1, 2. (a) ?Junman cinnjin kpa benin yɛ Zoova mannin Salomɔn-ɔn? (b) ?Ngue ti yɛ Davidi kokoli Salomɔn-ɔn?

ZOOVA mannin Salomɔn i junman cinnjin kpa kun. Yɛle kɛ, maan Salomɔn kplan sua kun Zerizalɛmun lɔ mɛn i. Ɔ fata kɛ sua sɔ’n yo dan, yɛ ɔ “yo klanman kpa” naan sran’m be kwlaa be kannvun i. Ɔ fata kɛ sua sɔ’n yo i liɛ ngunmin. Afin, ɔ ti ‘Anannganman Ɲanmiɛn i sua.’​—1 Be Nyoliɛ 22:1, 5, 9-11.

² Famiɛn Davidi si kɛ Ɲanmiɛn jrán Salomɔn sin. Sanngɛ, “Salomɔn te yo gbanflɛn kan, i akunndan’n nin a tin-man.” ?Salomɔn trɛ́ i awlɛn naan ɔ́ kplán Ɲanmiɛn i sua’n? ?Annzɛ ɔ́ sé kɛ ɔ te yo gbanflɛn kan, naan ɔ kwlá diman junman sɔ’n? Ɔ fata kɛ ɔ jran kekle naan w’a kwla kplan sua sɔ’n.

3. ?Ngue yɛ Davidi yoli mɔ atrɛkpa’n, be kan kleli Salomɔn-ɔn?

³ Ninnge nga Davidi yoli be’n, atrɛkpa’n, be kan kleli  Salomɔn. Davidi yoli yakpafuɛ. Kɛ ɔ́ níɛn i si i bua’m be su i bakan nun’n, ɔ fuannin nnɛn wlɛfuɛ mun. (1 Samiɛl 17:34, 35) Cɛn kun’n, ɔ ko jrannin Goliati m’ɔ ti safuɲrɛn’n i ɲrun naan ɔ nin i bé kún. Ɲanmiɛn fanngan nun’n, ɔ fali yɛbuɛ kunnin Goliati.​—1 Samiɛl 17:45, 49, 50.

4. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ Salomɔn yo yakpafuɛ-ɔ?

⁴ Davidi bɔbɔ yoli yakpafuɛ. Ɔ maan, sɛ ɔ se Salomɔn kɛ ɔ jran kekle naan ɔ kplan Ɲanmiɛn i sua’n, i su-ɔ. (An kanngan 1 Be Nyoliɛ 28:20 nun.) Sɛ srɛ kun Salomɔn’n, ɔ su kwlá boman junman’n i bo, naan w’a se kɛ i dilɛ yɛ ɔ́ dí-ɔ.

5. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e yo yakpafuɛ-ɔ?

⁵ Salomɔn i wun ndɛ’n kle kɛ Zoova fanngan nun’n, e kwla yo yakpafuɛ. Ɔ maan, e kwla di junman ng’ɔ man e’n. Biblu’n kan sran wie mun ekun mɔ be yoli yakpafuɛ’n, be ndɛ. É wá kán be nun wie’m be ndɛ. I liɛ’n, é wún wafa nga e kwla jran kekle e di junman nga Zoova man e’n.

6. ?Ngue yɛ Zozɛfu yoli mɔ a kunndɛ kɛ á nían su-ɔ?

⁶ Potifar i yi’n jrannin Zozɛfu i wun titi kɛ ɔ nin i be la. Zozɛfu si kɛ sɛ w’a kplinman su’n, i bo su guaman kpa mɛnmɛn i. Sanngɛ, ɔ jrannin kekle. Ɔ nin bla’n b’a laman.​—Bo Bolɛ 39:10, 12.

7. ?Wafa sɛ yɛ Raabu kleli kɛ ɔ ti yakpafuɛ-ɔ? (An nian desɛn ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)

⁷ Sran kun ekun m’ɔ yoli yakpafuɛ’n, yɛle Raabu. Kɛ Izraɛlifuɛ wie’m be ɔli Zeriko i kpla nianlɛ’n, be wluli i awlo lɔ. Bla sɔ’n kwla se kɛ ɔ sikeman be naan srɛ kun i. Sanngɛ, ɔ lafili Zoova su. I sɔ’n ti, ɔ fali Izraɛlifuɛ sɔ mun fiali. Kpɛkun, ɔ ukali be naan b’a fin klɔ’n nun b’a fite. (Zozie 2:4, 5, 9, 12-16) Raabu lafili su kɛ Zoova yɛ ɔ ti Ɲanmiɛn Kpli’n niɔn. Ɔ si kɛ Zoova fá be mɛn’n mán Izraɛlifuɛ mun. I sɔ’n ti, srɛ w’a kunmɛn i Zerikofuɛ mun nin be famiɛn’n, be wun. Ɔ jrannin kekle. Ɔ maan, ɔ nin i osufuɛ’m be fiteli nun.​—Zozie 6:22, 23.

