1, 2. ?Ngue yɛ Ebre Mun 13:4 wla e fanngan kɛ e yo-ɔ?

E NGBA e kunndɛ kɛ é yó naan Zoova ɲan ɲrun tititi. Afin, ɔ nin ayɛ yilɛ nin manmanlɛ’n fata. Zoova seli kɛ sɛ e mɛnmɛn i’n, i kusu ɔ́ bú e sran. (1 Samiɛl 2:30; Nyanndra Mun 3:9; Sa Nglo Yilɛ 4:11) Asa ekun’n, Zoova klo kɛ e bu mɛn siefuɛ nin e wiengu’m be sran. (Rɔmunfuɛ Mun 12:10; 13:7) Sanngɛ, sran ng’ɔ ti cinnjin kɛ e bu i sran wie’n, yɛle e wun annzɛ e yi.

² Akoto Pɔlu klɛli i kɛ: “Maan sran’m be kwlaa be bu aja’n i like dan. Yɛ maan be nga be o aja nun’n, be aja’n yo sanwun titi.” (Ebre Mun 13:4) Afɔtuɛ yɛ Pɔlu su man Klisifuɛ mun-ɔn. Yɛle kɛ, maan be bu aja’n i like dan. ?I sɔ’n ti, sɛ e le bla annzɛ bian’n annzɛ kusu e leman wie bɔbɔ’n, e bu aja’n i like dan?

3. ?Aja’n i su afɔtuɛ cinnjin benin yɛ Zezi mannin-ɔn? (An nian desɛn ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)

³ Zezi buli aja’n i like dan. Sɛ e bu aja’n i sɔ wie’n, é klé kɛ e niɛn i ajalɛ’n su. Cɛn kun’n, Farizifuɛ’m be usɛli i sɛ  yasua kun le atin yrɛ i yi o. Kɛ ɔ́ tɛ́ be su’n, ɔ boli Adan nin Ɛvu be aja’n i su ndɛ nga Ɲanmiɛn kannin’n su kleli be. Ɔ seli be kɛ: ‘I sɔ’n ti’n, yasua’n yáci i si nin i nin, yɛ ɔ nin i yi bé káci sran wunmuan. Ɔ maan be timan sran nɲɔn kun, sanngɛ be ti sran wunmuan. I sɔ’n ti’n, like nga Ɲanmiɛn kan boli nun’n, nán maan sran fi ti nun.’—An kanngan Marki 10:2-12 nun; Bo Bolɛ 2:24.

4. ?Kɛ Ɲanmiɛn jali Adan nin Ɛvu’n, ngue yɛ ɔ sunnzunnin-ɔn?

⁴ Zezi seli kɛ aja’n fin Ɲanmiɛn, naan ɔ fata kɛ yasua kun nin i yi be tran tititi. Kɛ Ɲanmiɛn jali Adan nin Ɛvu’n, w’a seman be kɛ be kwla yra. Ɔ sunnzunnin kɛ be “nɲɔn’n” be tran tititi.

5. ?Wafa sɛ yɛ wie’n kwla saci aja’n niɔn?

⁵ Kɛ Adan yoli sa tɛ’n, lika’n w’a yoman kɛ nga Ɲanmiɛn sunnzunnin’n sa kun. I wie yɛle kɛ, wulɛ mɔ sran’m be wu siɛn’n ti’n, be kwlá kaman aja’n nun tititi kun. Akoto Pɔlu seli Klisifuɛ’m be kɛ sɛ sran kun i wun annzɛ i yi’n wu’n, sran sɔ’n diman aja’n i su mmla nga Ɲanmiɛn sieli’n su kun. Ɔ maan, sɛ i waan ɔ́ já bian annzɛ bla uflɛ’n, ɔ kwla jɛ i.—Rɔmunfuɛ Mun 7:1-3.

6. ?Aja’n i su akunndan nga Zoova bu’n, wafa sɛ yɛ Moizi Mmla’n yi i nglo-ɔ?

