ɲanmiɛn b’a nantiman klanman. Afin, ɔ timan wun ase kanfuɛ. Ɔ kunndɛli kɛ ɔ́ yó famiɛn. I sɔ’n ti’n, ɔ kunndɛli i bɔbɔ i “kakaklolo nin i nnɛn kpanngɔ mun. Yɛ ɔ fali sran ablenun kɛ be wanndi dun mmua i nyrun.” (2 Samiɛl 15:1) Asa ekun’n, ɔ lakali Izraɛlifuɛ mun. Yɛ be nun kpanngban kpa be suli i su. Absalɔmun si kɛ Zoova yɛ ɔ sieli i si Davidi i famiɛn ɔn. Sanngɛ, ɔ kunndɛli kɛ ɔ́ kún Davidi.—2 Samiɛl 15:13, 14; 17:1-4.

11. ?Ngue yɛ Abnɛr, nin Absalɔmun, ɔ nin Bariki be wun ndɛ’n kle e ɔ?

¹¹ Sran ng’ɔ timan wun ase kanfuɛ’n, ɔ kunndɛ dunman. Yɛ ɔ nin Ɲanmiɛn be kwlá nantiman klanman. E mɔ e klo Ɲanmiɛn’n, e kunndɛman kɛ é nían Abnɛr nin Absalɔmun be ayeliɛ’n su. Sanngɛ, sɛ y’a nianman e wun kpa’n, e ɲin kwla blo sika wun. Annzɛ e kwla kunndɛ kɛ é yó mɛn nga nun sran dan. Yɛ i sɔ’n ti’n, e nin Ɲanmiɛn e afiɛn’n kwla saci. I wie yɛle Bariki m’ɔ ti Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Zeremi i fluwa klɛfuɛ’n i liɛ’n. Blɛ wie nun’n, ɔ kunndɛli kɛ ɔ́ ɲán ninnge kpanngban. I sɔ’n ti, Ɲanmiɛn junman’n i dilɛ w’a yomɛn i fɛ kun. Naan Zoova w’a se i kɛ: “Like nga n kplannin’n, n wo i bubulɛ. Like nga n tali’n, n wo i bo tulɛ. Ɔ lɛ-man mɛn’n i lika kun b’ɔ́ ká lɛ-ɔ. I sɔ’n kpɛkuun pɔɔ yɛ a kunndɛ kɛ á trán nun-ɔn. Nán kunndɛ pɔɔ nun tranlɛ.” (Zeremi 45:4, 5) Bariki tieli Zoova i nuan ndɛ’n. Maan e kusu e tie ndɛ nga Zoova kan’n. Afin ɔ ka kan’n, ɔ́ wá núnnún mɛn tɛ nga.

12. An fa sa kun kle kɛ sɛ e bu e ngunmin e wun akunndan’n, e nin Ɲanmiɛn e kwlá nantiman klanman.

¹² Be flɛ aniaan bian kun kɛ Daniɛli. Ɔ fin Mɛksiki. Blɛ wie nun’n, ɔ kunndɛli kɛ ɔ́ já talua kun m’ɔ suman Zoova’n. Daniɛli waan: “N klɛli talua sɔ’n i fluwa titi. Kɛ n yoli atin bofuɛ bɔbɔ’n, m’an yacimɛn i fluwa klɛlɛ.” Sanngɛ, Daniɛli wa wunnin i wlɛ kɛ, ɔ su bu i ngunmin i wun akunndan. Naan ɔ nin Ɲanmiɛn be nantiman  klanman. I sɔ’n ti’n, ɔ yoli wun ase kanfuɛ. Ɔ ko kannin talua’n i ndɛ kleli asɔnun kpɛnngbɛn kun mɔ i ɲin w’a ti kpa’n. Daniɛli waan: “Ɔ kleli min kɛ sɛ min waan e nin Ɲanmiɛn é nánti klanman’n, ɔ fata kɛ n yaci talua’n i fluwa klɛlɛ. N srɛli Zoova, yɛ n sunnin bɔbɔ. Naan m’an fɛ i sɔ ajalɛ’n. Kɛ n yoli sɔ’n, Zoova junman’n i dilɛ’n wa yoli min fɛ kpa.” Daniɛli wa jali bla kun m’ɔ klo Zoova wie’n. Dɔ nga su’n, ɔ ti akpasua sunianfuɛ.

