Kɔ i nun ndɛ'n su trele

Kɔ like ng'ɔ o fluwa'n nun'n su trele

Maan e lafi Ɲanmiɛn su, yɛ e ɲin yi i kɛ Nowe nin Daniɛli nin Zɔbu be sa

Maan e lafi Ɲanmiɛn su, yɛ e ɲin yi i kɛ Nowe nin Daniɛli nin Zɔbu be sa

“Kannzɛ bɔ [...] Noe, nin Daniɛl, ɔ nin Zɔb be o [...] be afiɛn’n bɔbɔ’n, sɛ be yo sa kpa’n, be ngunmin yɛ bé nyán be ti-ɔ.”—EZEKIƐL 14:14.

JUE: 89, 119

1, 2. (a) ?Ngue ti yɛ Nowe, nin Daniɛli, ɔ nin Zɔbu be wun ndɛ’n kwla wla e fanngan-ɔn? (b) ?Ngue ti yɛ Ezekiɛli klɛli ndɛ ng’ɔ o Ezekiɛl 14:14 nun’n niɔn?

ATRƐKPA’N, sa kekle wie o e su. Ɔ kwla yo tukpacɛ, annzɛ sika ndɛ, annzɛ kusu sran wie’m be kle e yalɛ. Wie liɛ kusu’n, kɛ ɔ yo naan e su Zoova aklunjuɛ su titi’n, ɔ timan pɔpɔ. Sɛ i sɔ sa o e su’n, Nowe nin Daniɛli nin Zɔbu be wun ndɛ’n kwla wla e fanngan. Ɲanmiɛn i sufuɛ sɔ mun’n, fɔ o be nun. Yɛ sa kekle wie’m be tɔli be su. Blɛ wie nun’n, ɔ ka kan naan b’a kun be bɔbɔ. Ɔ nin i sɔ ngba’n, be nin Zoova be nantili klanman titi. Be lafili i su, yɛ be ɲin yili i titi. I sɔ’n ti, Zoova buli be sran kpa.—An kanngan Ezekiɛl 14:12-14 nun.

2 Afuɛ 612 nun ka naan Klistfuɛ’m be blɛ’n w’a ju’n, yɛ Ezekiɛli klɛli ndɛ nga like suanlɛ’n taka su’n niɔn. Kɛ ɔ́ klɛ́ ndɛ sɔ’n, nn ɔ o Babilɔnin lɔ. * (An nian nzɔliɛ’n i su ndɛ’n.) (Ezekiɛl 1:1; 8:1) Kɛ ɔ yoli sɔ’n w’a cɛman, yɛ be nunnunnin Zerizalɛmun klɔ’n niɔn. Afuɛ 607 nun yɛ sa sɔ’n juli-ɔ. Be nga be fiteli nun’n, b’a sɔnman. Sran sɔ’m be lafili Ɲanmiɛn su kɛ Nowe, nin Daniɛli, ɔ nin Zɔbu be sa. (Ezekiɛl 9:1-5) Be nun wie yɛle Bariki nin Ebɛdi Melɛki, ɔ nin Rekabu osu’n nunfuɛ mun.

3. ?Ngue yɛ é wá kɛ́n i ndɛ like suanlɛ nga nun-ɔn?

3 Ɔ ka kan’n, Zoova wá núnnún mɛn tɛ nga. Be ng’ɔ bu be sran kpa kɛ Nowe, nin Daniɛli, ɔ nin Zɔbu be sa’n, yɛ bé fíte nun-ɔn. (Sa Nglo Yilɛ 7:9, 14) Maan e kan like nga ti yɛ Zoova buli sran nsan sɔ’m be sran kpa’n i ndɛ. Kɛ é fá e ɲin é síe sran sɔ’m be tinuntinun’n be su’n, é kán like nga ti yɛ Ɲanmiɛn sulɛ’n w’a yoman pɔpɔ w’a manman be’n, i ndɛ. Kpɛkun, wafa nga e kwla kle kɛ e lafi Ɲanmiɛn su’n naan e ɲin yi i kɛ be sa’n, é kɛ́n i ndɛ wie.

