1. ?Ngue yɛ siɛ nin niɛn’m be kunndɛ kɛ bé wún i wlɛ ka naan b’a yo be wa kun i batɛmun-ɔn?

BE FLƐ aniaan bla kun kɛ Blɔsɔmun Brandi. Kɛ ɔ kunndɛli kɛ be yo i batɛmun’n, like nga i si nin i nin be yoli’n, ɔ kɛnnin i ndɛ. Ɔ seli kɛ: “N kan kleli min si nin min nin be kpɛ sunman kɛ n kunndɛ kɛ be yo min batɛmun. Be nin min kokoli i sɔ’n su yalɛ anglo kpanngban kpa. Afin, be waan bé nían sɛ n wun ajalɛ cinnjin sɔ mɔ min waan ń fá’n i wlɛ o. Afuɛ 1934, Desanblu i le 31 su’n, be yoli min batɛmun.” Andɛ kusu’n, siɛ nin niɛn’m be kunndɛ kɛ bé úka be mma mun naan be fa ajalɛ ng’ɔ ti kpa’n. Sɛ ba kun w’a ju kɛ be yo i batɛmun naan ɔ te minndɛ’n, ɔ nin Zoova be afiɛn kwla saci. (Zak 4:17) Kwlaa naan b’a yo ba kun i batɛmun’n, siɛ nin niɛn nga be ti akunndanfuɛ’n be nian sɛ be wa’n kwla yo Klist i sɔnnzɔnfuɛ sakpa o.

2. (a) ?Ngue yɛ akpasua sunianfuɛ wie’m be sieli i nzɔliɛ-ɔ? (b) ?Ngue yɛ é wá kɛ́n i ndɛ like suanlɛ nga nun-ɔn?

 ² Akpasua sunianfuɛ wie’m be sieli i nzɔliɛ kɛ gbanflɛn nin talua wie’m be su wa ɲan afuɛ 20, yɛ wie’m b’a ɲan afuɛ 20 tra su, sanngɛ be nin a yoman be batɛmun. Kusu nn, be si nin be nin’m be su Zoova. Blɛ sunman’n, gbanflɛn nin talua sɔ’m be kɔ aɲia’m be bo, be bo jasin fɛ’n, yɛ be se kɛ be ti Zoova i Lalofuɛ. Sanngɛ nn, be nin a faman be wun nin a manman Zoova naan se kɛ bé yó be batɛmun. Wie liɛ’n, be si nin be nin’m be ti yɛ be nin a yoman be batɛmun-ɔn. Afin, be bu i kɛ be mma’m be nin a juman kɛ be yo be batɛmun. I sɔ’n ti, be wlaman be fanngan kɛ be fa be wun man Zoova, naan be yo be batɛmun. Sa nga ti yɛ be wlaman be fanngan’n, é wá kán be nun nnan be ndɛ like suanlɛ nga nun.

3. ?Ngue yɛ Blɔsɔmun i si nin i nin be kunndɛli kɛ bé wún i wlɛ-ɔ?

³ Blɔsɔmun i si nin i nin be waan bé nían sɛ be wa’n i ɲin w’a ti, naan ɔ wun batɛmun’n, i bo kpa o. ?Siɛ nin niɛn mun, ngue yɛ amún yó naan sɛ amun wa’n kwla fɛ i wun man Zoova’n, amun a wun i wlɛ-ɔ?

4. ?Wafa sɛ yɛ siɛ nin niɛn’m be kwla nanti ndɛ ng’ɔ o Matie 28:19, 20 nun’n su-ɔ?

⁴ An kanngan Matie 28:19, 20 nun. Biblu’n seman kɛ sran’m be afuɛ’n yɛ be nian naan b’a yo be batɛmun-ɔn. Sanngɛ, ɔ fata kɛ siɛ nin niɛn’m be bu ndɛ ng’ɔ o Matie ndɛ tre 28 i mma 19 nun’n, i akunndan kpa. Zezi seli kɛ: ‘An kle be like maan be kaci n sɔnnzɔnfuɛ.’ I sɔ’n kle kɛ, kɛ ɔ ko yo naan sran kun w’a kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n, i ti yɛ e kle i like-ɔ. Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n yɛle sran m’ɔ suan like nga Zezi kleli’n, m’ɔ wun i wlɛ, kpɛkun ɔ fa su’n. Kɛ ba’m be te yo nɔnman’n, yɛ ɔ fata kɛ siɛ nin niɛn’m be bo be like klelɛ bo-ɔ. I liɛ’n, cɛn wie lele’n be kwla fa be wun man Zoova, naan bé káci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ. Be kwlá yoman ba nɔnman’m be batɛmun. Sanngɛ, Biblu’n kle kɛ bakanngan mun bɔbɔ’n be kwla wun Ɲanmiɛn ndɛ’n i wlɛ, yɛ be kwla klo i.

