1. ?Wafa sɛ yɛ Zoova i sufuɛ’m be kle kɛ be klo be wiengu-ɔ?

ZOOVA i sufuɛ’m be ti kɛ awlobo kun nunfuɛ mun sa. Be ti niaan, yɛ be klo be wiengu. (1 Zan 4:16, 21) Ɔ ju wie’n, be yo ninnge cinnjin wie’m be man be niaan mun. Sanngɛ blɛ sunman’n, ninnge kanngan wie mun yɛ be yo be fa yi be klolɛ’n i nglo-ɔ. I wie yɛle kɛ, be kan ndɛ fɛ wie fa wla be fanngan, annzɛ be cɛ be like kan. Kɛ e bu e wiengu’m be sran’n, e kle kɛ e nian e si Ɲanmiɛn i ayeliɛ’n su.—Efɛzfuɛ Mun 5:1.

2. ?Wafa sɛ yɛ Zezi kleli kɛ ɔ fɛli i Si’n i nzuɛn’n niɔn?

² Zezi fɛli i Si’n i nzuɛn’n. Ɔ nin sran’m be trannin klanman titi. Ɔ seli kɛ: “Amun kwlaa bɔ an sua trɔ bɔ amu’an fɛ’n, an bla min sin, ń síke amun, yɛ amún dé wunmiɛn.” (Matie 11:28, 29) Sɛ e nian Zezi i ayeliɛ’n su naan e kle kɛ e “bu yalɛfuɛ’n i akunndan’n,” Zoova i klun jɔ́ e wun. Kpɛkun, e bɔbɔ e klun jɔ́ wie. (Jue Mun 41:2) Like suanlɛ nga nun’n, é wá wún wafa nga e kwla kle kɛ e bu e awlofuɛ mun, nin aniaan mun,  ɔ nin be nga e bo jasin fɛ’n e kle be’n be sran’n.

3. ?Wafa sɛ yɛ yasua kun kwla kle kɛ ɔ bu i yi’n i sran-ɔn? (An nian foto ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)

³ Ɔ ti cinnjin kɛ yasua’m be kle be awlofuɛ’m be ajalɛ kpa. Yɛ ɔ fata kɛ be awlofuɛ’m be ndɛ lo be. (Efɛzfuɛ Mun 5:25; 6:4) Biblu’n se kɛ maan yasua’m be bu be yi’m be sran. (1 Piɛr 3:7) Yasua ng’ɔ bu i yi’n i sran’n, ɔ wun i wlɛ kɛ i yi’n i wunmiɛn jumɛn i liɛ’n nun. Sanngɛ ɔ bumɛn i kɛ ɔ ti kpa trɛ i. (Bo Bolɛ 2:18) Asa ekun’n, ɔ kle kɛ i ndɛ lo i, yɛ i ɲin yi i. Aniaan bla kun m’ɔ tran Kanada lɔ’n, ɔ kɛnnin i wun’n i ndɛ. Ɔ seli kɛ: “Sɛ like wie yo min ya annzɛ ɔ yo min kɛnsrɛn’n, ɔ seman min kɛ: ‘?Like kaan nga ti yɛ a su fɛfɛ lɛ’n?’ Sɛ n su kan ndɛ wie’n, ɔ sie i su kpa min nuan bo. Sɛ n fɔnnin sa wie nun naan ɔ su man min afɔtuɛ’n, ɔ yo i amanniɛn su.”

4. ?Wafa sɛ yasua kun kwla kle ekun kɛ ɔ bu i yi’n i sran-ɔn?

⁴ Yasua ng’ɔ bu i yi’n i sran’n, ɔ nin bla uflɛ traman ndalie, annzɛ ɔ fɛmɛn i ɲin siemɛn i bla uflɛ su. Maan ɔ wie ɛntɛnɛti su o, annzɛ be ɲin jrɛiin nun o, ɔ yoman sɔ. (Zɔb 31:1) Ɔ nin bla uflɛ kokoman yalɛ tikatika ɛntɛnɛti su. Yɛ ɔ kɔman ɛntɛnɛti adrɛsi nga sran’m be kunndɛ bla nin bian lɔ’n be su. Kɛ m’ɔ klo i yi’n nin Zoova’n, m’ɔ kpɔ sa tɛ’n ti’n, ɔ nin i yi’n be nanti klanman.—An kanngan Jue Mun 19:15; 97:10 nun.

