Kɔ i nun ndɛ'n su trele

Kɔ like ng'ɔ o fluwa'n nun'n su trele

Fɔ mɔ Zoova tu e’n kle kɛ ɔ klo e

Fɔ mɔ Zoova tu e’n kle kɛ ɔ klo e

“[Zoova] tu be nga ɔ klo be’m be fɔ, yɛ be nga ɔ bu be i wa’n, ɔ fa nyantiaan bo be.”​—EBRE MUN 12:6.

JUE: 123, 86

1. ?Fɔ tulɛ’n, i su ndɛ benin yɛ Biblu’n kan-ɔn?

?WAFA sɛ yɛ e bu fɔ tulɛ’n niɔn? Sran sunman be bu i kɛ fɔ tulɛ’n yɛle sran ng’ɔ yoli sa’n i like yaya yolɛ. Sanngɛ, nɛ́n i sɔ ngunmin-ɔn. Biblu’n kle kɛ sɛ be tu e fɔ’n, ɔ ti kpa. Wie liɛ’n, kɛ Biblu’n kán fɔ tulɛ’n i ndɛ’n, ɔ kan akunndan nin ngwlɛlɛ, nin klolɛ, ɔ nin nguan’n be ndɛ wie. (Nyanndra Mun 1:2-7; 4:11-13) Zoova klo e ti yɛ ɔ tu e fɔ-ɔ. Ɔ kunndɛ kɛ e ɲan anannganman nguan. (Ebre Mun 12:6) Wie liɛ’n, wafa nga Zoova tu sran fɔ’n, ɔ yo ya. Sanngɛ, ɔ yomɛn i klunwi su. Blɛ sunman’n, kɛ be se kɛ be tu sran kun fɔ’n, yɛle kɛ be kle i like. I sɔ yɛ siɛ nin niɛn nga be klo be mma mun’n, be yo-ɔ.

2, 3. ?Fɔ tulɛ’n i wafa wie mun yɛle benin? (An nian foto ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)

2 Cɛn kun’n, bakan kun mɔ be flɛ i kɛ Jonin’n su bo balɔn be sua lɔ. I nin’n seli i kɛ: “Jonin, ɔ fataman kɛ a bo balɔn sua’n nun wa. A kwla saci like wie.” Sanngɛ, w’a tieman ndɛ nga i nin kannin’n. Balɔn’n finnin sɛ kun mɔ flɛli o nun’n, kpɛkun sɛ’n ɔ boli. ?Ngue yɛ Jonin i nin’n yoli-ɔ? Ɔ kannin sa nga ti yɛ like nga Jonin yoli’n ti tɛ’n i ndɛ kleli i. Ɔ kunndɛ kɛ i wa’n wun i wlɛ kɛ atin nga be kle i’n ɔ ti atin kpa, naan ɔ fata kɛ i ɲin yi i si nin i nin. Jonin i nin’n kunndɛ kɛ i wa’n wun afɔtuɛ ng’ɔ́ mɛ́n i’n i wlɛ’n. I sɔ’n ti, ɔ deli balɔn’n, yɛ ɔ fa fiali. Ɔ dili le nɲɔn kun. I sɔ’n w’a yoman Jonin i fɛ. Sanngɛ, ɔ wunnin i wlɛ kɛ sɛ i ɲin yimɛn i si nin i nin’n, i bo su guaman kpa mɛnmɛn i.

3 E mɔ e ti Klistfuɛ’n, e ti Ɲanmiɛn i awlo’n nunfuɛ wie. (1 Timote 3:15) Zoova ti e Si. I sɔ’n ti yɛ ɔ le atin kle e like ng’ɔ ti kpa nin ng’ɔ ti tɛ’n niɔn. Kpɛkun, sɛ e ɲin yimɛn i’n, ɔ le atin tu e fɔ. Asa ekun’n, kɛ e yo sa ng’ɔ timan kpa mɔ i bo gua tɛ’n, e wun i wlɛ kɛ Zoova i mmla’m be su nantilɛ’n ti kpa. (Galasifuɛ Mun 6:7) Ɲanmiɛn klo e kpa. Ɔ kloman kɛ e wun e ɲrun.​—1 Piɛr 5:6, 7.

4. (a) ?Wafa sɛ yɛ Zoova kunndɛ kɛ e tu sran fɔ-ɔ? (b) ?Kosan benin mun yɛ é wá tɛ́ be su like suanlɛ nga nun-ɔn?

