1, 2. (a) ?Alaje benin yɛ e di i andɛ-ɔ? (b) ?Ngue ti yɛ dɔ nga su’n e wun kwlá jɔman e fɔuun kpa-ɔ? (An nian foto ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)

E KWLAKWLA e kunndɛ kɛ é dí alaje. I sɔ’n ti, kɛ Zoova maan e wun jɔ e fɔun’n, ɔ yo e fɛ kpa. Aunjuɛ sɔ’n maan e klun titiman e, yɛ e wla gua ase. (Filipfuɛ Mun 4:6, 7) Kɛ mɔ e fali e wun e mannin Zoova ti’n, ‘e nin i e afiɛn a sɛ.’ Ɔ maan, e wun jɔ e fɔuun.​—Rɔmfuɛ Mun 5:1.

² Blɛ nga Ɲanmiɛn wá yó naan sran’m be ngba be wun w’a jɔ be fɔuun asiɛ’n su’n, ɔ nin a juman. Dɔ nga su’n, e o mɛn’n i bue nuan. Ɔ maan sa kpanngban be bo e wla. Kpɛkun, sran kpanngban be yo nzaje sa. (2 Timote 3:1-4) Asa ekun’n, ɔ fata kɛ e jran kekle naan Satan w’a lakaman e. (2 Korɛntfuɛ Mun 10:4, 5) Sanngɛ, like ng’ɔ kwla bo e wla dan’n, yɛle e osufuɛ mɔ be tanndan e ɲrun kɛ nán e su Zoova’n. Be nun wie’m be yo e  finfin. Yɛ be tɔn e suɛn kɛ e nin awlo nunfuɛ mun e su bu, naan sɛ e waan saan fii é sú Zoova’n, be nin e kpɛ́ duo nun. ?Sɛ i sɔ sa ju’n, ngue yɛ é yó-ɔ? ?É yó sɛ naan e nin be y’a tran klanman titi?

3, 4. (a) ?Kɛ sran kun nanti like nga Zezi kleli su’n, sa benin yɛ ɔ kwla ju-ɔ? (b) ?Ngue ti yɛ wie liɛ’n, Zezi i su sulɛ ti kekle-ɔ?

³ Zezi si kɛ nán sran’m be ngba yɛ bé sɔ́ i ndɛ’n nun klanman-ɔn. Asa ekun’n, ɔ si kɛ sran wie’m bé tɛ́nndɛn i sɔnnzɔnfuɛ’m be ɲrun. Be osufuɛ wie’m bé klé be yalɛ. I sɔ’n ti’n, ɔ fata kɛ be jran kekle. Zezi seli kɛ: “Nán an bu i kɛ anuansɛ yɛ n fa bali asiɛ’n su wa-a, min nin anuansɛ a ba-man, sanngɛ tokofi yɛ min nin i bali-ɔ. Afin m bali ba yasua nin i si, nin ba bla nin i nin, ɔ nin sewi nin i sewi be afiɛn sacilɛ, yɛ sran kun bɔbɔ i awlofuɛ’m be yɛ bé wá yó i kpɔfuɛ-ɔ.”​—Matie 10:34-36.

⁴ Zezi seli kɛ ‘nán e bu i kɛ anuansɛ yɛ ɔ fa bali-ɔ.’ ?Ndɛ sɔ’n i bo yɛle benin? Zezi bali Ɲanmiɛn ndɛ’n i kanlɛ, w’a baman sran’m be afiɛn sacilɛ. (Zan 18:37) Sanngɛ, ɔ fata kɛ i sɔnnzɔnfuɛ’m be wun i wlɛ kɛ sɛ be waan bé sú i su’n, ɔ́ yó kekle mán be. I li sɛ be janvuɛ nin be osufuɛ’m be kloman ndɛ nanwlɛ’n, yɛ ɔ́ yó kekle kpa’n niɔn.

5. ?Sa benin yɛ ɔ juli Zezi i sɔnnzɔnfuɛ wie’m be su-ɔ?

⁵ Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ mun kɛ sɛ be osufuɛ’m be kle be yalɛ’n, maan be jran kekle. (Matie 10:38) Be nun wie’m be osufuɛ’m be kleli be yalɛ sakpa. Wie’m be liɛ bɔbɔ’n, be yili be blo. Sanngɛ, be jrannin kekle. Afin, be kunndɛli kɛ Zezi klun jɔ be wun. I agualiɛ su’n, be ɲannin ninnge nga be yacili be’n, be wunsu kpɛ blu.​—An kanngan Mark 10:29, 30 nun.