5, 6. (a) ?Batɛmun’n i su like benin yɛ Timote i wun ndɛ’n kle e-ɔ? (b) ?Wafa sɛ yɛ siɛ nin niɛn nga be ti akunndanfuɛ’n, be kle be mma’m be like-ɔ?

⁵ Be flɛ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ kun kɛ Timote. Kɛ ɔ́ bó Zoova sulɛ bo’n, nn ɔ ti gbanflɛn kan. Akoto Pɔlu seli kɛ Timote i “ba kaan” nun yɛ be kleli i Ɲanmiɛn ndɛ’n niɔn. Timote i si’n suman Zoova. Sanngɛ, i nin’n nin i nannan bla’n be kleli i like naan ɔ klo Ɲanmiɛn Ndɛ’n. I sɔ’n ti, ɔ lafili Ɲanmiɛn su tankaan kpa. (2 Timote 1:5; 3:14, 15) Kɛ Timote ɲannin afuɛ kɔe 20, be mɛnnin i junman cinnjin wie mun asɔnun’n nun.​—Sa Nga Be Yoli’n 16:1-3.

⁶ Ba’m be ngba be timan kun. Be nun wie’m be ɲin ti ndɛndɛ tra wie mun. Bakanngan wie’m be wun Ɲanmiɛn ndɛ’n i wlɛ, be fa ajalɛ ng’ɔ ti kpa’n, yɛ kɛ be yo kaklaka kan’n, be kunndɛ kɛ be yo be batɛmun. Sanngɛ bakanngan wie’m be liɛ’n, be yo kaklaka kpa naan b’a kwla fɛ i sɔ ajalɛ’n. Siɛ nin niɛn nga be ti akunndanfuɛ’n, be mianman be mma mun  kɛ be yo be batɛmun. Sanngɛ, be kle be like blɛblɛblɛ. Kɛ siɛ nin niɛn’m be wun kɛ be mma’m be nanti ndɛ ng’ɔ o Nyanndra Mun 27:11 nun’n su’n, be klun jɔ. (An kanngan nun.) I kwlaa yoli o, nán maan be wla fi su kɛ like nga be kunndɛ’n yɛle kɛ be mma’m be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ. I sɔ’n ti, ɔ fata kɛ be usa be wun kɛ: ‘?Min wa’n si Ɲanmiɛn kpa, ɔ maan ɔ kwla fɛ i wun mɛn i naan be yo i batɛmun?’

7. ?Ɔ fata kɛ sran kun si like nga Biblu’n kle’n i kwlaa naan b’a yo i batɛmun? An yiyi nun.

⁷ Siɛ nin niɛn’m be kunndɛ kɛ bé klé be mma’m be like naan be si Ɲanmiɛn ndɛ’n kpa. I liɛ’n, be kwla fa be wun man Ɲanmiɛn. Sanngɛ, ɔ timan cinnjin kɛ be si like kwlaa nga Biblu’n kle’n, naan b’a yo be batɛmun. Afin, kɛ be yo sran kun i batɛmun’n, ɔ fata kɛ ɔ suan Biblu’n nun like titi. (An kanngan Kolɔsfuɛ Mun 1:9, 10 nun.) ?Sanngɛ, ndɛ benin yɛ ɔ fata kɛ sran kun si i naan b’a kwla yo i batɛmun-ɔn?

8, 9. (a) ?Sa benin yɛ ɔ juli bisua sunianfuɛ kun su Filipu lɔ-ɔ? (b) ?Ngue yɛ i su ndɛ’n kle e-ɔ?