5. ?Wafa sɛ yɛ bla kun kwla kle kɛ ɔ bu i wun’n i sran-ɔn?

⁵ Sɛ yasua’m be nian Zezi Klist i ayeliɛ’n su’n, be yi’m be kusu bé bú be sran. I sɔ yolɛ’n su yoman kekle be sa nun. (Efɛzfuɛ Mun 5:22-25, 33) Bla ng’ɔ bu i wun’n i sran’n, ɔ kle kɛ i wun’n i ndɛ lo i. Ɔ maan, kannzɛ bɔbɔ asɔnun’n nun junman wie’m be dilɛ annzɛ sa uflɛ ti’n, i wun’n ɲɛnmɛn i ti’n, ɔ nin i tran klanman. Yasua kun m’ɔ tran Angle lɔ’n, ɔ seli kɛ: “Ɔ ju wie’n, min yi’n sie i nzɔliɛ kɛ sa kun o min su. Kɛ ɔ ko yo sɔ’n, ɔ nanti ndɛ ng’ɔ o Nyanndra Mun 20:5 nun’n su. Ɔ minndɛ blɛ ng’ɔ ti su’n i su naan sɛ e kwla koko sa ng’ɔ o min su’n i su yalɛ’n, y’a koko.”

6. (1) ?Wafa sɛ yɛ e tinuntinun e kwla uka ba kanngan mun naan b’a kle kɛ sran ndɛ lo be-ɔ? (2) ?Yɛ i su mmlusuɛ benin yɛ bé ɲɛ́n i-ɔ?

⁶ Kɛ siɛ nin niɛn’m be bu be wiengu sran’n, be kle be mma’m be ajalɛ kpa. Asa ekun’n, ɔ fata kɛ be kle be mma’m be kɛ be bu be wiengu’m be akunndan, yɛ maan sran ndɛ lo be. I wie yɛle kɛ, siɛ nin niɛn’m be kwla kle be mma’m be kɛ nán be wanndi Ɲanmiɛn sulɛ sua’n nun. Sɛ be nin sran wie’m be yia naan bé wlá asa’n, maan be se be mma’m be kɛ be minndɛ naan sran kpɛnngbɛn’m be fa be aliɛ liɛ’n kwlaa naan b’a fa wie. E kwlaa nga e o asɔnun’n nun’n, ɔ fata kɛ e suan siɛ nin niɛn’m be bo naan be mma’m b’a fa nzuɛn kpa. I sɔ’n ti, sɛ bakan kun tike anuan man e’n, annzɛ ɔ yo like kpa wie’n, maan e yo i mo. Sɛ e yo sɔ’n, ba’m be wun  kpája be. Asa ekun’n, bé wún i wlɛ kɛ ‘sɛ e cɛ sran like’n, ɔ ti kpa tra kɛ be cɛ e like’n.’—Sa Nga Be Yoli’n 20:35.

7. (1) ?Wafa sɛ yɛ Zezi kleli kɛ ɔ bu sutrefuɛ kun i sran-ɔn? (2) ?Ngue yɛ Zezi i ayeliɛ’n kle e-ɔ?