6. ?Sɛ e osufuɛ’m be kle e yalɛ’n, ngue yɛ ɔ fataman kɛ e wla fi su-ɔ?

⁶ Kannzɛ e osufuɛ’m be kle e yalɛ’n, sanngɛ e liɛ’n, e klo be. E si kɛ, ɔ fata kɛ e klo Zoova nin Zezi Klist e tra sran kwlaa. (Matie 10:37) Sanngɛ sɛ y’a nianman e wun kpa’n, Satan kwla yo maan e klo e osufuɛ mun tra Zoova. Ɔ maan, e nin Zoova e afiɛn kwla saci. I sɔ’n ti’n, é wá kán sa wie mɔ be kwla ju e su’n, be ndɛ. Kpɛkun, é wún wafa nga e kwla jran kekle’n.

7. ?Sɛ aniaan kun i yi’n annzɛ i wun’n suman Zoova’n, wafa sɛ yɛ ɔ fata kɛ ɔ nin i be tran-ɔn?

⁷ Biblu’n se kɛ be nga be ja bla nin bian’n “bé wún be nyinsu.” (1 Korɛntfuɛ Mun 7:28) Sanngɛ, kɛ aniaan kun i yi’n annzɛ i wun’n suman Zoova’n, ɔ kwla wun i ɲrun dan. Sanngɛ i kwlaa yoli o, ɔ fata kɛ ɔ bu aja’n i su akunndan nga Zoova bu’n wie. Yɛle kɛ, sɛ i yi’n annzɛ i wun’n suman Zoova’n, ɔ fataman kɛ ɔ se kɛ ɔ́ yrɛ́ i annzɛ ɔ́ jáso i bo. (1 Korɛntfuɛ Mun 7:12-16) Sɛ bla kun i wun’n suman Zoova’n, ɔ fata kɛ i ɲin yi i. Afin yasua’n yɛ ɔ sie awlo’n niɔn. Yɛ sɛ yasua  kun i yi’n suman Zoova’n, ɔ fata kɛ ɔ klo i yi’n, yɛ ɔ niɛn i lika.​—Efɛzfuɛ Mun 5:22, 23, 28, 29.

8. ?Sɛ e yi’n annzɛ e wun’n tanndan e ɲrun’n, kosan benin mun yɛ e kwla fa usa e wun-ɔn?

⁸ ?Sɛ aniaan kun i yi’n annzɛ i wun’n kunndɛman kɛ ɔ tu i klun su Zoova’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ ɔ yo-ɔ? Aniaan bla kun i wun’n kleli i cɛn trele ng’ɔ kwla fa bo jasin fɛ’n. Sɛ e yi’n annzɛ e wun’n se e sɔ wie’n, maan e usa e wun kɛ: ‘?Min yi’n annzɛ min wun’n kunndɛman kɛ n su Zoova mlɔnmlɔn? ?Like ng’ɔ se n kɛ n yo’n, n kwla yo?’ Sɛ e yo akunndanfuɛ’n, ndɛ kekle su tɔman e nin e yi’n annzɛ e wun’n e afiɛn.​—Filipfuɛ Mun 4:5.

9. ?Sɛ Klistfuɛ kun i yi’n annzɛ i wun’n suman Zoova’n, ngue yɛ ɔ kwla yo naan ba’m b’a bu i yi’n annzɛ i wun’n i sran-ɔn?

⁹ Ɲanmiɛn Ndɛ’n se kɛ:“Maan amun nyin yi amun si nin amun nin.” (Efɛzfuɛ Mun 6:1-3) Ɔ fata kɛ siɛ nin niɛn’m be kle be mma’m be like naan be nanti mmla sɔ’n su. Sɛ e yi’n annzɛ e wun’n suman Ɲanmiɛn’n, ba’m be talɛ’n kwla yo kekle. ?I lɛ nun’n, ngue yɛ é yó-ɔ? Maan e kle kɛ e bu e yi’n annzɛ e wun’n i sran naan ba’m be nian e ayeliɛ’n su. Like ng’ɔ yo m’ɔ ti kpa’n, maan e fa e ɲin e sie su. Yɛ e yi i ayɛ. Nán maan e kɛn i wun ndɛ tɛ ba’m be ɲrun. Sanngɛ, maan e yiyi nun e kle be kɛ be mianman sran kun kɛ ɔ su Zoova. Maan e kle e mma’m be like naan be ɲin yi be si annzɛ be nin m’ɔ sunman Zoova’n. I liɛ’n, ɔ kwla kunndɛ kɛ ɔ́ sú Zoova wie.