8. ?Kɛ mɔ Zezi yoli yakpafuɛ’n ti’n, ngue yɛ i akoto’m be yoli-ɔ?

⁸ Zezi i akoto’m be wunnin kɛ Zezi ti yakpafuɛ. Ɔ maan, be yoli yakpafuɛ wie. (Matie 8:28-32; Zan 2:13-17; 18:3-5) Kɛ Sadisefuɛ’m be seli be kɛ nán be kan Zezi i ndɛ kle sran mun’n, b’a kplinman su.​—Sa Nga Be Yoli’n 5:17, 18, 27-29.

9. ?Kɛ nga 2 Timote 1:7 fa kan sa’n, ngue yɛ maan e kwla yo yakpafuɛ-ɔ?

⁹ Zozɛfu, nin Raabu, nin Zezi, nin akoto’m b’a lafiman be bɔbɔ be wun su. Sanngɛ, be lafili Zoova su. Ɔ maan, be jrannin kekle be yoli sa ng’ɔ ti kpa’n. Sɛ e waan é yó yakpafuɛ wie’n, ɔ fata kɛ e lafi Zoova su. (An kanngan 2 Timote 1:7 nun.) Awlo lɔ nin asɔnun nun’n, ɔ fata kɛ e yo yakpafuɛ. Wafa nga e kwla yo sɔ’n é wá kɛ́n i ndɛ.

10. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ Klistfuɛ gbanflɛn nin talua’m be yo yakpafuɛ-ɔ?

¹⁰ Sa sunman ti’n, ɔ fata kɛ Klistfuɛ  gbanflɛn nin talua’m be yo yakpafuɛ naan b’a kwla su Zoova titi. I lɛ nun’n, be kwla nian Salomɔn i ayeliɛ’n su. Salomɔn jrannin kekle, yɛ ɔ fali ajalɛ wie mun naan w’a kwla kplan Ɲanmiɛn i sua’n. Gbanflɛn nin talua mun, kannzɛ amun si nin amun nin’m be te kle amun like’n, sanngɛ ɔ fata kɛ amun fa ajalɛ cinnjin wie mun. (Nyanndra Mun 27:11) Sran nga amún trá be janvuɛ’n, nin like nga amún fá yíyí amun ɲin su’n, amun nian nun kpa. Amun nian amun wun su naan amun a yoman sa tɛ, yɛ ɔ fata kɛ amun fa ajalɛ kɛ be yo amun batɛmun. Nanwlɛ, ɔ fata kɛ amun yo yakpafuɛ. Afin, ninnge sɔ’m be yolɛ’n, ɔ jɔman Satan m’ɔ kan Ɲanmiɛn i wun ndɛ tɛ’n i klun.

11, 12. (a) ?Wafa sɛ yɛ Moizi kleli kɛ ɔ ti yakpafuɛ-ɔ? (b) ?Wafa sɛ yɛ gbanflɛn nin talua’m be kwla niɛn i ajalɛ’n su-ɔ?

¹¹ Like nga cɛn wie lele gbanflɛn nin talua’m bé yó’n, ɔ fata kɛ be bu i akunndan. Nvle wie’m be nun’n, be wla gbanflɛn nin talua’m be fanngan kɛ be di suklu dan, annzɛ be di junman nga be kwla tua be kalɛ dan’n. Nvle wie’m be nun kusu’n, sika ndɛ’n ti kekle. Ɔ maan, like ng’ɔ ti gbanflɛn nin talua’m be cinnjin’n yɛle kɛ bé dí junman naan bé nían be osufuɛ’m be lika. Sanngɛ i kwlaa yoli o, gbanflɛn nin talua mun, maan amun wla kpɛn Moizi su. Ezipti famiɛn’n i wa bla’n yɛ ɔ tɛli i-ɔ. Ɔ maan, ɔ kwla kunndɛ kɛ ɔ́ yó aɲanbeunfuɛ, annzɛ ɔ́ yó sran dan. Atrɛkpa’n, Ezipti famiɛn’n i awlo nun sran mun, nin i like klefuɛ mun, nin i afɔtuɛ manfuɛ’m be wlɛli i fanngan naan ɔ yo i sɔfuɛ. Sanngɛ, Moizi yoli yakpafuɛ. Ɔ kloli kɛ ɔ́ fɛ́ i wun mántán Ɲanmiɛn i sran mun. I sɔ’n ti, ɔ jasoli Ezipti lɔ. Kpɛkun, ɔ fɛli i wun wlali Zoova sa nun mlɔnmlɔn. (Ebre Mun 11:24-26) I sɔ’n ti, Zoova yrɛli i su. Yɛ cɛn wie lele’n, i liɛ yó ye dan.

