Kɔ i nun ndɛ'n su trele

Kɔ like ng'ɔ o fluwa'n nun'n su trele

Nán e bu akunndan nga sran’m be bu’n wie

Nán e bu akunndan nga sran’m be bu’n wie

“An sasa amun wun, nán maan sran fi fɛ i sa ng’ɔ si i’n nin sa ngbɛn wie fa laka amun naan ɔ nyan amun.”​—KOLƆSFUƐ MUN 2:8.

JUE: 38, 31

1. ?Afɔtuɛ benin yɛ Pɔlu mɛnnin i niaan Klistfuɛ nga be o Kolɔsu lɔ’n mun-ɔn? (An nian desɛn ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)

I NUN mɔ Pɔlu o bisua Rɔmun lɔ afuɛ 60 annzɛ 61 nun’n, ɔ klɛli i niaan Klistfuɛ nga be o Kolɔsu lɔ’n, be fluwa. Ɔ seli be kɛ maan be wun “sa nga Ɲanmiɛn i Wawɛ’n kle be’n i wlɛ.” Yɛle kɛ, maan be si Ɲanmiɛn i klun sa’n i kpa. (Kolɔsfuɛ Mun 1:9) Ɔ seli be kɛ: “Ń kɛ́n i sɔ naan sran fi a fɛ-mɛn i nuan nun fɛ a laka-man amun. An sasa amun wun, nán maan sran fi fɛ i sa ng’ɔ si i’n nin sa ngbɛn wie fa laka amun naan ɔ nyan amun. Sa sɔ’m be fin lalafuɛ’m be nzuɛn’n, nin ninnge nga e nannan’m be kle’n, be fin-man Krist.” (Kolɔsfuɛ Mun 2:4, 8) Pɔlu kleli kɛ ndɛ nga sran’m be kan’n, i ngba timan nanwlɛ. Sanngɛ sran sunman be fa su. Like nga ti yɛ be yo sɔ’n, ɔ yili nun. Yɛle kɛ, be bu i kɛ be nga be kan ndɛ sɔ mun’n, be ti ngwlɛlɛfuɛ annzɛ sran dan. I sɔ’n ti, Pɔlu klɛli i niaan’m be fluwa naan b’a buman akunndan nga sran sɔ’m be bu’n wie, naan b’a nianman sa tɛtɛ nga be yo be’n be su.—Kolɔsfuɛ Mun 2:16, 17, 23.

2. ?Ngue ti yɛ é wá fá e ɲin síe i ndɛ wie mɔ sran’m be ta be kan’n be su-ɔ?

2 Be nga be bu akunndan nga sran’m be bu’n wie’n, be siman Ɲanmiɛn i mmla mun. Sɛ y’a nianman e wun kpa’n, ɔ cɛman naan y’a fa ndɛ nga be kan’n su. Ɔ maan, e kwla yaci Ɲanmiɛn su lafilɛ. E ti ndɛ sɔ mun televiziɔn nun, annzɛ ɛntɛnɛti su, annzɛ junman su lɔ, annzɛ suklu lɔ. ?Ngue yɛ é yó naan y’a faman ndɛ sɔ’m be su-ɔ? Like suanlɛ nga nun’n, é wá fá e ɲin síe i ndɛ nnun mɔ sran’m be ta be kan’n be su. Kpɛkun, é wún like ng’ɔ fata kɛ e yo naan b’a lakaman e’n.

?Ɔ TI CINNJIN KƐ E LAFI ƝANMIƐN SU?

3. (a) ?Ndɛ benin yɛ sran sunman be tɛ i kan-ɔn? (b) ?Ngue ti yɛ be kan sɔ-ɔ?

3 Sɛ m’an lafiman Ɲanmiɛn su’n, n kwla yo sran kpa.” Sran’m be tɛ i sɔ kan kpa. Be nga be kɛn i sɔ ndɛ’n, wie liɛ’n, be bumɛn i kɛ Ɲanmiɛn o lɛ sakpa. Ɔ maan, like nga be klo kɛ bé yó’n, yɛ be yo-ɔ. (An kanngan Jue Mun 10:4 nun.) Sran wie mɔ be bu be wun ngwlɛlɛfuɛ’n, be se kɛ “ɔ timan cinnjin kɛ be lafi Ɲanmiɛn su naan b’a yo sran kpa.”

4. ?Sɛ sran kun se kɛ ɔ lafiman su kɛ Ɲanmiɛn o lɛ naan i yɛ ɔ yili like kwlakwla’n, wafa sɛ yɛ é tɛ́ i su-ɔ?