10. ?Wafa sɛ yɛ Klistfuɛ kun kwla kle i mma’m be like naan b’a klo Zoova wie-ɔ?

¹⁰ Kɛ yasua annzɛ bla nga be suman Zoova’n bé dí be cɛn mun’n, wie liɛ’n, be kunndɛ kɛ be mma’m be di wie. Annzɛ like nga Ɲanmiɛn sulɛ wafa’m be kle m’ɔ timan su’n, be fa kle be mma mun wie. Aniaan bla  wie’m be wun’m be kwla se be kɛ nán be kan Ɲanmiɛn i ndɛ be kle be mma mun. Sanngɛ, ɔ fata kɛ aniaan bla’n yo i liɛ ng’ɔ kwla yo’n naan ba’m be si ndɛ nanwlɛ’n. (Sa Nga Be Yoli’n 16:1; 2 Timote 3:14, 15) Wie liɛ’n, be wun’m be kwla se be kɛ nán be kle ba’m be Biblu’n nun like, yɛ nán be fa be wɔ aɲia’m be bo. I lɛ nun’n, ɔ fata kɛ aniaan bla’m be kle kɛ be ɲin yi be wun mun. Sanngɛ, sɛ be ɲɛn i wun atin kan’n, maan be kan Ɲanmiɛn su mɔ be lafi’n i ndɛ be kle be mma mun. I liɛ’n, ba’m be kwla si Zoova nin i mmla mun. (Sa Nga Be Yoli’n 4:19, 20) I kwla yoli o, ba’m be bɔbɔ yɛ bé fá ajalɛ kɛ bé sú Zoova annzɛ be sumɛn i-ɔ. * (An nian nzɔliɛ’n i su ndɛ’n.)​—Mmla’n 30:19, 20.

11. ?Ngue ti yɛ wie liɛ’n, e nin e osufuɛ nga be suman Zoova’n, e afiɛn saci-ɔ?

¹¹ Kɛ Zoova i Lalofuɛ’m be boli e Biblu’n nun like klelɛ bo’n, atrɛkpa’n, y’a kan kleman e osufuɛ mun e ja nun lɛ. Sanngɛ kɔ ɔ́ kɔ́ i ɲrun mɔ e kunndɛli kɛ é sú Zoova’n, e wunnin kɛ ɔ fata kɛ e bo su e kle be. (Mark 8:38) Zoova mɔ e su i ti’n, atrɛkpa’n, e nin e osufuɛ mun e afiɛn sɛman kpa kɛ laa’n sa. ?Ngue yɛ é yó naan e nin be y’a tran klanman, naan e kunngba’n y’a su Zoova titi-ɔ?

12. (a) ?Ngue ti yɛ wie liɛ’n, e osufuɛ’m be kle e yalɛ-ɔ? (b) ?Ngue yɛ é yó naan y’a si like nga ti yɛ be koko e’n niɔn?

¹² Maan e wun like nga ti yɛ be kle e yalɛ’n i wlɛ. Kɛ e si ndɛ nanwlɛ m’ɔ o Biblu’n nun’n, ɔ yo e fɛ kpa. Sanngɛ, e osufuɛ’m be kwla bu i kɛ b’a laka e, annzɛ y’a fa e wun y’a wlɛ i asɔnun tɛ wie nun. Kɛ bé dí cɛn mɔ e diman wie kun ti’n, be kwla bu i kɛ e nin be y’a bu. Asa ekun’n, be kwla bu i kɛ sɛ e wu’n, é kɔ́ sin fɛtɛ wie nun. I sɔ’n ti’n, kɛ bé kán ndɛ’n, maan e sie e su be nuan bo naan e wun like nga ti yɛ be koko e’n i wlɛ. (Nyanndra Mun 20:5) Akoto Pɔlu kunndɛli kɛ ɔ́ wún akunndan nga “sran wafa’n kwlaa” bu’n i wlɛ, naan ɔ́ bó jasin fɛ’n klé be. Maan e kusu e wun like nga ti yɛ e osufuɛ’m be kle e yalɛ’n i wlɛ’n. I liɛ’n, é wún wafa nga e kwla kle be ndɛ nanwlɛ’n.​—1 Korɛntfuɛ Mun 9:19-23

13. ?Wafa sɛ yɛ ɔ fata kɛ e kan ndɛ e kle e osufuɛ mun-ɔn?

