1, 2. (a) ?Ndɛ benin yɛ ɔ fata kɛ ɔ yo sran’m be kwlaa be cinnjin-ɔn? (b) Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ ndɛ sɔ’n yo e cinnjin-ɔn?

ANDƐ’N, sika ndɛ ti sran kpanngban be cinnjin kpa. Sika ti’n, be koko. Yɛ be wla be wun ase be kunndɛ naan bé ɲɛ́n i kpanngban. Annzɛ kusu, be sasa sika nga be le i’n i kpa. Sran wie’m be liɛ’n, be osufuɛ’m be ndɛ yɛ ɔ ti be cinnjin-ɔn. Wie’m be kusu, like nga bé yó naan b’a yo juejue titi’n, yɛ ɔ ti be cinnjin-ɔn. Annzɛ ninnge wie mɔ be ɲin o i sin kɛ bé yó’n, yɛ ɔ ti be cinnjin-ɔn.

² Sanngɛ ndɛ kun o lɛ’n, ɔ ti cinnjin tra ninnge kwlaa sɔ mun. Yɛle kɛ, maan e wun i wlɛ kɛ Zoova yɛ ɔ fata kɛ ɔ sie nglo nin asiɛ’n niɔn. Sanngɛ, sɛ y’a nianman e wun kpa’n, e bɔbɔ e ninnge’m be yolɛ ti’n, annzɛ sa nga be tɔ e su’n ti’n, e ɲin kwla kpa ndɛ cinnjin sɔ’n su. Maan like kwlaa nga é yó’n, e kle kɛ Zoova yɛ ɔ sie nglo nin asiɛ’n niɔn. I liɛ’n, é wún sa nga be tɔ e su’n be trawlɛ. Kpɛkun, e nin Zoova e afiɛn mántan kpa.

3. ?Wafa nga Ɲanmiɛn sie sran mun’n, i su akunndan benin yɛ Satan kunndɛ kɛ e bu-ɔ?

³ Zoova yɛ ɔ fata kɛ ɔ sie nglo nin asiɛ’n niɔn. Sanngɛ, mmusu’m be si Satan kannin ndɛ wie mun naan sran’m be bu i kɛ Zoova siman sran’m be sie, naan ɔ kunndɛman kɛ be liɛ yo ye. Satan kunndɛ kɛ sran’m be bu i ekun kɛ sɛ be sie be bɔbɔ be wun’n, be liɛ yó ye dan. (Bo Bolɛ 3:1-5) Ɔ se ekun kɛ sɛ sran’m be wun ɲrɛnnɛn’n, be su suman Ɲanmiɛn. (Zɔb 2:4, 5) I sɔ’n ti, Zoova yaci sran’m be lɛ naan be wun i wlɛ kɛ sɛ w’a sieman be’n, be liɛ su yoman ye.

4. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ anzi nin sran’m be wun sran ng’ɔ fata kɛ ɔ sie be’n, i wlɛ-ɔ?

⁴ Zoova si kɛ Satan su tɔn i suɛn. ?Yɛ ngue ti yɛ ɔ yaci Satan lɛ naan ɔ kle kɛ i ndɛ yo fɛ-ɔ? Ɲanmiɛn yoli sɔ naan be mɔ be o ɲanmiɛn su lɔfuɛ’n, nin be nga be o asiɛ’n wa’n be kwlakwla be wun sran ng’ɔ fata kɛ ɔ sie be’n i wlɛ. (Jue Mun 83:19) Adam nin Ɛvu b’a kunndɛman kɛ Zoova sie be. Yɛ sran kpanngban be yo sɔ wie. ?I sɔ’n ti, é sé kɛ Satan i ndɛ yo fɛ? Anzi nin sran wie’m be kwla bu i sɔ. Sɛ ndɛ sɔ’n i ti w’a kpɛman’n, sran’m be bo kwlá yoman kun. Yɛ be kwlá diman alaje. Sanngɛ, kɛ be mɔ be o ɲanmiɛn su lɔ’n nin be nga be o asiɛ’n su wa’n bé wá wún i wlɛ kɛ Zoova yɛ ɔ fata kɛ ɔ sie be’n, be kwlaa bé ló be wun bé mɛ́n i. Yɛ be kwlaa bé dí alaje.—Efɛzfuɛ Mun 1:9, 10.

5. ?Ngue yɛ é yó naan y’a kle kɛ Zoova yɛ ɔ fata kɛ ɔ sie nglo nin asiɛ’n niɔn?