⁶ Aja’n i su ndɛ wie’m be o Mmla nga Ɲanmiɛn mannin Izraɛlifuɛ mun’n i nun. I wie yɛle kɛ, Izraɛlifuɛ kun kwla ja bla kpanngban. Kwlaa naan Ɲanmiɛn w’a man be mmla sɔ’n, sran’m be tɛ i sɔ yo. I sɔ’n ti’n, Ɲanmiɛn mannin mmla wie mun naan b’a yoman bla nin ba’m be tɛtɛ. I wie yɛle kɛ, sɛ Izraɛlifuɛ kun ja bla kun m’ɔ ti kanga’n, naan i sin ɔ ja bla uflɛ’n, ɔ fata kɛ ɔ nian bla klikli’n i lika kpa titi. Ɲanmiɛn yɛ i waan yasua’n yo sɔ-ɔ. (Ezipt Lɔ Tulɛ 21:9, 10) Andɛ’n, e diman Moizi Mmla’n  su. Sanngɛ, Mmla sɔ’n kle e kɛ Ɲanmiɛn bu aja’n i like dan. Maan e kusu e bu aja’n i sɔ wie.

7, 8. (1) ?Bla nin bian yralɛ’n i su ndɛ benin yɛ Mmla’n 24:1 kan-ɔn? (2) ?Wafa sɛ yɛ Zoova bu bla nin bian yralɛ’n niɔn?

⁷ Zoova w’a sunnzunman le kɛ yasua kun nin i yi be yra. Sanngɛ, Moizi Mmla’n se kɛ, sɛ Izraɛlifuɛ kun i yi’n yo “sa wie m’ɔ timan su’n,” ɔ kwla yrɛ i. (An kanngan Mmla’n 24:1 nun.) Mmla’n w’a yiyiman sa nga Izraɛlifuɛ kun kwla bu i kɛ ɔ timan su’n i nun. Sanngɛ, ɔ kwla yo sa kun m’ɔ ti tɛ dan-ɔn. (Mmla’n 23:15) Zezi blɛ su’n, Zuifu kpanngban be jran “sa kwlaa su” be yra be yi mun. (Matie 19:3) Nán maan e nian be ayeliɛ tɛ sɔ’n su.

⁸ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Malasi blɛ su’n, Zuifu sunman be yra be gbanflɛn nun bla mun. Atrɛkpa’n, be yo sɔ naan bé kó já talua nga be suman Zoova’n. Sanngɛ Zoova dili be nanwlɛ kɛ ɔ “klo-man bla yralɛ’n.” (Malasi 2:14-16) Kɛ Zoova jali Adan nin Ɛvu’n, ɔ seli kɛ maan yasua’n “fɛ i wun mɛntɛn i yi naan be nnyɔn’n be kaci sran wunmuan.” Aja’n i su akunndan nga Zoova bu’n w’a kaciman. (Bo Bolɛ 2:24) Zezi kleli kɛ i Si’n i akunndan wie yɛ ɔ bu-ɔ. Ɔ seli kɛ: “Like nga Ɲanmiɛn kan boli nun’n, nán maan sran fi ti nun”—Matie 19:6.

9. ?Ndɛ nga Zezi kannin m’ɔ o Marki 10:11, 12 nun’n, i bo yɛle benin?

