1, 2. (a) ?Ngue ti yɛ ba’m be like klelɛ’n timan pɔpɔ ɔ? (b) ?Wan fanngan nun yɛ siɛ nin niɛn’m be kwla kle be mma’m be like kpa ɔ? (c) ?Like nnan benin yɛ like suanlɛ nga wá fá e ɲin síe su ɔ?

AFLANSI lɔ’n, aniaan kun nin i yi’n be seli kɛ: “E lafi Zoova su. Sanngɛ, i sɔ’n kleman kɛ e mma’m bé láfi i su wie. Be wuman sran kun nin i Ɲanmiɛn sulafilɛ. Kɛ ɔ́ cɛ́ kɔ́’n, yɛ e mma’m bé láfi Ɲanmiɛn su ɔ.” Ɔstrali lɔ’n, aniaan bian kun seli kɛ: “Ɔ ti cinnjin kpa kɛ e kle e mma’m be like naan be lafi su. Sanngɛ, ɔ timan pɔpɔ e sa nun.” Ɔ seli ekun kɛ: “Kɛ ɔ wa’n usa kosan’n, mɔ a tɛ i su’n, a bu i kɛ w’a tɛ su kpa w’a mɛn i. Sanngɛ cɛn uflɛ’n, á nían ɔn, ɔ su usa kosan kunngba’n ekun. Sɛ ɔ wun ndɛ kun wlɛ andɛ’n, ainman’n ɔ kunndɛ kɛ be yiyi nun kpa ekun be kle i.” Kɛ ba’m bé ɲín’n, ɔ yo kekle man siɛ nin niɛn sunman. Afin, ɔ fata kɛ be yiyi ndɛ kunngba’n nun weinwein kle ba mun naan be wun i wlɛ kpa. Asa ekun’n, be wun kɛ be kwlá jranman ajalɛ kunngba su be kleman ba’m be like naan be klo Zoova.

² Siɛ nin niɛn mun, atrɛkpa’n, amun usa amun wun kɛ: ‘?Wafa sɛ yɛ ń klé min mma’m be like naan b’a klo Zoova naan b’a su i titi ɔ?’ I lɛ’n nun’n, amun kwlá lafiman amun bɔbɔ amun akunndan liɛ’n su naan w’a yo ye. (Zeremi 10:23) Ɔ fata kɛ Zoova  suan amun bo. I sɔ’n ti’n, Zoova kleli like ng’ɔ fata kɛ amun yo naan amun mma’m b’a lafi i su’n. Ɔ ti like nnan. (1) Ɔ fata kɛ amun si amun mma mun kpa. (2) I su like nga amun si i’n, amun fa kle be. (3) Amun fa sunnzun ase mun fa yiyi ndɛ’m be nun. (4) Amun srɛ i kɛ ɔ fɛ i wawɛ’n man amun. Yɛ amun tra amun awlɛn amun mma’m be wun.

3. ?Wafa sɛ yɛ siɛ nin niɛn’m be kwla nian wafa nga Zezi kleli i sɔnnzɔnfuɛ’m be like’n su ɔ?

³ Zezi usɛli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kosan naan ɔ́ sí like nga be lafi su’n. (Matie 16:13-15) Kɛ amun nin amun mma’m bé kókó yalɛ annzɛ bé yó ninnge wie mun likawlɛ’n amun nian Zezi i ajalɛ’n su. Yɛle kɛ, amun usa be kosan naan be kan be klun ndɛ. Ɔstrali lɔ’n, aniaan bla kun le afuɛ 15. Ɔ seli kɛ: “Wie liɛ’n, e nin baba e koko like nga n lafi su’n, i su yalɛ. Kpɛkun, ɔ usa min kosan naan m bu akunndan. Ɔ usa min kɛ: ‘?Ndɛ benin yɛ Biblu’n kan ɔn?’ ‘?A lafi ndɛ sɔ’n su?’ ‘?Ngue ti yɛ a lafi su ɔ?’ Ɔ se min kɛ nán maan n kan ndɛ kunngba nga ɔ nin manmin be kan kleli min’n. Sanngɛ, maan n kan n liɛ nga n wun i’n. Kɛ ń ɲín’n, n sili ndɛ’m be nun yiyi kpa.”

