1, 2. (1) ?Ngue ti yɛ gbanflɛn nin talua’m be nin Satan be kwla kun lele be kwlɛ i-ɔ? (An nian desɛn ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.) (2) ?Ngue yɛ é wá kɛ́n i ndɛ like suanlɛ nga nun-ɔn?

AKOTO PƆLU fali Klistfuɛ mun sunnzunnin sonja mun. Sanngɛ, nán be nin klɔ sran mun yɛ be kun-ɔn. Be nin Satan nin mmusu mun yɛ be kun-ɔn. Satan nin mmusu mun be sɔli alɛ kunlɛ i afuɛ akpi kpanngban yɛ. Be si alɛ kun kpa. Ɔ maan, e kwla bu i kɛ e nin be e kwlá kunman. I li gbanflɛn nin talua mun yɛ be kwla bu i sɔ kpa-ɔ. Sanngɛ Zoova fanngan nun’n, gbanflɛn nin talua’m be nin Satan be kwla kun lele be kwlɛ i. Kɛ ɔ ko yo naan be nin Satan b’a kwla kun’n, ɔ fata kɛ be ‘fa Ɲanmiɛn i alɛ ninnge’n kwlaa be wla be wun.’​—An kanngan Efɛzfuɛ Mun 6:10-12 nun.

² Kɛ Pɔlu kán Ɲanmiɛn i alɛ ninnge’m be ndɛ’n, atrɛkpa’n, wafa nga laa Rɔmun sonja’m be wlawla be wun’n i akunndan yɛ ɔ buli-ɔ. (Sa Nga Be Yoli’n 28:16) Like suanlɛ nga nun’n, é wá fá e ɲin é síe i ndɛ sɔ mɔ Pɔlu kannin’n su. Kpɛkun,  ajalɛ kpa nga gbanflɛn nin talua wie’m be fali’n, é wá kɛ́n i ndɛ.

3, 4. ?Ngue ti yɛ e kwla se kɛ ndɛ nanwlɛ’n ti kɛ like nga Rɔmun sonja’m be fa ci be bo’n sa-ɔ?

³ An kanngan Efɛzfuɛ Mun 6:14 nun. Kplo nga Rɔmun sonja’m be fa ci be bo’n, be wla nun blalɛ naan w’a kwla sasa be kpa. Be fa tra like kokloko nga be fa kata be wue su’n i ase. Asa ekun’n, be yoli be nun wie’m be tokofi wlawlɛ. Sɛ sonja kun ci i bo kpa’n, kɛ ɔ́ kún alɛ’n i klun titimɛn i.

⁴ Ndɛ nanwlɛ’n sasa e kɛ kplo nga Rɔmun sonja’m be fa ci be bo’n sa. Ɔ maan, e faman ato ndɛ’m be su. (Zan 8:31, 32; 1 Zan 4:1) Sɛ e klo ndɛ nanwlɛ m’ɔ o Biblu’n nun’n, é nánti Ɲanmiɛn i mmla’m be su. Sran ng’ɔ nanti Ɲanmiɛn i mmla’m be su’n, ɔ ti kɛ sonja m’ɔ ‘wla like kokloko mɔ be fa kata be wue’n su sa.’ (Jue Mun 111:7, 8; 1 Zan 5:3) Asa ekun’n, sɛ e si ndɛ nanwlɛ’n i kpa’n, e kwla yiyi nun e kle sran mun.​—1 Piɛr 3:15.

5. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e di nanwlɛ titi-ɔ?

⁵ Ndɛ nanwlɛ ng’ɔ o Biblu’n nun’n ti e cinnjin ti’n e nanti su. Yɛ e di nanwlɛ titi. Like nga Satan fa laka sran mun m’ɔ ɲan be’n, be nun cinnjin kun yɛle ato bualɛ’n. Sran ng’ɔ bua ato’n, ɔ yo i bɔbɔ i wun tɛ. Kpɛkun, ɔ yo sran ng’ɔ laka be’n, be tɛ wie. (Zan 8:44) Kannzɛ bɔbɔ fɔ o e nun’n, sanngɛ e mian e ɲin e di nanwlɛ titi. (Efɛzfuɛ Mun 4:25) Be flɛ aniaan bla kun kɛ Abigaili. Ɔ le afuɛ 18. Ɔ seli kɛ: “Nán blɛ kwlaa nun yɛ nanwlɛ dilɛ’n ti pɔpɔ-ɔ. I li sɛ e bua ato’n e kwla ɲan e ti’n, yɛ nanwlɛ dilɛ’n ti kekle kpa-ɔ.” ?Sanngɛ, ngue ti yɛ ɔ di nanwlɛ titi-ɔ? Ɔ seli kɛ: “Kɛ n di nanwlɛ’n min klun akunndan’n buman min fɔ. Kpɛkun min si nin min nin, ɔ nin min janvuɛ’m be lafi n su.” Be flɛ aniaan bla kun kɛ Viktoria. Ɔ le afuɛ 23. Ɔ seli kɛ: “Sɛ e di nanwlɛ naan e nanti like nga e suɛn i Biblu’n nun’n su titi’n, be kwla kle e yalɛ. Sanngɛ, kɛ e yo sɔ’n e ɲan su ye titi. Yɛle kɛ e klun titiman e. E nin Zoova e afiɛn mantan. Kpɛkun, be nga be klo e’n be ɲin yi e titi.” Nanwlɛ, sɛ e “fa nanwlɛ’n yo kɛ kplo sa” e ci e bo’n, é ɲán su ye titi.