¹² Kɛ gbanflɛn nin talua’m be fa be wun wla Zoova sa nun, mɔ be kunndɛ kɛ bé dí i junman’n, ɔ yra be su. Ɔ maan, be kwla nian be osufuɛ’m be lika wie. Klistfuɛ klikli’m be blɛ su’n, Timote m’ɔ ti gbanflɛn kan’n, ɔ dili Ɲanmiɛn junman’n mlɔnmlɔn. Gbanflɛn nin talua mun, amun kwla yo sɔ wie. * (An nian nzɔliɛ’n i su ndɛ’n.)​—An kanngan Filipfuɛ Mun 2:19-22 nun.

13. ?Wafa sɛ yɛ aniaan bla kun kleli kɛ ɔ ti yakpafuɛ-ɔ?

¹³ Etazinin lɔ aniaan bla kun yoli yakpafuɛ naan w’a kwla su Ɲanmiɛn. Ɔ seli kɛ: “N sa ɲan. Ɔ maan, kɛ n kɔ aɲia’m be bo’n, e nin sran mun e kokoman yalɛ. N tran min ngunmin.” Talua sɔ’n i si nin i nin’n, ɔ nin aniaan wie’m be ukɛli i. Ɔ maan, ɔ kwla dili Ɲanmiɛn i junman mɔ i awlɛn o su’n. Yɛle kɛ, ɔ yoli titi atin bofuɛ. Ɔ seli kɛ: “Like ng’ɔ ti Satan i mɛn’n nunfuɛ’m be cinnjin’n yɛle suklu dan dilɛ’n, annzɛ sran dan yolɛ’n, nin sika nin ninnge kpanngban kunndɛlɛ’n.” Sanngɛ, ɔ sieli i nzɔliɛ kɛ like nga sran sunman be kunndɛ’n, be ɲɛnmɛn i. Ɔ maan, be wla bo be wun dan. Ɔ seli kɛ: “Zoova mɔ n su i’n ti’n, min wla gua ase. N wun kɛ like kpa yɛ n yo-ɔ.”

14. ?Sa benin yɛ ɔ kwla ju m’ɔ fata kɛ siɛ nin niɛn’m be yo yakpafuɛ-ɔ?

 ¹⁴ Siɛ nin niɛn mun, ɔ fata kɛ amun kle kɛ amun ti yakpafuɛ. Wienun-ɔn, cɛn nga amun sieli i kɛ amún fá sú Ɲanmiɛn awlo lɔ’n, annzɛ amún fá bó jasin fɛ’n, annzɛ cɛn nga amun le aɲia’n yɛ amun min’n se kɛ amun di junman tra dɔ’n su-ɔ. I lɛ nun’n, ɔ fata kɛ amun yo yakpafuɛ naan amun a kplinman su. Sɛ amun yo sɔ’n, amún klé amun mma’m be ajalɛ kpa. Wie liɛ kusu’n, aniaan wie’m be man be mma’m be atin be yo ninnge wie mun. Kpɛkun, amun manman amun mma liɛ’m be atin kɛ be yo wie. Sɛ siɛ nin niɛn sɔ’m be usa amun like nga ti yɛ amun yo sɔ’n, maan amun yo yakpafuɛ naan amun yiyi nun kle be amanniɛn su.

15. ?Ndɛ benin yɛ ɔ o Jue Mun 37:25 nin Ebre Mun 13:5 be nun mɔ siɛ nin niɛn’m be kwla lafi su-ɔ?

¹⁵ Sran ng’ɔ timan yakpafuɛ’n, ɔ kwlá wlɛmɛn i wa kun i fanngan kɛ ɔ di Ɲanmiɛn junman’n. Siɛ nin niɛn wie’m be wlaman be mma’m be fanngan kɛ be yo atin bofuɛ, annzɛ be wɔ lika nga be sa mian jasin bofuɛ’m be wun lɔ’n, annzɛ be ko di junman Betɛli lɔ, annzɛ be kplan Ɲanmiɛn sulɛ sua nin aɲia dandan’m be yowlɛ mun wie. Afin be bu i kɛ, kɛ be mma’m bé wá yó oke’n, be su ɲanman like naan b’a fa ti be wun ɲanman nun. Sanngɛ, siɛ nin niɛn wie’m be kle kɛ be ti yakpafuɛ. Be lafi su kɛ Zoova yía nda ng’ɔ tali’n i nuan. (An kanngan Jue Mun 37:25 nin Ebre Mun 13:5 be nun.) Siɛ nin niɛn sɔ’m be uka  be mma mun. Ɔ maan, be yo yakpafuɛ yɛ be lafi Zoova su wie.​—1 Samiɛl 1:27, 28; 2 Timote 3:14, 15.