⁸ Biblu’n kan awlobo kun nunfuɛ’m be ndɛ. Ndɛ sɔ’n kwla uka siɛ nin niɛn mun andɛ. (Sa Nga Be Yoli’n 16:25-33) Afuɛ 50 nun’n, Pɔlu ɔli klɔ nga be flɛ i kɛ Filipu’n su lɔ. Lɔ sran’m be tɔnnin i nin Silasi be suɛn. Kpɛkun, be wlali be bisua. Kɔnguɛ’n, asiɛ’n kejeli dan kpa. Ɔ maan, bisua lɔ anuan’m be tikeli. Bisua sunianfuɛ’n buli i kɛ bisuafuɛ’m be kwlaa b’a wanndi. I sɔ’n ti, i waan ɔ́ kún i wun. Sanngɛ, Pɔlu seli i kɛ nán maan ɔ yo sɔ. I sin’n, Pɔlu nin Silasi be kannin Zezi i ndɛ kleli bisua sunianfuɛ’n nin i awlofuɛ mun. Be lafili Zezi i su ndɛ nga be tili’n su. Yɛ be wunnin i wlɛ kɛ ɔ ti cinnjin kɛ be nanti like nga Zezi kleli’n su. I sɔ’n ti, be ja nun lɛ’n, be yoli be batɛmun. ?Ngue yɛ ndɛ sɔ’n kle e-ɔ?

⁹ Atrɛkpa’n, bisua sunianfuɛ’n ti Rɔmunfuɛ’m be sonja laa. Ɔ siman Ɲanmiɛn ndɛ’n. I sɔ’n ti, ɔ fata kɛ ɔ si Biblu’n nun ndɛ cinnjin wie mun, naan ɔ wun like nga Zoova se i sufuɛ mun kɛ be yo’n i wlɛ. Yɛ maan ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ nánti like nga Zezi kleli’n su. Like nga be kleli i dɔ kpe kan sɔ nun’n ti’n, ɔ kunndɛli kɛ be yo i batɛmun. Kɛ be ko yo i batɛmun’n, ɔ fata kɛ ɔ suan ndɛ wie mun ekun. Siɛ nin niɛn mun, wienun-ɔn amun wa’n se amun kɛ ɔ klo Zoova, yɛ ɔ klo kɛ ɔ́ nánti i mmla’m be su, naan ɔ kunndɛ kɛ be yo i batɛmun. ?I lɛ nun’n, ngue yɛ amún yó-ɔ? Maan amun se i kɛ ɔ bo su kle asɔnun kpɛnngbɛn mun. I liɛ’n, sɛ be kwla yo i batɛmun’n, bé kán. * (An nian nzɔliɛ’n i su ndɛ’n.) Sɛ be yo i batɛmun bɔbɔ’n, ɔ kwla suan Biblu’n nun like tititi.​—Rɔmfuɛ Mun 11:33, 34.

10, 11. (a) ?Akunndan benin yɛ siɛ nin niɛn wie’m be bu-ɔ? (b) ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ amun wa’n yo naan i liɛ w’a yo ye-ɔ?

¹⁰ Siɛ nin niɛn wie’m be bu i kɛ ɔ fata kɛ be wa’n di suklu lele ɔ ju mmua, yɛ ɔ ɲan junman kpa naan b’a yo i batɛmun. Siɛ nin niɛn sɔ’m be buman be wa’n i wun akunndan tɛ. Sanngɛ, ɔ fata kɛ be usa be wun kɛ: ‘?Ninnge sɔ’m be kwla uka min wa’n naan i liɛ w’a yo ye sakpa? ?I sɔ yɛ Biblu’n se e kɛ e yo-ɔ? ?Ngue yɛ Zoova se e kɛ e yo-ɔ?’​—An kanngan Akunndanfuɛ’n 12:1 nun.