NOWE NIN ƝANMIƐN BE NANTILI KLANMAN LELE AFUƐ 900 TRA SU

4, 5. (a) ?Ngue ti yɛ Ɲanmiɛn sulɛ’n w’a yoman pɔpɔ w’a manman Nowe-ɔ? (b) ?Ngue ti yɛ wafa ng’ɔ miɛnnin i ɲin suli Ɲanmiɛn’n, ɔ yo ɲɛnmɛn-ɔn?

4 ?Ngue ti yɛ Ɲanmiɛn sulɛ’n w’a yoman pɔpɔ w’a manman Nowe-ɔ? Nowe i nannan Enɔki i blɛ su bɔbɔ’n, nn sran’m be klun yo wi kpa. Yɛ be kan Zoova “i wun ndɛ tɛtɛ.” (Zid 14, 15) Kɛ aliɛ cɛ́n m’ɔ́ sán’n, nn sa nga be yo’n, ɔ́ yó tɛ trá laa liɛ’n. Nowe blɛ su’n, “sa kekleekle mun yɛ sran’m be yo-ɔ.” Anzi klunwifuɛ’m be bali asiɛ’n su wa. Be fali klɔ sran wunnɛn. Yɛ be jali bla mun. Ba nga be wuli be’n, be yoli wlɛ kpa. (Bo Bolɛ 6:2-4, 11, 12) Sanngɛ Nowe liɛ’n, w’a yoman kɛ i blɛ sufuɛ mun sa. Biblu’n se kɛ: “I wun yoli Anannganman fɛ. [...] Ɔ nin Nyanmiɛn be nuan sɛ.”—Bo Bolɛ 6:8-10.

5 ?Ngue yɛ Biblu’n nun ndɛ sɔ’n kle e Nowe su-ɔ? Nán afuɛ 70 annzɛ 80 cɛ yɛ Nowe fa suli Ɲanmiɛn-ɔn. Kɛ anannganman su nzue’n tɔ́’n, nn Nowe le afuɛ 600. (Bo Bolɛ 7:11) Blɛ kwlaa sɔ’n nun’n, ɔ tuli i klun suli Ɲanmiɛn klunwifuɛ’m be afiɛn. Asa ekun’n, Nowe blɛ su’n, Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be yoman aɲia kɛ e sa naan se kɛ bé wlá be wun fanngan. Atrɛkpa bɔbɔ’n, Nowe i niaan’m b’a wlɛmɛn i fanngan kɛ ɔ su Ɲanmiɛn. *—An nian nzɔliɛ’n i su ndɛ’n.

6. ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ Nowe yoli yakpafuɛ-ɔ?

6 Nowe w’a yoman sa tɛ. Sanngɛ w’a kɛmɛn i sɔ’n su. Ɔ tuli i klun kannin Ɲanmiɛn ndɛ kleli i wiengu mun. Biblu’n se kɛ ɔ ‘boli sa nga be yo-ɔ ɔ ti su’n i ndolo.’ (2 Piɛr 2:5) Akoto Pɔlu kusu seli kɛ ‘Ɲanmiɛn su mɔ Nowe lafi’n ti’n, ɔ buli mɛnfuɛ’m be fɔ.’ (Ebre Mun 11:7) Sran’m be yoli Nowe finfin. Yɛ be tɛnndɛnnin i ɲrun naan ɔ yaci Ɲanmiɛn ndɛ’n i kanlɛ. Atrɛkpa’n, be wlɛnwlɛnnin i. Sanngɛ, Nowe w’a sroman be. (Nyanndra Mun 29:25) Ɔ lafili Zoova su. I sɔ’n ti, Zoova maan ɔ yoli yakpafuɛ. Andɛ kusu’n, Zoova maan i sufuɛ nga be nin i nanti klanman’n be yo yakpafuɛ wie.

7. ?Ngue ti yɛ mmeli’n i bobolɛ’n w’a yoman pɔpɔ Nowe sa nun-ɔn?

