1, 2. ?Kɛ Moizi wuli’n, junman dan benin yɛ be fa mannin Zozie-ɔ?

ZOOVA seli Zozie kɛ: “Min sufuɛ Moiz yɛ w’a wu yɛ. I ti, siesie ɔ wun naan a nin Izraɛl nvle’n amun kpɛ Zurdɛn nzue’n b’ɔ o yɛ’n, amun wɔ mɛn nga n su wa fa man Izraɛlfuɛ mun’n i nun.” (Zozie 1:1, 2) Ndɛ sɔ’n kle kɛ Zozie m’ɔ yoli Moizi i gbanflɛn afuɛ 40 tra su’n, w’a kaci Izraɛli nvle’n i ɲrun dinfuɛ siɛn’n.

² Moizi dunnin Izraɛlifuɛ’m be ɲrun mmua afuɛ kpanngban kpa. Sanngɛ siɛn’n, Zozie yɛ ɔ fata kɛ ɔ dun be ɲrun mmua-ɔ. I sɔ’n ti’n, atrɛkpa’n, Zozie usɛli i wun sɛ sran’m bé kplín su kɛ ɔ yo be su kpɛn o. (Mmla’n 34:8, 10-12) Fluwa kun kannin Zozie 1:1, 2 i ndɛ seli kɛ, kɛ ɔ fɛ i laa lele andɛ’n, sɛ be kaci nvle kun i su kpɛn’n, i sɔ’n yo kekle kpa man nvle sɔ’n i nunfuɛ mun.

3, 4. (1) ?Wafa sɛ yɛ Zoova yrali Zozie su-ɔ? (2) ?Kosan benin yɛ e kwla fa usa e wun-ɔn?

 ³ Sɛ junman sɔ’n ti’n, Zozie i klun titili i’n, i sɔ’n ti su. Sanngɛ, ɔ lafili Zoova su. Kpɛkun w’a sisimɛn i bo naan w’a nanti ajalɛ nga Zoova kleli i’n su. (Zozie 1:9-11) Kɛ mɔ Zozie lafili Zoova su ti’n, Zoova yrɛli i su. Ɔ fali anzi kun naan ɔ dun be ɲrun mmua. Kɔlɛ’n, anzi sɔ’n yɛle Ɲanmiɛn i wa kpɛn mɔ Biblu’n flɛ i kɛ Ndɛ’n.—Ezipt Lɔ Tulɛ 23:20-23; Zan 1:1.

⁴ Kɛ Zozie yoli Izraɛlifuɛ’m be su kpɛn’n, lika’n kacili. Sanngɛ, Zoova ukali Izraɛlifuɛ mun naan b’a sɔ i sɔ liɛ’n nun klanman. Andɛ kusu’n, ninnge sunman be kaci. I sɔ’n ti’n, e kwla usa e wun kɛ: ‘?Kannzɛ ninnge’m be kacikaci Zoova i anuannzɛ nun’n, sanngɛ é láfi Zezi m’ɔ ti e su kpɛn’n su titi?’ (An kanngan Matie 23:10 nun.) Kɛ ɔ ko yo naan y’a wun kosan sɔ’n i su tɛlɛ’n, é wá fá e ɲin síe i wafa nga laa’n Zoova kleli kɛ i yɛ ɔ dun i sufuɛ’m be ɲrun mmua’n, i su.