16. (a) ?Ngue yɛ siɛ nin niɛn wie’m be yoli naan be mma’m b’a di Ɲanmiɛn junman’n niɔn? (b) ?I su mmlusuɛ benin yɛ be ɲɛnnin i-ɔ?

¹⁶ Etazinin lɔ’n, aniaan kun nin yi’n be ukali be mma mun naan be di Zoova junman’n. Aniaan bian’n seli kɛ: “Kwlaa naan e mma’m b’a si ijɔ’n, e kannin atin bolɛ’n nin asɔnun’n nun junman’m be dilɛ’n be su aklunjuɛ nga sran kun kwla di’n be ndɛ e kleli be. Ɔ maan siɛn’n, be kunndɛ kɛ bé dí junman sɔ mun wie.” I waan kɛ mɔ be mma’m be dili junman sɔ mun wie ti’n, be kwla jrannin ninnge nga Satan fa laka sran mun’n, be ɲrun kekle. Kpɛkun, be ɲin trannin Zoova i sulɛ’n su. Aniaan kun le ba nɲɔn. Ɔ seli kɛ: “Siɛ nin niɛn sunman be tu be klun be wla be mma’m be fanngan, yɛ be tua sika naan be mma’m be yo be wun kpinngbinlɛ ninnge mun, annzɛ be yiyi be ɲin su, annzɛ be di suklu dan. Sɛ e fa e blɛ nin e sika’n e wla e mma’m be fanngan naan be yo like ng’ɔ su saciman be nin Zoova be afiɛn’n, ɔ flunman. Kɛ e wun kɛ e mma’m be di Ɲanmiɛn junman’n, mɔ e nin be e kwla kan ninnge nga be yoli’n be su ndɛ’n, ɔ yo e fɛ dan.” Siɛ nin niɛn nga be wla be mma’m be fanngan mɔ be di Ɲanmiɛn junman’n, be kwla lafi su kɛ Ɲanmiɛn yrá be su.

17. Amun kan sa wie mɔ aniaan’m be yo m’ɔ kle kɛ be ti yakpafuɛ’n i ndɛ.

¹⁷ Asɔnun nun’n, ɔ fata kɛ e yo yakpafuɛ wie. I wie yɛle asɔnun kpɛnngbɛn’m be liɛ’n. Kɛ aniaan kun yo sa tɛ’n, ɔ fata kɛ be tu i fɔ. Sɛ like yaya yo aniaan kun naan be lɛ i dɔɔtrɔ’n, ɔ fata kɛ be niɛn i lika. Asɔnun kpɛnngbɛn wie’m be ko kle bisuafuɛ’m be like, annzɛ be nin be yo aɲia mun. Kɛ bé dí be junman sɔ mun’n, ɔ fata kɛ be yo yakpafuɛ. E niaan bla wie’m be nin a jaman bian. Sɛ be tu be klun be su Zoova’n, bé klé kɛ be ti yakpafuɛ. I wie yɛle kɛ, be kwla yo atin bofuɛ. Annzɛ be kwla ko bo jasin fɛ’n lika nga be sa mian jasin bofuɛ’m be wun lɔ’n, annzɛ be kwla uka aniaan nga be kplan asɔnun sua mun’n. Yɛ be kwla di Ɲanmiɛn Sielɛ’n i jasin bofuɛ’m be suklu’n wie. Be nun wie mun bɔbɔ’n, be di ngaliɛ difuɛ’m be suklu’n.

18. ?Wafa sɛ yɛ aniaan bla kpɛnngbɛn’m be kwla kle kɛ be ti yakpafuɛ-ɔ?

