1, 2. (a) ?Wafa sɛ yɛ ndɛ ng’ɔ o Ezai 60:22 nun’n, ɔ su kpɛn su mɛn’n i awieliɛ blɛ nga nun ɔn? (b) ?Kɛ é sé yɛ’n, ngue yɛ Zoova i sufuɛ’m be sa miɛn i wun kpa asiɛ wunmuan’n su ɔ?

ƝANMIƐN NDƐ’N se kɛ: “Be nun kaan’n i osu nunfuɛ’m bé trɛ́ lele bé jú sran akpi, be nun kaan kpa’n, i osu’n ɔ́ káci nvle dan kpa kun.” (Ezai 60:22) Ndɛ sɔ’n su kpɛn su mɛn’n i awieliɛ blɛ nga nun. Afuɛ 2015 nun’n, Zoova i sufuɛ 8.220.105 be boli Ɲanmiɛn Sielɛ’n i jasin fɛ’n mɛn wunmuan’n nun. Ɲanmiɛn kannin i sufuɛ mɔ bé trɛ́’n i ndɛ. Ɔ seli kɛ: “Sɛ sa sɔ’m be blɛ’n ju’n, m bɔbɔ min Anannganman’n, ń kán min wun ń yó be.” I sɔ’n kle kɛ kɛ mɛn’n kɔ́ i bue nuan’n, junman’n sɔ́n e su. I sɔ’n ti, maan e tinuntinun’n e usa e wun kosan yɛ’n: “?N yo like kwlaa nga n kwla yo naan sran’m b’a ti jasin fɛ’n?” Kɛ é sé yɛ’n, aniaan kpanngban kpa be ti titi atin bofuɛ, annzɛ cɛn kunngun atin bofuɛ. Aniaan wie’m be tu ajalɛ be kɔ lika nga be mian jasin bofuɛ’m be wun lɔ’n. Yɛ wie’m be tu be klun be kplan Ɲanmiɛn Sielɛ sua mun.

² Afuɛ kwlaa nun’n, e taka asɔnun kɔe 2.000. Ɔ fata kɛ e ɲan asɔnun kpɛnngbɛn nin asɔnunfuɛ’m be lika nianfuɛ  mun naan be nian asɔnun sɔ’m be lika. Afuɛ kwlaa’n, aniaan nga be kwla yo asɔnun kpɛnngbɛn’n be ju akpi kpanngban. Yɛ aniaan nga be kwla yo asɔnunfuɛ’m be lika nianfuɛ’n be ju sɔ wie. Nanwlɛ, e “Min’n i junman’n” sɔnnin. Ɔ maan, i yasua o, i bla o, e kwlakwla e le junman e di.​—1 Korɛntfuɛ Mun 15:58.

3, 4. ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ a yo naan w’a di Ɲanmiɛn i junman’n i kpa w’a wɔ ɔ ɲrun titi ɔ?

³ An kanngan 1 Timote 3:1 nun. Aniaan nga ‘be klo’ kɛ bé yó asɔnun sunianfuɛ’n, akoto Pɔlu yoli be mo. Sɛ like kun o nglo mmua naan sran kun kunndɛ kpa kɛ ɔ́ ɲán like sɔ’n, saan ɔ́ míɛn i ɲin naan w’a ɲɛn i. Wie liɛ’n, ɔ tinndin i sa’n lele yɛ ɔ ɲan like sɔ’n niɔn. Wienun ɔn, aniaan kun klo kɛ ɔ́ yó asɔnunfuɛ’m be lika nianfuɛ. I sɔ’n ti, ɔ miɛn i ɲin naan i nzuɛn’n fa Klist liɛ’n. Kɛ ɔ ko yo asɔnunfuɛ’m be lika nianfuɛ’n, ɔ di junman kekle kpa naan ɔ́ yó asɔnun kpɛnngbɛn.