⁹ Sran wie’m be kwla usa kɛ: ‘?Sa wie o lɛ mɔ i ti’n, Klisifuɛ kun kwla yrɛ i yi annzɛ i wun, kpɛkun ɔ ja sran uflɛ?’ Zezi seli kɛ: “Sran ng’ɔ yrɛ i yi naan ɔ ko ja bla uflɛ’n, nn w’a kunndɛ bla i yi bo, nn w’a yo i tɛ. Yɛ sɛ bla kun kusu yrɛ i wun naan ɔ ja bian uflɛ’n, nn w’a kunndɛ bian i wun bo.” (Marki 10:11, 12; Liki 16:18) I sɔ’n kle kɛ Zezi bu aja’n i like dan. Yɛ ɔ klo kɛ sran’m be bu i sɔ wie. Sɛ yasua kun yrɛ i yi naan ɔ ja bla uflɛ’n, nn w’a kunndɛ bla i yi bo. Sɛ bla’n yɛ ɔ yo sɔ’n, nn w’a kunndɛ bian i wun bo. Afin, kannzɛ bɔbɔ be bu i kɛ b’a yra’n, sanngɛ Ɲanmiɛn ɲrun’n, be te ja. Yɛ be te yo “sran wunmuan.” Zezi seli ekun kɛ sɛ yasua kun yrɛ i yi m’ɔ w’a yoman sa tɛ’n, i sɔ’n kwla yo maan bla’n kunndɛ bian i bo. Afin, bla’n kwla se kɛ ɔ fata kɛ ɔ ja bian uflɛ naan ɔ niɛn i lika. Sɛ ɔ yo sɔ kusu’n, nn w’a kunndɛ bian i wun bo.

10. ?Sa benin ti yɛ Klisifuɛ kun kwla yrɛ i yi annzɛ i wun kpɛkun ɔ ja sran uflɛ-ɔ?

¹⁰ Zezi kleli kɛ sa kunngba cenje ti yɛ sran kun kwla yrɛ i yi annzɛ i wun-ɔn. Ɔ seli kɛ: “Ń kán klé amun kɛ sran ng’ɔ yrɛ i yi’n, sɛ nán kɛ i yi’n w’a kunndɛ bian i bo naan ɔ ko ja bla uflɛ’n, nn w’a kunndɛ bla i yi bo.” (Matie 19:9) Kɛ ɔ́ kán Ɲanmiɛn ndɛ’n oka’n su’n, ɔ kannin ndɛ kunngba’n. (Matie 5:31, 32) Biblu’n nun ndɛ mma nɲɔn sɔ’m be nun’n, Glɛki nun ndɛ mma nga be klɛli’n, be kɛnngɛn i Wawle’n nun kɛ “pɔɔneia.” Be fa kan be nga be yo sa sukusuku’n  be ndɛ. I wie yɛle be nga be kunndɛ bla annzɛ bian be wiengu bo’n, nin tekle bofuɛ mun, nin be nga be kunndɛ be wiengu yasua’n, ɔ nin be nga be kunndɛ be wiengu bla’n, ɔ nin be nga be nin nnɛn’m be la’n. Sɛ yasua kun yo sa sɔ’m be nun kun’n, i yi’n kwla se kɛ ɔ́ yrɛ́ i. Sɛ ɔ yrɛ i’n, Ɲanmiɛn ɲrun’n, b’a yra sakpasakpa.

11. ?Sɛ Klisifuɛ kun kunndɛ bla annzɛ bian i wiengu kun bo’n, ngue ti yɛ i wiengu sɔ’n kwla se kɛ ɔ yrɛmɛn i-ɔ?

¹¹ Zezi w’a seman kɛ sɛ sran kun kunndɛ bla annzɛ bian i wiengu kun bo’n, ɔ fata kɛ saan fii i wiengu sɔ’n ɔ yrɛ i. Wie liɛ’n, sɛ yasua kun kunndɛ bla i yi bo’n, i yi kwla se kɛ ɔ nin i bé trán titi. Afin ɔ te klo i, yɛ ɔ klo kɛ ɔ́ yáci sa ng’ɔ yoli’n cɛ́ i. Kpɛkun, ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ míɛn i ɲin naan be afiɛn’n mantan. Asa ekun’n, sɛ ɔ yrɛ i wun naan w’a ɲanman bian uflɛ w’a jɛmɛn i’n, atrɛkpa’n lika’n kwla yo kekle i su. ?I wie yɛle kɛ sɛ ɔ mian sika wu’n, ɔ́ yó i sɛ? ?Sɛ i konvi sɔ bian’n, ɔ́ yó i sɛ? ?I ɲrun su yomɛn i koun? ?Wafa sɛ yɛ be mma’m be wun yó be-ɔ? ?Ɔ́ kwlá nían be lika kpa naan b’a su Zoova? (1 Korɛntifuɛ Mun 7:14) Nanwlɛ, sɛ ɔ yrɛyi’n, ɔ kwla wun i ɲrun.