4 Kɛ e fa Ɲanmiɛn Ndɛ’n e tu sran kun fɔ’n, ɔ ɲan su ye dan. I wie yɛle kɛ, Biblu’n nun like suanfuɛ nin e mma nga e kle be like’n, be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ. E fa Biblu’n e kle be like naan be wun sa ng’ɔ ti kpa’n i wlɛ, naan ‘be fa like kwlaa nga Zezi kleli e’n su.’ (Matie 28:19, 20; 2 Timote 3:16) I sɔ’n yɛ Zoova kunndɛ kɛ e yo-ɔ. I liɛ’n, be kusu be kwla kle sran uflɛ like naan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ wie. (An kanngan Tit 2:11-14 nun.) I sɔ’n ti, é wá fá e ɲin é síe i kosan cinnjin nsan su: (1) ?Ngue ti yɛ e kwla se kɛ klolɛ mɔ Zoova klo e’n ti yɛ ɔ tu e fɔ-ɔ? (2) ?Ngue yɛ be nga Zoova tuli be fɔ’n be su ndɛ’n kle e-ɔ? (3) ?Kɛ é tú sran kun fɔ’n, wafa sɛ yɛ e kwla nian Zoova nin i Wa’n be ayeliɛ’n su-ɔ?

ƝANMIƐN TU E FƆ KLOLƐ SU

5. ?Ngue ti yɛ fɔ nga Zoova tu e’n kle kɛ ɔ klo e-ɔ?

5 Zoova kle e like, yɛ ɔ tu e fɔ. Afin ɔ klo e. Ɔ kunndɛ kɛ e nin i e afiɛn mantan, naan e ɲan anannganman nguan. (1 Zan 4:16) Ɔ kanman e ndɛ tɛ, yɛ ɔ yoman e finfin naan e bu i kɛ e timan like fi. (Nyanndra Mun 12:18) I kpa bɔbɔ’n, e nzuɛn kpa’n i su yɛ ɔ fɛ i ɲin sie-ɔ. Yɛ ɔ man e atin kɛ e fa e klunklo ajalɛ. Afɔtuɛ nga be o Biblu’n nin e fluwa’m be nun’n, ɔ nin nga e si nin e nin mun, nin asɔnun kpɛnngbɛn’m be man e’n, be kle kɛ Zoova klo e. Asɔnun kpɛnngbɛn’m be nian Zoova i ayeliɛ’n su. Kɛ be sie i nzɔliɛ kɛ sran kun su fa atin tɛ su’n, be tu i fɔ amanniɛn su.​—Galasifuɛ Mun 6:1.

6. ?Kannzɛ be tu e fɔ naan e kwlá diman junman wie mun asɔnun’n nun kun’n, ngue ti yɛ e si kɛ Ɲanmiɛn klo e-ɔ?

6 Wie liɛ’n, kɛ sran kun yo sa tɛ’n, nán afɔtuɛ ngunmin yɛ be mɛn i-ɔ. Sɛ sa ng’ɔ yoli’n ti tɛ dan’n, ɔ su kwlá diman junman wie mun asɔnun’n nun kun. Sɛ i sɔ sa ju sran kun su’n, maan ɔ wun i wlɛ kɛ klolɛ mɔ Zoova klo i’n ti yɛ ɔ tu i fɔ-ɔ. Afin fɔ nga be tuli i ti’n, ɔ kwla wun i wlɛ kɛ ɔ fata kɛ ɔ srɛ Ɲanmiɛn, ɔ suan Biblu’n nun like naan ɔ bu su akunndan kpa tra laa’n. Ɔ maan, ɔ nin Zoova be afiɛn mántan kpa. (Jue Mun 19:8) Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, ɔ kwla di junman ng’ɔ fili i sa’n ekun. Kɛ be tu sran kun asɔnun’n nun bɔbɔ’n, i sɔ’n kle kɛ Zoova klo e. Afin, i nzuɛn tɛ’n su saman asɔnun’n nunfuɛ mun. (1 Korɛntfuɛ Mun 5:6, 7, 11) Kɛ mɔ Ɲanmiɛn tu e fɔ klolɛ su ti’n, sran nga be tu i asɔnun nun’n, ɔ wun i wlɛ kɛ sa ng’ɔ yoli’n ti tɛ dan. Ɔ maan ɔ kwla kaci i nzuɛn’n.​—Sa Nga Be Yoli’n 3:19.