⁷ Cɛn kun’n, Zezi ɔli lika kun mɔ be flɛ i kɛ Dekapɔlu’n nun. Yɛ sran’m be “fali sutrefuɛ kun b’ɔ kwlá ijɔ-man kpa’n blɛli i.” (Mark 7:31-35) Zezi yoli bian’n i juejue. Sanngɛ, w’a yomɛn i sran’m be ɲrun lɛ. ?Ngue ti-ɔ? Afin, bian’n timan sa. Ɔ maan, kɛ mɔ sran’m be sɔnnin lɛ’n ti’n, atrɛkpa’n ɲannzuɛn kun i. Zezi wunnin i sɔ liɛ’n i wlɛ. I sɔ’n ti, ɔ “fɛ i jaoli sran’m be wun lɛ.” Kɛ be juli lika kun mɔ sran fi nunman lɛ’n, yɛ ɔ yoli i juejue-ɔ. E kwlá yoman abonuan sa kɛ Zezi sa. Sanngɛ, maan e kle kɛ e niaan’m be ndɛ lo e. Yɛ maan e yo be ye. Akoto Pɔlu seli kɛ: “Maan e bu e wiengu’m be akunndan e wla be fanngan naan be klo be wun yɛ be yo sran ye.” (Ebre Mun 10:24) Zezi sili sutrefuɛ’n i aunnvuɛ, yɛ ɔ yoli i ye. Nanwlɛ, Zezi kle e ajalɛ kpa sakpa.

8, 9. ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ aniaan nga be ti oke’n, nin nga be kwlaman nun’n be ndɛ lo e-ɔ? An fa sa wie’m be yiyi nun.

⁸ Maan e bu e niaan nga b’a yo oke’n nin nga be kwlaman nun’n be sran. Nán junman kpanngban mɔ e kwla di’n yɛ ɔ kle kɛ e ti Klistfuɛ kpa-ɔ. Like cinnjin nga be fa sie Klistfuɛ’m be nzɔliɛ’n yɛle sran klolɛ’n. (Zan 13:34, 35) Klolɛ mɔ e klo sran’n ti’n, e tu e klun e uka e niaan nga be ti oke’n, nin nga be kwlaman nun’n naan b’a tran aɲia’m be bo, annzɛ b’a bo jasin fɛ’n. Kannzɛ bɔbɔ be kwlá diman Ɲanmiɛn i junman’n kɛ aniaan onga’m be sa’n, annzɛ kusu be ukalɛ’n timan pɔpɔ manman e’n, sanngɛ e uka be. (Matie 13:23) Be flɛ aniaan kun kɛ Mikaɛli. Yɛ ɔ kwlá nantiman. I sɔ’n ti, ukalɛ nga i awlofuɛ mun nin aniaan’m be ukɛ i’n, ɔ yo i fɛ dan. Ɔ seli kɛ: “Ukalɛ mɔ be kwlaa be uka min’n ti’n, n kwla tran aɲia’m be nun sunman be bo, yɛ n kwla bo jasin fɛ’n titi. Like nga n klo i kpa’n, yɛle jasin fɛ nga be bo i nzra nun’n.”

⁹ Betɛli sunman nun’n, aniaan wie’m b’a yo oke, yɛ be kwlaman nun kun. Betɛli lɔ asɔnun kpɛnngbɛn’m be kle kɛ aniaan sɔ’m be ndɛ lo be. Ɔ maan, be uka be naan b’a bo jasin fɛ’n b’a kle sran mun telefɔnun nun, annzɛ b’a klɛ be lɛtri. Be flɛ aniaan kun kɛ Bili, ɔ le afuɛ 86. Aniaan sɔ’n klɛ sran wie mɔ be tran mmuammua kpa’n be lɛtri. Ɔ seli kɛ: “Kɛ mɔ e kwla klɛ lɛtri e ko man sran mun ti’n, ɔ yo min fɛ dan.” Aniaan bla kun le afuɛ 90, yɛ be flɛ i kɛ Nansi. Ɔ seli kɛ: “N bumɛn i kɛ fluwa ngbɛn yɛ e su fa wlɛ i anvelɔpu’n nun-ɔn. Sanngɛ, ɔ ti jasin fɛ bolɛ junman’n i dilɛ wie. Ɔ ti cinnjin kɛ sran’m be si ndɛ nanwlɛ’n.” Be flɛ aniaan bla kun kɛ Etɛli, yɛ be wuli i afuɛ 1921 nun. Ɔ seli kɛ: “Afɛ’n o min su dan. Cɛn wie’n tralɛ wlalɛ bɔbɔ ngbɛn sa’n, ɔ ti kekle man min.” Sanngɛ, ɔ klo jasin fɛ’n i bolɛ telefɔnun nun. Yɛ be ng’ɔ nian be osu’n, be nun wie’m be klo Ɲanmiɛn ndɛ’n i kpa. Be flɛ aniaan bla  kun ekun kɛ Barbara, ɔ le afuɛ 85. Ɔ seli kɛ: “Kɛ mɔ n kwlaman nun ti’n, jasin fɛ bolɛ’n ti kekle man min. Sanngɛ, telefɔnun’n ti’n, n kwla bo jasin’n n kle sran mun. Zoova, ń lá ɔ ase.” Aniaan oke wie’m be boli jasin fɛ’n dɔ 1.228, be klɛli lɛtri 6.265, yɛ be flɛli sran mun lele kpɛ 2.000 tra su, kpɛkun be fali fluwa 6.315 mannin sran mun. Be dili junman kwlaa sɔ’n ka naan afuɛ nuan kun w’a yia. E lafi su kɛ Zoova klun jɔ be wun, afin be mian be ɲin be su i kpa.—Nyanndra Mun 27:11.