4 ?Sɛ e lafi su kɛ Ɲanmiɛn o lɛ naan i yɛ ɔ yili like kwlakwla’n, i su-ɔ? Sran wie’m be nian fluwa sifuɛ dandan’m be fluwa’m be nun naan bé sí kosan sɔ’n i su tɛlɛ’n. Sanngɛ, be kle be wun yalɛ ngbɛn. Sua m’ɔ o sa’n, sran yɛ ɔ kplan-ɔn. I ngunmin kwlá kplɛnmɛn i wun. Ninnge nga nguan o be nun’n, be nun ninnge’m be ti tɛkɛtɛkɛ tra sua liɛ’n. Be flɛ ninnge sɔ’m be nun kun kɛ selili. Ninnge nga selili’m be yo’n, sua’m be kwlá yoman. Yɛle kɛ, selili’m be bɔbɔ be yo maan be trɛ lele be sɔn kpa. Sɛ é kwlá sé’n, selili’m be kle be wiengu mun like ng’ɔ fata kɛ be yo naan b’a trɛ wie’n. ?Wan yɛ ɔ yili selili mun naan b’a kwla di i sɔ junman’n niɔn? Biblu’n se kɛ: “Sua nga be o lɛ’n, sran yɛ ɔ kplannin be kwlaa-a, sanngɛ Nyanmiɛn yɛ ɔ yili ninnge’n kwlaa-a.”—Ebre Mun 3:4.

5. ?Sɛ sran kun se kɛ ɔ timan cinnjin kɛ e lafi Ɲanmiɛn su naan y’a si sa ng’ɔ ti kpa’n, wafa sɛ yɛ é tɛ́ i su-ɔ?

5 Sran wie’m be se kɛ ɔ timan cinnjin kɛ be lafi Ɲanmiɛn su naan b’a si sa ng’ɔ ti kpa’n. ?Wafa sɛ yɛ é tɛ́ be su-ɔ? Ɲanmiɛn Ndɛ’n se kɛ be nga be lafiman Ɲanmiɛn su bɔbɔ’n, be yo sa ng’ɔ ti kpa’n. (Rɔmfuɛ Mun 2:14, 15) I wie yɛle kɛ, be ɲin yi be si nin be nin mun. Yɛ be klo be. Sanngɛ, sran ng’ɔ nantiman Zoova i mmla’m be su’n, ɔ kwla fa ajalɛ tɛtɛ mun. (Ezai 33:22, 23) Andɛ’n, sran kpanngban be wun i wlɛ kɛ ɔ fata kɛ e fa e wun wla Ɲanmiɛn sa nun, naan y’a wun sa nga be o e su’n be trawlɛ. (An kanngan Zeremi 10:23 nun.) I sɔ’n ti, nán e bu i kɛ sɛ e lafiman Ɲanmiɛn su’n, é sí sa ng’ɔ ti kpa’n.—Jue Mun 146:3.

?ƝANMIƐN SULƐ’N TI LIKE CINNJIN?

6. ?Ɲanmiɛn sulɛ wafa’m be wun akunndan benin yɛ sran wie’m be bu-ɔ?

6 “Sɛ n nunman Ɲanmiɛn sulɛ wafa fi nun’n, n klun kwla jɔ.” Sran kpanngban be bu i kɛ be nga be o Ɲanmiɛn sulɛ wafa’m be nun’n, be kle be wun yalɛ ngbɛn. Ɲanmiɛn sulɛ wafa wie’m be kle sran mun kɛ Ɲanmiɛn kle sa tɛ yofuɛ’m be ɲrɛnnɛn sin fɛtɛ kun nun. Wie’m be laka sran’m be di be sika’n, annzɛ be jran politiki yofuɛ’m be sin. Sran wie’m be kloman Ɲanmiɛn sulɛ wafa sɔ mun. Ɔ maan, be kpɛ i kpo be se kɛ, sɛ be nunman Ɲanmiɛn sulɛ wafa fi nun’n, be klun kwla jɔ. Wie liɛ’n, be se kɛ: “Ɲanmiɛn ndɛ’n ti min cinnjin. Sanngɛ, n kunndɛman kɛ ń fá min wun wlɛ́ i Ɲanmiɛn sulɛ wafa kun nun.”

7. ?Kɛ sran kun su Ɲanmiɛn kɛ ɔ fata’n sa’n, ngue ti yɛ i klun jɔ-ɔ?

