1, 2. (a) ?Kɛ siɛ nin niɛn wie’m be wun kɛ be wa’n kunndɛ kɛ be yo i batɛmun’n, wafa sɛ yɛ i sɔ’n yo be-ɔ? (b) Be nga be kunndɛ kɛ be yo be batɛmun’n, be usa be sɛ be fali be wun mannin Zoova o. ?Ngue ti yɛ be usa be sɔ-ɔ? (An nian foto ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)

BE FLƐ talua kun kɛ Maria. Aɲia dan kun bo’n, ɔ nin sran wie mɔ be su wa yo be batɛmun’n, be jasoli nglo. Aniaan ng’ɔ yiyili batɛmun yolɛ’n i su ndɛ’n nun’n, ɔ usali be kosan nɲɔn. Be tɛli su kekle kpa. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nn Maria i si nin i nin be ti lɛ, be niɛn i siin. I sin’n, be yoli Maria i batɛmun.

² Nanwlɛ, kɛ Maria fɛli i wun mannin Zoova mɔ be yoli i batɛmun’n, ɔ yoli i si nin i nin be fɛ dan. Sanngɛ, kwlaa naan b’a yo i batɛmun’n, i nin’n kokoli kan. Ɔ usɛli i wun kɛ: ‘?Maria w’a ju kɛ be yo i batɛmun? ?Ɔ timan bakan ngboko? ?Ɔ wun i wlɛ kɛ ajalɛ cinnjin yɛ ɔ su fa-ɔ? ?Ɔ fata kɛ ɔ minndɛ kan naan b’a yo i batɛmun?’ Kɛ siɛ nin niɛn sunman be wun kɛ be mma’m be kunndɛ kɛ be yo be batɛmun’n, be koko kɛ ngalɛ’n sa wie. (Akunndanfuɛ’n 5:4) Afin, ajalɛ cinnjin kpafuɛ nga  sran kun kwla fa’n, yɛle kɛ ɔ fɛ i wun man Zoova naan be yo i batɛmun.—An nian kuku nga be flɛ i kɛ “ ?A fali ɔ wun mannin Zoova?” i nun.

3, 4. (a) ?Wafa sɛ yɛ akoto Piɛli kleli kɛ batɛmun yolɛ’n ti cinnjin dan-ɔn? (b) ?Ngue ti yɛ Piɛli seli kɛ mmeli mɔ Nowe boboli’n ti batɛmun’n i nzɔliɛ-ɔ?

³ Akoto Piɛli kleli kɛ batɛmun nga be yo sran kun’n, ɔ ti kɛ mmeli nga Nowe boboli’n sa. Ɔ seli kɛ: “Like sɔ’n ti batɛmun m’ɔ maan amu’an ɲan amun ti andɛ’n i nzɔliɛ.” “Like sɔ’n” mɔ Piɛli kɛnnin i ndɛ’n yɛle mmeli nga Nowe boboli’n. (An kanngan 1 Piɛr 3:20, 21 * nun.) (An nian nzɔliɛ’n i su ndɛ’n.) Kɛ sran’m be wunnin kɛ Nowe su bobo mmeli’n, be wunnin i wlɛ kɛ ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ yó Ɲanmiɛn i klun sa. Junman nga Zoova fa mɛnnin i’n, ɔ niannin nun dili i sɛsɛsɛ. Nowe lafili Zoova su. I sɔ’n ti, kɛ anannganman su nzue’n tɔ́’n, Zoova deli i nin i awlofuɛ mun. ?Ngue yɛ ndɛ nga Piɛli kannin’n, ɔ kle e-ɔ?