7 Kɛ Nowe suli Zoova afuɛ 500 tra su’n, Zoova seli i kɛ ɔ bobo mmeli dan kpa kun. Sran nin nnɛn nga bé wlú mmeli sɔ’n nun’n, bé fíte nun. (Bo Bolɛ 5:32; 6:14) Nowe si kɛ mmeli dan sɔ’n i bobolɛ su yoman pɔpɔ i sa nun. Asa ekun’n, ɔ si kɛ sran’m bé srí i yɛ bé klé i yalɛ. Sanngɛ, ɔ lafili Ɲanmiɛn su. Like nga Ɲanmiɛn seli i kɛ ɔ yo’n, “ɔ niannin i kwlaa su yoli.”—Bo Bolɛ 6:22.

8. ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ Nowe lafili su kɛ Zoova níɛn i bɔbɔ nin i awlofuɛ’m be lika-ɔ?

8 Like kun ekun m’ɔ fata kɛ Nowe yo’n, yɛle kɛ ɔ niɛn i yi nin i mma’m be lika. Blɛ sɔ nun’n, ɔ fata kɛ sran’m be di junman kekle kpa naan b’a ɲan aliɛ. I sɔ yɛ Nowe yoli-ɔ. (Bo Bolɛ 5:28, 29) Sanngɛ, ninnge sɔ’m be yolɛ’n w’a yomɛn i cinnjin w’a traman Zoova i sulɛ’n. Atrɛkpa’n, Nowe fali afuɛ kɔe 40 annzɛ 50 yɛ ɔ fa boboli mmeli’n niɔn. Sanngɛ, i ɲin w’a kpaman Zoova i sulɛ’n su. Kɛ anannganman su nzue’n tɔli’n, ɔ wa suli Zoova afuɛ lele 350 ekun. (Bo Bolɛ 9:28) I sɔ’n kle kɛ Nowe lafili Ɲanmiɛn su, yɛ i ɲin yili i titi.

9, 10. (a) ?Wafa sɛ yɛ e kwla nian Nowe i ayeliɛ’n su-ɔ? (b) ?Sɛ e nanti Ɲanmiɛn i mmla’n su titi’n, mmlusuɛ benin yɛ é ɲɛ́n i-ɔ?

9 ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e lafi Ɲanmiɛn su, naan e ɲin yi i kɛ Nowe sa-ɔ? Maan e kle kɛ e klo sa ng’ɔ ti kpa’n i yolɛ. Nán maan e yo mɛn’n nunfuɛ. Sanngɛ, maan e dun mmua fa e wun man Ɲanmiɛn naan ɔ sie e. (Matie 6:33; Zan 15:19) Kɛ e yo sɔ’n, sran’m be kpɔ e. Be kan e wun ndɛ tɛtɛ televiziɔn nin zronali’m be nun. I wie yɛle kɛ, kɛ e nanti bian nin bla nna’n i su mmla nga Ɲanmiɛn mannin’n su’n, sran’m be kan e wun ndɛ tɛtɛ. (An kanngan Malasi 3:17, 18 nun.) Sanngɛ, kɛ Nowe sa’n, e sroman sran sɔ mun. Afin, e ɲin yi Zoova. Ɔ maan, e kunndɛman kɛ é yó sa ng’ɔ klomɛn i’n. E si kɛ i kunngba cɛ yɛ ɔ kwla man e anannganman nguan-ɔn.—Lik 12:4, 5.

10 Maan e tinuntinun e usa e wun kɛ: ‘?Sɛ sran’m be yo min finfin annzɛ be kan min wun ndɛ be sin’n, ń yó sa ng’ɔ ti kpa’n titi? ?N lafi su kɛ, kannzɛ bɔbɔ lika’n ti kekle min su’n, Zoova nían e nin min awlofuɛ mun e lika?’ Nanwlɛ, sɛ e lafi Zoova su naan e ɲin yi i kɛ Nowe sa’n, ɔ́ nían e lika titi.—Filipfuɛ Mun 4:6, 7.