⁴ Aniaan wie’m be fa ajalɛ naan bé dí Zoova i junman’n i kpa trá laa’n. Be nun wie’m be klo kɛ bé yó atin bofuɛ. Yɛ wie’m be klo kɛ bé dí junman Betɛli lɔ, annzɛ bé kplán Ɲanmiɛn Sielɛ sua mun wie. Ɔ fata kɛ e kwlakwla e di Ɲanmiɛn junman’n i kpa tra laa’n. ?I lɛ’n nun’n, wafa sɛ yɛ Biblu’n kwla uka e ɔ? Like suanlɛ nga wá tɛ́ su.

5. ?Ɲanmiɛn i junman benin mun yɛ gbanflɛn nin talua’m be kwla di ɔ?

⁵ Wunmiɛn mɔ gbanflɛn nin talua’m be le i’n ti’n, be kwla di Zoova i junman kpanngban. (An kanngan Nyanndra Mun 20:29 nun.) Gbanflɛn nga be o Betɛli lɔ’n, be nun wie’m be di junman kekle kpa lika nga be yi fluwa nin Biblu mun lɔ’n. Gbanflɛn nin talua kpanngban wie’m be kplan Ɲanmiɛn Sielɛ sua mun. Sɛ sua sɔ’m be lika wie saci’n, be ko yo be uflɛ. Kɛ sanvuɛ sa ɲan aniaan wie mun’n, gbanflɛn nin talua wie’m be ko uka be. Asa ekun’n, gbanflɛn nin talua kpanngban kpa mɔ be ti atin bofuɛ’n, be suan aniɛn uflɛ annzɛ be tu ajalɛ kɔ lika uflɛ be ko bo jasin fɛ’n.

6-8. (a) ?Ngue yɛ gbanflɛn kun yoli naan w’a kwla su Ɲanmiɛn aklunjuɛ su ɔ? (b) ?Wafa sɛ yɛ i bo’n guali mɛnnin i ɔ? (c) ?Ngue yɛ e kwla yo naan y’a wun kɛ “Anannganman ti kpa dan” ɔn?

⁶ E klo Zoova, yɛ e kunndɛ kɛ é tú e klun é sú i. Sanngɛ wie liɛ’n, e klun jɔman. I wie yɛle aniaan kun mɔ be flɛ i kɛ Aarɔn’n i liɛ’n. Ɔ klo kɛ ɔ́ sú Zoova aklunjuɛ su. Kɛ ɔ fɛ i gbanflɛn nun’n, ɔ tran aɲia’m be bo titi, yɛ ɔ bo jasin fɛ’n. Sanngɛ, i klun jɔman. I waan: “Aɲia’m be bo tranlɛ’n nin jasin fɛ’n i bolɛ’n be flannin min.” ?Sanngɛ, ngue yɛ ɔ yoli ɔ?

⁷ Aarɔn miɛnnin i ɲin kanngannin Biblu’n nun titi. Kwlaa naan w’a wɔ aɲia’m be bo’n, ɔ siesie i wun. Aɲia’m be bo lɔ’n, ɔ tɛ kosan’m be su. Asa ekun’n, ɔ srɛli Zoova kpa trali laa’n. Ninnge kwlaa sɔ mɔ Aarɔn yoli be’n ti’n, ɔ yoli kpa trali laa’n. Ɔ sili Zoova kpa trali laa’n. Yɛ ɔ kloli i kpa ekun. Ɔ maan, Aarɔn i klun wa jɔli siɛn’n. Ɔ yoli atin bofuɛ. Kɛ sanvuɛ sa tɔli lika wie’m be nun’n, ɔ ko ukali aniaan mun. Kpɛkun ɔ ko boli jasin fɛ’n nvle uflɛ nun. Kɛ é sé yɛ’n, Aarɔn ti asɔnun kpɛnngbɛn yɛ  ɔ di junman Betɛli lɔ. Aklunjuɛ mɔ Aarɔn di i siɛn’n ti’n, ɔ seli kɛ: “N sieli min ‘ɲin ase niannin. N wa wunnin kɛ Zoova ti kpa dan!’ Kɛ m’ɔ yrali min su’n ti’n, n wunnin kɛ ɔ fata kɛ n lɛ i ase. Ɔ maan n m’an dili i junman’n kpa trali laa’n. Yɛ ɔ wa yrali min su kpa ekun.”

