1, 2. (1) ?Ndɛ benin yɛ Zezi kan kleli i sɔnnzɔnfuɛ mun-ɔn? (An nian desɛn ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.) (2) ?Ngue ti yɛ ɔ fataman kɛ e wla fi sa nga ti yɛ e bo jasin fɛ’n su-ɔ? (3) ?Ngue yɛ é wá kɛ́n i ndɛ like suanlɛ nga nun-ɔn?

KWLAA naan b’a kun Zezi’n, kɔnguɛ’n ɔ nin i akoto’m be kokoli yalɛ be cɛli kpa. Ɔ seli be kɛ ɔ klo be kpa. Cɛn sɔ nun’n yɛ ɔ buli viɲi’n i wun ɲanndra nga e kɛnnin i ndɛ like suanlɛ klikli nun’n niɔn. Ɲanndra sɔ nun’n, ɔ wlɛli i sɔnnzɔnfuɛ’m be fanngan naan be “yo kɛ waka sama b’ɔ su kpanngban sa’n.” Yɛle kɛ maan be mian be ɲin be bo jasin fɛ’n titi.—Zan 15:8.

² Zezi kleli i sɔnnzɔnfuɛ mun junman ng’ɔ fata kɛ be di’n. Kpɛkun like nga ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ be di junman sɔ’n titi’n, ɔ yiyili nun kleli be. E kusu’n, sa nga ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ e bo jasin fɛ’n titi’n, ɔ fataman kɛ e wla fi su. I liɛ’n, é mían e ɲin é bó jasin fɛ’n titi naan “sran’n kwlaa be ti.” (Matie 24:13, 14) Sa nga ti yɛ e bo jasin fɛ’n, é wá fá e ɲin é síe i be nun nnan be su. Kpɛkun like nga ti yɛ e ɲan wunmiɛn  e bo jasin fɛ’n titi’n, é wá kán be nun nnan be ndɛ.

3. (1) ?Sa nga ti yɛ e bo jasin fɛ’n be nun cinnjin’n yɛle benin? (2) ?Ngue like yɛ viɲi’n i mma’m be ti i nzɔliɛ-ɔ? (3) ?Ngue ti yɛ sɛ e se sɔ’n, ɔ ti su-ɔ?

³ Sa nga ti yɛ e bo jasin fɛ’n be nun cinnjin’n, yɛle kɛ e kunndɛ kɛ é mánmán Zoova naan sran’m be bo i dunman fɛ. (An kanngan Zan 15:1, 8 nun.) Viɲi’n i wun ɲanndra nga Zezi buli’n nun’n, ɔ seli kɛ Zoova yɛ ɔ ti viɲi tafuɛ’n niɔn. Kpɛkun, i bɔbɔ yɛ ɔ ti viɲi bo’n niɔn. Yɛ i sɔnnzɔnfuɛ’m be ti viɲi’n i sama mun. (Zan 15:5) Ɲanndra sɔ nun’n, viɲi’n i mma’m be ti jasin fɛ mɔ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be bo’n i nzɔliɛ. Zezi seli i akoto mun kɛ: “Sɛ an yo kɛ waka sama b’ɔ su kpanngban sa’n, [...] i sɔ’n nun yɛ n Si’n nyán kɔmin-ɔn.” Sɛ viɲi’n su naan i mma’m be ti kpakpa’n, i tafuɛ’n ɲan kɔmin. I wafa kunngba’n, kɛ e tu e klun e bo jasin fɛ’n, e yo maan Zoova ɲan kɔmin.​—Matie 25:20-23.

4. (1) ?Ngue yɛ kɛ e yo’n, Zoova i dunman’n yo sanwun-ɔn? (2) ?Kɛ a wun kɛ a kwla yo maan Zoova ɲan kɔmin’n, wafa sɛ yɛ i sɔ’n yo wɔ-ɔ?