12, 13. (1) ?Ndɛ benin yɛ ɔ tɔli Oze nin i yi be afiɛn-ɔn? (2) ?Ngue ti yɛ Oze fali Gɔmɛli sɛli i sin awlo-ɔ? (3) ?Ngue like yɛ Oze i aja’n i su ndɛ’n kle e-ɔ?

¹² Sa ng’ɔ juli Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Oze su’n, ɔ kle e wafa nga Ɲanmiɛn bu aja’n. Ɲanmiɛn seli Oze kɛ ɔ ko ja bla kun. Bla sɔ’n ɔ́ wá bó “tekle” kpɛkun ɔ́ wú “wlaka ba.” Be flɛ bla sɔ’n kɛ Gɔmɛli. Oze ko jɛli i, kpɛkun be wuli ba yasua kun. (Oze 1:2, 3) I sin’n, Gɔmɛli wuli ba bla kun nin ba yasua kun ekun. Atrɛkpa’n, ɔ nin yasua uflɛ yɛ be wuli ba sɔ mun-ɔn. Gɔmɛli kunndɛli bian kpanngban, sanngɛ Oze w’a yrɛmɛn i. Asa ekun’n, ɔ jasoli Oze bo, kpɛkun ɔ kacili sran wie i kanga. Ɔ nin i sɔ ngba’n, Oze ko tuali sika naan w’a fɛ i w’a sɛ i sin awlo. (Oze 3:1, 2) Zoova sinnin Oze i lika naan ɔ́ klé Izraɛlifuɛ’m be kɛ ɔ si be aunnvuɛ dan. Afin, blɛ sunman’n Izraɛlifuɛ’m be nin i b’a nantiman klanman, yɛ be sɔli amuɛn mun. Ɔ nin i sɔ ngba’n, Zoova yaci cɛli be titi. ?Ngue like yɛ Oze i su ndɛ’n, ɔ kle e-ɔ?

¹³ Sɛ Klisifuɛ kun kunndɛ bian annzɛ bla i wiengu kun bo’n, ɔ fata kɛ i wiengu sɔ’n fa ajalɛ kun. Zezi seli kɛ, sɛ ɔ klo’n, ɔ kwla yrɛ i yɛ ɔ kwla ko ja sran uflɛ. Sanngɛ, sɛ ɔ klo kɛ ɔ́ yáci sa sɔ’n cɛ́ i’n, ɔ timan tɛ. I wie yɛle Oze liɛ’n. Kɛ Oze ko fali Gɔmɛli bali awlo’n, ɔ seli i kɛ nán maan ɔ kunndɛ bian kun. Oze kusu ɔ nin i b’a “siman sua” blɛ kun nun. (Oze 3:3, NW) Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, Oze nin i be sili sua ekun. I wafa kunngba’n, Ɲanmiɛn sɔli Izraɛlifuɛ mɔ be yoli sa tɛ’n be nun, naan be nin i b’a kwla nanti ekun. (Oze 2:2; 3:3-5) ?Ngue like yɛ ndɛ sɔ’n kle e aja’n su andɛ-ɔ? Sɛ Klisifuɛ kun kunndɛ bla annzɛ bian i wiengu kun bo’n, naan i wiengu sɔ’n kplin su kɛ be si sua ekun’n, i sɔ’n kle kɛ w’a yaci w’a cɛ i. (1 Korɛntifuɛ Mun 7:3, 5) Ɔ maan, ɔ kwlá seman kɛ ɔ́ yrɛ́ i. Like ng’ɔ fata kɛ be yo i siɛn’n, yɛle kɛ be yo ninnge mun likawlɛ, yɛ be uka be wiengu naan be nɲɔn’n be bu aja’n kɛ nga Ɲanmiɛn fa bu i’n sa.