⁸ Jue tofuɛ kun seli kɛ: “Amun sie amun nyin ase be nian. Amún wá wún kɛ Anannganman ti kpa dan! [...] Afin be bɔ be nyin yi i’n, be sa mianman like fi wun.” (An kanngan Jue Mun 34:9-11 nun.) Nanwlɛ, kɛ e tu e klun e su Zoova’n, e di aklunjuɛ. Afin e wun i kɛ i klun jɔ e wun. Yɛ e si kɛ ɔ́ nían e lika kɛ ɔ fa kannin’n sa.

9, 10. ?Ngue ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ e tra e awlɛn naan e tran minndɛ ɔ?

⁹ E klo kɛ é tú e klun é dí Zoova i junman’n i kpa trá laa’n. Sanngɛ wie liɛ’n, y’a minndɛ lele kɛ be man e junman wie mun asɔnun’n nun, annzɛ kusu sa nga ti yɛ e kwlá diman junman sɔ mun’n be wieman. Sɛ ɔ ti sɔ’n, nán e sa sin bubu e. (Mise 7:7) Kannzɛ bɔbɔ Zoova yoman naan e su sa’m b’a wie’n, sanngɛ maan e lafi su kɛ ɔ́ súan e bo titi. I wie yɛle Abraamun liɛ’n. Zoova tɛli i nda kɛ ɔ́ mɛ́n i ba kun. Abraamun minndɛli afuɛ kpanngban kpa naan w’a wu Izaaki. Blɛ kwlaa sɔ’n nun’n, i sa sin w’a bubumɛn i. Yɛ w’a yaciman Zoova su lafilɛ.​—Bo Bolɛ 15:3, 4; 21:5; Ebre Mun 6:12-15.

¹⁰ Awlɛn tralɛ’n timan pɔpɔ. (Nyanndra Mun 13:12) Sɛ e bu sa ng’ɔ o e su’n i su akunndan trilili’n, e sa sin búbú e dan. I sɔ’n ti’n, maan e bu nzuɛn ng’ɔ fata kɛ e fa naan y’a kwla di junman kpa asɔnun’n nun’n i akunndan.

11. (a) ?Nzuɛn benin yɛ ɔ fata kɛ e mian e ɲin e fa ɔ? (b) ?Ngue ti yɛ ti cinnjin kɛ e fa nzuɛn sɔ’n niɔn?

¹¹ Maan e fa nzuɛn kpa, yɛ e suan ninnge’m be yolɛ. Sɛ e kanngan Biblu’n nun naan e bu su akunndan’n, é yó ngwlɛlɛfuɛ. Yɛ é fá ajalɛ ng’ɔ ti kpa’n. Ɔ fata kɛ aniaan’m be fɛ i sɔ nzuɛn’n naan b’a kwla nian asɔnun’n i lika kpa. (Nyanndra Mun 1:1-4; Tit 1:7-9) Kɛ e suan Biblu’n nun like’n, e si sa sunman be su ndɛ nga Zoova kan’n. Ɔ maan cɛn kwlakwla’n, e kwla e fa ajalɛ nga be jɔ Zoova klun’n. I wie yɛle kɛ é sí wafa ng’ɔ fata kɛ e nin e wiengu mun e tran’n. Like ng’ɔ fata kɛ e fa e sika’n e yo’n, wafa ng’ɔ fata kɛ e yiyi e ɲin su’n, ɔ nin wafa ng’ɔ fata kɛ e wlawla e wun’n, é wún i wlɛ.

12. ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ be kwla lafi e su ɔ?

¹² Maan e tu e klun e di junman kwlaa nga be man e’n. Neemi blɛ su’n, kɛ Ɲanmiɛn i sufuɛ’m bé kplán Ɲanmiɛn sua’n, Neemi i sa miannin junman difuɛ wun. Sran nga be nzuɛn’n ti kpa’n yɛ ɔ fali be ɔ. Ɔ si kɛ sran sɔ’m be klo Ɲanmiɛn, naan bé tú be klun bé dí junman kwlaa nga be man be’n. (Neemi 7:2; 13:12, 13) Andɛ kusu’n, be nga be  nin Ɲanmiɛn be nanti klanman mɔ be tu be klun be di junman’n, be kwla lafi be su. Ɔ maan be kwla man be junman ekun asɔnun’n nun. (1 Korɛntfuɛ Mun 4:2) I sɔ’n ti, i bla o, i yasua o, maan e tu e klun titi e di junman kwlaa nga be man e’n.​—An kanngan 1 Timote 5:25 nun.

13. ?Sɛ e wiengu’m be yo e sa’n, wafa sɛ yɛ e kwla nian Zozɛfu i ayeliɛ’n su ɔ?

¹³ Maan e fa e wun wla Zoova sa nun. Sɛ e wiengu kun yo e sa’n, maan e di i nanwlɛ kɛ sa ng’ɔ yoli e’n, ɔ yoman e fɛ. Nán maan e kpli e ti e se kɛ e ndɛ’n yo fɛ. Afin sɛ e yo sɔ’n, i bo’n kwla gua tɛ. I lɛ nun’n, Zozɛfu kle e ajalɛ kpa. I niaan’m be yoli i tɛ. Kpɛkun, sran wie’m be tɔnnin i suɛn. Ɔ maan be wlɛli i bisua. Sanngɛ, Zozɛfu fɛli i wla’n guali Zoova su. Ɔ buli kasiɛ nga Zoova boli be’n, be akunndan. Yɛ ɔ nin i nantili klanman. (Jue Mun 105:19) Blɛ kekle sɔ’n nun’n, ɔ fali nzuɛn wie mun. Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, ɔ kwla dili junman cinnjin wie mun. (Bo Bolɛ 41:37-44; 45:4-8) Sɛ e wiengu’m be yo e sa’n, maan e srɛ Zoova naan ɔ man e ngwlɛlɛ. Sɛ e yo sɔ’n, e wla’n gúa ase. Kpɛkun, é kán ndɛ klé be wɛtɛɛ su.​—An kanngan 1 Piɛr 5:10 nun.

14, 15. (a) ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e nian wafa nga e kle like’n su kpa ɔ? (b) ?Ngue yɛ é yó naan y’a kwla kan Ɲanmiɛn ndɛ’n y’a kle sran mun titi ɔ? (An nian foto ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n, ɔ nin kuku nga be flɛ i kɛ “ ?Yɛ sɛ a bo jasin fɛ’n i wafa uflɛ nin?” i nun.)

¹⁴ Pɔlu seli Timote kɛ ɔ miɛn i ɲin naan ɔ yiyi Ɲanmiɛn ndɛ’n nun kpa tra  laa’n. Ɔ seli Timote kɛ: “Nian ɔ bɔbɔ ɔ wun su ɔ nin ninnge bɔ a kle’n su kpa.” (1 Timote 4:13, 16) Kɛ Pɔlu kán ndɛ sɔ’n, nn Timote bo jasin fɛ’n w’a di afuɛ kpanngban. Sanngɛ, ɔ fata kɛ ɔ nian wafa ng’ɔ kle like’n su kpa. ?Ngue ti ɔ? Afin, sran’m be kaci. Yɛ sa ng’ɔ o be su’n kaci wie. Kɛ ɔ ko yo naan sran’m b’a sie be su i nuan bo’n, ɔ fata kɛ ɔ nian wafa ng’ɔ kle like’n su kpa titi. I sɔ wie yɛ ɔ fata kɛ e yo ɔ.