KƐ ZOOVA TU E FƆ’N E ƝAN SU YE

7. (a) ?Wan yɛle Sɛbna? (b) ?Nzuɛn tɛ benin yɛ ɔ yili i nglo-ɔ?

7 Maan e kan sran nɲɔn mɔ Zoova tuli be fɔ’n be ndɛ. I liɛ’n, é wún like nga ti yɛ fɔ tulɛ’n ti cinnjin’n i wlɛ. Sran sɔ’m be nun kun suan Sɛbna. Ɔ ti Izraɛlifuɛ. Yɛ ɔ ti Famiɛn Ezekiasi i blɛ sufuɛ. Kunfuɛ’n suan Graamun. Ɔ ti e blɛ sufuɛ. Yɛ ɔ ti e niaan Klistfuɛ. Sɛbna ti Famiɛn Ezekiasi i awlo lɔ “like su nianfuɛ.” Ɔ le ɲrun kpa. (Ezai 22:15) Sanngɛ, Sɛbna wa tuli i wun. Ɔ kunndɛli kɛ ɔ́ yó ninnge wie mun naan sran’m be se kɛ ɔ ti sran dan. Ɔ kpɛli i asieliɛ kunman’n oka kun su yɛbuɛ buɛ’n nun. Yɛ “kakaklolo nglanmannglanman mun” be su yɛ ɔ fuli-ɔ.​—Ezai 22:16-18.

Sɛ e kan e wun ase naan e kaci e nzuɛn’n, Zoova yrá e su. (An nian ndɛ kpɔlɛ 8-10 nun.)

8. (a) ?Wafa sɛ yɛ Zoova tuli Sɛbna i fɔ-ɔ? (b) ?Wafa sɛ yɛ i bo guali-ɔ?

8 Sɛbna klo dunman. I sɔ’n ti’n, Ɲanmiɛn fɛli i junman’n mannin bian kun mɔ be flɛ i kɛ Eliakimun’n. (Ezai 22:19-21) Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nn Sankeribu m’ɔ ti Asiri famiɛn’n w’a gugu kɛ ɔ́ kó tɔ́ Zerizalɛmun klɔ’n su. I sin’n, Sankeribu sunmɛnnin i sran wie mun. Sran sɔ’m be nin sonja kpanngban kpa be ko wlali Zuifu’m be srɛ, naan Famiɛn Ezekiasi fɛ i wun man. (2 Famiɛn Mun 18:17-25) Ezekiasi kusu sunmannin Eliakimun nin sran nɲɔn naan be ko tie ndɛ nga Sankeribu i sran’m be bɛli i kanlɛ’n. Sɛbna o be nga be ɔli’n, be nun wie. Ɔ ti fluwa klɛfuɛ siɛn’n. I sɔ’n kle kɛ atrɛkpa’n, Sɛbna wa kɛnnin i wun ase. Junman ng’ɔ di i siɛn’n ti’n, ɔ leman ɲrun kɛ laa’n sa. Sanngɛ, w’a faman ya, ɔ sɔli nun klanman. Sɛbna i su ndɛ’n man e afɔtuɛ nsan.

9-11. (a) ?Afɔtuɛ benin mun yɛ Sɛbna i su ndɛ’n man e-ɔ? (b) ?Kɛ a bu fɔ nga Zoova tuli Sɛbna’n i akunndan’n, wafa sɛ yɛ i sɔ’n yo wɔ-ɔ?

9 Afɔtuɛ klikli nga Sɛbna i su ndɛ’n man e’n, ɔ o Nyanndra Mun 16:18 nun. Ɔ se kɛ: “Be nuan dilɛ’n yi be ase.” Wienun-ɔn, e di junman cinnjin wie mun asɔnun’n nun’n. I sɔ’n ti, aniaan’m be kwla bu i kɛ e le ɲrun tra be. ?I lɛ nun’n, é klé kɛ e ti wun ase kanfuɛ? ?Ɔ́ trán e klun titi kɛ like kwlaa nga e si i yo’n, ɔ nin sa kpa kwlaa nga e yo’n, Zoova fanngan nun ti yɛ e kwla yo be-ɔ? (1 Korɛntfuɛ Mun 4:7) Akoto Pɔlu seli kɛ: “Ń sé amun kwlakwla kɛ nán an bu amun wun sran dan tra wafa nga an ti’n su, sanngɛ [...] maan amun si wafa nga amun ti’n.”​—Rɔmfuɛ Mun 12:3.