¹¹ Nán maan e wla fi su kɛ Zoova kloman mɛn’n nin i nun ninnge mun. (Zak 4:7, 8; 1 Zan 2:15-17; 5:19) Sɛ bakan kun fɛ i wun mantan Zoova’n, i sɔ liɛ’n leman wunsu. Afin, ɔ su tranman lɛ naan Satan lɛkɛ i. Yɛ ɔ su buman akunndan kɛ mɛn nunfuɛ mun sa. Sɛ siɛ nin niɛn’m be kle be wa kun kɛ maan ɔ di suklu dan, yɛ ɔ ɲan junman ka naan b’a yo i batɛmun’n, ba’n kwla bu i kɛ ninnge nga be o mɛn nun’n be ti cinnjin tra Zoova i sulɛ’n. Yɛ i bo gúa tɛ mɛ́n i. ?Siɛ nin niɛn mun, Satan i mɛn’n yɛ ɔ fata kɛ ɔ kle amun wa’n i like naan i klun w’a jɔ-ɔ? Like kunngba cɛ nga amun wa’n kwla yo naan i liɛ w’a yo ye sakpa’n, yɛle kɛ maan ɔ dun mmua fɛ i wun man Zoova.​—An kanngan Jue Mun 1:2, 3 nun.

12. ?Ngue ti yɛ siɛ nin niɛn wie’m be bu i kɛ sɛ be wa’n minndɛ naan b’a yo i batɛmun’n, ɔ ti kpa-ɔ?

¹² Aniaan bla kun kannin like nga ti yɛ w’a kunndɛman kɛ be yo i wa bla’n i batɛmun’n, i ndɛ. I waan: “N kunndɛman kɛ be tu i asɔnun’n nun.” Kɛ aniaan bla sɔ’n sa’n, siɛ nin niɛn wie’m be bu i kɛ ɔ fata kɛ be wa’n minndɛ lele ɔ yo kaklaka, yɛ ɔ si ngwlɛlɛ kpa naan b’a yo i batɛmun. (Bo Bolɛ 8:21; Nyanndra Mun 22:15) Be bu i kɛ sɛ b’a yoman be wa’n  i batɛmun’n, ɔ flunman. Afin, be su tumɛn i asɔnun’n nun. ?Sanngɛ ngue ti yɛ akunndan sɔ mɔ be bu’n, ɔ timan kpa-ɔ?​—Zak 1:22.

13. ?Sɛ be nin a yoman sran kun i batɛmun’n, i sɔ’n kle kɛ Zoova su usɛmɛn i like ng’ɔ yo’n i su sa? An yiyi nun.

¹³ Siɛ nin niɛn’m be su kunndɛman kɛ be yo be wa kun m’ɔ nin a fɛmɛn i wun nin a manman Zoova’n, i batɛmun. Sanngɛ, ɔ fataman kɛ be bu i kɛ sɛ be nin a yoman ba kun i batɛmun’n, Zoova su usɛmɛn i like ng’ɔ yo’n i su sa. Sɛ bakan kun si Zoova i mmla’n naan ɔ nantiman su’n, nn w’a yo sa tɛ. (An kanngan Zak 4:17 nun.) Siɛ nin niɛn nga be ti akunndanfuɛ’n, be seman be wa mɔ w’a ju kɛ be yo i batɛmun’n kɛ ɔ minndɛ. Kannzɛ ba’n te yo kaan bɔbɔ’n, be kle i like naan ɔ klo Zoova i mmla mun kɛ be sa. (Lik 6:40) Sɛ amun wa’n klo Zoova’n, ɔ́ yó like ng’ɔ ti kpa Zoova ɲrun’n. Ɔ su yoman sa tɛ.​—Ezai 35:8.

14. ?Ngue yɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be kwla yo-ɔ?

¹⁴ Sɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be kan Zoova i junman’n i wun ndɛ kpa’n, i sɔ’n úka bakanngan mun kpa. Aniaan bla kun i wla kpɛnnin ndɛ kun mɔ aniaan bian Risɛli kan kleli i’n su. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nn ɔ le afuɛ nsiɛn. Ɔ seli kɛ: “E nin i e kokoli like nga n kunndɛ kɛ ń yó i Ɲanmiɛn sulɛ nun’n i su yalɛ. E kokoli yalɛ miniti 15.” ?Wafa sɛ yɛ i bo guali-ɔ? Yɛle kɛ, kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, aniaan bla’n yoli atin bofuɛ. Ɔ dili junman sɔ’n lele afuɛ 70 tra su. I sɔ’n kle weiin kɛ ndɛ nga be kan fa wla sran kun i fanngan’n, ɔ kwla yo i ye kpa. (Nyanndra Mun 25:11) Asa ekun’n, sɛ bé yó Ɲanmiɛn sulɛ sua’n i yɛinyɛin’n, asɔnun kpɛnngbɛn’m be kwla man siɛ nin niɛn nin be mma’m be junman wie mun kɛ be di. I sɔ yolɛ nun’n, maan be man bakanngan’m be junman nga be kwla di’n.