7 ?Sɛ sran kun nunman Ɲanmiɛn sulɛ wafa fi nun’n, i klun kwla jɔ sakpa? Sɛ sran kun nunman Ɲanmiɛn sulɛ wafa ng’ɔ timan su’n nun’n, i klun kwla jɔ. Sanngɛ, sran ng’ɔ fɛ i wun mantan Zoova m’ɔ ‘di ninnge ng’ɔ yili be’n be su aklunjuɛ’n,’ yɛ i klun kwla jɔ kpa-ɔ. (Jue Mun 104:31) Like kwlaa nga Zoova yo’n, sran’m be kpa yolɛ ti yɛ ɔ yo-ɔ. E mɔ e su i’n, e klun jɔ. Afin, e klo e wiengu’m be ye yolɛ. (Sa Nga Be Yoli’n 20:35) Kɛ awlobo kun nunfuɛ’m be su Ɲanmiɛn kɛ ɔ fata’n sa’n, be di alaje. Afin, yasua’n nin i yi’n be ɲin yi be wiengu. Be kunndɛman bla annzɛ bian be wiengu bo. Be ta be mma’m be kpa. Asa ekun’n, be klo be awlofuɛ mun kpa. Zoova i sufuɛ’m be bo ti kun be di junman asɔnun’n nun. Yɛ be klo be wiengu.—An kanngan Ezai 65:13, 14 nun.

8. ?Ngue yɛ Matie 5:3 se kɛ e yo naan e klun w’a jɔ-ɔ?

8 ?Sɛ sran kun suman Ɲanmiɛn’n, i klun kwla jɔ? Sran wie’m be klo junman nga be di’n, annzɛ like kɛ balɔn bolɛ sa’n annzɛ ninnge wie mun ekun mɔ be yo be’n. Sran wie’m be liɛ’n, like nga be klo i yolɛ’n, yɛle be osufuɛ nin be janvuɛ’m be lika nianlɛ. Sanngɛ ninnge wie’m be yolɛ ti cinnjin tra ngalɛ mun. E timan kɛ nnɛn mun sa. Yɛle kɛ, e kwla si Ɲanmiɛn m’ɔ yili e’n. Yɛ e kwla su i. Sɛ e si Ɲanmiɛn naan e su i’n, e klun jɔ́. Afin, kɛ ɔ yili e sɔ-ɔ. (An kanngan Matie 5:3 nun.) Kɛ e nin e niaan mun e yia e su Zoova’n, e wla e wun fanngan. Yɛ e klun jɔ. (Jue Mun 133:1) Asa ekun’n, e si kɛ e le niaan mɛn wunmuan’n nun. E yoman sa sukusuku. Yɛ e lafi su kɛ cɛn wie lele’n, e liɛ yó ye. I kwlaa sɔ’n ti, e klun jɔ.

?Ɔ TI CINNJIN KƐ E NANTI ƝANMIƐN I MMLA’M BE SU?

9. (a) ?Bla nin bian kunndɛlɛ’n i su akunndan benin yɛ sran’m be bu-ɔ? (b) ?Ngue ti yɛ Ɲanmiɛn Ndɛ’n se kɛ sɛ e yo bian annzɛ bla kunndɛfuɛ’n, ɔ ti tɛ-ɔ?

9 “?Sɛ yasua nin bla kun be nin a jaman naan be si sua’n, i tɛ lika’n yɛle benin?” Sran wie’m be se kɛ: “Amun mmla’n ti kekle dan. An yaci sran’m be nun maan be di be mɛn.” Sanngɛ, Ɲanmiɛn Ndɛ’n se kɛ nán e yo bla nin bian kunndɛfuɛ. * (An nian nzɔliɛ’n i su ndɛ’n.) (An kanngan 1 Tɛsalonikfuɛ Mun 4:3-8 nun.) Zoova yɛ ɔ yili e-ɔ. Ɔ maan, ɔ le atin kpɛ mmla naan e nanti su. Zoova waan kɛ yasua nin bla kun be ko ja’n, yɛ be kwla si sua-ɔ. Klolɛ mɔ Zoova klo e’n, i ti yɛ ɔ man e mmla-ɔ. Ɔ si kɛ sɛ e nanti i mmla’m be su’n, e liɛ yó ye. Kɛ awlobo kun nunfuɛ’m be nanti Ɲanmiɛn i mmla’m be su’n, be klo be wun kpa. Be ɲin yi be wiengu, yɛ be nuan sɛ. Be nga be si Ɲanmiɛn i mmla’n mɔ be nantiman su’n, ɔ nin be le i.—Ebre Mun 13:4.