⁴ Kɛ sran’m be wunnin mmeli’n, be wunnin i wlɛ kɛ Nowe lafi Ɲanmiɛn su sakpa. I wafa kunngba’n, kɛ be yo sran kun i batɛmun’n, i wiengu’m be wun kɛ ɔ fɛli i wun mannin Ɲanmiɛn naan ɔ lafi Klist su. Be nga be yo be batɛmun’n, be ɲin yi Ɲanmiɛn, yɛ be yo like kwlaa ng’ɔ se be kɛ be yo’n. Kɛ anannganman su nzue’n tɔ́’n, Zoova deli Nowe. I wafa kunngba’n, kɛ Zoova wá núnnún klunwifuɛ mun’n, ɔ́ dé i sufuɛ nga be yoli be batɛmun mɔ be nin i nanti klanman’n. (Mark 13:10; Sa Nglo Yilɛ 7:9, 10) I sɔ’n ti, ɔ ti cinnjin kɛ e fa e wun man Zoova naan be yo e batɛmun. Sɛ  sran kun w’a ju kɛ be yo i batɛmun naan ɔ tu sie’n, ɔ cɛman naan w’a ɲanman anannganman nguan.

5. ?Kosan benin mun yɛ é wá tɛ́ be su like suanlɛ nga nun-ɔn?

⁵ Y’a wun i wlɛ kɛ batɛmun yolɛ’n ti cinnjin dan. I sɔ’n ti, like suanlɛ nga nun’n, é wá tɛ́ kosan yɛ’m be su: ?Batɛmun’n i su ndɛ benin yɛ Biblu’n kan-ɔn? ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ sran kun yo naan b’a yo i batɛmun-ɔn? ?Kɛ é klé e mma mun nin sran uflɛ be Biblu’n nun like’n, ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e wla kpɛn su titi kɛ batɛmun yolɛ’n ti cinnjin-ɔn?

6, 7. (a) ?Ngue ti yɛ Zan yoli sran’m be batɛmun-ɔn? (b) ?Wan yɛ i batɛmun mɔ be yoli’n ti i liɛ ngunmin-ɔn? (c) ?Ngue ti-ɔ?

⁶ Sran klikli nga Biblu’n kɛn i ndɛ kɛ ɔ yoli sran’m be batɛmun’n, yɛle Zan m’ɔ ti batɛmun yofuɛ’n. (Matie 3:1-6) ?Ngue ti yɛ sran’m be bali Zan sin naan ɔ yo be batɛmun-ɔn? Sran sɔ’m be wunnin i wlɛ kɛ b’a nantiman Moizi Mmla’n su, yɛ i sɔ’n yoli be nsisɔ. Sran kun ekun mɔ Zan yoli i batɛmun’n, yɛle Ɲanmiɛn i Wa Zezi mɔ fɔ nunmɛn i nun’n. Zezi i batɛmun mɔ be yoli’n ti i liɛ ngunmin. (Matie 3:13-17) Afin, w’a yoman sa tɛ le. Ɔ maan, ɔ nunman nun kɛ ɔ kaci i nzuɛn’n. (1 Piɛr 2:22) ?Yɛ ngue ti yɛ be yoli Zezi i batɛmun-ɔn? Yɛle kɛ, Zezi waan ɔ́ yí i nglo kɛ ɔ bali Ɲanmiɛn i klun sa yolɛ.​—Ebre Mun 10:7.

⁷ Kɛ Zezi boli Ɲanmiɛn ndɛ’n i kanlɛ bo’n, i sɔnnzɔnfuɛ’m be yoli sran wie’m be batɛmun. (Zan 3:22; 4:1, 2) Sran sɔ’m be wunnin i wlɛ kɛ b’a nantiman Moizi Mmla’n su. Yɛ be kacili be nzuɛn’n. I sɔ’n ti yɛ be yoli be batɛmun-ɔn. Sanngɛ kɛ Zezi wuli mɔ Ɲanmiɛn cɛnnin i’n, sa uflɛ ti yɛ be yo be nga be kunndɛ kɛ bé káci i sɔnnzɔnfuɛ’n be batɛmun-ɔn.