10 I nɲɔn su’n yɛle kɛ, ndɛ nga Zoova kan kleli Sɛbna’n, ɔ kle kɛ Zoova si kɛ Sɛbna kwla kaci i nzuɛn’n. (Nyanndra Mun 3:11, 12) Ndɛ sɔ’n kwla wla aniaan nga be junman nga be di i asɔnun’n nun, annzɛ anuannzɛ’n nun’n fili be sa’n, be fanngan. Yɛle kɛ nán be fa ya. Sanngɛ, maan be tu be klun be su Zoova titi. Yɛ maan be wun i wlɛ kɛ klolɛ mɔ Zoova klo be’n, i ti yɛ ɔ tuli be fɔ-ɔ. Sran kwlaa ng’ɔ kɛn i wun ase’n, Zoova yo i ye. (An kanngan 1 Piɛr 5:6, 7 nun.) Sɛ e lo e wun man Zoova naan ɔ tu e fɔ’n, e nzuɛn’n yó kpa. Kpɛkun, ɔ́ fá e dí i junman’n.

11 I nsan su’n, yɛle wafa nga Zoova tuli Sɛbna i fɔ’n. Kɛ sran kun yo sa tɛ’n, wafa nga Zoova tu i fɔ’n, ɔ kle kɛ Zoova kpɔ sa tɛ’n. Sanngɛ i sɔ’n kle ekun kɛ Zoova klo sran sɔ’n. Sran’m be nzuɛn kpa’n, i su yɛ Zoova fɛ i ɲin sie-ɔ. Siɛ nin niɛn mun, ɔ nin asɔnun kpɛnngbɛn mun, maan amun nian wafa nga Zoova tu sran fɔ’n su.​—Zid 22, 23.

12-14. (a) ?Kɛ Zoova tu sran wie’m be fɔ’n, ngue yɛ be yo-ɔ? (b) ?Wafa sɛ yɛ Ɲanmiɛn Ndɛ’n ukali aniaan kun naan w’a kaci i nzuɛn’n niɔn? (c) ?I su ye benin yɛ ɔ ɲɛnnin i-ɔ?

12 Aniaan wie’m be liɛ’n, kɛ be tu be fɔ’n, kpɛkun b’a fa ya. Be baman aɲia’m be bo kun, yɛ be yaci Zoova sulɛ. (Ebre Mun 3:12, 13) E kwla uka aniaan sɔ mun. Maan e kan sa ng’ɔ juli Graamun su’n i ndɛ. Be tuli i asɔnun’n nun. Kɛ ɔ cɛli kan’n, ɔ wa suli Zoova ekun. Sanngɛ i sin’n, ɔ yacili jasin fɛ’n i bolɛ. Kpɛkun, w’a ɔman aɲia’m be bo kun. Asɔnun kpɛnngbɛn kun wa trali Graamun i janvuɛ. Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, Graamun seli asɔnun kpɛnngbɛn’n kɛ ɔ kle i Biblu’n nun like.

13 Asɔnun kpɛnngbɛn’n seli kɛ: “Laa’n, Graamun tu i wun. Ɔ kan asɔnun kpɛnngbɛn nga be tuli i asɔnun’n nun’n, be wun ndɛ tɛtɛ. I sɔ’n ti’n, i klikli nun’n, e nin i e kokoli Biblu’n nun ndɛ mma nga be kan wun tulɛ ndɛ’n be su yalɛ. Kpɛkun kɛ sran kun tu i wun’n, wafa nga bo gua mɛn i’n e kɛnnin i ndɛ wie. Graamun niannin Ɲanmiɛn Ndɛ’n m’ɔ ti kɛ niannun sa’n i nun kpa. Kpɛkun, ɔ wunnin kɛ i nzuɛn’n timan kpa. Ɔ wunnin i wlɛ kɛ i wun tulɛ’n ti’n, ɔ wunman kɛ i wiengu’m be wun ndɛ tɛtɛ kanlɛ’n ti tɛ. I sɔ’n ti, ɔ kacili i nzuɛn’n ndɛndɛ kpa. Ɔ boli aɲia’m be bo kɔlɛ bo ekun. Ɔ wa boli i ɲin ase suannin Ɲanmiɛn Ndɛ’n kpa. Yɛ ɔ wa srɛli Ɲanmiɛn titi. Asa ekun’n, ɔ wa niɛnnin i awlobofuɛ’m be lika kpa. I sɔ’n ti’n, i yi nin i mma’m be klun wa jɔli dan.”​—Lik 6:41, 42; Zak 1:23-25.