4. ?Ngue ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ siɛ nin niɛn’m be tra be awlɛn naan be tɛ ba’m be kosan’m be su ɔ? An fa sa kun yiyi nun.

⁴ Sɛ amun kle amun mma’m be Biblu’n nun like naan be kaman lɛ be faman su’n, amun tra amun awlɛn. Amun uka be naan be wun kosan nga be usa’n, be su tɛlɛ’n. Siɛ kun seli kɛ: “Nán amun bu i kɛ kosan nga amun mma’m be usa’n, be timan cinnjin. Kannzɛ ninnge wie’m be ndɛ kanlɛ ti kekle man amun’n, nán amun ɲin kpa su.” Sɛ amun mma’m be usa kosan’n, ɔ ti kpa. Afin, be kunndɛ kɛ bé sí sa. Zezi bɔbɔ i bakan nun’n, ɔ usali kosan mun. (An kanngan Lik 2:46 nun.) Danimaki lɔ gbanflɛn kun seli kɛ: “Cɛn kun’n, n seli min si nin min nin’n be kɛ, n lafiman su kpa kɛ e yɛ e su Ɲanmiɛn kpa ɔ. Kɛ n kannin sɔ’n, b’a faman min wun ya. Sanngɛ, kosan kwlaa nga n usali’n, be fali Biblu’n tɛli min su.”

5. ?Kannzɛ siɛ nin niɛn’m be bu i kɛ ba’m be lafi Ɲanmiɛn su’n, sanngɛ ngue yɛ ɔ fata kɛ be yo ɔ?

⁵ Maan amun si amun mma mun kpa. Nán amun bu i kɛ jasin fɛ’n mɔ be bo’n, annzɛ aɲia’m be bo mɔ be kɔ’n ti’n, be lafi Ɲanmiɛn su. Ɔ fata kɛ amun si wafa nga be bu Zoova, ɔ nin Biblu’n. Ɔ fata kɛ amun si like nga ti yɛ Zoova i sulɛ’n ti kekle man be’n. Kɛ amun nin bé yó ninnge wie mun likawlɛ’n, amun kan Zoova i ndɛ kle be. Amun srɛ Zoova, yɛ amun nin ba mun be srɛ wie.

6. ?Kɛ siɛ nin niɛn’m be si Zoova nin ndɛ ng’ɔ o Biblu’n nun’n i kpa’n, ngue yɛ be kwla yo ɔ?

⁶ Zezi kleli kɛ ɔ klo Zoova nin sran mun. Asa ekun’n, ɔ si Ɲanmiɛn Ndɛ’n kpa. I sɔ’n ti, kɛ ɔ́ kán ndɛ’n, sran’m be sieli be su kpa. (Lik 24:32; Zan 7:46) I wafa kunngba’n, sɛ amun mma’m be wun kɛ amun klo Zoova, bé kló i wie. (An kanngan Mmla’n 6:5-8, ɔ nin Lik 6:45 be nun.) I sɔ’n ti, amun suan Biblu’n nun like kpa. Yɛ amun kanngan fluwa nga Anuannzɛ’n yi be’n, be nun titi. Ninnge nga Zoova yili be’n, amun suan be su like. (Matie 6:26, 28) Sɛ amun si Zoova kpa’n, amún kwlá kɛ́n i ndɛ klé amun mma mun.—Lik 6:40.

7, 8. (a) ?Kɛ siɛ nin niɛn’m be suan Zoova i su like kun’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ be yo ɔ? (b) ?Ngue yɛ siɛ nin niɛn wie’m be yoli naan b’a kle be mma’m be like ɔ?