5. ?Kɛ Izraɛlifuɛ’m be juli Zeriko i wun koko lɛ’n, wan yɛ Zozie wunnin i-ɔ? (An nian desɛn ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)

⁵ Kɛ Izraɛlifuɛ’m be kpɛli Zurdɛn nzue ba’n mɔ bé mántan Zeriko klɔ’n, Zozie wunnin sran kun. Tokofi kun o sran sɔ’n i sa nun. Zozie usali sran sɔ’n kɛ: “?A ti e sinfuɛ annzɛ a ti e kpɔfuɛ’m be nun wie?” Sran’n tɛli i su kɛ ɔ “ti Anannganman i alɛ kunfuɛ’m be su kpɛnngbɛn.” Ɔ bali Ɲanmiɛn i nvle’n i ti alɛ kunlɛ. I sɔ’n boli Zozie i nuan dan. (An kanngan Zozie 5:13-15 nun.) Biblu’n nun ndɛ mma wie’m be se kɛ Zoova kannin ndɛ kleli Zozie trele. Sanngɛ kɔlɛ’n, anzi kun yɛ ɔ ijɔli i nuan-ɔn. Laa’n, Zoova yoli sɔ blɛ sunman.—Ezipt Lɔ Tulɛ 3:2-4; Zozie 4:1, 15; 5:2, 9; Sa Nga Be Yoli’n 7:38; Galasifuɛ Mun 3:19.

6-8. (1) ?Ngue ti yɛ ɔ kwla yo e kɛ ajalɛ nga anzi’n kleli be’n, be timan kpa-ɔ? (2) ?Ngue ti yɛ ajalɛ sɔ’m be ti kpa dan-ɔn? (An nian nzɔliɛ’n i su ndɛ’n wie.)

⁶ Anzi’n kleli Zozie i like trele ng’ɔ fata kɛ be yo naan b’a kwla Zerikofuɛ mun’n. Ɔ seli Zozie kɛ ɔ wla sonja’m be kwlaa be klɛn. E kwla bu i kɛ ajalɛ sɔ’n timan kpa, naan nán blɛ sɔ nun yɛ ɔ fata kɛ be yo i sɔ like’n niɔn. Afin, be su kwlá kunman alɛ.—Bo Bolɛ 34:24, 25; Zozie 5:2, 8.

⁷ Atrɛkpa’n, sonja’m be kwla usa be wun kɛ: ‘?Sɛ e kpɔfuɛ’m be tɔ e su’n, é yó sɛ naan y’a sasa e osufuɛ mun?’ Sanngɛ sa kun mɔ b’a bumɛn i akunndan’n wa juli. Yɛle kɛ Izraɛlifuɛ’m be dunman nun ti’n, srɛ wa kunnin Zerikofuɛ’m be dan kpa. Biblu’n se kɛ: “Zerikofuɛ’m be nyinnin be anuan’n be toli nun Izraɛlfuɛ’m be ti. Be kwlaa be o klɔ’n klun lɔ, be lɛ-man fitewlɛ, yɛ be lɛ-man wlulɛ.” (Zozie 6:1) Kɛ Izraɛlifuɛ’m be tili’n, be wa lafili Ɲanmiɛn su kpa ekun.

⁸ Anzi’n seli Zozie kɛ nán be tɔ Zerikofuɛ’m be su. Sanngɛ maan be bo sin yia Zeriko klɔ’n kpɛ kun lele cɛn ba nsiɛn. Yɛ i cɛn ba nso su’n, maan be yo i sɔ kpɛ nso. Sonja’m be kwla bu i kɛ ɔ ti be blɛ nin be wunmiɛn’n, i sacilɛ ngbɛn. Sanngɛ Zoova m’ɔ dun Izraɛlifuɛ’m be ɲrun’n, ɔ si like trele kun ng’ɔ su yo’n. Sɛ Izraɛlifuɛ’m be fa ajalɛ ng’ɔ kle be’n su’n, bé láfi i su kpa. Yɛ i kpa bɔbɔ’n, be nin Zeriko sonja’m be su kunman.—Zozie 6:2-5; Ebre Mun 11:30. * (An nian nzɔliɛ’n i su ndɛ’n.)

9. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e fa ajalɛ kwlaa nga anuannzɛ’n kle e’n su-ɔ? An fa sa kun yiyi nun.