8. (a) ?Kɛ Zezi cɛnnin nguan’n, junman cinnjin benin yɛ ɔ mɛnnin i sɔnnzɔnfuɛ mun-ɔn? (b) ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ be yo Klistfuɛ’m be batɛmun-ɔn?

⁸ Kɛ afuɛ 33 nun Zezi cɛnnin nguan’n, ɔ ko kannin ndɛ kleli sran 500 tra su. Atrɛkpa’n, bakanngan’m be o be nun wie. Yɛ atrɛkpa’n, cɛn sɔ nun yɛ ɔ kannin ndɛ nga kleli be-ɔ. Ɔ seli be kɛ: “An wɔ ko kle nvle-nvle’n kwlaa be like maan be kaci n sɔnnzɔnfuɛ, yɛ an yo be batɛm e Si Nyanmiɛn, nin i Wa’n, ɔ nin i Wawɛ’n be dunman nun. Yɛ like kwlaa nga n kleli amun’n, amun kusu an kle be maan be fa su.” (Matie 28:19, 20; 1 Korɛntfuɛ Mun 15:6) Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ mun kɛ be kle sran’m be like naan be kaci i sɔnnzɔnfuɛ wie. Sran kwlaa ng’ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ fɛ́ i ti wlɛ́ i “kɔmin su waka’n” i bo’n, yɛle kɛ ɔ́ káci i sɔnnzɔnfuɛ’n, ɔ fata kɛ be yo i batɛmun. (Matie 11:29, 30) Sran ng’ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ sú Ɲanmiɛn kɛ ɔ nin i fata’n sa naan Ɲanmiɛn klun jɔ i wun’n, ɔ fata kɛ ɔ wun i wlɛ weiin kɛ Ɲanmiɛn kpali Zezi kɛ ɔ yo i klun sa. I liɛ’n, be kwla yo i batɛmun. Batɛmun sɔ’n yɛ ɔ ti Ɲanmiɛn liɛ’n su-ɔ. Biblu’n nun ndɛ sunman be kle kɛ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ klikli’m be wunnin i wlɛ kɛ batɛmun yolɛ’n ti cinnjin. I sɔ’n ti, b’a seman kɛ bé mínndɛ lele naan b’a yo be batɛmun.​—Sa Nga Be Yoli’n 2:41; 9:18, 19; 16:14, 15, 32, 33.

9, 10. ?Ngue yɛ Etiopi bian’n nin Sɔlu be batɛmun mɔ be yoli’n, ɔ kle e-ɔ?

⁹ An kanngan Sa Nga Be Yoli’n 8:35, 36 nun. Cɛn kun’n, Etiopi bian kun ɔli Ɲanmiɛn sulɛ Zerizalɛmun. Kɛ ɔ́ sɛ́ i sin kɔ́ i klɔ’n, Zoova i anzi’n sunmannin Filipu kɛ ɔ ko bo jasin fɛ’n kle i. Filipu ko kannin  “Jésus i jasin fɛ’n” kleli i. Etiopi bian’n wunnin i wlɛ kɛ ɔ fata kɛ ɔ lafi e Min Zezi su. Asa ekun’n, ɔ wunnin i wlɛ kɛ Zoova kunndɛ kɛ be yo be nga be waan bé káci Klistfuɛ’n be batɛmun. I sɔ’n ti, w’a sisimɛn i bo, be yoli i batɛmun.