¹⁵ Lika wie’m be nun’n, kɛ é bó jasin fɛ’n awloawlo be nun’n, e toman sran mun. Lika wie’m be nun liɛ’n, sran’m be o be awlo lɔ. Sanngɛ, e kwlá wunman be wun. Afin be manman e atin kɛ e wlu be awlo lɔ. ?Sɛ ɔ ti sɔ e akpasua liɛ’n su lɔ’n, ngue yɛ é yó naan sran’m b’a ti jasin fɛ’n niɔn?

16. ?Ngue ti yɛ nzra nun jasin fɛ’n bolɛ’n ti kpa ɔ?

¹⁶ Aniaan kpanngban kpa be klo nzra nun jasin bolɛ. I sɔ’n ti, wie’m be kɔ alie’m be jranwlɛ’m be nun, annzɛ bisi’m be jranwlɛ’m be nun, annzɛ gua diwlɛ’m be nun, annzɛ lika wie mun ekun be nun. Afin lika sɔ’m be nun yɛ be kwla ɲan sran be bo jasin fɛ’n be kle i ɔ. Wie liɛ’n, aniaan’m be bo sa kun m’ɔ juli koko nun wa’n su kle sran mun. Wie liɛ kusu’n, kɛ be to siɛ annzɛ niɛn kun’n, be kɛn i mma’m be wun ndɛ kpa, annzɛ be usɛ i junman ng’ɔ di’n. Sɛ ndɛ’n yo sran’n i fɛ’n, aniaan’m be fɛ i ɲin sie i Biblu’n nun ndɛ kun su. Kpɛkun be nin sran’n be koko su yalɛ. Kpɛ sunman’n, sran’m be kunndɛ kɛ aniaan’m be yiyi ndɛ’n nun kpa kle be cɛn uflɛ.

17, 18. (a) ?Ngue yɛ a kwla yo naan w’a bo jasin fɛ’n nzra nun juejue su ɔ? (b) ?Ngue ti yɛ ndɛ nga Davidi kannin’n, ɔ wla e fanngan naan y’a bo jasin fɛ’n niɔn?

¹⁷ Kɛ aniaan wie’m be yo naan be kan Ɲanmiɛn ndɛ’n nzra nun be kle sran nga be simɛn i’n, ɔ timan pɔpɔ. I wie yɛle aniaan kun m’ɔ tran Niyɔki’n i liɛ’n. Be flɛ i kɛ Edi, yɛ ɔ ti atin bofuɛ. Ɔ kannin like ng’ɔ ukɛli i’n i ndɛ. Ɔ seli kɛ: “Kɛ e nin min yi’n é sú Ɲanmiɛn awlo lɔ’n, e niannin e fluwa’m be nun. E kunndɛli wafa nga e kwla tɛ be nga be kunndɛman kɛ e kan Ɲanmiɛn ndɛ’n e kle be’n, be su’n. Annzɛ kɛ sran’m be kan be klun ndɛ’n, wafa nga e kwla tɛ be su’n, e kunndɛli i wie. Asa ekun’n, e usali Zoova i Lalofuɛ wie’m be ngwlɛlɛ afɛ.” Siɛn’n, Edi klo nzra nun jasin fɛ’n i bolɛ.

¹⁸ Kɛ e klo jasin fɛ’n i bolɛ’n, mɔ e nian wafa nga e bo jasin sɔ’n su kpa’n, sran’m be sie i nzɔliɛ kɛ e su Ɲanmiɛn kpa tra laa’n. (An kanngan 1 Timote 4:15 nun.) Ɔ maan, e kwla uka sran mun naan be su Zoova wie. Davidi seli kɛ: “Ń lá Anannganman i ase blɛ’n kwlaa nun. Ń fá min nuan’n ḿ mɛ́nmɛ́n i tititi. Anannganman yɛ n fa di min nuan-an. Awlaboɛfuɛ mun, amun tie naan amun klun jɔ!”​—Jue Mun 34:2, 3.