 ⁹ ?Ngue like yɛ ndɛ sɔ’n kle e-ɔ? Ɔ ju wie’n, Zoova i anuannzɛ’n fa ajalɛ uflɛ wie mun. Yɛ nán cɛn ngba yɛ e wun sa nga ti yɛ be fali ajalɛ sɔ’m be wlɛ kpa-ɔ. I wie yɛle kɛ, be seli e kɛ kɛ é bó jasin fɛ’n, annzɛ kɛ é yó aɲia mun’n, annzɛ kɛ é súan Biblu’n nun like’n, e kwla fa tablɛti annzɛ telefɔnun mun e di junman. Atrɛkpa’n, kɛ e tili i sɔ’n, y’a bumɛn i kɛ ɔ ti ajalɛ kpa. Sanngɛ siɛn’n e wun kɛ, kɛ e fa be e di junman’n, e ɲan su ye dan. Ɔ maan, e lafi Zoova su kpa ekun, yɛ e nin aniaan mun e afiɛn mantan kpa.

10. ?Wan yɛ maan aniaan’m be buli be ɲrun dinfuɛ’m be sin kɔlɛ’n i akunndan-ɔn?

¹⁰ Be flɛ bian kun kɛ Kɔrnɛyi. B’a wlɛmɛn i klɛn. Afin ɔ timan Zuifu. Kɛ ɔ kacili Klistfuɛ mɔ afuɛ kɔe 13 sinnin’n, Klistfuɛ nga be ti Zuifu’n, be nun wie’m be te jran su kɛ klɛn wlalɛ’n ti cinnjin kpa. (Sa Nga Be Yoli’n 15:1, 2) Klistfuɛ nga be o Antiɔsu lɔ’n, be sili ndɛ sɔ’n su akplowa. I sɔ’n ti’n, Antiɔsu lɔ asɔnun kpɛnngbɛn’m be seli akoto Pɔlu kɛ ɔ ko usa aniaan nga be dun Klistfuɛ’m be ɲrun blɛ sɔ nun’n, mɔ be o Zerizalɛmun lɔ’n, be ngwlɛlɛ afɛ. ?Wan yɛ maan be buli akunndan sɔ’n niɔn? Pɔlu seli kɛ: “Sa ti bɔ n wɔli’n yɛlɛ kɛ Nyanmiɛn seli n kɛ n wɔ.” Klist mɔ Ɲanmiɛn sieli i asɔnun’n i su kpɛn’n, yɛ ɔ yoli maan aniaan’m be buli be ɲrun dinfuɛ’m be sin kɔlɛ’n i akunndan-ɔn. Afin, Klist kunndɛ kɛ be yɛ be kpɛ akplowa sɔ’n nun-ɔn.—Galasifuɛ Mun 2:1-3.

11. (1) ?Klɛn wlalɛ’n i su akunndan benin yɛ Klistfuɛ nga be ti Zuifu’n be nun wie’m b’a yacimɛn i bulɛ-ɔ? (2) ?Wafa sɛ yɛ Pɔlu kleli kɛ i ɲin yi Zerizalɛmun lɔ asɔnun kpɛnngbɛn mun-ɔn? (An nian nzɔliɛ’n i su ndɛ’n nun wie.)