⁷ Zoova i su like nga amun si i’n, amun kan kle amun mma mun. Nán amun minndɛ blɛ mɔ amún sú Ɲanmiɛn awlo lɔ’n, annzɛ amún síesíe amun wun naan b’a ɔ aɲia’m be bo’n ngunmin, naan amun a kan. Sanngɛ, blɛ kwlaa nga amun nin be o likawlɛ’n, amun kan kle be. I sɔ yɛ Etazini lɔ siɛ nin  niɛn kun be yo ɔ. Sɛ be wun like ɲɛnmɛn kun mɔ Zoova yili’n, annzɛ sɛ be di aliɛ fɛfɛ kpa kun’n, be kan wafa nga like sɔ’n yi Zoova i ayɛ’n, i ndɛ kle be mma mun. Be seli kɛ: “E kle e mma mun kɛ klolɛ mɔ Zoova klo e’n ti, ɔ man e ninnge fanunfanun.” Afriki di Sidi lɔ’n, aniaan kun nin i yi’n be le ba bla nɲɔn. Kɛ be nin bé dí be fie’n nun junman’n, be kan ninnge nga Zoova yili’n be ndɛ. I wie yɛle kɛ, wafa nga waka mma’n ɔ fifi m’ɔ kaci waka’n, be kɛn i ndɛ. Be seli kɛ: “E kle be kɛ Zoova yili ninnge ɲɛnmɛn fanunfanun. Naan ɔ fataman kɛ be yo ninnge sɔ’m be finfin.”

⁸ Ɔstrali lɔ sua kun o lɛ’n, be siesie nnɛn nga be osu w’a nunnun’n be foto nin be owie mun lɔ. Cɛn kun’n, siɛ kun nin i wa yasua kan m’ɔ le afuɛ blu’n, be ɔli lɔ ninnge’m be niannianlɛ. Siɛ’n waan ɔ́ klé i wa’n kɛ Zoova yɛ ɔ yili ninnge’n kwlaa ɔ, naan ɔ fata kɛ ɔ lafi i su. Ɔ seli kɛ: “E wunnin jenvie nun nnɛn wie mɔ be osu w’a nunnun’n be owie. Nnɛn sɔ’m be yo ɲɛnmɛn dan. Ɔ le kun i wafa m’ɔ ti ɔ. Yɛ ɔ leman be lika kun m’ɔ nunman lɛ ɔ. ?Sɛ nnɛn kun yɛ ɔ kacili nnɛn uflɛ’n, nn ngue ti yɛ lalafuɛ nun nnɛn sɔ’m be lika’n kwlaa wo lɛ sɛsɛsɛ ɔ? Like nga ninnge sɔ’m be kleli min’n, ɔ yoli min fɛ dan. Yɛ n fa kleli min wa’n.”

9. (a) ?Ngue ti yɛ kɛ e fa sunnzun ase e yiyi ndɛ’m be nun’n, ɔ ti kpa ɔ? (b) ?Ngue yɛ niɛn kun yoli naan w’a kle i mma’m be like ɔ?

⁹ Kpɛ sunman kɛ Zezi klé like’n, ɔ fali sunnzun ase. Ɔ yoli sɔ naan sran’m be wun ndɛ cinnjin wie’m be wlɛ. (Matie 13:34, 35) Kɛ amun fa sunnzun ase yiyi ndɛ’m be nun’n, amun mma’m be bu akunndan. Be wun ndɛ’n i wlɛ kpa. Yɛ be wla fiman su. Asa ekun’n, like suanlɛ yo be fɛ. Zapɔn lɔ’n, aniaan bla kun le ba yasua nɲɔn. Kun le afuɛ mɔcuɛ, yɛ kun’n le afuɛ blu. Aniaan bla’n kunndɛli kɛ i mma’m be wun i wlɛ kɛ e ndɛ lo Zoova dan. I sɔ’n ti, ɔ kannin like nga ti yɛ e kwla lo wunmiɛn asiɛ’n su’n, i ndɛ kleli be. Kɛ ɔ ko yo naan b’a wun i ndɛ’n i wlɛ’n, ɔ mannin be nɔnnɔn, nin sukwla, ɔ nin kafe nzuɛn. Kpɛkun, ɔ seli be kɛ be yo kafe be mɛn i. Be nian nun be yoli i kpa. Aniaan bla’n seli kɛ: “N usali be like nga ti yɛ be yoli i kpa sɔ’n. Be tɛli min su kɛ be kunndɛ kɛ be kafe’n yo min fɛ ti ɔ. N seli be kɛ i wafa kunngba’n, Ɲanmiɛn sanngan sanngannin ninnge wie mun yɛ ɔ kacili aunmuan mɔ i ti yɛ e lo wunmiɛn’n niɔn.” Ba’m be wunnin ndɛ sɔ’n i wlɛ kpa. Ɔ maan, be wla w’a fiman su le.