19. ?Sɛ sa wie’m be ti’n, Zoova i sufuɛ kun kwlá sumɛn i kɛ ɔ fa kunndɛ’n sa’n, ngue ti yɛ ɔ fataman kɛ i sa sin bubu i ɔ?

¹⁹ Davidi seli ekun kɛ: “Anannganman, sɛ ń kwlá sé’n, ɔ ninnge bɔ a yili be’n, be ngba bé mánmán wɔ. Ɔ sufuɛ nanwlɛfuɛ’m bé lá wɔ ase. Bé kán ɔ sielɛ’n i nyrun b’ɔ lɛ i’n, ɔ nin kpli bɔ a ti’n  be ndɛ. Bé kán maan sran’m be ti ɔ sa dandan bɔ a yo be’n, naan be si kɛ ɔ sielɛ’n ɔ yo nyɛnmɛn naan ɔ lɛ nyrun.” (Jue Mun 145:10-12) Sran kwlaa ng’ɔ su Zoova m’ɔ nin i be nanti klanman’n, ɔ kunndɛ kpa kɛ ɔ́ kɛ́n i ndɛ klé sran mun. Sanngɛ, tukpacɛ’n kle aniaan wie’m be yalɛ. Yɛ aniaan wie’m b’a yo oke. Ɔ maan, be kwlá tuman be klun be boman jasin fɛ’n awloawlo’m be nun kɛ be fa klo’n sa. Sɛ e ti i sɔfuɛ’n, maan e wla kpɛn su titi kɛ e kwla manman Zoova. E kwla bo jasin fɛ’n e kle dɔɔtrɔfuɛ nga be nian e lika’n, ɔ nin e mantanfuɛ mun. Sɛ Ɲanmiɛn su mɔ e lafi’n ti’n, e o bisua’n, maan e kan Zoova i ndɛ titi. Sɛ e yo sɔ’n, Zoova klun jɔ́ e wun (Nyanndra Mun 27:11) Sɛ bɔbɔ e ngunmin yɛ e su Zoova e awlo’n nun’n, Zoova klun jɔ dan. (1 Piɛr 3:1-4) Blɛ kekle nun bɔbɔ’n, e kwla manman Zoova, e kwla fa e wun mɛntɛn i kpa, yɛ e kwla su i kpa tra laa’n.

20, 21. ?Sɛ e tu e klun e di junman nga Zoova man e’n, mmlusuɛ benin yɛ e wiengu’m bé ɲɛ́n i ɔ?

²⁰ Sɛ e fa e wun mantan Zoova naan e tu e klun e su i’n, ɔ́ nían e lika. Atrɛkpa’n, sɛ e yaci ninnge wie’m be yolɛ’n, é ɲán e ti kpa é kán ninnge kpakpa nga Ɲanmiɛn waan ɔ́ yó be’n be ndɛ. Asa ekun’n, é kwlá nían aniaan’m be lika kpa trá laa’n. Kɛ aniaan’m be wun kɛ e mian e ɲin di asɔnun’n nun junman’n, e wun yo be fɛ dan.

²¹ Sɛ e su Zoova w’a cɛ o, annzɛ ɔ nin a cɛman o, maan e kwlakwla e fa e wun e mɛntɛn i titi. Yɛ maan e su i kpa tra laa’n. ?Ngue yɛ é yó naan e wiengu’m b’a su Ɲanmiɛn kpa b’a tra laa’n niɔn? Like suanlɛ ng’ɔ́ bá lɛ’n, wá tɛ́ kosan sɔ’n su.