10. ?Ngue yɛ Klistfuɛ kun yó naan w’a yoman bian annzɛ bla kunndɛfuɛ-ɔ?

10 Biblu’n kle e like ng’ɔ fata kɛ e yo naan y’a yoman bla annzɛ bian kunndɛfuɛ’n. Yɛle kɛ, maan e sie e ɲinma’n i kpa. Zezi seli kɛ: “Sran kwlaa ng’ɔ wun bla kun b’ɔ bu i kunndɛlɛ akunndan i anwlɛn nun’n, wuun w’a kunndɛ bla sɔ’n. Sɛ ɔ nyinma fama’n maan a yo sa tɛ’n, tu yi i blo mmua. Ɔ flunman kɛ ɔ wunnɛn’n i lika kun tu lɛ naan a di lɛ, ɔ tra kɛ Nyanmiɛn fa ɔ wunmuan’n yi nyrɛnnɛn lika’n nun’n.” (Matie 5:28, 29) I sɔ’n ti, nán e nian bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n. Yɛ nán e tie jue nga be kan bla nin bian kunndɛlɛ’n ndɛ’n. Pɔlu seli kɛ: “An wla amun asiɛ’n su wa nzuɛn’n be ase: bla nin bian kunndɛlɛ.” (Kolɔsfuɛ Mun 3:5) Asa ekun’n, maan e nian e wun su naan y’a buman sa tɛ sɔ’n i yolɛ akunndan. Yɛ nán e kɛn i sɔ ndɛ.—Efɛzfuɛ Mun 5:3-5.

?E KUNNDƐ KƐ É YÓ MƐN’N NUN SRAN DAN?

11. ?Ngue ti yɛ e kwla kunndɛ kɛ é dí junman dan-ɔn?

11 “Sɛ n yo sran dan’n, n klun jɔ́.” Sran wie’m be se kɛ ɔ fata kɛ e tu e klun e di junman nga sɛ e di-ɔ, é ɲán sika kpanngban, annzɛ e dunman fú’n. Sran kpanngban be bu i kɛ sran ng’ɔ yo sɔ sakpa’n, saan i klun jɔ́. Sɛ y’a nianman e wun kpa’n, e kwla bu i sɔ wie.

12. ?Sɛ e di junman dan naan e dunman fu’n, e klun jɔ́ sakpa?

12 ?Sɛ e di junman dan naan e dunman fu’n, e klun jɔ́ sakpa? Cɛcɛ. Satan kunndɛli kɛ ɔ́ yó sran dan, naan sran’m be bo i dunman. Ɔ ɲɛnnin i sɔ like’n kusu. Sanngɛ, i klun jɔman. (Matie 4:8, 9; Sa Nglo Yilɛ 12:12) ?Yɛ e li? Kɛ e kle sran’m be like mɔ be si Ɲanmiɛn’n, ɔ nin like nga cɛn wie lele Ɲanmiɛn yó mán be’n, e klun jɔ dan. Mɛn’n nun junman wie fi kwlá manman aklunjuɛ kɛ ngalɛ’n sa. Asa ekun’n, be nga be kunndɛ kɛ bé yó sran dan’n, be nun sunman be nin be wiengu’m be si akplowa, yɛ be ɲin ci be wiengu. Ɔ maan, be klun jɔman. Biblu’n se kɛ be ti kɛ sran m’ɔ su “fuan aunngban’n” naan ɔ́ kó trɛ́ i’n sa.—Akunndanfuɛ’n 4:4.

13. (a) ?Wafa sɛ yɛ ɔ fata kɛ a bu junman nga a di’n niɔn? (b) ?Ngue ti yɛ Pɔlu i klun jɔli dan-ɔn?