14. ?Kɛ nga 1 Korɛntifuɛ Mun 7:10, 11 fa kan’n sa’n, ndɛ benin yɛ ɔ kwla tɔ Klisifuɛ kun nin i yi be afiɛn-ɔn?

¹⁴ Zoova nin Zezi be bu aja’n i like dan. Ɔ fata kɛ Klisifuɛ’m be ngba be bu i sɔ wie. Sanngɛ ɔ ju wie’n, aniaan wie’m be buman aja’n i like dan. Afin, fɔ o e kwlakwla e nun. (Rɔmunfuɛ Mun 7:18-23) Ɔ maan, kɛ Biblu’n kle kɛ akoto’m be blɛ su’n, ndɛ tɔli Klisifuɛ wie’m be nin be yi’m be afiɛn’n, i sɔ’n boman e nuan. Pɔlu seli be kɛ “ɔ fataman kɛ bla’n jaso i wun bo.” Sanngɛ, Klisifuɛ wie’m be yoli sɔ.—An kanngan 1 Korɛntifuɛ Mun 7:10, 11 nun.

15, 16. (1) ?Sɛ ndɛ tɔ yasua kun nin i yi be afiɛn’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ be yo-ɔ? (2) ?Ngue ti-ɔ? (3) ?Yɛ sɛ Klisifuɛ kun i yi annzɛ i wun suman Zoova wie’n nin?

¹⁵ Pɔlu w’a yiyiman sa nga ti yɛ Klisifuɛ wie’m be jasoli be wun’m be bo’n, i nun. Sanngɛ e si kɛ, nán kɛ be wun’m be kunndɛli bla be bo ti-ɔ. Sɛ ɔ ti kɛ be wun’m be yoli sɔ’n, nn bla’m be kwla yra be, yɛ be ja bian uflɛ. Pɔlu klɛli i kɛ sɛ bla kun jaso i wun bo’n, “nán maan ɔ ja bian uflɛ. Sɛ kusu ɔ kunndɛman kɛ i ngunmin trán’n, maan ɔ nin i wun be siesie be afiɛn.” Pɔlu i ndɛ sɔ’n kle kɛ, Ɲanmiɛn ɲrun’n be te ja. Pɔlu seli kɛ sɛ w’a yoman kɛ bla annzɛ bian kunndɛlɛ sukusuku ndɛ yɛ ɔ tɔli’n, naan ɔ ti ndɛ uflɛ’n, ɔ fata kɛ yasua’n nin i yi’n be siesie be afiɛn, naan be tran likawlɛ. I lɛ nun’n, be kwla usa asɔnun kpɛnngbɛn’m be ngwlɛlɛ afɛ. Sɛ be yo sɔ’n, ɔ fataman kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be jran be nun kun sin. Sanngɛ, maan be fa Biblu’n be man be afɔtuɛ ng’ɔ kwla uka be’n.

¹⁶ ?Yɛ sɛ Klisifuɛ kun i yi’n, annzɛ i wun’n suman Zoova wie’n nin? ?Sɛ ndɛ tɔ be afiɛn’n, ɔ kwla jaso i bo? Kɛ nga e fa wunnin i’n sa’n, Biblu’n kle kɛ sɛ w’a yoman kɛ be nun kun w’a kunndɛ bian annzɛ bla sukusuku sa’n, be leman atin be yraman. Pɔlu klɛli i kɛ: “Sɛ bla kun i wun’n suman Ɲanmiɛn naan bian’n klo kɛ ɔ nin i bé trán’n, nán maan ɔ yaci i wun’n.” (1 Korɛntifuɛ Mun 7:12, 13) Ndɛ sɔ’n ti e liɛ wie andɛ.

17, 18. ?Ngue ti yɛ kannzɛ Klisifuɛ wie’m be wun annzɛ be yi’m be kleli be yalɛ dan’n, be fali ajalɛ kɛ be nin bé trán titi-ɔ?