¹⁰ Sran kun ekun m’ɔ wunnin i wlɛ kɛ batɛmun’n ti like cinnjin’n, yɛle Zuifu bian kun mɔ be flɛ i kɛ Sɔlu’n. Zuifu’m be fali be wun mannin Zoova. Sanngɛ b’a yoman Zoova i klun sa. I sɔ’n ti, Zoova yili i sa be nvle’n su. Sanngɛ, Sɔlu buli i titi kɛ wafa nga Zuifu’m be su Ɲanmiɛn’n yɛ ɔ ti kpa-ɔ. I sɔ’n ti’n, ɔ kleli Klistfuɛ’m be yalɛ dan. Cɛn kun’n, Zezi mɔ Ɲanmiɛn cɛnnin i’n, ɔ kan ndɛ ɲanmiɛn su lɔ kleli Sɔlu. I sin’n, kɛ Klistfuɛ kun mɔ be flɛ i kɛ Ananiasi’n ɔli i ye yolɛ’n, ɔ sɔli i nun klanman. Biblu’n se kɛ: “Ɔ jaoli naan b’a yo i batɛm.” (Sa Nga Be Yoli’n 9:17,19; Galasifuɛ Mun 1:14) Kɛ Sɔlu wunnin i wlɛ kɛ Ɲanmiɛn kpali Zezi kɛ ɔ yo i klun sa’n, be osu kunngba nun lɛ’n, be yoli i batɛmun. Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, be wa flɛli i kɛ akoto Pɔlu.​—An kanngan Sa Nga Be Yoli’n 22:12-16 nun.

11. (a) ?Ngue ti yɛ andɛ’n, be nga e kle be Biblu’n nun like’n be kunndɛ kɛ be yo be batɛmun-ɔn? (b) ?Kɛ be yo sran kun i batɛmun’n, i sɔ’n yo e sɛ?

¹¹ Andɛ’n, be nga be suan Biblu’n nun like’n, sɛ be ti oke o, sɛ be ti gbanflɛn annzɛ talua o, like kunngba’n yɛ be yo-ɔ. Kɛ be ko suan Biblu’n nun like mɔ be wun kɛ ɔ ti nanwlɛ’n, be fa be wun man Zoova, yɛ be yo be batɛmun. I kpa bɔbɔ’n, kɛ é yó e aɲia dandan mun’n, like nga aniaan’m be ɲin o i sin kpa’n, yɛle nzra nun ijɔlɛ ng’ɔ kan batɛmun yolɛ’n i ndɛ’n. Kɛ Biblu’n nun like suanfuɛ’m be fa Ɲanmiɛn ndɛ’n su mɔ be yo be batɛmun’n, i sɔ’n yo Zoova i Lalofuɛ’m be fɛ dan. Siɛ nin niɛn’m be kusu, kɛ be mma’m be fa ajalɛ cinnjin sɔ’n, ɔ yo be fɛ wie. Kɛ ɔ fɛ i afuɛ 2016, Sɛptanblu nun lele mɔ afuɛ 2017 nun Utu anglo’n fá wíe’n, be yoli sran 284.000 tra su be batɛmun. (Sa Nga Be Yoli’n 13:48) Sran sɔ’m be wunnin i wlɛ kɛ ɔ ti cinnjin kɛ be yo Klistfuɛ’m be batɛmun. ?Sanngɛ, ngue yɛ ɔ fata kɛ sran kun yo naan b’a yo i batɛmun-ɔn?

12. ?Kwlaa naan b’a yo sran kun i batɛmun’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ ɔ yo-ɔ?

¹² Kwlaa naan b’a yo sran kun i batɛmun’n, ɔ fata kɛ ɔ si Ɲanmiɛn. Like nga ti yɛ Ɲanmiɛn yili klɔ sran nin asiɛ’n, ɔ fata kɛ ɔ si i wie. Yɛ like nga Ɲanmiɛn yoli naan cɛn wie lele sran’m b’a fite nun’n, ɔ fata kɛ ɔ wun i wlɛ. (1 Timote 2:3-6) I sin’n, ɔ fata kɛ ɔ lafi Ɲanmiɛn su. I liɛ’n, ɔ́ yáci sa tɛ’n i yolɛ. Kpɛkun, ɔ́ nánti i mmla’m be su. (Sa Nga Be Yoli’n 3:19) I sɔ’n ti cinnjin. Afin, sɛ sran kun fɛ i wun man Ɲanmiɛn naan ɔ yaciman sa tɛ’n i yolɛ’n, Ɲanmiɛn klun su jɔmɛn i wun. (1 Korɛntfuɛ Mun 6:9, 10) Asa ekun’n, be nga be kunndɛ kɛ bé fá be wun mán Ɲanmiɛn’n, ɔ fata kɛ be tran aɲia’m be bo, be bo jasin fɛ’n titi, yɛ be kle sran’m be like. I sɔ yɛ ɔ fata kɛ sran kwlaa ng’ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ sú Zezi su’n, ɔ yo-ɔ. (Sa Nga Be Yoli’n 1:8) Ɔ fata kɛ be nga be suan Biblu’n nun like’n, be yo i kwlaa sɔ’n ka naan b’a yo be batɛmun.

