1, 2. (1) ?Kɛ sa nga e sunnzunman’n be tɔ e su’n, wafa sɛ yɛ i sɔ’n kwla yo e-ɔ? (An nian foto ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.) (2) ?Kɛ nga Jue Mun 131 fa kan’n sa’n, é yó sɛ naan e wla w’a gua ase?

BE FLƐ aniaan bian kun kɛ Lɔidi yɛ i yi’n suan Alɛkzandra. Be dili junman betɛli lɔ afuɛ 25 tra su. Kpɛkun cɛn kun’n, be seli be kɛ nán be di junman sɔ’n kun naan be wɔ lika kun be ko bo jasin fɛ’n. Kɛ be tili ndɛ sɔ’n, i klikli nun’n w’a yoman be fɛ. Lɔidi seli kɛ: “Ɔ yoli min kɛ sɛ n nunman betɛli lɔ kun’n, naan n diman lɔ junman kun’n, nn min liɛ’n w’a wie sa. N wunnin sa nga ti yɛ be fɛli i sɔ ajalɛ’n i wlɛ. Sanngɛ, kɛ lika cɛ́n m’ɔ́ sán’n, ɔ yoli min kɛ b’a yi min blo sa.” Ɔ ju wie’n, kɛ Lɔidi bu sa sɔ’n i akunndan’n, ɔ wun i wlɛ kɛ ajalɛ kpa yɛ anuannzɛ fali-ɔ. Sanngɛ ɔ ju wie’n, i wla bo i wun kan.

² Kɛ sa nga e sunnzunman’n be tɔ e su, e kwla koko, yɛ e  wla kwla bo e wun. (Nyanndra Mun 12:25) ?Kɛ i sɔ sa’m be ju mɔ e wunman e wun fɛ’n, é yó sɛ naan e wla w’a gua ase? (An kanngan Jue Mun 131:1-3 nun.) Kɛ ɔ fɛ i laa lele andɛ’n, sa nga Ɲanmiɛn i sufuɛ wie’m b’a sunnzunman’n, ɔ tɔli be su. Like suanlɛ nga nun’n, é wá wún like ng’ɔ ukali be naan be wla w’a gua ase’n.

3. ?Sa benin yɛ ɔ tɔli Zozɛfu su-ɔ?

³ Maan e bu sa ng’ɔ juli Zozɛfu su’n, i akunndan kan e nian. Zakɔbu klo Zozɛfu tra i mma onga mun. I sɔ’n ti’n, Zozɛfu i niaan’m be fali be ɲin be cili i. Kpɛkun be yoli i atɛ kɛ kanga sa. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nn ɔ le afuɛ 17. (Bo Bolɛ 37:2-4, 23-28) Kɛ be fɛ i ɔli Ezipti’n, ɔ kacili kanga. I sin’n, be wlɛli i bisua. Ɔ wunnin i ɲrun Ezipti lɔ lele afuɛ kɔe 13. Zozɛfu i wla loli i si dan. Sa sɔ’n ti’n, Zozɛfu i sa sin kwla bubu i yɛ ɔ kwla fa ya ble. Sanngɛ w’a yoman sɔ. ?Ngue yɛ ɔ ukɛli-ɔ?

4. (1) ?I nun mɔ Zozɛfu o bisua lɔ’n, ngue yɛ ɔ yoli-ɔ? (2) ?Wafa sɛ yɛ Zoova tɛli Zozɛfu i srɛlɛ’n su-ɔ?

⁴ Kɛ Zozɛfu wún i ɲrun bisua lɔ’n, wafa nga Zoova suɛnnin i bo’n, i su yɛ atrɛkpa’n ɔ fɛli i ɲin sieli-ɔ. (Bo Bolɛ 39:21; Jue Mun 105:17-19) Atrɛkpa kusu’n, ɔ buli laliɛ ng’ɔ cɛnnin be i bakan nun’n, be akunndan wie. Ɔ maan, ɔ wunnin i wlɛ kɛ Zoova nin i be o nun. (Bo Bolɛ 37:5-11) Kɔlɛ’n, ɔ kɛnnin i klun ndɛ kwlaa kleli Zoova kpɛ sunman. (Jue Mun 145:18) Zoova kusu tɛli i srɛlɛ’n su. Yɛle kɛ ɔ yoli maan Zozɛfu wunnin i wlɛ kɛ ɔ o i sin sa’n kwlaa nun.—Sa Nga Be Yoli’n 7:9, 10. * (An nian nzɔliɛ’n i su ndɛ’n.)