DANIƐLI TRANNIN KLUNWIFUƐ’M BE AFIƐN, SANNGƐ Ɔ NIN ƝANMIƐN BE NANTILI KLANMAN TITI

11. ?Ngue ti yɛ Ɲanmiɛn sulɛ’n w’a yoman pɔpɔ w’a manman Daniɛli nin i janvuɛ nsan mun Babilɔnin lɔ-ɔ? (An nian desɛn ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)

11 ?Ngue ti yɛ Ɲanmiɛn sulɛ’n w’a yoman pɔpɔ w’a manman Daniɛli-ɔ? Babilɔninfuɛ’m be trali Daniɛli ɔli Babilɔnin. Klɔ sɔ’n i sufuɛ’m be ti amuɛn sɔfuɛ. Be yo Zoova nin Zuifu’m be finfin. (Jue Mun 137:1, 3) I sɔ’n yoli Daniɛli, ɔ nin i niaan Zuifu mɔ be klo Zoova’n, be ya dan. Asa ekun’n, Babilɔnin famiɛn’n seli kɛ be kle Daniɛli, nin Anania, nin Misɛli, ɔ nin Azaria be like, naan be di junman be mɛn i. I sɔ’n ti, be niannin be su kpa. Aliɛ nga famiɛn’n di’n, i wie yɛ be kunndɛli kɛ be di-ɔ. Sanngɛ, ninnge wie’m be o lɛ’n, Zoova kunndɛman kɛ i sufuɛ’m be di. I sɔ’n ti, Daniɛl w’a “di-man famiɛn’n i aliɛ ng’ɔ di’n wie.”—Daniɛl 1:5-8, 14-17.

12. (a) An kan Daniɛli i ndɛ. (b) ?Wafa sɛ yɛ Zoova buli Daniɛli-ɔ?

12 Daniɛli si ngwlɛlɛ kpa. I sɔ’n ti, famiɛn’n mɛnnin i junman cinnjin wie mun. (Daniɛl 1:19, 20) Sanngɛ Daniɛli w’a tumɛn i wun. I kpa bɔbɔ’n, w’a bumɛn i kɛ i ndɛ liɛ ng’ɔ kan’n yɛ ɔ ti su-ɔ. Ɔ kɛnnin i titi kɛ Zoova yɛ ɔ yi sa’m be nglo kle i-ɔ. (Daniɛl 2:30) Kɛ Zoova kán Nowe nin Zɔbu be ndɛ kɛ be ti sran kpa’n, ɔ kannin Daniɛli i ndɛ wie. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nn Nowe nin Zɔbu be wuli w’a cɛ. Sanngɛ Daniɛli liɛ’n, ɔ te yo gbanflɛn. I sɔ’n kle kɛ Zoova lafili Daniɛli su. Daniɛli kusu suli Zoova lele ɔ fa wuli. I nun m’ɔ le afuɛ 100, Ɲanmiɛn i anzi kun seli i kɛ ɔ “ti Nyanmiɛn i awlɛn su sran.”—Daniɛl 10:11.

13. ?Atrɛkpa’n, ngue ti yɛ Zoova yoli maan Daniɛli ɲannin sa su dan-ɔn?

13 Zoova fanngan nun’n, Daniɛli ɲannin sa su dan Babilɔnin famiɛn diwlɛ’n nun lɔ. I sin’n, ɔ ɲannin sa su Pɛrsi famiɛn diwlɛ’n i nun lɔ wie. (Daniɛl 1:21; 6:1, 2) Atrɛkpa’n, Zoova yoli sɔ naan Daniɛli ti i sufuɛ’m be wun ɲanman nun. Laa’n, Zozɛfu yoli sɔ Ezipti lɔ. Pɛrsi mɛn’n nun lɔ kusu’n, Ɛstɛli nin Mardose be yoli sɔ wie. * (An nian nzɔliɛ’n i su ndɛ’n.) (Daniɛl 2:48) Nanwlɛ, kɛ Ezekiɛli nin Zuifu nga be o Babilɔnin lɔ’n, be wunnin kɛ Zoova fanngan nun’n, Daniɛli ukali be’n, i sɔ’n yoli be fɛ dan.

14, 15. (a) ?Ngue ti yɛ Ɲanmiɛn sulɛ’n timan pɔpɔ e blɛ su wie-ɔ? (b) ?Wafa sɛ yɛ andɛ siɛ nin niɛn’m be kwla nian Daniɛli i si nin i nin’n be ajalɛ’n su-ɔ?