13. ?Kɛ é klé sran kun i like’n, ngue ti yɛ ɔ fataman kɛ e wla fi batɛmun yolɛ’n i ndɛ’n su-ɔ?

¹³ Wienun-ɔn, e su uka e wa kun, annzɛ Biblu’n nun like suanfuɛ kun naan ɔ yo ninnge nga e boboli be su lɛ’n. I lɛ nun’n, nán e wla fi su kɛ be nga be kunndɛ kɛ bé yó Zezi i sɔnnzɔnfuɛ sakpa’n, ɔ fata kɛ be yo be batɛmun. I liɛ’n, sɛ ɔ ju kɛ e yiyi nun e kle i weiin kɛ ɔ ti cinnjin kɛ ɔ fɛ i wun man Zoova naan be yo be batɛmun’n, ɔ su yoman kekle e sa nun. Afin, e kunndɛ kɛ e mma mun nin be nga e kle be Biblu’n nun like’n, be su Ɲanmiɛn be wɔ be ɲrun naan be yo be batɛmun.

14. ?Ngue ti yɛ ɔ fataman kɛ e mian sran kun kɛ ɔ fɛ i wun man Ɲanmiɛn naan be yo i batɛmun-ɔn?

¹⁴ Zoova mianman sran fi kɛ ɔ su i. (1 Zan 4:8) I sɔ’n ti, ɔ fataman kɛ sran kun miɛn i wa’n, annzɛ Biblu’n nun like suanfuɛ kun kɛ ɔ fɛ i wun man Ɲanmiɛn naan be yo i batɛmun. Kɛ é klé sran kun i Biblu’n nun like’n, maan e yiyi nun e kle i kɛ ɔ ti cinnjin kɛ ɔ fɛ i wun mantan Zoova. I liɛ’n, sɛ ɔ klo Ɲanmiɛn ndɛ’n sakpa, naan ɔ klo kɛ ɔ́ yó like nga Klistfuɛ’m be yo’n wie’n, ɔ́ fɛ́ i wun mán Ɲanmiɛn naan be yo i batɛmun.​—2 Korɛntfuɛ Mun 5:14, 15.

15, 16. (a) ?Sran kun i afuɛ’n yɛ be nian naan b’a se kɛ w’a ju batɛmun yolɛ-ɔ?An yiyi nun. (b) ?Kannzɛ be yoli sran kun i batɛmun Ɲanmiɛn sulɛ wafa kun nun laa’n, ngue ti yɛ ɔ fata kɛ be yo i batɛmun uflɛ naan w’a kaci Zoova i Lalofuɛ-ɔ?

¹⁵ Nán sran kun i afuɛ’n yɛ be nian naan b’a se kɛ w’a ju batɛmun yolɛ-ɔ. Afin, sran ngba timan kun. Biblu’n nun like suanfuɛ wie’m be nanti Ɲanmiɛn ndɛ’n su ndɛndɛ tra wie mun. Be nga be yo be batɛmun’n, be nun kpanngban be ti gbanflɛn kan annzɛ talua kan. Kpɛkun, be su Zoova lele be  fa yo oke. Sanngɛ sran wie’m be liɛ’n, kɛ bé súan Biblu’n nun like mɔ bé yó be batɛmun’n, nn be ti oke. Sran sɔ’m be nun wie mun bɔbɔ be le afuɛ 100 tra su.