13. ?Kɛ Davidi yoli sa tɛ’n, wafa sɛ yɛ Natan kleli kɛ ɔ nin Zoova nin Davidi be nanti klanman ɔn?

¹³ Sɛ e nin Zoova e nanti klanman’n, maan e nin e wiengu mun e nanti klanman wie. Yɛle kɛ, maan e uka be naan be yo sa ng’ɔ ti kpa’n. I sɔ yɛ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Natan yoli ɔ. Kɛ Davidi kunndɛli Iri i yi’n m’ɔ kunnin Iri’n, Zoova sunmannin Natan kɛ ɔ ko tu Davidi i fɔ. Srɛ w’a kunman Natan. Ɔ ko yoli like nga ti yɛ Zoova sunmɛnnin i’n. Sanngɛ, ɔ yoli i amanniɛn su. Natan kunndɛli kɛ Davidi wun i wlɛ kɛ ɔ yoli sa tɛ. I sɔ’n ti, ɔ fali aɲanbeunfuɛ kun i sunnzun ase. Aɲanbeunfuɛ sɔ’n le bua kpanngban kpa. Sanngɛ, ɔ ko fali yalɛfuɛ kun i bua ba kunngba cɛ’n i wue kekle su. Kɛ Davidi tili ndɛ sɔ’n, ɔ yoli i ya kpa. Kpɛkun, Natan seli i kɛ: “Sran sɔ’n yɛle wɔ.” Kɛ ɔ kannin sɔ’n, Davidi wunnin i wlɛ kɛ ɔ yoli sa tɛ Zoova ɲrun.—2 Samiɛl 12:1-7, 13.

14. ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e nin Zoova nin e janvuɛ, ɔ nin e osufuɛ mun e nanti klanman ɔn?

¹⁴ Sɛ e nin Zoova e nanti klanman’n, maan e yo e wiengu’m be ye. Wienun ɔn, e si kɛ e janvuɛ kun annzɛ e osufuɛ kun w’a yo sa tɛ. Yɛ kusu, e si kɛ Zoova yɛ ɔ fata kɛ i ndɛ lo e dan ɔn. Sanngɛ, sɛ y’a nianman e wun kpa’n, ɔ cɛman naan y’a kata e osufuɛ’n annzɛ e janvuɛ’n i bo. Sɛ i sɔ sa ju’n, maan e wla kpɛn Natan su. Maan e yo like nga Zoova se e kɛ e yo’n, naan e yo e osufuɛ’n annzɛ e janvuɛ’n i ye. Yɛle kɛ, maan e wlɛ i fanngan kɛ ɔ ko kan sa ng’ɔ yoli’n kle asɔnun kpɛnngbɛn mun ndɛndɛ. Sɛ w’a ɔman’n, maan e bɔbɔ e ko kan kle asɔnun kpɛnngbɛn mun. I liɛ’n, é klé kɛ e nin Zoova e nanti klanman. Asa ekun’n, é klé kɛ e yoli e osufuɛ’n annzɛ e janvuɛ’n i ye. Afin, asɔnun kpɛnngbɛn’m bé klé i atin ng’ɔ ti kpa’n amanniɛn su. Kpɛkun, ɔ nin Zoova bé kwlá nánti klanman ekun.—An kanngan Saun Yolɛ 5:1, ɔ nin Galasifuɛ Mun 6:1 be nun.

15, 16. ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ Isai ti yakpafuɛ ɔ?