¹¹ Zezi Klist tikeli Klistfuɛ klikli’m be  ɲrun dinfuɛ’m be ɲin. Ɔ maan, be wunnin i wlɛ kɛ ɔ timan cinnjin kɛ be wla Klistfuɛ nga be timan Zuifu’n be klɛn. (Sa Nga Be Yoli’n 15:19, 20) Ɔ nin i sɔ’n ngba’n, Klistfuɛ nga be ti Zuifu’n be nun kpanngban b’a yaciman be mma’m be klɛn wlalɛ. Be yoli sɔ afuɛ kpanngban kpa. I sin’n, asɔnun kpɛnngbɛn nga be o Zerizalɛmun lɔ’n, be tili i flɛnflɛn kɛ Pɔlu diman Moizi mmla’n su. I sɔ’n ti’n, be seli Pɔlu kɛ ɔ yo ninnge wie mun fa kle kɛ ndɛ sɔ’n timan nanwlɛ. * (An nian nzɔliɛ’n i su ndɛ’n.) (Sa Nga Be Yoli’n 21:20-26) Be seli Pɔlu kɛ ɔ nin sran nnan be wɔ Ɲanmiɛn i sua nun lɔ naan sran’m be wun i weiin kɛ ɔ nanti Moizi mmla’n su. Pɔlu kwla se kɛ: ‘Nán ndɛ yɛle nga amún kɛ́n i lɛ’n. ?Ngue ti yɛ amun se min kɛ n yo i sɔ like’n niɔn? Sɛ Klistfuɛ nga be ti Zuifu’n, be wunman klɛn wlalɛ ndɛ’n i wlɛ’n, be bɔbɔ be ndɛ-ɔ, nán min ndɛ su-ɔ.’ Sanngɛ, Pɔlu wunnin i wlɛ kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be kunndɛ kɛ Klistfuɛ’m be kwlaa be bo yo kun. I sɔ’n ti’n, ɔ yoli like nga be seli i kɛ ɔ yo’n. E si kɛ, kɛ Klist wuli’n ɔ fataman kɛ be di Moizi mmla’n su kun. Ɔ maan e kwla usa e wun kɛ: ‘?Ngue ti yɛ Zezi w’a kpɛman klɛn wlalɛ’n i su akplowa nun ndɛndɛ m’ɔ yacili i lɛ ɔ cɛli sɔ-ɔ?’—Kolɔsfuɛ Mun 2:13, 14.

12. ?Atrɛkpa’n, ngue ti yɛ Klist minndɛli naan w’a kpɛ klɛn wlalɛ’n i su akplowa’n nun mlɔnmlɔn-ɔn?

¹² Kɛ be fa ajalɛ uflɛ kun’n, ɔ cɛ kan naan e ngba y’a wun i wlɛ. I wie yɛle Klistfuɛ klikli’m be liɛ’n. Ɔ cɛli kan naan Klistfuɛ nga be ti Zuifu’n be nun wie’m b’a wun i wlɛ kɛ ɔ fataman kɛ be di Moizi mmla’n su kun. (Zan 16:12) Be buli i titi kɛ, kɛ be wla sran kun klɛn’n, i sɔ’n kle kɛ sran sɔ’n ti Ɲanmiɛn liɛ klonglo. (Bo Bolɛ 17:9-12) Zuifu sɔ’m be nun wie’m be ti srongble. Be buli i kɛ sɛ b’a yoman kɛ be wiengu Zuifu mun sa’n, bé klé be yalɛ. (Galasifuɛ Mun 6:12) Sanngɛ kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, Klist fanngan nun’n akoto Pɔlu klɛli lɛtri ko mannin aniaan mun naan be wun ndɛ sɔ’n i wlɛ kpa.—Rɔmfuɛ Mun 2:28, 29; Galasifuɛ Mun 3:23-25.

13. ?Sɛ anuannzɛ’n fa ajalɛ wie mun naan e wunman be wlɛ’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e bu i akunndan-ɔn?

¹³ Zozie blɛ su’n, ɔ nin akoto’m be blɛ su’n, Klist kleli Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be atin titi. Ɔ yoli maan be lafili Ɲanmiɛn su kpa, yɛ be bo yoli kun. (Ebre Mun 13:8) Andɛ kusu’n, Klist yɛ ɔ ti asɔnun’n i su kpɛn’n niɔn. Ɔ maan, sɛ anuannzɛ’n fa ajalɛ wie mun naan e wunman be wlɛ’n, maan e bu wafa nga laa’n Klist dunnin Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be ɲrun mmua’n, i akunndan.

14-16. ?Wafa sɛ yɛ ajalɛ nga “sran kpa nanwlɛfuɛ b’ɔ si ngwlɛlɛ’n” fa be’n, be kle kɛ Klist kunndɛ kɛ e lafi Ɲanmiɛn su kpa-ɔ?