⁵ Ɔ ka kan’n, Ɲanmiɛn wá klé kɛ i yɛ ɔ fata kɛ ɔ sie nglo nin asiɛ’n niɔn. Ɔ maan, Satan su sieman sran mun kun. Yɛ sran’m be su sieman be bɔbɔ be wun kun. Mɛsi mɔ Ɲanmiɛn sieli i Famiɛn’n, ɔ́ síe sran mun kpa. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nn be nga be klo Ɲanmiɛn’n, b’a kle kɛ be nin i be kwla nanti klanman sa’n kwlaa nun. Afin kɛ ɲrɛnnɛn tɔli be su’n, b’a yaciman Ɲanmiɛn sulɛ. (Ezai 45:23, 24) E kunndɛ kɛ é trán sran sɔ’m be nun wie. ?Nɛ́n i-ɔ? I sɔ’n ti, maan e wun i wlɛ kɛ Zoova yɛ ɔ fata kɛ ɔ sie e-ɔ.

6. ?Ngue yɛ ɔ ti Zoova i cinnjin kpa-ɔ?

⁶ Like ng’ɔ ti Zoova i cinnjin kpa’n, yɛle kɛ maan sran’m be wun i wlɛ kɛ i yɛ ɔ fata kɛ ɔ sie nglo nin asiɛ’n niɔn. Ndɛ sɔ’n ti i cinnjin kpa tra aklunjuɛ mɔ é wá dí’n. Sanngɛ, i sɔ’n kleman kɛ e ndɛ loman Zoova, annzɛ e ti ɲanlɛ’n timɛn i cinnjin. ?Ngue ti yɛ e se sɔ-ɔ?

7, 8. ?Kɛ Zoova wá klé kɛ i yɛ ɔ fata kɛ ɔ sie nglo nin asiɛ’n, mmlusuɛ benin yɛ é ɲɛ́n i-ɔ?

⁷ Zoova klo sran mun dan. I sɔ’n ti, ɔ fɛli i Wa’n mannin naan e ɲan anannganman nguan. (Zan 3:16; 1 Zan 4:9) Sɛ Zoova yoman ninnge ng’ɔ seli kɛ ɔ́ yó be’n, Satan nin i minniɛn’m be ndɛ yó fɛ. Satan waan Zoova ti ato buafuɛ, naan ɔ kunndɛman kɛ sran’m be liɛ  yo ye. Yɛ ɔ siman sran’m be sie. Satan i minniɛn’m be kusu be yo Zoova i finfin. Be se kɛ: “?Ɔ seli amun kɛ ɔ́ bá, nɛ́n i-ɔ? ?Yɛ ɔ o nin? Kɛ ɔ fin lalaa’n bɔ e nannan’m be wuli’n, like nga Nyanmiɛn yili be’n, be kwlaa be tɛ o be osu’n nun.” (2 Piɛr 3:3, 4) Zoova wá yó ninnge kwlaa ng’ɔ seli kɛ ɔ́ yó be’n. Ɔ́ wá klé kɛ i yɛ ɔ fata kɛ ɔ sie nglo nin asiɛ’n niɔn. Blɛ sɔ nun’n, ɔ́ dé sran nga be ɲin yi i’n. (An kanngan Ezai 55:10, 11 nun.) Zoova sie ninnge ng’ɔ yili be’n klolɛ su. I sɔ’n ti, e lafi su kɛ ɔ bu i sufuɛ nanwlɛfuɛ’m be sran, naan ɔ́ kló be titi.—Ezipt Lɔ Tulɛ 34:6.

⁸ Zoova kunndɛ kɛ sran’m be wun i wlɛ kɛ i yɛ ɔ fata kɛ ɔ sie nglo nin asiɛ’n niɔn. Sanngɛ, i sɔ’n kleman kɛ e ti ɲanlɛ’n timɛn i cinnjin. E ndɛ lo Zoova kpa. Maan e liɛ’n, e wun i wlɛ kɛ i yɛ ɔ fata kɛ ɔ sie nglo nin asiɛ’n niɔn. Yɛ maan e nin i e nanti klanman titi.