5. ?Wafa sɛ yɛ aunjuɛ nga Zoova man e’n, ɔ kwla yo maan e ɲan wunmiɛn e su i-ɔ?

⁵ Kannzɛ sa nga be o e su’n be ti sɛ ti sɛ’n, Ɲanmiɛn kwla yo maan e ‘wun jɔ e fɔuun.’ Aunjuɛ sɔ’n ti’n, e “akunndan su sanngan-man.” (An kanngan Filipfuɛ Mun 4:6, 7 nun.) Yɛ e kwla ɲan wunmiɛn e su Zoova tititi. E niaan wie’m be wunnin i sɔ liɛ’n i wlɛ weiin. É wá kán be ndɛ.

6, 7. ?Kɛ é srɛ́ Zoova mɔ e kan sa ng’ɔ o e su’n i ndɛ trele e kle i’n, i su ye benin yɛ e ɲɛn i-ɔ? An fa sa kun yiyi nun.

⁶ Be flɛ aniaan bian kun kɛ Rayanin yɛ i yi’n suan Zuliɛti. Laa’n, be ti Ngunmin atin bofuɛ. Cɛn kun’n, be seli be kɛ nán be di junman sɔ’n kun. I sɔ’n bubuli be sa sin. ?Sanngɛ, ngue yɛ be yoli-ɔ? Rayanin seli kɛ: “Y’a sisiman e bo lele, e fali sa sɔ’n e wlɛli i Zoova sa nun. E si kɛ sa sɔ’n nun’n, e kwla kle Zoova kɛ e lafi i su kpa. Aniaan nga be o e asɔnun nun’n, be nun kpanngban be boli Zoova sulɛ bo ɔ nin a cɛman. Ɔ maan, e srɛli Zoova kɛ ɔ uka e naan e kle be ajalɛ kpa.”

⁷ ?Wafa sɛ yɛ Zoova tɛli be srɛlɛ’n su-ɔ? Rayanin seli kɛ: “Kɛ e wieli Zoova i srɛ cɛ’n, e klun w’a titiman e kun yɛ y’a kokoman kun. Ɲanmiɛn maan e wun  jɔli e fɔuun. Yɛ e wla guali ase. E wunnin i wlɛ kɛ sɛ e bu akunndan kpa’n, Zoova fá e dí junman titi.”

8-10. (1) ?Kɛ kekle o e su’n, wafa sɛ yɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n kwla uka e-ɔ? (2) ?Kɛ e fa e ɲin e sie i Zoova i sulɛ’n su’n, wafa yɛ ɔ yra e su-ɔ?

⁸ Ɲanmiɛn wawɛ’n kwla uka e wie naan e wla w’a gua ase. Ɔ kwla yo maan e wla kpɛn Biblu’n nun ndɛ mma wie’m be su. Ndɛ mma sɔ’m bé yó maan é fá e ɲin síe i like ng’ɔ ti cinnjin kpafuɛ’n, i su. (An kanngan Zan 14:26, 27 nun.) Be flɛ aniaan bian kun kɛ Filipu yɛ i yi’n suan Mali. Laa’n, be dili junman Betɛli lɔ afuɛ kɔe 25. Be sran nɲɔn’n, be nin’m be wuli yɛ Filipu i osufuɛ kun wuli ekun. Asa ekun’n, tukpacɛ kun yoli Mali i si’n. Like’n yoli i kɛ ɔ su bo fia sa. Yɛ ɔ fata kɛ be niɛn i lika. Blɛ kunngba’n nun yɛ sa kwlaa sɔ’m be tɔli be su-ɔ.