⁴ Ɲanmiɛn i dunman’n ti sanwun. Nán kɛ klɔ sran’m be kwla yo like wie naan Ɲanmiɛn i dunman’n w’a yo sanwun kpa w’a tra laa-ɔ. ?Sanngɛ ngue ti yɛ e se kɛ jasin fɛ mɔ e bo’n ti’n, Ɲanmiɛn dunman yo sanwun-ɔn? Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Ezai seli kɛ: “Anannganman m’ɔ sie mɛn wunmuan’n i kunngba yɛ ɔ fata kɛ amun kisɛ i su-ɔ.” (Ezai 8:13) Ɲanmiɛn i dunman Zoova’n ti i liɛ ngunmin. Kɛ e wun i sɔ liɛ’n i wlɛ, mɔ e uka e wiengu mun mɔ be wun i wlɛ sɔ wie’n, i dunman’n yo sanwun. (Matie 6:9, NW) Kɛ e bo jasin fɛ’n, e kan Zoova i nzuɛn’m be ndɛ. Kpɛkun anannganman nguan mɔ Zoova waan ɔ́ mán sran mun mɛn klanman nun’n, e kɛn i ndɛ wie. Kɛ e yo sɔ’n, sran’m be wun i wlɛ kɛ ndɛ tɛtɛ nga Satan kɛn i Zoova su’n i kwlaa ti ato. (Bo Bolɛ 3:1-5) Biblu’n se kɛ: ‘Kɛ bé yí Zoova i ayɛ bé mɛ́nmɛ́n i mɔ be se kɛ ɔ kwla sa’n kwlaa yo’n i su-ɔ.’ Kɛ e uka sran mun mɔ be wun i sɔ liɛ’n i wlɛ’n, Zoova i dunman’n yo sanwun. (Sa Nglo Yilɛ 4:11) Be flɛ aniaan bian kun kɛ Runi. Ɔ ti atin bofuɛ w’a di afuɛ 16. Ɔ seli kɛ: “Kɛ n wun kɛ Ɲanmiɛn m’ɔ yili like kwlaa’n, ɔ mannin min atin kɛ n yo i lalofuɛ’n, i sɔ’n yo min fɛ dan. I sɔ’n wla min fanngan naan m’an kwla bo jasin fɛ’n titi.”

5. (1) ?Sa nga ti yɛ e bo jasin fɛ’n i nɲɔn su’n yɛle benin? (2) ?Ndɛ benin yɛ Zezi kannin naan i sɔnnzɔnfuɛ’m b’a wun i wlɛ kɛ ɔ fata kɛ be jran kekle-ɔ?

⁵ An kanngan Zan 15:9, 10 nun. Sa nga ti yɛ e bo jasin fɛ’n i nɲɔn su’n, yɛle kɛ e klo Zoova nin Zezi. (Mark 12:30; Zan 14:15) Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ mun kɛ ‘be yo maan ɔ klo be titi.’ ?Ngue ti yɛ Zezi seli be sɔ-ɔ? Ɔ si kɛ, ɔ fata kɛ i sɔnnzɔnfuɛ’m  be jran kekle naan b’a kwla niɛn i ajalɛ’n su. I kpa bɔbɔ’n, Zan 15:4-10 nun’n, Zezi kannin ndɛ sɔ’n kpɛ sunman naan i sɔnnzɔnfuɛ’m be wun i wlɛ kɛ ɔ fata kɛ be jran kekle.

6. ?Ngue yɛ é yó naan Zezi w’a klo e titi-ɔ?

⁶ ?Ngue yɛ é yó naan Zezi w’a klo e titi-ɔ? Maan e yo like ng’ɔ se e kɛ e yo’n. Like nga i bɔbɔ yoli’n, yɛ ɔ se e kɛ e nian su e yo-ɔ. Ɔ seli kɛ: “Kɛ n fa n Si ndɛ’n su sɔ-ɔ, ɔ maan n si kɛ ɔ klo min tititi.” Zezi kleli e ajalɛ Kpa.​—Zan 13:15.

7. ?Sɛ e klo Zoova nin Zezi’n, ngue yɛ é yó-ɔ?