14 Asɔnun kpɛnngbɛn’n seli ekun kɛ: “Cɛn kun’n, Graamun kannin ndɛ kun kleli min. I ndɛ sɔ’n yoli min fɛ kpa. Ɔ seli min kɛ, ‘ɔ si ndɛ nanwlɛ’n w’a cɛ kan, yɛ ɔ yoli atin bofuɛ bɔbɔ. Sanngɛ blɛ li yɛ ɔ kwla se kɛ ɔ klo Zoova-ɔ.’” W’a cɛmɛn, kpɛkun be mɛnnin i junman asɔnun’n nun. Be seli i kɛ ɔ fa towa man aniaan nga be tɛ kosan’m be su’n. I sɔ’n yoli i fɛ kpa. Asɔnun kpɛnngbɛn’n seli kɛ: “I ndɛ’n kle min kɛ, kɛ sran kun kɛn i wun ase m’ɔ sɔ afɔtuɛ nga be mɛn i’n nun’n, Zoova yrɛ i su dan.”

MAAN E NIAN ZOOVA NIN ZEZI BE AYELIƐ’N SU

15. ?Sɛ e waan e wiengu’m be sɔ afɔtuɛ nga e man be’n nun klanman’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo-ɔ?

Sɛ e wiengu’m be wun kɛ e ti wun ase kanfuɛ’n, afɔtuɛ nga e man be’n i su falɛ su yoman kekle be sa nun.

15 Sɛ e waan é sí sran’m be like kle’n, ɔ fata kɛ e bɔbɔ e suan like kpa. (1 Timote 4:15, 16) I wafa kunngba’n, sɛ Zoova i junman mɔ e di’n ti’n, ɔ fata kɛ e tu sran kun fɔ’n, maan e yo wun ase kanfuɛ, yɛ e fa atin nga Zoova kle e’n su titi. Sɛ e wiengu’m be wun kɛ e ti wun ase kanfuɛ’n, bé bú e sran, kpɛkun afɔtuɛ nga e man be’n i su falɛ su yoman kekle be sa nun. I lɛ nun’n, Zezi kleli e ajalɛ kpa.

16. ?Like klelɛ nin afɔtuɛ manlɛ’n, i su ajalɛ kpa benin yɛ Zezi kle e-ɔ?

16 Zezi i ɲin yili i Si titi. Blɛ kekle nun bɔbɔ’n, ɔ yoli sɔ. (Matie 26:39) Ɔ kan kleli sran mun kɛ like ng’ɔ kle’n, ɔ finmɛn i bɔbɔ naan ɔ fin i Si. (Zan 5:19, 30) Zezi ti aɲinyiɛfuɛ, yɛ ɔ ti wun ase kanfuɛ. I sɔ’n ti’n, ɔ sili be ng’ɔ kle be like’n, be aunnvuɛ. Be nga be klo Ɲanmiɛn sakpa’n, Zezi i wun yoli be fɛ. (An kanngan Lik 4:22 nun.) Ndɛ nga Zezi kannin’n, ɔ wlali be nga be sa sin w’a bubu be’n, ɔ nin be nga be wla w’a bo’n, be fanngan. (Matie 12:20) Zezi i akoto’m be sili akplowa naan bé sí be nun sran ng’ɔ ti sran dan’n. Sanngɛ, Zezi w’a faman be wun ya. Ɔ mannin be afɔtuɛ amanniɛn su.​—Mark 9:33-37; Lik 22:24-27.

17. ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be yo naan b’a kwla nian asɔnun’n i lika kpa-ɔ?

17 Kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m bé fá Biblu’n bé mán sran kun i afɔtuɛ’n, ɔ fata kɛ be nian ajalɛ nga Zezi kleli’n su. Sɛ be yo sɔ’n, bé klé kɛ be fa atin nga Ɲanmiɛn nin i Wa’n be kle’n su. Akoto Piɛli seli kɛ: “An nian Nyanmiɛn i bua fa b’ɔ fa be mannin amun’n be lika. Nán an yo i mianlɛ su, an yo i kɛ Nyanmiɛn klo kɛ an yo’n sa. Nán an yo i kɛ amún wá nyán like ti, sanngɛ an tu amun klun yo. Nán an tin be nga be fa be mannin amun kɛ an nian be su’n be su, sanngɛ an yo sa ng’ɔ ti kpa’n maan be nian su.” (1 Piɛr 5:2-4) Asɔnun kpɛnngbɛn nga be lo be wun be man Ɲanmiɛn nin Zezi’n, Zoova yra be su. Kpɛkun, ɔ yra asɔnun nunfuɛ’m be su wie.​—Ezai 32:1, 2, 17, 18.