⁹ Filipu seli kɛ: “N buli i kɛ nn, n jran sa sɔ’m be ɲrun kekle. Kannzu nɛ́n i sɔ yɛ n yo-ɔ. Kɛ ń súan Sasafuɛ Tranwlɛ’n i nun like mɔ n kanngannin Kolɔsfuɛ Mun 1:11 nun’n, yɛ n wunnin i sɔ’n i wlɛ-ɔ. Kɛ ń jrán kekle’n, ɔ fata kɛ n ‘tra min awlɛn yɛ min klun jɔ.’ Ndɛ mma sɔ’n ti’n, n wunnin i wlɛ kɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n yɛ maan min klun kwla jɔ-ɔ, nán like uflɛ ti-ɔ.”

¹⁰ Filipu nin Mali be tuli be klun be suli Zoova. I sɔ’n ti, Zoova yrali be su dan. Kɛ be jasoli Betɛli lɔ’n, w’a cɛman naan b’a ɲan sran b’a kle i Biblu’n nun like. Sran sɔ’m be klo Biblu’n nun like suanlɛ kpa. Yɛ be kɔ be ɲrun kpa Ɲanmiɛn sulɛ’n nun. Mali seli kɛ: “Be dunman nun ti’n, e klun jɔ. Ɔ ti kɛ nn Zoova su se e kɛ nán e koko sa.”

11, 12. (1) ?Ngue yɛ Zozɛfu yoli mɔ Zoova yrali su-ɔ? (2) ?Wafa sɛ yɛ Zoova yrɛli i su-ɔ?

¹¹ Kɛ sa nga y’a sunnzunman’n be tɔ e su’n, e akunndan’n kwla sanngan. Ɔ maan, e kwla bu sa sɔ’m be akunndan sa trilili. Zozɛfu liɛ’n w’a yoman sɔ. Ɔ yoli like kwlaa ng’ɔ kwla yo’n. I nun m’ɔ o Potifar i sa nun’n, ɔ dili junman kekle kpa. Kɛ be wlɛli i bisua kusu’n, ɔ tuli i klun dili junman kwlaa nga bisua sunianfuɛ’n fa mɛnnin i’n.—Bo Bolɛ 39:21-23.

¹² Cɛn kun’n, be seli Zozɛfu kɛ ɔ nian bisuafuɛ nɲɔn mɔ laa’n be di junman Ezipti Famiɛn’n i awlo lɔ’n, be lika. Zozɛfu niannin be lika kpa. I sɔ’n ti’n, be kannin sa ng’ɔ o be su’n, nin laliɛ nga be cɛnnin’n, be ndɛ kleli i. (Bo Bolɛ 40:5-8) Zozɛfu siman kɛ yalɛ ng’ɔ nin be  kokoli i lɛ’n ti’n, ɔ́ fín bisua fíte cɛn kun. Kɛ ɔ dili afuɛ nɲɔn’n, be yacili Zozɛfu nun. Kpɛkun, be sieli i Ezipti nvle’n i su kpɛn kun. Ezipti Famiɛn’n, i kunngba cɛ yɛ ɔ le sa su tra Zozɛfu-ɔ.—Bo Bolɛ 41:1, 14-16, 39-41.

13. ?Kannzɛ sa o e su’n, ngue yɛ é yó naan Zoova w’a yra e su-ɔ?

¹³ Kɛ Zozɛfu liɛ’n sa’n, wie liɛ’n, e leman sa nga be tɔ e su’n, be yowlɛ. Sanngɛ, sɛ e tra e awlɛn naan e yo like nga e kwla yo’n, Zoova yrá e su. (Jue Mun 37:5) Kannzɛ sa wie ti’n e akunndan sanngan’n, sanngɛ e wla su boman. (2 Korɛntfuɛ Mun 4:8) Afin, Zoova súan e bo titi. I li, sɛ e mian e ɲin e bo jasin fɛ’n i juejue su’n, yɛ ɔ́ yó i sɔ kpa-ɔ.

14-16. ?Wafa sɛ yɛ Filipu kleli kɛ jasin fɛ bolɛ’n ti i cinnjin kpa-ɔ?