⁷ Zezi kleli kɛ sɛ e ɲin yi i’n, i lɛ nun yɛ ɔ́ wún kɛ e klo i sakpa-ɔ. Ɔ seli kɛ: “Sran ng’ɔ ti min ndɛ’n naan ɔ fa su’n, sran sɔ’n yɛ ɔ klo min-ɔn.” (Zan 14:21) Ndɛ nga Zezi kannin’n, ɔ fin i Si. Ɔ maan, kɛ e bo jasin fɛ mɔ Zezi seli e kɛ e bo’n, e kle kɛ e klo Zoova. (Matie 17:5; Zan 8:28) Sɛ e kle kɛ e klo Zoova nin Zezi’n, be kusu bé kló e titi.

8, 9. (1) ?Sa nga ti yɛ e bo jasin fɛ’n i nsan su’n yɛle benin? (2) ?Ngue ti yɛ sɛ e bu ndɛ ng’ɔ o Ezekiɛl 3:18, 19 nin 18:23 nun’n be su akunndan’n, é bó jasin fɛ’n titi-ɔ?

⁸ Sa nga ti yɛ e bo jasin fɛ’n i nsan su’n, yɛle kɛ Zoova i cɛn dan’n w’a mantan koko. Yɛ e kunndɛ kɛ é bó i jɔ é klé sran mun. Biblu’n se kɛ i sɔ wie yɛ laa Nowe yoli-ɔ. (An kanngan 2 Piɛr 2:5 nun.) Ka naan anannganman su nzue’n w’a tɔ’n, atrɛkpa’n Nowe kan kleli sran mun kɛ Ɲanmiɛn su wa nunnun be mɛn’n. Ndɛ kun mɔ Zezi kannin’n i ti yɛ e kwla se sɔ-ɔ. Ɔ seli kɛ: ‘Blɛ sɔ’n nun’n, kɛ nzue dan’n i tɔlɛ’n ɔ ka kaan ɔ́ jú’n, sran’m be di like, be nɔn nzan, be ja bla nin bian lele fa ju cɛn nga Noe wluli mmeli nun’n. B’a buman like fi akunndan lele nzue dan’n ɔ wa fa be kwlaa ɔli. Kɛ n mɔ n kacili Sran’n n balɛ’n ɔ́ wá yó sɔ-ɔ.’ (Matie 24:38, 39) Kannzɛ bɔbɔ sran’m b’a sieman be su Nowe i nuan bo’n, sanngɛ ɔ kannin ndɛ nga Zoova fa wlɛli i nuan’n titi.

⁹ Andɛ’n, e kan Ɲanmiɛn Sielɛ’n i ndɛ e kle sran mun naan be si like nga Ɲanmiɛn wá yó mán e cɛn wie lele’n. Kɛ Zoova sa’n, e kunndɛ kɛ sran’m be tie ndɛ nga e kan’n naan be “nyan nguan.” (Ezekiɛl 18:23) Kɛ e bo jasin fɛ’n awloawlo’m be nun annzɛ nzra nun’n, e kan e kle sran kpanngban kɛ Ɲanmiɛn Sielɛ’n wá yó maan klunwifuɛ’m be su tranman lɛ kun.​ —Ezekiɛl 3:18, 19; Daniɛl 2:44; Sa Nglo Yilɛ 14:6, 7.

10. (1) ?Sa nga ti yɛ e bo jasin fɛ’n titi’n i nnan su’n yɛle benin? (2) ?Wafa sɛ yɛ Pɔlu nin Silasi be ukali bisua su kpɛn’n niɔn?

¹⁰ Sa nga ti yɛ e bo jasin fɛ’n titi’n i nnan su’n, yɛle kɛ e klo sran mun. (Matie 22:39) Klolɛ mɔ e klo sran mun ti’n, e kan Ɲanmiɛn ndɛ’n e kle be titi. Afin e si kɛ sa wie’m be ti’n, be kwla kaci. Sa kun m’ɔ juli akoto’m be blɛ su’n kle sɔ weiin. Yɛle kɛ cɛn kun’n, sran’m be trali Pɔlu nin Silasi be wlali be bisua Filipu lɔ. Kpɛkun kɔnguɛ afiɛn’n, asiɛ’n kejeli dan kpa. Ɔ maan, bisua anuan’m be tikeli. Kɛ bisua su kpɛn’n wunnin i sɔ’n, ɔ buli i kɛ bisuafuɛ’m be kwlaa b’a fite. I sɔ’n ti, srɛ kunnin i kpa, i waan ɔ́ kún i wun. Sanngɛ, Pɔlu seli i kɛ: “Nán yo ɔ wun like fi.” Bisua su kpɛn’n usali kɛ: “?Nguɛ yɛ ń yó naan m’an fite nun-ɔn?” Pɔlu nin Silasi be tɛli i su kɛ: “Lafi e Min Jésus su, yɛ a nin ɔ osufuɛ mun amún wá fíte nun.”​—Sa Nga Be Yoli’n 16:25-34.