¹⁶ Be yoli bla kun m’ɔ suan Biblu’n nun like’n, i batɛmun Ɲanmiɛn sulɛ wafa wie’m be nun laa. I sɔ’n ti, ɔ usali sɛ ɔ ti cinnjin kɛ be yo i batɛmun ekun o. Aniaan ng’ɔ kle i like’n fɛli i ɲin sieli i Biblu’n nun ndɛ mma wie’m be su. Kɛ bla’n wunnin like nga Biblu’n kle’n i wlɛ’n, be yoli i batɛmun. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nn ɔ su wa ɲan afuɛ 80. ?Ngue yɛ i sɔ’n kle e-ɔ? Yɛle kɛ, sɛ sran kun kunndɛ kɛ Zoova klun jɔ i wun’n, ɔ fata kɛ ɔ si ndɛ nanwlɛ’n naan b’a yo i batɛmun. Ɔ maan, kannzɛ be yoli sran kun i batɛmun Ɲanmiɛn sulɛ wafa ng’ɔ timan su’n nun laa’n, ɔ fata kɛ be yo i batɛmun uflɛ naan w’a kaci Zoova i Lalofuɛ.​—An kanngan Sa Nga Be Yoli’n 19:3-5 nun.

17. ?Sran kun i batɛmun yolɛ cɛn nun’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ ɔ bu su akunndan-ɔn?

¹⁷ Kɛ be yo sran kun i batɛmun’n, i klun jɔ. Sanngɛ cɛn sɔ nun’n, ɔ fata kɛ ɔ bu batɛmun nin i wun m’ɔ fa mannin Zoova’n, i su akunndan kpa. Afin, sran ng’ɔ kaci Klistfuɛ’n, ɔ fata kɛ ɔ miɛn i ɲin kpa naan w’a kwla yo Zoova i klun sa. Ɔ fata kɛ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be wun i wlɛ kɛ ‘olɛ nga be o lɛ’n, nán be bɔbɔ be olɛ yɛ be wo-ɔ, sanngɛ sran ng’ɔ wuli b’ɔ cɛnnin’n ti’n, i dunman nun yɛ be wo-ɔ.’​—2 Korɛntfuɛ Mun 5:15; Matie 16:24.

18. ?Kosan benin mun yɛ é wá tɛ́ be su like suanlɛ ng’ɔ bɛ i sin’n nun-ɔn?

¹⁸ Like suanlɛ nga kleli e kɛ, kɛ sran kun fa ajalɛ kɛ ɔ́ káci Klistfuɛ’n, ɔ timan aɔwi ndɛ. I sɔ’n ti yɛ Maria i nin’n usɛli i wun kosan nga e boli be su ndɛ kpɔlɛ klikli nun’n niɔn. Sɛ e ti siɛ annzɛ niɛn’n, e kwla usa e wun kɛ: ‘?Min wa’n w’a ju kɛ be yo i batɛmun? ?Min wa’n si Zoova kpa, ɔ maan ɔ kwla fɛ i wun mɛn i kɛ ɔ́ yó i klun sa? ?Ɔ fata kɛ min wa’n di suklu dan, yɛ ɔ ɲan junman naan b’a yo i batɛmun? ?Sɛ be yo i batɛmun naan i sin’n ɔ yo sa tɛ nin?’ Like suanlɛ ng’ɔ bɛ i sin’n nun’n, é wá tɛ́ kosan sɔ’m be su. Kpɛkun, wafa ng’ɔ fata kɛ siɛ nin niɛn’m be bu batɛmun’n é wá kɛ́n i ndɛ.