10, 11. (a) ?Sunnzun ase benin mun yɛ amun kwla fa naan amun mma’m b’a wun i wlɛ kɛ Ɲanmiɛn yɛ ɔ yili ninnge’n kwlaa ɔ? (An nian foto ng’ɔ o kan like suanlɛ bo i bo lɛ’n.) (b) ?Sunnzun ase benin yɛ amun bɔbɔ amun a fɛ i le ɔ?

¹⁰ ?Sunnzun ase benin yɛ amun kwla fa naan amun mma’m b’a wun i wlɛ kɛ Ɲanmiɛn yɛ ɔ yili ninnge mun ɔn? Sɛ amun si gato tɔn’n, maan amun nin ba’n be tɔn kun.  Ninnge nga be fa yo gato’n, amun kle i like nga ti yɛ ɔ fata kɛ ɔ nian su fa be sɛsɛsɛ’n. I sin’n, amun mɛn i pɔmun annzɛ waka mma uflɛ naan amun usɛ i kɛ: “?A si like ng’ɔ man pɔmun nga’n?” Kpɛkun, amun kpaci pɔmun’n nun. Yɛ an yi i klun mma’n kun mɛn i. An yiyi nun kle ba’n kɛ pɔmun’n i klun mma’n i nun yɛ like kwlaa ng’ɔ kwla man pɔmun’n ɔ wo ɔ. Ninnge sɔ’m be ti tɛkɛtɛkɛ tra gato yolɛ’n i wun ninnge mun. An kwla usa amun wa’n kɛ: “Sran yɛ ɔ klɛli ninnge nga be fa yo gato’n niɔn. ?Sanngɛ, wan yɛ ɔ yili pɔmun i klun mma’n i nun ninnge mun ɔn?” Sɛ amun wa’n ti kaklaka kan’n, amun se i kɛ be flɛ pɔmun i klun mma’n i nun like kun kɛ ADN. Sɛ ADN sɔ’n ti fluwa’n, nn é sé kɛ wafa nga pɔmun’n, ɔ fifi, ɔ yo waka, yɛ ɔ su mma’n, i kwlaa’n klɛ nun. E fluwa kun kan ninnge nga Zoova yili be’n, be ndɛ. (Cinq questions à se poser sur l’origine de la vie.) Amun kwla fa fluwa sɔ’n i bue 10 lele 20 be nun desɛn nin sunnzun ase mun kle amun wa’n i like.

¹¹ Fluwa Réveillez-vous ! i ndɛ akpasua kun kan ninnge nga Ɲanmiɛn yili be’n, be ndɛ. Siɛ nin niɛn sunman be nin be mma’m be kanngan ndɛ akpasua sɔ’n nun likawlɛ. Sɛ ba’m be te yo kanngan kpa’n, be yiyi ndɛ’m be nun kle be naan be wun i wlɛ. I sɔ yɛ Danimaki lɔ aniaan bian kun nin i yi’n be yoli ɔ. Be fali alapla mun sunnzunnin anunman mun. Be seli kɛ: “Alapla’m be ti kɛ anunman mun sa. Sanngɛ, alapla’m be toman klenzua. Anunman’m be liɛ’n, be leman lika trele kun mɔ lɛ yɛ ɔ fata kɛ saan fii be jran ɔn. Jue fɛfɛ nga anunman’m be to’n, alapla’m be toman wie. ?Sɛ ɔ ti sɔ niɔn, sran ng’ɔ yili alapla’n ɔ nin sran ng’ɔ yili anunman’n, be nun onin yɛ ɔ si ngwlɛlɛ dan ɔn?” Sɛ amun nin amun mma’m be koko yalɛ kɛ ngalɛ’n sa’n bé bú “akunndan.” Yɛ bé láfi Zoova su kpa.—Nyanndra Mun 2:10-12.