14 ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e lafi Ɲanmiɛn su, naan e ɲin yi i kɛ Daniɛli sa-ɔ? Andɛ mɛn nga nun’n, sa ng’ɔ timan su’n yɛ sran’m be yo-ɔ. Be suman Ɲanmiɛn kɛ ɔ nin i fata’n sa. Babilɔnin klɔ dan’n, mɔ yɛle Ɲanmiɛn sulɛ wafa ng’ɔ timan su’n, Biblu’n se kɛ ɔ ti “asiɛ’n usu’m be tranwlɛ.” I like ng’ɔ kle’n, yɛ sran’m be fa su-ɔ. (Sa Nglo Yilɛ 18:2) E liɛ’n, e ti kɛ aofuɛ sa mɛn nga nun. Kɛ sran’m be wun kɛ e yoman kɛ be sa’n, be yo e finfin. (Mark 13:13) Sanngɛ, kɛ Daniɛli sa’n, maan e fa e wun mantan Zoova, yɛ e yo wun ase kanfuɛ. Maan e lafi Ɲanmiɛn su, yɛ e ɲin yi i titi. Sɛ e yo sɔ’n, é yó Zoova i awlɛn su sran wie.—Aze 2:7.

15 Daniɛli i si nin i nin’n be kle siɛ nin niɛn’m be ajalɛ kpa. I nun mɔ Daniɛli ti bakan, m’ɔ o Zida lɔ’n, sran sunman be yo sa tɛtɛ. Sanngɛ, Daniɛli kloli Zoova. Afin, i si nin i nin’n be kannin Zoova i ndɛ be kleli i. (Nyanndra Mun 22:6) Dunman nga be fa tɔnnin i’n bɔbɔ kle kɛ be klo Zoova. I dunman’n i bo’n yɛle kɛ “Ɲanmiɛn ti min ti ndɛ kanfuɛ.” (Daniɛl 1:6; ndɛ ng’ɔ o ja ngua lɔ’n.) Siɛ nin niɛn mun, amun tra amun awlɛn be kle amun mma’m be like naan be si Zoova. Nán amun sa sin bubu amun. (Efɛzfuɛ Mun 6:4) Maan amun nin be srɛ Ɲanmiɛn likawlɛ. Yɛ amun srɛ Ɲanmiɛn man be. Amun kle be like naan be klo sa kpa yolɛ. Sɛ amun yo sɔ’n, Zoova yrá amun su.—Jue Mun 37:5.

ZƆBU NIN ƝANMIƐN BE NANTILI KLANMAN TITI

16, 17. ?Sa benin mun ti yɛ e kwla se kɛ Ɲanmiɛn sulɛ’n w’a yoman pɔpɔ w’a manman Zɔbu-ɔ?

16 ?Ngue ti yɛ Ɲanmiɛn sulɛ’n w’a yoman pɔpɔ w’a manman Zɔbu-ɔ? Laa’n Zɔbu ‘i dunman’n fuli trali be kwlaa nga be tran wia afiliɛ lɔ lika nun’n.’ (Zɔb 1:3) Ɔ ti aɲanbeunfuɛ. Sran kpanngban be si i, yɛ be ɲin yi i kpa. (Zɔb 29:7-16) Ɔ nin i sɔ ngba’n, Zɔbu w’a bumɛn i kɛ ɔ ti kpa tra sran onga mun. Annzɛ kusu w’a bumɛn i kɛ ɔ mianman Ɲanmiɛn wun. Like ng’ɔ kle sɔ’n yɛle kɛ, kɛ Zoova kán Zɔbu ndɛ’n, ɔ flɛli i kɛ “min sufuɛ.” Kpɛkun, ɔ seli kɛ Zɔbu ‘yo sa i nuan su. I ɲin yi i. Ɔ kloman kɛ ɔ́ yó sa tɛ.’—Zɔb 1:8.

17 Sanngɛ, sa kekle wie’m be wa tɔli Zɔbu su. Yɛle kɛ, i sa nun ninnge ngba be sacili. I wla m’ɔ boli i wun dan’n ti’n, ɔ kunndɛli kɛ ɔ́ wú. E si kɛ Satan yɛ ɔ fali sa sɔ mun yili i su-ɔ. Satan seli kɛ ninnge nga Zoova fa man Zɔbu’n, i ti yɛ ɔ su i-ɔ. (An kanngan Zɔb 1:9, 10 nun.) ?Ngue yɛ Zoova yoli naan w’a kle kɛ Satan ti ato buafuɛ-ɔ? Ɔ yacili Zɔbu lɛ naan ɔ kle kɛ klolɛ m’ɔ klo i’n ti yɛ ɔ su i-ɔ.