¹³ Maan e kan ndɛ e kle be wɛtɛɛ su. Biblu’n se kɛ: “Maan amun ijɔlɛ wafa’n yo sran’m be fɛ.” (Kolɔsfuɛ Mun 4:6) Nán blɛ kwlaa nun yɛ i sɔ yolɛ’n ti pɔpɔ. I sɔ’n ti, maan e srɛ Zoova naan ɔ fɛ i wawɛ man e. I liɛ’n,  é kwlá kán ndɛ wɛtɛɛ su é klé e osufuɛ mun. Nán e nin be e si ato ndɛ kwlaa nga be lafi su’n, be su akplowa. Sɛ be kan e ndɛ tɛ, annzɛ be yo e sa wie m’ɔ timan su’n, maan e nian akoto’m be ayeliɛ’n su. Pɔlu seli kɛ: “Be kpɛ e nzowa-a e yi man-man be nga be kpɛ e nzowa sɔ’n, muae yɛ e bo man be-ɔ. Be kle e yalɛ-ɔ ɔ sɔn e nun. Be saci e dunman-an e tɛ-man su.”​—1 Korɛntfuɛ Mun 4:12, 13.

14. ?Kɛ e nzuɛn’n ti kpa’n, wafa sɛ yɛ i bo gua-ɔ?

¹⁴ Maan e nzuɛn’n yo kpa titi. Kɛ e nin e osufuɛ mun e koko yalɛ wɛtɛɛ su’n, ndɛnngan tɔman e afiɛn. Sanngɛ like ng’ɔ ti kpa dan ekun’n, yɛle kɛ maan e nzuɛn’n yo kpa titi. (An kanngan 1 Piɛr 3:1, 2, 16 nun.) Sɛ y’a ja bla annzɛ bian naan e le ba’n, maan e nanti Ɲanmiɛn mmla’n su. Yɛle kɛ, maan e nian e mma’m be lika kpa. Yɛ maan e nin e yi annzɛ e wun’n e tran klanman. I liɛ’n, e osufuɛ’m bé wún kɛ Zoova sulɛ’n ti like kpa. Kannzɛ e osufuɛ’m be su suman Zoova wie’n, sanngɛ maan e nzuɛn’n yo kpa. I liɛ’n, Zoova klun jɔ́. Yɛ e klun jɔ́ wie.

15. ?Ngue yɛ é yó naan e nin e osufuɛ mun y’a kanman ndɛ-ɔ?

¹⁵ Maan e bu ndɛ nga é kán’n i akunndan e sie. Like nga é yó naan e nin e osufuɛ mun y’a kanman ndɛ’n, maan e bu i akunndan e sie. (Nyanndra Mun 12:16, 23) I sɔ yɛ aniaan bla kun m’ɔ tran Ɔstrali’n, ɔ yoli-ɔ. I sia yasua’n kloman ndɛ nanwlɛ’n mlɔnmlɔn. Ɔ maan ɔ ju wie’n, ɔ kan ndɛ tɛ kle be. I sɔ’n ti’n, sɛ ɔ nin i wun’n be waan bé flɛ́ i’n, be dun mmua srɛ Zoova. I liɛ’n, sɛ ɔ kan be ndɛ tɛ’n, be su tɛmɛn i su ya su. Be dun mmua bu ndɛ fɛfɛ nga be kwla kan kle i’n, i akunndan sie. Kɛ ɔ ko yo naan be nin i b’a siman Ɲanmiɛn sulɛ’n i su akplowa ti’n, be nin i be koko yalɛ kpe kan.

16. ?Sɛ e nin e osufuɛ mun e nuan sɛman’n, ngue yɛ é yó naan e wla w’a boman e wun-ɔn?

¹⁶ Kannzɛ e yo sɛ o, ndɛ kwla tɔ e nin e osufuɛ nga be suman Zoova’n e afiɛn. Kɛ ɔ yo sɔ’n, e wla bo e wun. Afin e klo be, yɛ e kunndɛman kɛ e nin be é kán ndɛ. Sanngɛ, maan e wun i wlɛ kɛ sɛ e klo Zoova tra e osufuɛ mun’n, ɔ flunman. Afin, bé wún i wlɛ kɛ Zoova sulɛ’n ti e cinnjin. E kwlá mianman sran mun kɛ be su Zoova. Sanngɛ e kwla kle be kɛ Zoova i mmla’m be su nantilɛ’n yoli e ye, naan sɛ be nanti su’n, be liɛ yó ye wie.​—Ezai 48:17, 18.

17, 18. ?Sɛ e osufuɛ kun yaci Zoova sulɛ’n, ngue yɛ é yó naan e wla w’a boman e wun dan-ɔn?