9. ?Zɔbu i wun ndɛ benin yɛ Satan kannin-ɔn? (An nian desɛn ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)

⁹ Maan e wun i wlɛ titi kɛ Zoova sie nglo nin asiɛ’n kɛ ɔ nin i fata’n sa. Biblu’n nun fluwa nga be dun mmua klɛli be’n, be nun kun fa e ɲin sie i sɔ’n su. Fluwa sɔ’n yɛle Zɔbu fluwa’n. Fluwa sɔ nun’n, Satan seli Ɲanmiɛn kɛ sɛ Zɔbu wun ɲrɛnnɛn’n, ɔ́ yáci i sulɛ. I sɔ’n ti, ɔ seli Ɲanmiɛn kɛ ɔ fa ɲrɛnnɛn yi i Zɔbu su nian. Zoova w’a yoman sɔ. Sanngɛ, ɔ mannin Satan i atin kɛ ɔ kle Zɔbu i ɲrɛnnɛn. Zoova seli Satan kɛ: ‘I sa nun ninnge mun yɛ be o lɛ-ɔ. N fa be n wlali ɔ sa nun.’ (An kanngan Zɔb 1:7-12 nun.) Kɛ ɔ yoli sɔ w’a cɛman, Zɔbu i junman difuɛ wie’m be wuli. I sa nun ninnge kwlaa be sacili. I sin’n, i mma blu’m be wuli. Wafa nga Satan yoli’n ti, Zɔbu kwla bu i kɛ Ɲanmiɛn yɛ ɔ su kle i ɲrɛnnɛn-ɔn. (Zɔb 1:13-19) I sin’n, Satan fali tukpacɛ tɛ kun guali Zɔbu i wunnɛn’n su. (Zɔb 2:7) Asa ekun’n, i yi’n nin i janvuɛ nsan be kɛnnin i ndɛ tɛtɛ wie mun.—Zɔb 2:9; 3:11; 16:2.

10. (a) ?Wafa sɛ yɛ Zɔbu kleli kɛ ɔ nin Zoova be nanti klanman-ɔn? (b) ?Ngue ti yɛ Zoova tuli i fɔ-ɔ?

¹⁰ Satan tɔnnin Zɔbu i suɛn. Afin, kannzɛ Zɔbu wunnin ɲrɛnnɛn’n, sanngɛ w’a yaciman Zoova sulɛ. (Zɔb 27:5) Sanngɛ, blɛ sɔ’n nun’n, Zɔbu i akunndan w’a tranman like ng’ɔ ti cinnjin kpa’n su. Ɔ buli i bɔbɔ i wun akunndan. Ɔ kɛnnin i trilili kɛ w’a yoman sa tɛ fi, naan sa nga ti yɛ ɔ su wun ɲrɛnnɛn’n, maan be kan kle i. (Zɔb 7:20; 13:24) E wun i wlɛ kɛ afɛ ng’ɔ o Zɔbu su’n, i ti yɛ ɔ kannin sɔ-ɔ. Sanngɛ, akunndan ng’ɔ buli’n w’a yoman Zoova fɛ. I sɔ’n ti, Zoova tuli i fɔ. ?Wafa sɛ yɛ ɔ yoli sɔ-ɔ?

11, 12. (a) ?Ngue yɛ Zoova kunndɛli kɛ Zɔbu wun i wlɛ-ɔ? (b) ?Wafa sɛ yɛ Zɔbu sɔli i fɔ tulɛ’n nun-ɔn?

¹¹ Zɔbu fluwa’n i ndɛ 38 lele 41 nun’n, Zoova kannin ndɛ wie mun kleli Zɔbu. W’a kanman sa nga ti yɛ Zɔbu su wun ɲrɛnnɛn’n i ndɛ w’a klemɛn i. Sanngɛ, ɔ kunndɛli kɛ Zɔbu wun i wlɛ kɛ ɔ kwlá fɛmɛn i wun sunnzunmɛn i. Ɔ kleli Zɔbu kɛ ndɛ wie’m be ti cinnjin tra sa nga be o i su’n. (An kanngan Zɔb 38:18-21 nun.) Ndɛ nga Zoova kannin  be’n ti’n, Zɔbu w’a buman akunndan ng’ɔ bu i laa’n kun.

¹² ?É sé kɛ Zoova buman afɛ ng’ɔ o Zɔbu su’n i akunndan? Zɔbu bɔbɔ w’a bumɛn i sɔ. Ɔ wunnin sa nga ti yɛ Zoova tuli i fɔ’n i wlɛ. Ɔ maan, ɔ sɔli i fɔ tulɛ’n nun klanman. Ɔ seli kɛ: “Nga n kannin’n, m’an se-man sɔ kun. Ń trán ndutre nin nzuɛn’n nun, ń kán min wun ase.” (Zɔb 42:1-6) Sanngɛ kwlaa naan Zoova w’a tu Zɔbu i fɔ’n, gbanflɛn kun o lɛ be flɛ i kɛ Elii. Ɔ kannin ndɛ wie mun kleli Zɔbu. (Zɔb 32:5-10) Zɔbu sieli i su kpa Zoova nuan bo. Ɔ maan, w’a buman akunndan ng’ɔ bu i laa’n kun. Kɛ Zoova wunnin i sɔ’n, ɔ kleli Zɔbu i janvuɛ mun kɛ Zɔbu ti sran kpa. Afin, Zɔbu nin i be nanti klanman.—Zɔb 42:7, 8.