18. (a) ?Ngue yɛ Zoova kunndɛ kɛ siɛ nin niɛn’m be yo-ɔ? (b) ?Wafa sɛ yɛ Zoova uka siɛ nin niɛn mun-ɔn?

18 Siɛ nin niɛn’m be kusu’n, ɔ fata kɛ be nian ajalɛ kunngba sɔ’n su wie. Zoova se siɛ nin niɛn mun kɛ: “Nán an yo sa b’ɔ kun amun mma’m be ya, sanngɛ an ta be kpa e Min’n liɛ’n su, yɛ an tu be fɔ, an kle be ngwlɛlɛ.” (Efɛzfuɛ Mun 6:4) Ɔ ti cinnjin kɛ siɛ nin niɛn’m be kle be mma’m be like, yɛ be tu be fɔ. Nyanndra Mun ndɛ tre 19 i mma 18 se kɛ: “Blɛ nga a bli ɔ wa’n ɔ tɛ yo ye’n, tu i fɔ. Sanngɛ nán fa ya bo i kun i.” Zoova seli siɛ nin niɛn’m be kɛ be tu be mma’m be fɔ. Sɛ b’a nianman nun b’a diman be junman sɔ’n, bé kɛ́n i su ndɛ bé klé Zoova. (1 Samiɛl 3:12-14) Maan siɛ nin niɛn’m be fa Ɲanmiɛn ndɛ’n nin atin nga Ɲanmiɛn wawɛ’n kle be’n su. Yɛ maan be srɛ Zoova kɛ ɔ uka be. I liɛ’n Zoova mán be ngwlɛlɛ, yɛ ɔ́ jrán be sin.​—An kanngan Zak 1:5 nun.

MAAN E SUAN MƐN KLANMAN’N I NUN TRANLƐ

19, 20. (a) ?Kɛ e sɔ fɔ nga Ɲanmiɛn tu e’n nun klanman’n, i su ye benin yɛ e ɲɛn i-ɔ? (b) ?Like suanlɛ ng’ɔ bɛ i sin nun’n, ngue yɛ é kɛ́n i ndɛ-ɔ?

19 Maan e sɔ fɔ nga Zoova tu e’n nun klanman. Yɛ kɛ é tú sran fɔ’n, maan e nian ajalɛ nga Zoova nin Zezi be kle e’n su. Sɛ e yo sɔ’n, é ɲán su ye dan. E awlofuɛ mun nin asɔnun’n nunfuɛ’m be wun jɔ́ be fɔuun, bé wún kɛ e klo be, bé bú be wun sran, yɛ srɛ su kunman be. Fɔundi nga é wá dí i cɛn wie lele’n i kan yɛ ɔ o lɛ-ɔ. (Jue Mun 72:7) E kwla se kɛ e Si Zoova tu e fɔ dɔ nga su naan kɛ ɔ́ wá síe sran mun’n, e nin e wiengu mun e tran fɔuun, e bo yo kun tititi kɛ awlobo kun nunfuɛ sa. (An kanngan Ezai 11:9 nun.) Sɛ e bu i sɔ liɛ’n i akunndan’n, é wún kɛ klolɛ mɔ Zoova klo e’n i ti yɛ ɔ tu e fɔ-ɔ.

20 Like suanlɛ ng’ɔ bɛ i sin nun’n, é wá kán wafa nga siɛ nin niɛn’m be kwla man be mma’m be afɔtuɛ’n i ndɛ. Kpɛkun, wafa ng’ɔ fata e sɔ afɔtuɛ nga asɔnun kpɛnngbɛn’m be man e’n nun’n, é kɛ́n i ndɛ wie. Asa ekun’n, wafa nga e bɔbɔ e kwla tu e wun fɔ’n é fá e ɲin síe su. Kpɛkun, é kán like kun m’ɔ kwla yo ya tra fɔ nga be tu e’n i ndɛ.