¹⁷ Kɛ be tu e osufuɛ kun asɔnun’n nun, annzɛ kɛ i bɔbɔ jaso asɔnun’n  nun’n, ɔ yo e ya dan. I ya m’ɔ yo e’n, ɔ ti kɛ kue yɛ b’a fa wɔ e sa. ?Ngue yɛ é yó naan y’a jran kekle-ɔ?

¹⁸ Maan e akunndan tran Zoova i sulɛ’n su titi. Kɛ sa kɛ ngalɛ sa’n bo e wla’n, ɔ fata kɛ e lafi Zoova su kpa. I sɔ’n ti’n, maan e kanngan Biblu’n nun cɛn kwlakwla, maan e siesie e wun e wɔ aɲia’m be bo, maan e bo jasin fɛ’n titi, yɛ maan e srɛ Zoova. I liɛ’n, é ɲán wunmiɛn é jrán kekle. (Zid 20, 21) ?Sɛ e yo i kwlaa sɔ’n naan e wla te bo e wun’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo i ekun-ɔn? Nán e sa sin bubu e. Sanngɛ maan e ɲin tran Zoova sulɛ’n su titi. I liɛ’n, e akunndan’n su yoman nɲɔnnɲɔn. Yɛ e wla guá ase. Blɛ wie nun’n, sran ng’ɔ klɛli Jue Mun 73, i akunndan yoli nɲɔnnɲɔn. Sanngɛ kɛ ɔ ɔli Zoova sulɛ’n, ɔ yacili akunndan tɛ bulɛ’n. (Jue Mun 73:16, 17) E kusu e kwla yo sɔ wie.

19. ?Sɛ Zoova tu sran kun i fɔ’n, wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e ɲin yi Zoova-ɔ?

¹⁹ Sɛ Zoova tu sran kun fɔ’n, maan e kle kɛ e ɲin yi Zoova. Kɛ Zoova tu sran kun fɔ’n, sran kwlakwla ɲan su ye. I wie yɛle sran nga be tu i asɔnun’n nun’n i liɛ’n. Kɛ i sɔ sa’n ju’n, ɔ yo e ya. Sanngɛ, fɔ sɔ mɔ be tuli i ti’n, cɛn wie lele ɔ kwla fɛ i wun mantan Zoova ekun. (An kanngan Ebre Mun 12:11 nun.) I sɔ’n ti, wafa nga Zoova kunndɛ kɛ e nin sran nga b’a tu i asɔnun’n nun’n e tran’n, maan e nanti su. Yɛle kɛ “nán [e] nin i san nun.” (1 Korɛntfuɛ Mun 5:11-13) I sɔ yolɛ’n timan pɔpɔ. Sanngɛ, ɔ fata kɛ e nanti mmla sɔ’n su. I wie yɛle kɛ, nán e nin sran sɔ’n e koko yalɛ telefɔnun nun, annzɛ ɛntɛnɛti su, annzɛ e klɛ i fluwa.

20. ?Akunndan benin yɛ ɔ fataman kɛ e bu-ɔ?

²⁰ Nán e bu i kɛ sran’n i liɛ w’a wie mlɔnmlɔn. Sran m’ɔ klo sran’n, “sa’n kwlaa nun ɔ lafi Nyanmiɛn su.” I sɔ’n ti’n, maan e lafi su kɛ e osufuɛ’n kwla fɛ i wun mantan Zoova ekun. (1 Korɛntfuɛ Mun 13:7) Zoova seli kɛ: “Amun sa amun sin [...] min wun wa.” Sɛ e wun kɛ e osufuɛ’n su kaci i nzuɛn’n, maan e srɛ Zoova naan ɔ ɲan wunmiɛn su i ekun.​—Ezai 44:22.

21. ?Sɛ e osufuɛ’m be kle e yalɛ’n, ngue yɛ é yó?

²¹ Zezi seli kɛ maan e klo i tra sran kwlakwla. Ɔ si kɛ i sɔnnzɔnfuɛ’m be osufuɛ’m bé klé be yalɛ. Sanngɛ, be su yacimɛn i su sulɛ. I sɔ’n ti’n, sɛ e osufuɛ’m be kle e yalɛ’n, maan e lafi Zoova su. Maan e srɛ i naan ɔ fɛ i wawɛ man e naan e jran kekle. (Ezai 41:10, 13) Kɛ Zoova nin Zezi be wun kɛ e tra e awlɛn’n, ɔ yo be fɛ. Yɛ cɛn wie lele’n, bé yrá e su. I sɔ’n ti, maan e klun jɔ.