¹⁷ ?Sɛ aniaan bla kun i wun m’ɔ suman Zoova’n yo i like yaya naan ɔ wun kɛ ɔ kwla kun i’n, annzɛ ɔ nianman  awlobo’n i lika, annzɛ i wun’n i dunman nun ti ɔ kwlá suman Zoova mlɔnmlɔn’n nin? Kannzɛ bian’n kán sɛ kán sɛ’n, aniaan bla’n kwla se kɛ i wun’n i ayeliɛ’n kleman kɛ ɔ klo kɛ ɔ nin i “bé trán.” Ɔ maan, ɔ kwla fa ajalɛ kɛ ɔ́ jáso i bo. Sanngɛ aniaan bla wie’m be trali be awlɛn tankaan kpa sa sɔ’m be nun, yɛ be nin be wun’m be trannin titi. Kpɛkun, be miannin be ɲin naan be nin be wun’m be afiɛn sɛ kpa. ?Ngue ti yɛ be fɛli i sɔ ajalɛ’n niɔn?

¹⁸ Sɛ sa sɔ’m be ti’n, aniaan bla kun jaso i wun bo’n, be nɲɔn’n be kwla wun i su afɛ. Afin be te ja. Akoto Pɔlu kannin sa kun ekun mɔ i ti yɛ ɔ fataman kɛ bla kun jaso i wun bo’n, i ndɛ. Ɔ seli kɛ: “Yasua m’ɔ suman Ɲanmiɛn’n, i yi’n ti’n i aja’n ti Ɲanmiɛn liɛ’n su. Yɛ bla m’ɔ suman Ɲanmiɛn’n, i wun’n ti’n i aja’n ti Ɲanmiɛn liɛ’n su. Sɛ ɔ timɛn i ti’n, nn amun mma’m bé yó fiɛn Ɲanmiɛn ɲrun. Sanngɛ siɛn’n, be ti sanwun Ɲanmiɛn ɲrun.” (1 Korɛntifuɛ Mun 7:14) Kannzɛ ɔ timan pɔpɔ’n, sanngɛ aniaan wie’m be fali ajalɛ kɛ be nin be yi annzɛ be wun m’ɔ suman Zoova’n, bé trán titi. Kpɛkun, kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, i sɔfuɛ’m be wa suli Zoova wie. Kɛ be bu wafa nga be trali be awlɛn’n i akunndan’n, ɔ yo be fɛ dan.—An kanngan 1 Korɛntifuɛ Mun 7:16 nun; 1 Piɛli 3:1, 2.

19. ?Ngue ti yɛ Klisifuɛ sunman be nin be yi’m be tran klanman-ɔn?

¹⁹ Zezi mannin bla nin bian yralɛ’n i su afɔtuɛ. Yɛ Pɔlu kusu mannin be nga be klo kɛ bé jáso be yi mun annzɛ be wun’m be bo’n, be afɔtuɛ. Zezi nin Pɔlu be mannin afɔtuɛ sɔ mun naan Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be bu aja’n i like dan. Andɛ’n, kɛ e wun wafa nga Klisifuɛ sunman be nin be yi’m be afiɛn mantan’n, ɔ yo ɲɛnmɛn dan. Atrɛkpa’n, e wun i sɔ liɛ’n wie e asɔnun’n nun. Aniaan sɔ’m be klo be yi mun, yɛ be yi’m be kusu be bu be sran. I lɛ nun’n, be kle kɛ aja’n ti like dan. Mɛn wunmuan nun’n, aniaan yasua nin bla miliɔn kpanngban be kle kɛ Ɲanmiɛn nuan ndɛ nga akoto Pɔlu klɛli’n ti nanwlɛ. Ɔ klɛli i kɛ: “Yasua’n ɔ́ yáci i si nin i nin, yɛ ɔ́ fɛ́ i wun mɛ́ntɛn i yi, kpɛkun be nɲɔn’n bé káci sran wunmuan.”—Efɛzifuɛ Mun 5:31, 33.