6, 7. ?Ngue ti yɛ e kwla se kɛ Ɲanmiɛn i mmla’m be ti kɛ like kokloko mɔ be fa kata be wue’n su’n sa-ɔ?

⁶ Like kokloko nga Rɔmun sonja’m be fa kata be wue’n su’n, wie liɛ’n, blalɛ mma paplaapla yɛ be fa yo-ɔ. Be fa kplo be cici be aɲialiɛ mun. Blalɛ sɔ’m be wie’m be o be wati’n su. Yɛ be fa kplo be cici. Like kokloko sɔ’n ti’n, be kwlá yoman ninnge wie mun. Yɛ ɔ fata kɛ be niɛn i tikatika sɛ ɔ o i osu’n nun o. Sanngɛ, kɛ sonja kun wla like kokloko sɔ’n, i kpɔfuɛ’m be tokofi nin be cua’m be kwlá ɲɛnmɛn i awlɛn ba lika.

⁷ Ɲanmiɛn i mmla’m be sasa e kɛ like kokloko nga sonja’m be fa kata be wue’n su’n sa. Ɔ maan, e klun akunndan’n yo  kpa titi. (Nyanndra Mun 4:23) Sonja wie fi su yaciman like kokloko sɔ mɔ be yo mɛnnin i’n lɛ ko faman like lɛkɛlɛkɛ wie kɛtɛmɛn i wue’n su. I wafa kunngba’n, e kusu e su yaciman Zoova i mmla’m be lɛ e yoman like nga e bɔbɔ e bu i kɛ ɔ ti kpa’n. Ɔ fataman kɛ e lafi e bɔbɔ e akunndan liɛ’n su. (Nyanndra Mun 3:5, 6) I sɔ’n ti’n, blɛ kwlaa nun’n, ɔ fata kɛ e nian sɛ e nanti Ɲanmiɛn i mmla’m be su o.

8. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e nanti Zoova i mmla’m be su titi-ɔ?

⁸ ?Amun bu i kɛ Zoova i mmla’m be ti’n, amun kwlá yoman like nga amun klo’n? Be flɛ aniaan bian kun kɛ Daniɛli. Ɔ le afuɛ 21. Ɔ seli kɛ: “Kɛ mɔ n nanti Ɲanmiɛn i mmla’m be su ti’n, min wiengu suklu ba mun nin e like klefuɛ’m be yo min finfin. I sɔ’n ti’n, blɛ wie nun’n min wla boli min wun.” Sanngɛ siɛn’n i wla bomɛn i wun kun. Ɔ seli kɛ: “N wun kɛ Ɲanmiɛn i mmla’m be su nantilɛ’n ti kpa. Min wiengu suklu ba’m be nun wie’m be wa nɔnnin drɔgi. Yɛ wie mun bɔbɔ’n, be yacili suklu kɔlɛ. Kɛ i sɔ sa’n juli be su’n, ɔ yoli min ya kpa. Zoova i mmla’m be sasa e sakpa.” Aniaan kun mɔ be flɛ i kɛ Madisɔnun’n, ɔ le afuɛ 15. Ɔ seli kɛ: “Kɛ ɔ yo naan n nanti Zoova i mmla’m be su titi’n, ɔ timan pɔpɔ. Wie liɛ’n, min wiengu suklu ba’m be se n kɛ n yo like nga be yo’n wie.” ?Ngue yɛ Madisɔnun yo naan w’a kwla jran kekle-ɔ? Ɔ seli kɛ: “Min wla fiman su kɛ Zoova i dunman’n o n su. Like nga n wiengu’m be se n kɛ n yo’n, n wun i wlɛ kɛ Satan yɛ ɔ su sua min wun aya-ɔ. Kɛ n jran kekle’n, n klun jɔ.”