18. (a) ?Ngue yɛ Zɔbu yoli m’ɔ yo ɲɛnmɛn-ɔn? (b) ?Kɛ Zɔbu kannin ndɛ wie mɔ be timan su’n, ngue yɛ Zoova wunnin i wlɛ-ɔ?

18 Satan w’a yaciman Zɔbu i yalɛ klelɛ. Ɔ fali ɲrɛnnɛn fanunfanun yili Zɔbu su naan ɔ bu i kɛ Ɲanmiɛn ti yɛ ɔ su wun i ɲrun-ɔn. (Zɔb 1:13-21) Kpɛkun, sran nsan mɔ be waan be ti Zɔbu i janvuɛ’n, be kɛnnin i ndɛ tɛtɛ. Be seli Zɔbu kɛ ɔ ti klunwifuɛ naan i sɔ’n ti yɛ Ɲanmiɛn su tu i fɔ-ɔ. (Zɔb 2:11; 22:1, 5-10) Ɔ nin i sɔ ngba’n, Zɔbu w’a yaciman seiin nantilɛ. Ɔ ti su kɛ, ɔ kannin ndɛ wie mɔ be timan su-ɔ. (Zɔb 6:1-3) Sanngɛ, Zoova wunnin i wlɛ kɛ i wla m’ɔ boli i wun’n ti yɛ ɔ kannin ndɛ sɔ mun-ɔn. Ɔ wunnin kɛ kannzɛ Satan kleli Zɔbu i yalɛ’n, sanngɛ Zɔbu w’a kpɔcimɛn i le. Kɛ Zɔbu i su afɛ’n wieli’n, ninnge nga Zoova wa mɛnnin i’n, ɔ trali laa liɛ’n lele kpɛ nɲɔn. Kpɛkun, Zɔbu dili afuɛ 140 ekun naan w’a wu. (Zak 5:11) Blɛ kwlaa sɔ’n nun’n, ɔ tuli i klun suli Zoova. Ndɛ ng’ɔ o Ezekiɛl 14:14 nun mɔ like suanlɛ nga taka su’n, ɔ kle sɔ weiin. Kɛ Zɔbu wuli mɔ afuɛ kpanngban kpa sinnin’n, yɛ Ezekiɛli klɛli ndɛ sɔ’n niɔn.

19, 20. (a) ?Wafa sɛ yɛ e kwla nian Zɔbu i ayeliɛ’n su-ɔ? (b) ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e si aunnvuɛ-ɔ?

19 ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e lafi Ɲanmiɛn su, naan e ɲin yi i kɛ Zɔbu sa-ɔ? Kannzɛ sa ng’ɔ o e su’n ti sɛ’n, maan e kle kɛ Zoova i sulɛ’n ti e cinnjin tra like kwlaa. Maan e lafi i su yɛ e ɲin yi i titi. Andɛ’n, ninnge nga e si i’n, ɔ tra Zɔbu liɛ’n. I wie yɛle kɛ, e si Satan i su ndɛ kpanngban, yɛ e si i nzuɛn’n. (2 Korɛntfuɛ Mun 2:11) Asa ekun’n, ndɛ ng’ɔ o Biblu’n nun’n, i li Zɔbu i wun ndɛ liɛ’n ti’n, e si like nga ti yɛ Ɲanmiɛn yaci sran’m be lɛ mɔ be wun ɲrɛnnɛn’n. Ndɛ nga Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Daniɛli kannin’n ti’n, e si kɛ Ɲanmiɛn Sielɛ’n ti famiɛn diwlɛ jrɛiin kun, naan i su Famiɛn’n yɛle Zezi Klist. (Daniɛl 7:13, 14) Yɛ e si kɛ ɔ ka kan’n, Famiɛn sɔ’n wá síe asiɛ’n sufuɛ’m be kwlakwla. Kpɛkun, ɔ́ yó maan ɲrɛnnɛn’n kwlaa wíe.