12. ?Sunnzun ase benin yɛ amun kwla fa naan amun mma’m b’a wun i wlɛ kɛ Biblu’n di nanwlɛ ɔ?

¹² Amun kwla fa sunnzun ase be kle amun mma mun kɛ ndɛ ng’ɔ o Biblu’n nun’n, i kwlaa ti nanwlɛ. I lɛ’n nun’n, amun kwla kanngan Zɔb 26:7 nun. (An kanngan nun.) Nán amun se i ngbɛn kɛ ndɛ sɔ’n fin Zoova. Sanngɛ, amun yo naan ɔ bu akunndan. Amun yiyi nun kle i kɛ Zɔbu blɛ su’n, sran’m be siman kɛ asiɛ’n ɔ sende lɛ sa ngbɛn. Like nga be si i’n, yɛle kɛ sɛ be to like kɛ yɛbuɛ sa’n i nglo, saan ɔ́ tɔ́. Zɔbu blɛ su’n, be leman mannzin naan b’a fa wun kɛ asiɛ’n sende lɛ sa ngbɛn. Sɛ amun yiyi ndɛ’n nun kɛ ngalɛ sa’n, amun wa’n wún i wlɛ kɛ kannzɛ be klɛli Biblu’n w’a cɛ’n, sanngɛ ɔ di nanwlɛ. Afin, ɔ fin Zoova.—Neemi 9:6.

13, 14. ?Ngue yɛ siɛ nin niɛn’m be kwla yo naan be mma’m b’a wun i wlɛ kɛ Biblu’n nun ndɛ’n i su falɛ’n ti kpa ɔ?

¹³ An kle amun mma mun kɛ sɛ be nanti ndɛ nga Biblu’n kan’n su’n, bé liɛ’n yó ye. (An kanngan Jue Mun 1:1-3 nun.) Amun kwla se amun wa’n kɛ wienun ɔn, ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ kó trán klɔ kun m’ɔ o nzue’n i afiɛn’n i su. Yɛ ɔ fata kɛ ɔ kle sran nga ɔ nin bé kɔ́’n. ?Sɛ ɔ kunndɛman kɛ ɔ́ ɲán ndɛ atin nun’n, sran benin mun yɛ ɔ nin bé kɔ́ ɔ? I sin’n, amun kanngan ndɛ ng’ɔ o Galasifuɛ Mun 5:19-23 nun kle i, naan ɔ si sran wafa nga Zoova kunndɛ kɛ be tran mɛn uflɛ’n nun lɔ’n.

¹⁴ Sɛ amun yo sɔ’n, amún klé amun wa’n i like cinnjin nɲɔn. I klikli’n yɛle kɛ, Zoova kle i wafa ng’ɔ fata kɛ ɔ nanti naan i liɛ w’a yo ye, naan ɔ nin i wiengu’m b’a tran klanman’n. I nɲɔn su’n, ɔ kle i like ng’ɔ fata kɛ ɔ yo naan w’a kwla tran mɛn uflɛ’n nun lɔ’n. (Ezai 54:13; Zan 17:3) Wafa nga ndɛ ng’ɔ o Biblu’n nun’n yoli aniaan wie’m be ye’n, amun kwla kle amun mma mun wie. E fluwa Sasafuɛ Tranwlɛ’n i ndɛ akpasua kun (La Bible  transforme des vies) kan aniaan sɔ’m be nun wie’m be ndɛ.—Ebre Mun 4:12.

15. ?Kɛ amún klé amun mma’m be like’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ amun yo ɔ?

¹⁵ Kɛ amún klé amun mma’m be like’n, an yo like kwlaa nga an kwla yo naan b’a klo like suanlɛ’n. An yo naan be klo Zoova naan be fa be wun be mɛntɛn i. Kɛ bé ɲín bɔbɔ’n, nán amun yaci be like klelɛ. Siɛ kun seli kɛ: “Sɛ amun kannin ndɛ kun kleli be laa’n, nán amun yaci be kan klelɛ. Amun kunndɛ wafa nga amun kwla kan kle be ekun’n.”