¹⁸ E klo aniaan bla kpɛnngbɛn mun. Kɛ e nin be e o asɔnun nun’n, ɔ yo e fɛ. Be nun wie’m be kwlá diman Ɲanmiɛn junman’n i dan kɛ laa’n sa. Sanngɛ, be kwla kle kɛ be ti yakpafuɛ. (An kanngan Tit 2:3-5 nun.) Wienun-ɔn, aniaan bla talua kun wlɛwlɛmɛn i wun kpa. Sɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be se aniaan bla kpɛnngbɛn kun kɛ ɔ mɛn i afɔtuɛ’n, ɔ fata kɛ ɔ yo yakpafuɛ naan w’a kwla yo sɔ. Ɔ su kunndɛman kɛ ɔ́ gúa talua kan’n i ɲin ase. Sanngɛ, ɔ́ yíyí nun klé i amanniɛn su kɛ wafa ng’ɔ wlɛwlɛ i wun’n, ɔ kwla yo aniaan’m be kɛnsrɛn. (1 Timote 2:9, 10) Kɛ e niaan bla kpɛnngbɛn’m be kle kɛ be klo be niaan mun kɛ ngalɛ’n sa’n, asɔnun’n ɲan su ye dan.

19. (a) ?Wafa sɛ yɛ aniaan yasua’m be kwla kle kɛ be ti yakpafuɛ-ɔ? (b) ?Ndɛ benin yɛ ɔ o Filipfuɛ Mun 2:13 nin 4:13 nun m’ɔ kwla yo aniaan yasua’m be ye-ɔ?

¹⁹ Aniaan yasua nga b’a yo be  batɛmun’n be kusu, ɔ fata kɛ be yo yakpafuɛ wie. Kɛ be yo asɔnunfuɛ’m be lika nianfuɛ, annzɛ asɔnun kpɛnngbɛn’n, asɔnun’n ɲan su ye dan. (1 Timote 3:1) Sanngɛ, aniaan wie’m be sisi be bo. Afin atrɛkpa’n, sa tɛ wie mɔ be yoli i laa ti’n, be bu i kɛ be kwlá yoman asɔnunfuɛ’m be lika nianfuɛ, annzɛ asɔnun kpɛnngbɛn. Wie’m be liɛ’n, be bu i kɛ be kwlá diman junman sɔ mun wie. Aniaan yasua mun, sɛ amun bu i sɔ akunndan’n, maan amun wun i wlɛ kɛ Zoova kwla wla amun fanngan. (An kanngan Filipfuɛ Mun 2:13; 4:13 nun.) Maan amun wla kpɛn Moizi su. Junman nga Zoova mɛnnin i’n, ɔ buli i kɛ ɔ su kwlá diman. (Ezipt Lɔ Tulɛ 3:11) Sanngɛ Zoova fanngan nun’n, ɔ yoli yakpafuɛ. Ɔ maan, ɔ kwla dili i junman’n. Sɛ amun kunndɛ kɛ amun yo yakpafuɛ’n, an srɛ Zoova. Yɛ amun kanngan Biblu’n nun cɛn kwlakwla. Sran nga be yoli yakpafuɛ mɔ Biblu’n kan be ndɛ’n, amun bu be akunndan. Amun wun asɔnun kpɛnngbɛn’m be wun naan junman nga be o asɔnun’n nun’n, be kle amun i dilɛ. Aniaan yasua mun, sɛ b’a yo amun batɛmun’n, e srɛ amun kɛ an tu amun klun be di asɔnun’n nun junman. I liɛ’n, amún klé kɛ amun ti yakpafuɛ.

20, 21. (a) ?Ndɛ benin yɛ Davidi kan kleli Salomɔn-ɔn? (b) ?Sɛ e tu e klun e su Zoova’n, ngue yɛ e lafi su kɛ ɔ́ yó-ɔ?

²⁰ Famiɛn Davidi seli Salomɔn kɛ Zoova jrɛ́n i sin, naan ɔ́ wíe sua’n i kplan. (1 Be Nyoliɛ 28:20) Salomɔn i wla wa fiman ndɛ sɔ’n su. Ɔ maan, w’a bumɛn i kɛ ɔ ti gbanflɛn kan, annzɛ i akunndan’n nin a tinman naan ɔ kwlá kplanman sua’n. Sanngɛ, ɔ yoli yakpafuɛ. Kpɛkun, Zoova fanngan nun’n, sua’n i kplanlɛ’n dili afuɛ nso nin sin.

²¹ Zoova jrannin Salomɔn sin. Ɔ kwla jran e sin wie. Ɔ maan, e kwla di junman ng’ɔ man e’n. Yɛ e kwla yo yakpafuɛ awlo lɔ nin asɔnun’n nun. (Ezai 41:10, 13) Sɛ e yo yakpafuɛ naan e tu e klun e su Zoova’n, ɔ́ yrá e su dɔ nga su. Kpɛkun, cɛn wie lele e liɛ yó ye. I sɔ’n ti, maan e ‘jran kekle, [...] naan e di junman.’