13. ?Kɛ Zɔbu i su afɛ’n wieli bɔbɔ’n, fɔ nga Zoova tuli i’n i su mmlusuɛ benin yɛ ɔ ɲɛnnin i-ɔ?

¹³ Zɔbu i su afɛ’n wieli. Sanngɛ, i wla w’a fiman fɔ mɔ Zoova tuli i’n su. I sɔ’n ti, Zoova “maan Zɔb wa dili ye kpa trali klikli liɛ’n.” I wie yɛle kɛ, “ɔ wuli ba yasua nso nin ba bla nsan.” (Zɔb 42:12-14) Zɔbu kloli i mma sɔ mun kpa. Sanngɛ, i wla w’a fimɛn i mma nga be wuli’n be su. Yɛ atrɛkpa’n, sa ng’ɔ juli i bɔbɔ nin i awlofuɛ’m be su’n, i wla w’a fiman su le. Atrɛkpa’n Zɔbu wa sili sa nga ti yɛ ɔ wunnin ɲrɛnnɛn’n. Yɛ ɔ usɛli i wun kɛ ngue ti yɛ Ɲanmiɛn yacili i lɛ m’ɔ wunnin ɲrɛnnɛn dan sɔ-ɔ. Sanngɛ i kwlaa m’ɔ yoli o, i wla w’a fiman ndɛ nga Zoova kan kleli i’n su le. I wla guali ase. Yɛ w’a buman akunndan ng’ɔ bu i laa’n kun.—Jue Mun 94:19.

14. ?Ngue yɛ Zɔbu i su ndɛ’n kle e-ɔ?

¹⁴ Maan e bu Zɔbu i su ndɛ’n i akunndan titi. I liɛ’n, sɛ sa tɔ e su’n, é bú akunndan ng’ɔ ti kpa’n. Yɛ e wla gúa ase. Ndɛ nga be klɛli be laa’n, Zɔbu fluwa’n o nun wie. Ɲanmiɛn maan be klɛli i ‘kɛ bé fá klé e ngwlɛlɛ naan Ɲanmiɛn fɛ i ndɛ sɔ’n wla e fanngan, naan  e tra ye anwlɛn e fa e wla’n guɛ i su.’ (Rɔmfuɛ Mun 15:4) Zɔbu fluwa’n kle e kɛ, ɔ fataman kɛ e bu sa nga be tɔ e su’n be akunndan ngboko naan e wla fi ndɛ ng’ɔ ti cinnjin kpa’n su. Ndɛ sɔ’n yɛle kɛ, Zoova yɛ ɔ fata kɛ ɔ sie nglo nin asiɛ’n niɔn. Maan e nian Zɔbu i ayeliɛ’n su. Yɛle kɛ, blɛ kekle nun’n, nán e yaci Zoova sulɛ. I liɛ’n, é klé kɛ e wun i wlɛ kɛ i yɛ ɔ fata kɛ ɔ sie nglo nin asiɛ’n niɔn.

15. ?Kɛ e nin Zoova e nanti klanman’n, wafa sɛ yɛ i bo’n gua-ɔ?

¹⁵ Zɔbu i su ndɛ’n kle e kɛ, sɛ sa’m be tɔ e su’n, i sɔ’n kleman kɛ Zoova w’a fa e wun ya. I sɔ’n ti, e wla gua ase. Kɛ sa tɔ e su’n, maan e nin Zoova e nanti klanman. (Nyanndra Mun 27:11) Kɛ e jran kekle’n, Zoova klun jɔ. Yɛ ninnge nga Zoova seli kɛ ɔ́ yó mán e’n, e fa e wla gua be su kpa. (An kanngan Rɔmfuɛ Mun 5:3-5 nun.) Zɔbu i su ndɛ’n kle e kɛ “sran yo e Min’n i annvɔ, yɛ ɔ si i aunnvuɛ.” (Zak 5:11) Sɛ e nin Zoova e nanti klanman titi’n, ɔ́ yrá e su. I sɔ’n ti, e ‘klun jɔ yɛ e kwla tra e anwlɛn blu sa’m be su.’—Kolɔsfuɛ Mun 1:11.

16. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e wun i wlɛ titi kɛ Zoova yɛ ɔ sie nglo nin asiɛ’n niɔn?