13 Ɔ ti cinnjin kɛ e kunndɛ sika e fa ti e wun ɲanman nun. Yɛ sɛ e di junman nga e klo’n, ɔ timan tɛ. Sanngɛ, ɔ fataman kɛ e junman’n yɛ ɔ yo e cinnjin dan-ɔn. Zezi seli kɛ: “Sran kun i min kwlá yo-man nnyɔn, saan ɔ́ kpɔ́ kun yɛ ɔ́ kló kun, ɔ́ fɛ́ i wun mántan kun yɛ ɔ́ yó kun finfin. An kwlá yo-man Nyanmiɛn i sran naan amun kunngba’n amu’an yo sika’n i klofuɛ.” (Matie 6:24) Sɛ e su Zoova, naan e kle e wiengu’m be Biblu’n nun like’n, é dí aklunjuɛ dan. Akoto Pɔlu wunnin i sɔ. I nun m’ɔ ti gbanflɛn’n, ɔ kunndɛli kɛ ɔ́ yó sran dan. Sanngɛ, kɛ ɔ kacili Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n, ɔ wunnin kɛ Ɲanmiɛn ndɛ m’ɔ kle sran mun ti’n, be kacili be nzuɛn’n. Ɔ maan, i klun jɔli dan. (An kanngan 1 Tɛsalonikfuɛ Mun 2:13, 19, 20 nun.) Nanwlɛ, kɛ e kle sran’m be Biblu’n nun like mɔ be si Zoova’n, aklunjuɛ nga e di’n, mɛn’n nun junman wie fi kwlá manman e.

Kɛ e kle e wiengu’m be like mɔ be si Ɲanmiɛn’n, e klun jɔ. (An nian ndɛ kpɔlɛ 12, 13 be nun.)

?E KWLA YO MAAN MƐN’N NUN SA’M BE WIE?

14. Sran wie’m be se kɛ klɔ sran’m be bɔbɔ be kwla yo maan mɛn’n nun sa’m be wie. ?Ngue ti yɛ sran wie’m be fɛ i sɔ ndɛ’n su-ɔ?

14 “Sran’m be bɔbɔ be kwla yo maan be su sa’m be wie.” Sran kpanngban be fɛ i sɔ ndɛ’n su. Sɛ ndɛ sɔ’n ti su’n, nn ɔ timan cinnjin kɛ e nanti Ɲanmiɛn i mmla’m be su, yɛ sran kun kwla yo like kwlakwla ng’ɔ klo’n. Sran wie’m be se kɛ mɛn’n nun sa’m be timan tɛ dan kun kɛ laa’n sa. Yɛle kɛ be diman alɛ, yɛ be yoman sran’m be abɔlɛ kɛ laa’n sa. Tukpacɛ’m b’a sɔnman kun. Yɛ yalɛ’n diman sran mun kɛ laa’n sa. Fluwa kun seli kɛ: “Like nga ti yɛ mɛn’n su yo kpa’n, yɛle kɛ sran’m be fali ajalɛ wie mun naan asiɛ’n i su tranlɛ yo fɛ.” ?Ndɛ sɔ’n ti nanwlɛ? ?Sran’m b’a wun be su sa’m be trawlɛ sakpa? Maan e fa e ɲin sie i sa wie’m be su.

15. ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ mɛn’n w’a yo tɛ dan-ɔn?

15 Alɛ kunlɛ. Alɛ dan klikli nin nɲɔn su’n nun’n, sran miliɔn 60 tra su be wuli. Afuɛ 2015 nun’n, alɛ’n ti’n, sran miliɔn 12 tra su be yacili be awlo’n, yɛ be wanndi ko trannin lika uflɛ naan b’a kleman be yalɛ. Ɔ maan, be nga alɛ’n ti, be o lika uflɛ’n, be ju miliɔn 65. Sran’m be abɔlɛ yolɛ’n: Lika wie’m be nun’n, i sɔ’n w’a kan ase. Sanngɛ, be yo sran’m be abɔlɛ ɛntɛnɛti su, be yo sran’m be like yaya awlo lɔ, nzaje sa’m b’a tru, yɛ be di ndrunmun dan. Sa sɔ’m b’a yo tɛ w’a tra laa’n. ?Yɛ tukpacɛ’n nin? Sran’m be wunnin tukpacɛ wie’m be ayre. Sanngɛ afuɛ 2013 nun’n, fluwa sifuɛ wie’m be seli kɛ afuɛ kwlakwla’n, tukpacɛ kɛ awlɛn ba ya, nin kansɛli, nin asita, ɔ nin diabɛti sa’n, be kun be nga be nin a ɲanman afuɛ 60 be nun miliɔn ngwlan. Yalɛ’n: Be nga be di junman banki dan kun nun’n, be seli kɛ afuɛ 2012 nun’n, sran ble mɛn’n nun yalɛfuɛ’m be juli miliɔn 330. Kusu nn, afuɛ 1990 nun’n, be ti miliɔn 280.