9-11. (1) Like nga Klistfuɛ’m be yo m’ɔ ti kɛ ngbabua yɛ b’a wla sa’n yɛle benin? (2) ?Ngue yɛ é yó naan jasin fɛ bolɛ’n w’a yo e fɛ-ɔ?

⁹ An kanngan Efɛzfuɛ Mun 6:15 nun. Rɔmun sonja’m be wla be ngbabua mun naan b’a wɔ alɛ kunlɛ. Kplo yɛ be fa yo ngbabua sɔ mun-ɔn. Be bo’n ti gbugblugbu kpa. Sanngɛ, be wlalɛ yo fɛ. Kɛ sonja’m be wla be ngbabua sɔ mun’n, be ja seliman.

¹⁰ Sɛ Rɔmun sonja’m be wla be ngbabua’n, be kwla kun alɛ’n i kpa. E kusu sɛ e buabua e wun e sie’n, e kwla bo jasin fɛ m’ɔ ti aunjuɛ ndɛ’n i kpa titi. (Ezai 52:7; Rɔmfuɛ Mun 10:15) Wie liɛ’n, ɔ fata kɛ e yo yakpafuɛ naan y’a kwla bo jasin fɛ’n. Be flɛ aniaan kun kɛ Bo. Ɔ le afuɛ 20. Ɔ seli kɛ: “Laa’n, n kwlá boman jasin fɛ’n n kleman n wiengu suklu ba mun. Srɛ kun min. Kɛ n bu i akunndan’n, n wunman like nga ti yɛ n yoli sɔ’n. Siɛn’n, n bo jasin fɛ’n n kle n wiengu mun. Ɔ maan, n klun jɔ kpa.”

¹¹ Gbanflɛn nin talua sunman be sieli i nzɔliɛ kɛ, kɛ be dun mmua siesie be wun’n, jasin fɛ bolɛ’n yo pɔpɔ be sa nun. Be flɛ aniaan bla kun kɛ Julia. Ɔ le afuɛ 16. Ɔ seli kɛ: “Kɛ ń kɔ́ suklu’n, n fa e  fluwa wie mun n sie i min pata’n nun. Kpɛkun, kɛ n wiengu suklu ba’m bé kán ndɛ wie’n, n sie n su tie. Kɛ n yo sɔ’n, n wun wafa nga n kwla kan Ɲanmiɛn ndɛ’n n kle be’n. Kɛ n siesie min wun’n, ndɛ nga n kan’n, ɔ yo be ye kpa.” Be flɛ aniaan kun ekun kɛ Makɛnzi. Ɔ le afuɛ 23. Ɔ seli kɛ: “Sɛ ɔ wiengu’m be ndɛ lo wɔ naan a sie ɔ su be nuan bo’n, á wún sa ng’ɔ o be su’n i wlɛ. N kanngan fluwa nga anuannzɛ’n yi be mɔ be kan gbanflɛn nin talua’m be ndɛ’n be kwlaa nun. I sɔ mɔ n yo’n ti’n, n kwla fa min wiengu’m be ɲin n sie i Biblu’n nun ndɛ wie mun, annzɛ e ɛntɛnɛti adrɛsi’n i su ndɛ wie m’ɔ kwla uka be’n i su.” Kɛ e dun mmua e siesie e wun naan y’a bo jasin fɛ’n, ɔ ti kɛ y’a wla “ngbabua” kun m’ɔ nin e ja sɛ’n sa.

12, 13. ?Satan “i ta’n b’ɔ sɔ i nuan to’n” i wie yɛle benin?

¹² An kanngan Efɛzfuɛ Mun 6:16 nun. Kɛ Rɔmun sonja’m bé kún alɛ’n, ɲrɛn tɛnndɛn kun o be sa nun. Ɲrɛn sɔ’n  sasa be nglo lika lele fa ju be ja nannglunman’n su. Ɔ maan, kɛ be kpɔfuɛ’n be to be cua nin be ta mun’n, ɔ ɲanman be.