16. (a) ?Kɛ siɛ nin niɛn’m bé klé be mma’m be like’n, ngue ti yɛ ɔ fata kɛ be tra be awlɛn ɔn? (b) ?Wafa sɛ yɛ siɛ nin niɛn wie’m be kleli kɛ be tra be awlɛn ɔn?

¹⁶ Zoova kwla fɛ i wawɛ’n man amun mma mun naan be lafi i su kpa. (Galasifuɛ Mun 5:22, 23) Sanngɛ, nán cɛn kunngba yɛ bé ká lɛ bé láfi Ɲanmiɛn su kpa ɔ. I sɔ’n ti’n, an tra amun awlɛn. Yɛ an kle be like titi. Zapɔn lɔ’n, siɛ kun le ba bla kun nin ba yasua kun. Ɔ seli kɛ: “E nin min yi’n e ɲin kpaman e mma’m be su kaan sa. I nun nga be te yo bakan kpa’n, cɛn nga e leman aɲia’n, n kle be like miniti 15. E wunnin kɛ sɛ e kle be like miniti blu nin nnun cɛ’n, ɔ ti kpa man e kwlakwla.” Akpasua sunianfuɛ kun seli kɛ: “I nun mɔ n ti gbanflɛn kan’n, ndɛ sunman sanngannin min akunndan. Sanngɛ kɛ n kɔ aɲia’m be bo’n, ɔ nin kɛ é súan Biblu’n nun like awlo lɔ’n, annzɛ kɛ n ngunmin ń súan Biblu’n nun like’n, yɛ n wunnin ndɛ sunman be wlɛ kpa ɔ. I sɔ’n kle kɛ ɔ ti cinnjin kpa kɛ siɛ nin niɛn’m be kle be mma’m be like.”

17. (a) ?Ngue ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ siɛ nin niɛn’m be lafi Ɲanmiɛn su kpa ɔ? (b) ?Ngue yɛ Bɛrmidi lɔ siɛ nin niɛn kun be yo naan be mma’m b’a lafi Ɲanmiɛn su ɔ?

¹⁷ Siɛ nin niɛn mun, like nga amun yo’n amun mma’m be nian su. Yɛle kɛ, sɛ be wun kɛ amun lafi Ɲanmiɛn su kpa’n, bé láfi i su wie. I sɔ’n ti, amun suan like naan amun lafi Ɲanmiɛn su kpa. Yɛ amun yo like ng’ɔ kle kɛ amun lafi su kɛ Ɲanmiɛn o lɛ sakpa’n. I sɔ yɛ siɛ nin niɛn kun be yo ɔ. Be tran klɔ nga be flɛ i kɛ Bɛrmidi’n i su lɔ. Sɛ sa wie ti’n, be wla bo be wun’n, be nin be mma’m be srɛ Zoova kɛ ɔ kle be atin. Asa ekun’n, be se be mma mun kɛ be ngunmin be srɛ Zoova. Be seli kɛ: “E se e wa bla kpɛnngbɛn’n kɛ: ‘Lafi Zoova su, di i junman’n kpa. Nán koko dan.’ Kɛ ɔ wun wafa nga i bo’n gua’n, ɔ si kɛ Zoova suan e bo. Ɔ maan, ɔ lafi Ɲanmiɛn su kpa. Yɛ ɔ wun i wlɛ kɛ ndɛ ng’ɔ o Biblu’n nun’n ti nanwlɛ.”

18. ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ siɛ nin niɛn’m be wla kpɛn su ɔ?

¹⁸ Siɛ nin niɛn mun, maan amun wla kpɛn su kɛ amun kwlá mianman amun mma mun kɛ be lafi Ɲanmiɛn su. Sɛ ba’m be ti waka’n, é sé kɛ amun yɛ amun ta ɔ, yɛ amun gua su nzue ɔ. Sanngɛ, Ɲanmiɛn yɛ maan bé yó kpa ɔ. (1 Korɛntfuɛ Mun 3:6) I sɔ’n ti, amun mian amun ɲin be kle be like naan be si Zoova. Amun srɛ i kɛ ɔ fɛ i wawɛ’n man be naan be lafi i su. Sɛ amun yo sɔ’n, Zoova yrá amun su.—Efɛzfuɛ Mun 6:4.