¹⁴ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ nga be flɛ i kɛ Filipu’n, ɔ kle e ajalɛ kpa. Yɛle kɛ sa kwlaa nun’n, ɔ tuli i klun boli jasin fɛ’n. Blɛ wie nun’n, be wa mɛnnin i junman uflɛ Zerizalɛmun lɔ. (Sa Nga Be Yoli’n 6:1-6) Sanngɛ sa wie’m be wa juli. Kɛ be kunnin Etiɛnin’n, i sin’n be wa kleli Klistfuɛ’m be yalɛ. I sɔ’n ti’n, Klistfuɛ’m be jasoli Zerizalɛmun lɛ. Filipu kunndɛli kɛ ɔ́ bó jasin fɛ’n ti’n, ɔ wanndi ɔli Samari. Afin, ɔ fata kɛ lɔfuɛ’m be tie jasin fɛ’n wie.—Matie 10:5; Sa Nga Be Yoli’n 8:1, 5.

¹⁵ Lika nga Ɲanmiɛn wawɛ’n seli Filipu kɛ ɔ wɔ’n, lɛ yɛ ɔ ɔli-ɔ. Zoova yoli maan ɔ ko boli jasin fɛ’n, lika nga be nin a boman jasin fɛ lɔ le’n, i nun. Zuifu sunman be buman Samarifuɛ’m be sran yɛ be yo be finfin. Sanngɛ Filipu liɛ’n, ɔ buman be wun akunndan tɛ. Ɔ miɛnnin i ɲin boli jasin fɛ’n kleli lɔfuɛ mun. Samarifuɛ’m be nun kpanngban be fali “be ɲin sieli ndɛ nga Filipu kannin’n su kpa.”—Sa Nga Be Yoli’n 8:6-8.

¹⁶ I sin’n, Ɲanmiɛn wawɛ’n maan Filipu ko boli jasin fɛ’n Azɔti nin Sezare klɔ’n, be su. Be nga be tran klɔ nɲɔn sɔ’m be su’n, be nun kpanngban be timan Zuifu. (Sa Nga Be Yoli’n 8:39, 40) I sin ekun’n, Filipu ko trannin Sezare. Afin ɔ le awlobo siɛn’n. Ɔ nin i sɔ’n ngba’n, i ɲin w’a kpaman jasin fɛ bolɛ’n su. I sɔ’n ti’n, Zoova yrɛli i bɔbɔ nin  i awlofuɛ’m be su titi.—Sa Nga Be Yoli’n 21:8, 9.

17, 18. ?Kɛ sa nga y’a sunnzunman’n be tɔ e su’n, wafa sɛ yɛ jasin fɛ bolɛ’n kwla uka e-ɔ?

¹⁷ Be nga be di Ɲanmiɛn junman’n blɛ kwlaa nun’n, be sieli i nzɔliɛ kɛ, kannzɛ sa nga b’a sunnzunman’n tɔ be su’n, kɛ be fa be ɲin be sie i jasin fɛ bolɛ’n su’n, be klun jɔ. Yɛ be akunndan’n sannganman. Be flɛ aniaan bian kun kɛ Ɔsibɔnun yɛ i yi’n suan Politi. Be tran Afriki di Sidi. Kɛ be yacili junman dilɛ betɛli lɔ’n, be buli i kɛ nn bé wá ɲán junman kun m’ɔ su faman be blɛ kpanngban’n nin sua ndɛndɛ kpa. Ɔsibɔnun seli kɛ: “E kunndɛli junman lele y’a ɲanman wie.” Politi kusu seli kɛ: “Lele nin i kɛ anglo nsan fa ju’n, nn e nin a ɲanman junman. Kusu nán kɛ sika o e sa nun-ɔn. W’a yoman pɔpɔ w’a manman e.”

¹⁸ ?Ngue yɛ ɔ ukali Ɔsibɔnun nin i yi Politi blɛ sɔ’n nun-ɔn? Ɔsibɔnun seli kɛ: “Kɛ e nin aniaan mun e bo jasin fɛ’n, i sɔ’n yo maan e kokoman sa ng’ɔ o e su’n i ti ngboko.” B’a tranman awlo lɔ b’a kokoman. Be tuli be klun be boli jasin fɛ’n. I sɔ’n yoli maan be dili aklunjuɛ. Ɔsibɔnun seli ekun kɛ: “E kunndɛli junman lika kwlaa. I sin’n, e wa ɲannin wie.”