¹³ Satan “i ta’n b’ɔ sɔ i nuan to’n” i wie yɛle ato ndɛ ng’ɔ kan be Zoova su’n. I ato ndɛ’n kun yɛle kɛ, e ndɛ loman Zoova naan sran fi kloman e. Be flɛ aniaan bla kun kɛ Ida. Ɔ le afuɛ 19. Ɔ seli kɛ: “Blɛ sunman’n, n buli i kɛ e nin Zoova e afiɛn mantanman naan ɔ kunndɛman kɛ ɔ́ yó min janvuɛ.” ?Blɛ sɔ nun’n, ngue yɛ Ida yoli-ɔ? Ɔ seli kɛ: “Aɲia’m be bo kɔlɛ’n ukali min kpa naan m’an kwla lafi Ɲanmiɛn su. Laa’n, kɛ n kɔ aɲia’m be bo’n, n tɛman kosan’m be su. N bu i kɛ sran fi kunndɛman kɛ ɔ́ tíe min ndɛ liɛ’n wie. Siɛn’n, n siesie min wun. Yɛ n tɛ kosan nɲɔn annzɛ nsan su. I sɔ yolɛ’n timan pɔpɔ. Sanngɛ, kɛ n mian min ɲin n yo sɔ’n, n klun jɔ. Asa ekun’n, aniaan’m be wla min fanngan kpa. Blɛ kwlaa nga n kɔ aɲia’m be bo’n, kɛ n sa min sin awlo’n, n wun kɛ Zoova klo min.”

14. ?Ngue yɛ Ida i su ndɛ’n kle e-ɔ?

¹⁴ Sonja’m be ɲrɛn’n, kɛ be ko yi’n, ɔ kwlá yoman kaan annzɛ ɔ kwlá yoman dan kun. Ɲanmiɛn sulafilɛ liɛ’n, ɔ timan sɔ. E kwla lafi Ɲanmiɛn su kpa tra laa’n, annzɛ e Ɲanmiɛn sulafilɛ’n kwla kan ase. I kwlaa o e bɔbɔ e sa nun. (Matie 14:31; 2 Tɛsalonikfuɛ Mun 1:3) Ida i su ndɛ’n kle sɔ weiin. I sɔ’n ti’n, ɔ ti cinnjin kɛ e mian e ɲin naan e ‘lafi Ɲanmiɛn’ su kpa tra laa’n.

15, 16. ?Ngue ti yɛ e kwla se kɛ e ti mɔ e wla o su kɛ é ɲɛ́n i’n, ɔ ti kɛ kpongbo kle sa-ɔ?

¹⁵ An kanngan Efɛzfuɛ Mun 6:17 nun. Rɔmun sonja’m be wla kpongbo kle. Kle sɔ’n sasa be ti’n nin be kɔmin’n, ɔ nin be ɲrun’n. Wie liɛ’n, be yo kpongbo kle sɔ’n i trawlɛ. I liɛ’n sonja’m be kwla tra nun.

¹⁶ Kɛ nga Rɔmun sonja’m be kle’n fa sasa be ti’n sa’n, e kusu’n, “e ti bɔ e wla o su kɛ é nyɛ́n i’n” ti’n, e akunndan’n sannganman. (1 Tɛsalonikfuɛ Mun 5:8; Nyanndra Mun 3:21) Yɛ kɛ sa’m be tɔ e su’n, e sa sin bubuman e. Kpɛkun, e ɲin tran like nga Ɲanmiɛn waan ɔ́ yó mán e’n su titi. (Jue Mun 27:1, 14; Sa Nga Be Yoli’n 24:15) I sɔ’n ti’n, maan e fa e ‘kpongbo kle’n,’ e wla e ti, nán maan e tra nun. I liɛ’n, ɔ́ sásá e.

17, 18. (1) ?Ngue yɛ Satan yo naan e ɲin w’a tranman like nga Ɲanmiɛn waan ɔ́ yó mán e’n su-ɔ? (2) ?Ngue yɛ sɛ e yo’n, ɔ́ klé kɛ Satan w’a lakaman e-ɔ?

¹⁷ Satan kunndɛman kɛ e ɲin tran like nga Ɲanmiɛn waan ɔ́ yó mán e’n su. I sɔ yɛ ɔ kunndɛli kɛ Zezi yo-ɔ. Satan si kɛ Zezi wá káci famiɛn naan ɔ́ síe sran mun. Sanngɛ, ɔ fata kɛ Zezi wun i ɲrun naan ɔ wu. I sin’n, ɔ fata kɛ ɔ minndɛ lele naan sɛ Ɲanmiɛn i blɛ liɛ’n ju’n, w’a sie i famiɛn. Sanngɛ, Satan seli Zezi kɛ sɛ ɔ koto i bo ɔ mɛnmɛn i’n, ɔ su minndɛman lele. Ɔ́ káci famiɛn be ja nun lɛ. Yɛ ɔ́ síe mɛn wunmuan’n. (Lik 4:5-7) Asa ekun’n, Satan si kɛ Zoova wá yó maan asiɛ’n káci lika klanman naan sran’m be tran su. Sanngɛ, ɔ fata kɛ e minndɛ naan sa sɔ’n w’a kpɛn su. Kɛ é mínndɛ kusu’n, sa wie’m be kwla tɔ e su. Satan fa ninnge wie mun sie e ɲrun naan e bu i kɛ dɔ nga su bɔbɔ’n, e kwla di fɔundi. Ɔ kunndɛ kɛ e dun mmua e yo e bɔbɔ e ninnge liɛ mun naan y’a yo Ɲanmiɛn liɛ mun.​—Matie 6:31-33.