11, 12. (1) ?Ngue yɛ bisua su kpɛn’n i su ndɛ’n, ɔ kle e jasin fɛ bolɛ’n nun-ɔn? (2) ?Ngue ti yɛ a kunndɛ kpa kɛ á bó jasin fɛ’n titi-ɔ?

¹¹ ?Ngue yɛ bisua su kpɛn’n i su ndɛ’n, ɔ kle e jasin fɛ bolɛ’n nun-ɔn? E wunnin kɛ, kɛ asiɛ’n kejeli’n i sin yɛ bisua su kpɛn’n wa kunndɛli kɛ be ukɛ i-ɔ. I wafa kunngba’n, sran wie mun mɔ laa b’a kunndɛman kɛ bé tíe jasin fɛ’n, sa wie’m be ti’n, andɛ’n be kunndɛ kɛ bé tíe Ɲanmiɛn ndɛ’n. Be nun wie’m be junman’n fili be sa, annzɛ be nin be yi annzɛ be wun be yrali. Wie’m be kusu’n, tukpacɛ m’ɔ kle be yalɛ dan ti’n, be wla boli be wun. Yɛ wie’m be awlɛn su sran wuli. I sɔ’n ti, be usa be wun kosan kpanngban. Wie liɛ’n, be usa kɛ: “?Ngue yɛ ń yó naan m’an fite nun-ɔn?” Blɛ sɔ nun’n, be kunndɛ kpa kɛ bé tíe Ɲanmiɛn ndɛ’n.

¹² Sɛ e mian e ɲin e bo jasin fɛ’n titi’n, e kwla fa Ɲanmiɛn Ndɛ’n e fɔnvɔ be. (Ezai 61:1) Be flɛ aniaan bla kun kɛ Salɔtu. Ɔ ti atin bofuɛ w’a di afuɛ 38. Ɔ seli kɛ: “Andɛ sran’m b’a mlin. Ɔ fata kɛ e mian e ɲin naan e bo jasin fɛ’n e kle be.” Be flɛ aniaan bla kun ekun kɛ Ɛvɔr. Ɔ ti atin bofuɛ w’a di afuɛ 34. Ɔ seli kɛ: “Andɛ’n, sran sunman be wunman be wun fɛ. N kunndɛ kpa kɛ ń úka be. I sɔ’n ti yɛ n mian min ɲin n bo jasin fɛ’n niɔn.” Kɛ mɔ e klo sran mun ti’n, ɔ fata kɛ e bo jasin fɛ’n e kle be titi.

13, 14. (1) ?Ngue yɛ Zan 15:11 kɛn i ndɛ mɔ i ti’n, e kwla bo jasin fɛ’n titi-ɔ? (2) ?Ngue yɛ é yó naan e klun w’a jɔ kɛ Zezi liɛ’n sa-ɔ? (3) ?Aklunjuɛ mɔ e di i jasin fɛ bolɛ’n nun’n ti’n, ngue yɛ e yo-ɔ?

¹³ Kwlaa naan b’a kun Zezi’n, ɔ kannin ninnge wie mun ekun be ndɛ. Ninnge sɔ’m be kwla ukɛ i akoto mun naan b’a kwla yo kɛ waka sama m’ɔ su kpanngban’n sa. ?Ninnge sɔ mun yɛle benin? ?Wafa sɛ yɛ be kwla uka e andɛ-ɔ?