¹⁴ Andɛ’n, “sran kpa nanwlɛfuɛ b’ɔ si ngwlɛlɛ’n” ɔ kle e ajalɛ cinnjin wie mun blɛ ng’ɔ ti su’n, i su. (Matie 24:45) Ajalɛ sɔ mun mɔ be fa be’n, be kle kɛ Zezi nian e  lika. Be flɛ aniaan bian kun kɛ Marki. Ɔ le ba nnan. Ɔ seli kɛ: “Satan kunndɛ kɛ ɔ́ sáci asɔnun’n. I ti’n, ɔ fɛ i ɲin ci awlobo mun. Dɔ nga su’n, be wla e fanngan kɛ e nin e awlofuɛ mun e su Ɲanmiɛn awlo lɔ lemɔcuɛ kwlaa nun. I sɔ’n kle kɛ, ɔ fata kɛ awlobo kpɛn’m be nian be awlofuɛ’m be lika kpa.”

¹⁵ Kɛ e bu wafa nga Klist dun e ɲrun mmua andɛ’n i akunndan’n, e wun kɛ ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ úka e naan e lafi Ɲanmiɛn su kpa. Be flɛ asɔnun kpɛnngbɛn kun kɛ Patriki. I waan: “Kɛ be seli kɛ maan be bubu jasin bofuɛ’m be nun akpasua kanngan, naan Fue cɛn nin Mɔnnɛn cɛn’n, sran kun nin i akpasua liɛ nunfuɛ’m be bo jasin fɛ’n likawlɛ’n, i klikli nun’n w’a yoman aniaan wie’m be fɛ.” Ɔ kan guali su kɛ ajalɛ sɔ mɔ anuannzɛ’n fali’n, ɔ kle kɛ Zezi nian asɔnunfuɛ’m be tinuntinun be lika. I wie yɛle kɛ be nga be sa ɲan’n, nin be nga laa’n be taman jasin fɛ’n i bo’n, be wunnin i wlɛ kɛ ɔ fata kɛ be suan junman’n i bo kpa. I sɔ’n yoli maan be lafili Ɲanmiɛn su kpa trali laa’n.

¹⁶ Andɛ’n, junman’m be nun cinnjin kpafuɛ’n, yɛle jasin fɛ bolɛ’n. I sɔ’n ti’n, Klist uka e naan y’a fa e ɲin y’a sie su kpa. (An kanngan Mark 13:10 nun.) Be flɛ aniaan bian kun kɛ Andre. Be sieli i asɔnun kpɛnngbɛn ɔ nin a cɛman. Yɛ ɔ miɛn i ɲin nanti ajalɛ nga Zoova i anuannzɛ’n kle’n su titi. Ɔ seli kɛ: “Kɛ be seli aniaan nga be di junman Betɛli lɔ’n, be nun wie’m be kɛ be yaci lɔ junman dilɛ’n, e wunnin i wlɛ kɛ blɛ nga e o nun yɛ’n ɔ ti blɛ cinnjin kpa, naan jasin fɛ bolɛ’n i su yɛ ɔ fata kɛ e fa e ɲin e sie-ɔ.”

17, 18. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e wla kpɛn ajalɛ nga anuannzɛ’n fali be’n, be su ye nga e ɲɛn i’n, be su titi-ɔ?

¹⁷ Ajalɛ nga e Famiɛn Zezi Klist kle e’n, be yo e ye andɛ, yɛ é ɲán be su ye tititi.  Koko nun wa’n, anuannzɛ’n fali ajalɛ wie mun. Kɛ e nantili be su’n, wafa nga e ɲannin be su ye’n, maan e wla kpɛn i sɔ’n liɛ’n su titi. I wie yɛle aɲia’m be yolɛ’n, nin jasin fɛ bolɛ’n be su ajalɛ nga be fali’n. Kɛ e nin e awlofuɛ mun é sú Ɲanmiɛn awlo lɔ’n, e kwla koko wafa nga e ɲannin ajalɛ’n sɔ’m be su ye’n, i su yalɛ.