¹⁵ Be flɛ bian kun kɛ Isai. Ɔ nin famiɛn Davidi be nantili klanman wie. Kɛ Absalɔmun lakali Izralifuɛ mun mɔ bé sú i  su’n, Isai w’a sumɛn i su wie. I lɛ’n nun’n, ɔ kleli kɛ ɔ ti yakpafuɛ. Naan ɔ nin Ɲanmiɛn be nanti klanman. (2 Samiɛl 15:13; 16:15) Kɛ Absalɔmun nin i sonja’m bé bá Zerizalɛmun’n, Davidi wanndi tɔli blo. Blɛ sɔ’n nun’n, Davidi sin yɛ Isai jrannin ɔn. Kannzɛ Davidi w’a yo oke naan sran kpanngban be kunndɛ kɛ bé kún i’n, Isai w’a yaciman Davidi. Afin, ɔ si kɛ Zoova yɛ ɔ sieli Davidi i famiɛn ɔn. I kpa bɔbɔ’n, Isai ko toli Davidi olivie oka’n su lɔ.—2 Samiɛl 15:30, 32.

¹⁶ Davidi seli Isai kɛ ɔ sɛ i sin Zerizalɛmun lɔ naan ɔ ko fɛ i wun mantan Absalɔmun. I liɛ’n, ɔ kwla yo maan afɔtuɛ nga Asitɔfɛli man be’n, bé tó fúan. Isai yoli yakpafuɛ, yɛ ɔ nin Ɲanmiɛn be nantili klanman. Afin, ɔ ko yoli like nga Davidi seli i kɛ ɔ yo’n. Davidi srɛli Zoova kɛ ɔ jran Isai sin. Yɛ Zoova yoli sɔ sakpa. Ɔ maan, Absalɔmun yacili Asitɔfɛli i afɔtuɛ’m be su nantilɛ. Isai i afɔtuɛ liɛ’n i su yɛ ɔ nantili ɔ.—2 Samiɛl 15:31; 17:14.

17. ?Ngue ti yɛ sɛ e timan yakpafuɛ’n, e nin Ɲanmiɛn e kwlá nantiman klanman ɔn?

¹⁷ Sɛ e timan yakpafuɛ’n, e nin Ɲanmiɛn e kwlá nantiman klanman. Afin, e osufuɛ mun annzɛ e wiengu nga e nin be e di junman’n, annzɛ e nvle’n i siefuɛ’m be kwla kunndɛ kɛ e yo be klun sa. Be flɛ bian kun kɛ Taro. Ɔ fin Zapɔn. I bakan nun’n, ɔ yo like kwlaa nga i si nin i nin’n be se i kɛ ɔ yo’n. Kɛ Zoova i Lalofuɛ’m be wa boli i Biblu’n nun like klelɛ bo’n, w’a yomɛn i si nin i nin’n be fɛ. Be seli i kɛ ɔ yaci like suanlɛ. Ɔ yoli Taro i ya dan. Asa ekun’n, ɔ kwlá semɛn i si nin i nin’n be kɛ ɔ́ kɔ́ aɲia’m be bo. I waan: “Be fali min wun ya ɔ cɛli kpa. Ɔ maan, be seli min kɛ nán n wɔ be wun kun. N srɛli Ɲanmiɛn kɛ ɔ suan min bo naan ajalɛ nga n fali’n, n jran su kpa. Siɛn’n, b’a gua be ya’n i ase kan. Ɔ maan, n kwla ko nian be osu tikatika.”—An kanngan Nyanndra Mun 29:25 nun.

18. ?Ngue yɛ like suanlɛ nga kleli e ɔ?

¹⁸ Davidi nin Zonatan nin Natan, ɔ nin Isai be nin Zoova be nantili klanman. Yɛ w’a yoman be nsisɔ le. Maan e nian be ayeliɛ’n su. Nán e nian Abnɛr nin Absalɔmun be ayeliɛ’n su. Fɔ’n m’ɔ o e nun’n ti’n, ɔ cɛman naan y’a yo sa tɛ. Sanngɛ i kwlaa m’ɔ yoli o, maan e kle Zoova kɛ i ndɛ lo e dan, naan e kunndɛ kɛ e nin i é nánti klanman tititi.