¹⁴ E klun m’ɔ jɔ’n: Jasin fɛ bolɛ’n timan kɛ trɔ sa e ti su. Kɛ Zezi buli viɲi’n i wun ɲanndra’n, i sin’n ɔ seli kɛ sɛ e bo jasin fɛ’n e klun jɔ́ kɛ i liɛ’n sa. (An kanngan Zan 15:11 nun.) Ɲanndra sɔ’n nun’n, Zezi seli kɛ ɔ ti viɲi bo’n yɛ i sɔnnzɔnfuɛ’m be ti viɲi’n i sama mun. Sɛ  viɲi bo’n o i ngunmin naan i sama’m be o be liɛ ngunmin’n, i sama’m bé wú kee. I wafa kunngba’n, sɛ e kunndɛ kɛ e klun jɔ kɛ Zezi liɛ’n sa’n, ɔ fata kɛ e nin i e yo sran wunmuan, yɛ e niɛn i ajalɛ’n su. Yɛle kɛ e yo Ɲanmiɛn i klun sa. (Zan 4:34; 17:13; 1 Piɛr 2:21) Be flɛ aniaan bla kun kɛ Ani. Ɔ ti atin bofuɛ w’a di afuɛ 40 tra su. Ɔ seli kɛ: “Kɛ n bo jasin fɛ’n, n klun jɔ. Ɔ maan, n kunndɛ kɛ ń dí Zoova i junman’n titi.” Aklunjuɛ mɔ e di i jasin fɛ bolɛ’n nun’n ti’n, kannzɛ sran’m be sɔman e nun klanman’n, e bo i titi.​—Matie 5:10-12.

15. (1) ?Ngue yɛ Zan 14:27 kɛn i ndɛ mɔ i ti’n, e ɲan wunmiɛn e bo jasin fɛ’n titi-ɔ? (2) ?Ngue ti yɛ e kwla se kɛ alaje mɔ e di ti’n, e ɲan wunmiɛn e bo jasin fɛ’n titi-ɔ?

¹⁵ Alaje mɔ e di’n. (An kanngan Zan 14:27 nun.) Ka naan b’a tra Zezi’n, nnɔsua nun’n, ɔ seli i akoto mun kɛ: ‘Amún dí alaje kɛ min sa.’ Kɛ e bo jasin fɛ’n titi’n, e di alaje. Afin e si kɛ e yo maan Zoova nin Zezi be klun jɔ. (Jue Mun 149:4; Rɔmfuɛ Mun 5:3, 4; Kolɔsfuɛ Mun 3:15) Be flɛ aniaan bian kun kɛ Ilfu. Ɔ ti atin bofuɛ w’a di afuɛ 45. Ɔ seli kɛ: “Kɛ n bo jasin fɛ’n, n fɛ. Sanngɛ, n wun kɛ n klun jɔ.” Kɛ e wun kɛ e di alaje’n, ɔ yo e fɛ dan!

16. (1) ?Ngue yɛ Zan 15:15 kɛn i ndɛ mɔ i ti’n, e ɲan wunmiɛn e bo jasin fɛ’n titi-ɔ? (2) ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ akoto’m be yo naan b’a kwla yo Zezi i janvuɛ titi-ɔ?

¹⁶ E janvuɛ kpa kun. Kɛ Zezi seli i akoto’m be kɛ ɔ klo kɛ be klun jɔ’n, i sin’n ɔ kannin sa nga ti yɛ ɔ fata kɛ be klo be wiengu’n i ndɛ. (Zan 15:11-13) Ɔ seli be kɛ be ti i janvuɛ. Nanwlɛ, sran ng’ɔ ti Zezi i janvuɛ’n, i liɛ su ye! ?Sanngɛ, ngue yɛ ɔ fata kɛ akoto’m be yo naan b’a kwla yo Zezi i janvuɛ titi-ɔ? Zezi seli be kɛ: ‘An wɔ naan an ko yo kɛ waka sama m’ɔ su’n sa.’ (An kanngan Zan 15:14-16 nun.) Yɛle kɛ maan be bo jasin fɛ’n titi. Blɛ kun nun’n, Zezi seli i akoto mun kɛ, ‘be wɔ naan be kan kle sran’m be kɛ Ɲanmiɛn i sielɛ blɛ’n w’a mantan.’ (Matie 10:7) I sɔ’n ti’n, ka naan b’a kun i’n, kɔnguɛ’n, ɔ wlɛli i sɔnnzɔnfuɛ’m be fanngan naan be tra be awlɛn be bo jasin fɛ’n. (Matie 24:13; Mark 3:14) Zezi si kɛ i sɔ yolɛ’n su yoman pɔpɔ be sa nun. Sanngɛ, ɔ si kɛ like kun ekun ti’n, be kwla bo jasin fɛ’n, yɛ be kwla yo i janvuɛ titi. ?Like sɔ’n yɛle benin?