¹⁸ Kɛ e nanti ajalɛ nga Zoova i anuannzɛ’n fa be’n be su’n, e ɲan su mmlusuɛ kpanngban. Sɛ e ɲin trɛn i sɔ liɛ’n su’n, ajalɛ sɔ’m be su falɛ’n yó pɔpɔ e sa nun, kpɛkun é dí su aklunjuɛ. I wie yɛle kɛ, kɛ mɔ anuannzɛ’n yiman fluwa kpanngban kɛ laa sa’n ti’n, ɔ kwla ɲan sika kan sie. Yɛ ajulisu mannzin’m be ti’n, e kwla bo jasin fɛ’n e kle sran kpanngban. Klist kunndɛ kɛ e yo ninnge nga anuannzɛ’n yi man e’n, be cɛcɛ. I sɔ’n ti’n, sɛ e tinuntinun e fa fluwa mun nin video mun e sie i e tablɛti nin e telefɔnun’n be nun naan e fa di junman’n, é klé kɛ e ti ngwlɛlɛfuɛ naan e suan Klist i bo.

19. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e nanti ajalɛ kwlaa nga Klist kle e’n, be su-ɔ?

¹⁹ Kɛ e nanti ajalɛ nga Klist fa be’n be su’n, i sɔ’n yo maan aniaan’m be lafi Ɲanmiɛn su kpa, yɛ be bo yo kun. Kɛ be seli aniaan wie’m be kɛ be yaci betɛli lɔ junman dilɛ’n, wafa nga be sɔli ndɛ sɔ’n nun’n, Andre kɛnnin i ndɛ. Ɔ seli kɛ: “Aniaan nga be dili junman betɛli lɔ laa’n, be akunndan’n ti kpa. Be sɔli junman kwlaa nga Zoova i anuannzɛ’n mannin be’n nun klanman. Lika kwlaa nga Zoova i kakaklolo’n kɔ lɛ’n, be su i su. Wafa nga aniaan sɔ’m be sɔli ajalɛ uflɛ sɔ’n nun ti’n, n lafi Klist su kpa, yɛ min ɲin yi be.”

20, 21. (1) ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e lafi Klist m’ɔ ti e su kpɛn’n i su-ɔ? (2) ?Kosan benin yɛ é wá tɛ́ su like suanlɛ nga i sin liɛ’n nun-ɔn?

²⁰ Ɔ ka kan’n, Zezi Klist m’ɔ ti e su kpɛn’n, ɔ́ kwlɛ́ i kpɔfuɛ mun. Kpɛkun ɔ́ yó “sa dandan mun.” (Sa Nglo Yilɛ 6:2; Jue Mun 45:5) Sanngɛ kɛ é sé yɛ’n, Zezi su kle e like naan e buabua e wun e sie. I liɛ’n, é trán mɛn uflɛ nun lɔ. Kpɛkun, é kwlá klé be nga bé cɛ́n nguan’n be like. Yɛ e bo yó kun é dí junman naan asiɛ’n kaci lika klanman.

²¹ Kannzɛ lika’n yó sɛ yó sɛ’n, maan e lafi e Famiɛn m’ɔ dun e ɲrun mmua’n i su. Sɛ e yo sɔ’n, ɔ́ yó maan é wlú mɛn uflɛ’n nun. (An kanngan Jue Mun 46:2-4 nun.) Andɛ’n, sa wie’m be kwla ju e su. I li kɛ y’a sunnzunman kɛ i sɔ sa’m bé jú’n, yɛ lika’n kwla yo kekle e su dan-ɔn. ?I lɛ nun’n, é yó sɛ naan e wla w’a gua ase naan y’a lafi Zoova su kpa? É wá tɛ́ kosan sɔ’n su like suanlɛ nga i sin liɛ’n nun.