16. (a) ?Ngue ti yɛ Ɲanmiɛn kunngba yɛ ɔ kwla yo naan mɛn’n nun sa’m b’a wie-ɔ? (b) ?Ngue yɛ Ɲanmiɛn wá yó mɔ Ezai nin Jue tofuɛ’n be kɛnnin i ndɛ-ɔ?

16 Sɛ mɛn’n nun sa’m be wieman’n, i sɔ’n boman e nuan. Afin, aata difuɛ dandan nin mɛn siefuɛ’m be bu be ngunmin be wun akunndan. Be kwlá yoman naan sran’m b’a yaci alɛ kunlɛ nin abɔlɛ yolɛ’n. Be kwlá yoman naan sran’m tɔman tukpacɛ kun, naan b’a diman yalɛ kun. Ɲanmiɛn i sran ng’ɔ sieli i Famiɛn’n i ngunmin yɛ ɔ kwla yo sɔ-ɔ. Ɔ ka kan’n, ɔ́ wá yó maan ninnge kwlaa nga ti yɛ sran’m be kun alɛ’n, be su tranman lɛ kun. I wie yɛle kɛ sran’m be su buman be ngunmin be wun akunndan. Be su diman ndrunmun. Sran fi su seman kɛ i nvle’n ti kpa tra sran uflɛ liɛ’n. Ɲanmiɛn sulɛ wafa ng’ɔ timan su’n, ɔ nin Satan be su tranman lɛ kun. (Jue Mun 46:9, 10) Be su yoman sran abɔlɛ kun. Kɛ é sé yɛ bɔbɔ’n, Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be kle sran miliɔn kpanngban be like naan be klo be wiengu, naan be lafi be wiengu su. Asiɛ’n su wa siefuɛ fi kwlá yoman sɔ. (Ezai 11:9) Ɔ cɛ kan’n, Zoova wá yó maan tukpacɛ’n su tranman lɛ kun. Sran’m be kwlaa bé yó juejue. (Ezai 35:5, 6) Yalɛ’n su diman sran kun. Sran’m be kwlaa bé fá be wun mántan Ɲanmiɛn kpa, yɛ be klun jɔ́ tititi. Ninnge sɔ’m be ti kpa tra sika lele.—Jue Mun 72:12, 13.

AMUN “TƐ SRAN NG’Ɔ USA AMUN SA’N, I SU KLANMAN”

17. ?Ngue yɛ é yó naan y’a buman akunndan nga sran’m be bu’n wie-ɔ?

17 Sɛ e ti ndɛ kun naan ɔ sanngan e akunndan’n, maan e nian Biblu’n nun naan e wun ndɛ ng’ɔ kan’n. Maan e bo su e kle aniaan kun m’ɔ su Ɲanmiɛn kpa’n. Asa ekun’n, maan e usa e wun kɛ: ‘?Ngue ti yɛ sran’m be fa ndɛ sɔ’n su-ɔ? ?Ngue ti yɛ ndɛ sɔ’n timan su-ɔ? ?Ngue yɛ ń yó naan m’an faman su wie-ɔ?’ Nán e bu akunndan nga sran’m be bu’n wie. Maan e nanti Pɔlu i afɔtuɛ yɛ’n su. Ɔ seli kɛ: “Like nga an yo man be bɔ be ti-man Kristfuɛ’n, an fa ngwlɛlɛ yo. [...] An tɛ sran ng’ɔ usa amun sa’n, i su klanman.”—Kolɔsfuɛ Mun 4:5, 6.

^ ndɛ kpɔlɛ 9 Biblu wie’m be nun’n, ndɛ wie’m be klɛ Zan 7:53–8:11 nun. Sanngɛ, ndɛ sɔ’m be nunman Ɲanmiɛn i nuan ndɛ mɔ i klikli’n nun’n, be klɛli’n nun. Kɛ sran wie’m be kanngan ndɛ sɔ’m be nun’n, be bu i kɛ sran ng’ɔ nin a yoman sa tɛ le’n, i kunngba yɛ ɔ kwla bu be nga be kunndɛ bian annzɛ bla be wiengu bo’n, be fɔ-ɔ. I sɔ’n timan su. Afin, mmla nga Ɲanmiɛn fa mannin Izraɛlifuɛ mun’n se kɛ: “Sɛ yasua kun kunndɛ bla kun b’ɔ lɛ bian’n naan be ko fite be su’n, maan be kun be sran nnyɔn’n.”—Mmla’n 22:22.