17, 18. (1) ?Ngue yɛ Zan 15:7 kɛn i ndɛ mɔ i ti’n, Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be kwla bo jasin fɛ’n titi-ɔ? (2) ?Wafa sɛ yɛ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be ɲannin su ye-ɔ? (3) ?Ngue yɛ maan e kwla yo kɛ waka sama m’ɔ su’n sa titi-ɔ?

 ¹⁷ Ɲanmiɛn tɛ e srɛlɛ’m be su. Zezi seli kɛ: “Like nga an klo i’n, an se Nyanmiɛn, ɔ́ fá mán amun.” (Zan 15:7, 16) Ndɛ sɔ mɔ Zezi kannin’n, ɔ wlɛli i akoto’m be fanngan kpa. * (An nian nzɔliɛ’n i su ndɛ’n.) Zezi i akoto’m be siman kɛ i kpɔfuɛ’m be su w’a kun i. Sanngɛ, sɛ Zezi wu’n, be su kaman lɛ sa ngbɛn. Zoova tɛ́ be srɛlɛ’n su, kpɛkun ɔ́ úka be naan b’a kwla bo jasin fɛ’n. I sɔ kusu yɛ Zoova yoli-ɔ. Kɛ Zezi wuli’n, i akoto’m be srɛli Zoova kɛ ɔ wla be yakpa. Zoova tɛli be srɛlɛ’n su.​—Sa Nga Be Yoli’n 4:29, 31.

¹⁸ Andɛ kusu’n, kɛ e tra e awlɛn e bo jasin fɛ’n, e yo Zezi i janvuɛ titi. Sɛ jasin fɛ bolɛ’n ti kekle e sa nun naan e srɛ Zoova’n, e kwla lafi su kɛ ɔ́ úka e. (2 Korɛntfuɛ Mun 4:7) Kɛ mɔ Zoova tɛ e srɛlɛ’m be su, mɔ Zezi kusu’n ti e janvuɛ ti’n, e kwla yo kɛ waka sama m’ɔ su’n sa titi.​—Zak 1:17.

19. (1) ?Ngue ti yɛ e bo jasin fɛ’n titi-ɔ? (2) ?Ngue ti yɛ e ɲan wunmiɛn e bo jasin fɛ’n titi-ɔ?

¹⁹ Like nga ti yɛ e bo jasin fɛ’n, e kannin be nun nnan be ndɛ like suanlɛ nga nun. Yɛle kɛ, e kunndɛ kɛ é mánmán Zoova naan i dunman’n yo sanwun. E klo Zoova nin Zezi. E klo sran. Yɛ e kunndɛ kɛ é bó Zoova i cɛn dan’n i jɔ. Asa ekun’n, e kannin like nga ti yɛ e ɲan wunmiɛn e bo jasin fɛ’n titi’n, be nun nnan be ndɛ. Yɛle kɛ e klun jɔ, e di alaje, Zezi ti e janvuɛ, kpɛkun Zoova tɛ e srɛlɛ’n su. Yɛ e kunndɛ kɛ é dí junman sɔ mɔ Ɲanmiɛn fa mannin e’n lele é guɛ́ i ti nin i bo. Nanwlɛ, kɛ Zoova wun kɛ e ti kɛ ‘waka sama b’ɔ su kpanngban’n sa’n,’ i klun jɔ dan!