20 Zɔbu i wun ndɛ’n kle ekun kɛ, maan e si e niaan nga afɛ o be su’n, be aunnvuɛ. Kɛ Zɔbu sa’n, be kwla kan ndɛ wie m’ɔ timan su-ɔ. (Akunndanfuɛ’n 7:7) Sɛ be yo sɔ’n, nán e bu be wun akunndan tɛ. Yɛ nán e se kɛ be yoli sa tɛ ti yɛ be su wun be ɲrun-ɔn. Sanngɛ, maan e si be aunnvuɛ kɛ e Si Zoova sa. Sɛ e yo sɔ’n, é klé kɛ e klo sran.—Jue Mun 103:8.

ZOOVA “WLÁ AMUN FANNGAN”

21. ?Ngue ti yɛ Nowe, nin Daniɛli, ɔ nin Zɔbu be su ndɛ’n ti’n, e wla kpɛn ndɛ ng’ɔ o 1 Piɛr 5:10 nun’n su-ɔ?

21 Nowe nin Daniɛli, ɔ nin Zɔbu be timan blɛ kunngba nunfuɛ. Yɛ nán afɛ kunngba’n yɛ be wunnin i-ɔ. Sanngɛ, be nsan’n be jrannin kekle. Be su ndɛ’n ti’n, e wla kpɛn ndɛ kun mɔ akoto Piɛli kannin’n su. Ɔ seli kɛ: “Kɛ an wun nyrɛnnɛn le nnyɔn kun’n, Nyanmiɛn aklunyefuɛ kpli’n [...] i bɔbɔ maan amún yó sran kpa mlɔnmlɔn. Ɔ́ yó maan amún jrán kekle, ɔ́ wlá amun fanngan, ɔ maan amun wun su usu-man amun.”—1 Piɛr 5:10.

22. ?Ngue yɛ é wá kɛ́n i ndɛ like suanlɛ ng’ɔ bɛ i sin’n nun-ɔn?

22 Ndɛ ng’ɔ o 1 Piɛr 5:10 nun’n ti’n, e lafi su kɛ Zoova yó maan i sufuɛ’m bé kwlá jrán kekle. Andɛ’n, Zoova i sufuɛ’m be wun kɛ ndɛ sɔ mɔ akoto Piɛli kannin’n, ɔ ti nanwlɛ. E kwlakwla e kunndɛ kɛ Zoova wla e yakpa, naan e nin i e nanti klanman titi. I sɔ’n ti, maan e lafi Zoova su yɛ e ɲin yi i titi kɛ Nowe, nin Daniɛli, ɔ nin Zɔbu be sa. Like suanlɛ ng’ɔ bɛ i sin’n nun’n, é wá wún kɛ be sili Ɲanmiɛn kpa. I sɔ’n ti yɛ be nin i kwla nantili klanman-ɔn. Yɛ be wunnin like ng’ɔ kunndɛ kɛ be yo’n i “kwlaa wlɛ.” (Nyanndra Mun 28:5) E kusu, e kwla yo sɔ wie.

^ ndɛ kpɔlɛ 2 Afuɛ 617 nun ka naan Klistfuɛ’m be blɛ’n w’a ju’n, yɛ be trali Ezekiɛli ɔli Babilɔnin-ɔn. Kɛ be fɛ i ɔli’n, “i afuɛ nsiɛn su’n” yɛle kɛ afuɛ 612 nun’n, yɛ ɔ klɛli ndɛ ng’ɔ o Ezekiɛl 8:1–19:14 nun’n niɔn.

^ ndɛ kpɔlɛ 5 Lemɛki m’ɔ ti Nowe i si’n, ɔ lafili Ɲanmiɛn su. Kɛ ɔ wuli’n mɔ afuɛ kɔe nnun sinnin’n, yɛ anannganman su nzue’n tɔli-ɔ. Kɛ nzue’n tɔ́’n, sɛ Nowe i nin’n nin i niaan’m be o nguan nun’n, é sé kɛ b’a fiteman nun.

^ ndɛ kpɔlɛ 13 Atrɛkpa’n, Zoova yoli maan Anania, nin Mikaɛli, nin Azaria be ɲannin sa su wie naan b’a kwla uka Zuifu mun.—Daniɛl 2:49.