19-21. (1) ?Ngue yɛ ɔ kwla uka e naan e wla w’a gua ase titi-ɔ? (2) ?Kɛ sa nga y’a sunnzunman’n be tɔ e su mɔ e fa ajalɛ kpa’n, i su mmlusuɛ benin yɛ e kwla ɲɛn i-ɔ?

¹⁹ Kɛ nga e fa wunnin i lɛ sa’n, sa nga y’a sunnzunman’n be kwla tɔ e su. Kɛ ɔ ko yo sɔ’n, maan e yo e liɛ nga e kwlɛ i yo’n, yɛ maan e fa e wla’n kwlaa e guɛ i Zoova su. Sɛ e yo sɔ’n, e wla’n gúa ase. (An kanngan Mise 7:7 nun.) I kpa bɔbɔ’n, é síe i nzɔliɛ kɛ ajalɛ kpa mɔ e fɛli i blɛ kekle sɔ’n nun ti’n, e nin Zoova e afiɛn w’a mantan kpa w’a tra laa’n. Politi seli kɛ, kɛ be se kɛ sran kun fɛ i wun  wla Zoova sa nun blɛ kekle nun’n, kɛ be jasoli Betɛli lɔ’n, yɛ ɔ wunnin i sɔ liɛ’n i wlɛ kpa-ɔ. Ɔ seli ekun kɛ: “E nin Zoova e afiɛn wa mantannin kpa.”

²⁰ Mali nga e kɛnnin i ndɛ’n, ɔ niɛn i si oke’n i lika, kusu nn ɔ ti atin bofuɛ. Ɔ seli kɛ: “N wunnin i wlɛ kɛ, kɛ n koko dan’n, ɔ fata kɛ n jran naan n srɛ Zoova. Kpɛkun, n yi min akunndan’n sa nga ti yɛ n koko’n su. Like cinnjin kpafuɛ nga n kwla se kɛ n wunnin i wlɛ’n, yɛle kɛ ɔ fata kɛ n fa sa ng’ɔ o min su’n kwlaa n wlɛ i Zoova sa nun. Ɔ ti cinnjin kɛ n yo i sɔ tititi.”

²¹ Lɔidi nin i yi Alɛkzandra be seli kɛ sa fanunfanun ng’ɔ tɔli be su’n ti’n, be wunnin wafa nga be lafi Ɲanmiɛn su ju’n, i wlɛ. I sɔ’n yoli be ye. Afin siɛn’n, be lafi Ɲanmiɛn su tankaan kpa. Ɔ maan, sa kwlaa nun’n, be si kɛ be kwla jran kekle. Asa ekun’n, be wunnin i wlɛ kɛ b’a yo sran kpa b’a tra laa’n.

22. ?Sɛ sa o e su naan e yo e liɛ nga e kwla yo’n, ngue yɛ e kwla lafi su kɛ Zoova yó-ɔ?

²² Mɛn nga nun’n, sa nga y’a sunnzunman’n, be kwla tɔ e su kpɛ kunngba. Yɛle kɛ junman nga e di i Zoova i anuannzɛ’n nun’n kwla kaci. Annzɛ e kwla tɔ tukpacɛ. Asa ekun’n, e awlofuɛ wie’m be kwla mian ukalɛ wun. Sɛ i sɔ sa’m be ju’n, maan e lafi su kɛ e ndɛ lo Zoova, naan ɔ́ tí e wun ɲanman nun blɛ ng’ɔ ti su’n, i su. (Ebre Mun 4:16; 1 Piɛr 5:6, 7) Kannzɛ sa ng’ɔ o e su’n ti sɛ ti sɛ’n, maan e yo e liɛ nga e kwla yo’n. Asa ekun’n, maan e srɛ Zoova yɛ e fa e wla’n kwlaa e guɛ i su. Sɛ e yo sɔ’n, Zoova yó maan e wun jɔ́ e fɔuun.