 ¹⁸ Gbanflɛn nin talua sunman b’a yaciman be wun lɛ naan Satan laka be. Be flɛ be nun kun kɛ Kiana. Ɔ le afuɛ 20. Ɔ seli kɛ: “N si kɛ Ɲanmiɛn Sielɛ’n, i kunngba cɛ yɛ ɔ kwla yo naan sran’m be su sa’n i kwlaa w’a wie-ɔ.” Kiana wunnin i wlɛ kɛ mɛn nga nun ninnge’m be su kaman lɛ trilili. I sɔ’n ti’n, w’a kunndɛman kɛ ɔ yo sran dan mɛn nga nun. Ɔ fɛ i blɛ nin i wunmiɛn’n fa su Zoova.

19, 20. ?Ngue yɛ é yó naan y’a kwla fa Ɲanmiɛn Ndɛ’n y’a di junman kpa-ɔ?

¹⁹ Rɔmun sonja’m be tokofi’n, i tɛnndɛn nun’n ju santimɛtri 50. Sonja sɔ’m be si be tokofi’n i nun alɛ kun kpa. Afin, be suɛn i nun alɛ kunlɛ cɛn kwlakwla.

²⁰ Akoto Pɔlu seli kɛ Ɲanmiɛn Ndɛ’n ti kɛ tokofi sa. Sanngɛ, ɔ fata kɛ e suan wafa nga e kwla fa bo jasin fɛ’n i kpa’n. Yɛ ɔ fata kɛ e suan nun like naan y’a kwla kaci akunndan nga e bu’n. (2 Korɛntfuɛ Mun 10:4, 5; 2 Timote 2:15) ?Ngue yɛ é yó naan y’a kwla fa Ɲanmiɛn Ndɛ’n y’a di junman kpa-ɔ? Be flɛ aniaan bian kun kɛ Sebasiɛn. Ɔ le afuɛ 21. Ɔ seli kɛ: “Kɛ ń kánngan Biblu’n nun ndɛ tre kun nun’n, n klɛ Biblu’n nun ndɛ mma kun n sie. Biblu’n nun ndɛ mma nga n klo be kpa’n, n klɛ be kwlaa fluwa kun nun.” I sɔ m’ɔ yo’n, ɔ ukɛ i naan w’a si akunndan nga Zoova bu’n. Aniaan kun ekun mɔ be flɛ i kɛ Daniɛli’n seli kɛ: “Kɛ ń kánngan Biblu’n nun’n, Biblu’n nun ndɛ mma nga n wun kɛ ɔ kwla uka min jasin bowlɛ nun lɔfuɛ mun’n, n klɛ n sie. Kɛ sran’m be wun kɛ e klo Ɲanmiɛn Ndɛ’n naan e kunndɛ kɛ é úka be’n, be sɔ e nun klanman.”

21. ?Ngue ti yɛ ɔ fataman kɛ e sro Satan nin mmusu mun-ɔn?

²¹ Like suanlɛ nga nun’n, e wunnin kɛ gbanflɛn nin talua wie’m be jrannin Satan i ɲrun kekle. Ɔ maan, ɔ fataman kɛ e sro Satan nin mmusu mun. Kannzɛ bɔbɔ be le tinmin’n, sanngɛ Zoova le tinmin tra be. Yɛ be su kaman lɛ trilili. Bé wá wlá be bisua. Kɛ Zezi dí famiɛn afuɛ akpi’n, be su kwlá yoman sran’m be tɛ kun. I sin’n, bé núnnún be mlɔnmlɔnmlɔn. (Sa Nglo Yilɛ 20:1-3, 7-10) E si Satan i nzuɛn’n, nin i aya mun, ɔ nin like ng’ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ yó’n. Zoova fanngan nun’n, e kwla jrɛn i ɲrun kekle lele e kwlɛ i.