15. ?Ngue yɛ asɔnun’n nunfuɛ’m be tinuntinun be kwla yo-ɔ?

 ¹⁵ ?Ngue yɛ asɔnun’n nunfuɛ’m be tinuntinun be kwla yo-ɔ? Maan e kle bakanngan mun kɛ be ndɛ lo e. I wie yɛle kɛ, maan e fa e ɲin e sie be su. I liɛ’n, sɛ bakan kun su fɛ i wun mantan Zoova’n, é síe i nzɔliɛ. Atrɛkpa’n, ɔ tɛli kosan kun su klanman aɲia kun bo. Annzɛ ɔ dili junman kun aɲia nga e yo i lemɔcuɛ afiɛn’n nun’n i bo. Annzɛ kusu ɔ boli jasin fɛ’n i suklu lɔ. Annzɛ kɛ be lɛkɛli i kɛ ɔ yo like tɛ wie’n, ɔ jrannin kekle. Sɛ e wun i sɔ’n, nán maan e sisi e bo naan y’a yo i mo. Asa ekun’n, kwlaa naan y’a bo aɲia’m be bo, yɛ kɛ e wie aɲia’m be yo’n, maan e nin be e koko yalɛ. Sɛ e yo sɔ’n, bakanngan’m bé wún i wlɛ kɛ be o Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be nun wie.​—Jue Mun 35:18.

16, 17. (a) ?Ngue ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ bakanngan’m be fa be wun man Ɲanmiɛn naan be yo be batɛmun-ɔn? (b) ?Ngue yɛ sɛ ba’m be yo’n, be si nin be nin’m be klun jɔ́-ɔ? (An nian foto ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)

¹⁶ Junman cinnjin nga Zoova fa mannin siɛ nin niɛn mun’n, be nun kun yɛle kɛ be kle be mma’m be like naan be klo i. (Jue Mun 127:3; Efɛzfuɛ Mun 6:4) Laa Izraɛli lɔ’n, kɛ be wu ba kun’n ɔ ti Zoova liɛ. Sanngɛ e mma liɛ nga e wu be’n, be timan sɔ. Nán kɛ ba kun i si nin i nin be klo Zoova’n, i ti yɛ ɔ́ kló i wie-ɔ. I sɔ’n ti, kɛ siɛ nin niɛn’m be wu ba kun’n, ɔ fata kɛ be kle i like lele naan ɔ fɛ i wun man Ɲanmiɛn, naan be yo i batɛmun. Junman fi timan cinnjin traman ngalɛ’n. Afin, sɛ sran kun fɛ i wun man Ɲanmiɛn naan be yo i batɛmun, naan ɔ tu i klun su i’n, ɲrɛnnɛn dan nun’n, ɔ́ fíte nun.​—Matie 24:13.

¹⁷ Kɛ Blɔsɔmun seli i si nin i nin be kɛ ɔ kunndɛ kɛ be yo i batɛmun’n, be waan bé nían sɛ w’a ju kɛ be yo i batɛmun o. Kɛ be wunnin i wlɛ kɛ be kwla yo i batɛmun’n, be wlɛli i fanngan kɛ ɔ yo sɔ. Blɔsɔmun kannin like nga i si’n yoli i kɔnguɛ kun nun’n, i ndɛ. Ɔ seli kɛ: “Ɔ nin e kotoli, yɛ ɔ srɛli Ɲanmiɛn. Ɔ seli Zoova kɛ i klun ti jɔwa, afin i wa bla kan’n fɛli i wun mɛnnin i.” Kɛ lika’n cɛnnin’n, yɛ be yoli Blɔsɔmun i batɛmun-ɔn. Kɛ afuɛ 60 tra su sinnin’n, ɔ seli kɛ: “Maan afuɛ’m be sin sɛ, n wla su fiman kɔnguɛ sɔ’n su le.” Siɛ nin niɛn mun, sɛ amun mma’m be fa be wun man Zoova naan be yo be batɛmun’n amun klun jɔ́ wie.