¹⁶ Kɛ sa’m be tɔ e su’n, wie liɛ’n, e buman Zoova i akunndan. Sa ng’ɔ o e su’n i akunndan yɛ e bu-ɔ. Wie liɛ’n, kɛ sa kaan sa tɔ e su’n, e bu i kɛ e lemɛn i yowlɛ. Ɔ maan e koko dan. Sanngɛ, sɛ e wun i wlɛ kɛ Zoova yɛ ɔ sie nglo nin asiɛ’n, sa kwlaa ng’ɔ tɔ e su’n, é jrán kekle.

17. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e tu e klun di Zoova i junman’n niɔn?

¹⁷ Maan e tu e klun di Zoova i junman’n. I liɛ’n, e akunndan trán ndɛ ng’ɔ ti cinnjin kpa’n i su titi. Be flɛ aniaan bla kun kɛ Rɛnin. Tukpacɛ kekle kun (accident vasculaire cérébral) tɔli i su. Kpɛkun, ɔ le kansɛli wie. I sɔ’n ti, be ko lɛli i dɔɔtrɔ. Blɛ sɔ nun’n, ɔ boli jasin  fɛ’n kleli lɔ junman difuɛ mun, ɔ nin tukpacifuɛ wie mun, ɔ nin be nga be kɔ i osu nianlɛ’n. Blɛ kun nun’n, be lɛli i dɔɔtrɔ lemɔcuɛ nɲɔn tra su. Blɛ sɔ’n nun’n, ɔ boli jasin fɛ’n dɔ 80. Rɛnin si kɛ ɔ su wa wu. Sanngɛ, i wla w’a fiman ndɛ ng’ɔ ti cinnjin kpa’n su. Yɛle kɛ, ɔ buli Zoova i akunndan titi. Ɔ maan, i wla guali ase.

18. ?Ngue yɛ sa ng’ɔ juli Jenifɛli su’n, ɔ kle e-ɔ?

¹⁸ Kɛ é kúnndɛ sa kwlaa nga be tɔ e su’n be trawlɛ’n, nán e wla fi Zoova su. Be flɛ aniaan bla kun kɛ Jenifɛli. Cɛn kun’n, ɔ ɔli alapla’m be jranwlɛ lɔ naan ɔ́ fá alapla kɔ́ i klɔ. Sanngɛ, alapla wie fi w’a tumɛn i bo. Ɔ minndɛli lele cɛn ba nsan. Jenifɛli fɛli kpa. Yɛ i ɲrun yoli i koun. Sanngɛ, w’a kokoman dan. Ɔ srɛli Zoova kɛ ɔ ukɛ i naan ɔ bo jasin fɛ’n kle be nga be su minndɛ alapla kɛ i sa’n. Zoova fanngan nun’n, ɔ boli jasin fɛ’n kleli sran kpanngban. Yɛ ɔ mannin be fluwa kpanngban wie. Jenifɛli seli kɛ: “N wunnin kɛ blɛ kekle sɔ’n nun’n, Zoova suannin min bo. Ɔ maan, n kwla kɛnnin i ndɛ n kleli sran mun.”

19. ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ e ti Ɲanmiɛn i sufuɛ kpa mun-ɔn?

¹⁹ Zoova i sufuɛ’m be ngunmin cɛ yɛ be wun i wlɛ kɛ i yɛ ɔ fata kɛ ɔ sie nglo’n nin asiɛ’n niɔn. Ndɛ sɔ’n ti e cinnjin kpa. I sɔ’n kle kɛ e yɛ e ti i sufuɛ kpa mun-ɔn. I sɔ’n ti, maan e tinuntinun e nin Zoova e nanti klanman titi, naan e kle kɛ i yɛ ɔ sie nglo nin asiɛ’n niɔn.

20. ?Kɛ e kle kɛ Zoova yɛ ɔ fata kɛ ɔ sie nglo nin asiɛ’n, wafa sɛ yɛ i sɔ’n yo i-ɔ?

²⁰ Kɛ e nin Zoova e nanti klanman mɔ e jran sa’m be ɲrun kekle’n, ɔ sie i nzɔliɛ. Yɛ ɔ yo i fɛ. Afin, e kle kɛ i yɛ ɔ fata kɛ ɔ sie nglo nin asiɛ’n niɔn. (Jue Mun 18:25) ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e kle kɛ Zoova yɛ ɔ sie nglo nin asiɛ’n niɔn? ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle sɔ-ɔ? Like suanlɛ ng’ɔ́ bɛ́ i sin’n i nun’n, é wá tɛ́ kosan sɔ’m be su.