10. ?Ngue yɛ e kwla yo naan e niaan’m b’a ɲan aɲia’m be su ye kpa-ɔ?

¹⁰ Kɛ e kɔ aɲia’m be bo’n, maan e kle kɛ e bu e niaan’m be sran. Sɛ e yo sɔ’n, e niaan’m bé ɲán aɲia’m be su ye dan. ?Yɛ wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e bu be sran-ɔn? Like kun mɔ e kwla yo’n, yɛle kɛ maan e ju aɲia’m be bo lɔ ka naan b’a bo i bo. Ɔ ti su kɛ sa wie’m be ti’n, e kwla ka siɛn cɛn kunngun. Sanngɛ, sɛ e ka siɛn titi’n, maan e wun i wlɛ kɛ i sɔ’n kle aniaan’m be yalɛ. Kpɛkun, maan e bu ajalɛ nga e kwla fa naan y’a kaci e nzuɛn’n i akunndan. Asa ekun’n, nán e wla fi su kɛ Zoova nin i Wa’n yɛ be yia e aɲia’m be bo-ɔ. (Matie 18:20) Kɛ e ba aɲia’m be bo dɔ su’n, e kle kɛ e ɲin yi be.

11. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ aniaan yasua nga be ijɔ aɲia’m be bo’n, be nanti ndɛ ng’ɔ o 1 Korɛntfuɛ Mun 14:40 nun’n su-ɔ?

¹¹ Biblu’n se kɛ: “An yo i kwlaa i nuan su sɛsɛsɛ, nán maan ɔ yo sukusuku.” (1 Korɛntfuɛ Mun 14:40) Sɛ e bu e niaan’m be sran’n, é nánti Biblu’n nun ndɛ sɔ’n su. Kɛ aniaan yasua nga be ijɔ aɲia’m be bo’n, be wie be junman’n i di dɔ su’n, be kle kɛ be nanti ndɛ sɔ’n su. Kɛ aniaan kun wie i junman’n i di dɔ su’n, ɔ kle kɛ ɔ bu aniaan ng’ɔ bɛ i sin’n nin asɔnunfuɛ’m be kwlaa be sran. Sɛ aɲia’n wieman dɔ su’n, i sɔ’n kwla kle aniaan’m be yalɛ kpa. Afin, aniaan wie’m be tran mmua. Yɛ wie’m be liɛ’n, loto annzɛ alie nga be fa naan b’a sa  be sin awlo’n, be sin dɔ trele kun su. Wie’m be kusu be yi annzɛ be wun m’ɔ sunman Zoova’n, ɔ kleli be dɔ nga i su yɛ ɔ fata kɛ be ju awlo lɔ’n.

12. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e ɲin yi asɔnun kpɛnngbɛn mun yɛ e klo be-ɔ? (An nian kuku nga be flɛ i kɛ “ Maan e bu be nga be dun e ɲrun mmua’n be sran” i nun.)

¹² Asɔnun kpɛnngbɛn’m be di junman kekle asɔnun’n nun, nin jasin fɛ bolɛ’n nun. I sɔ’n ti, ɔ fata kɛ e kle kɛ e ɲin yi be naan e klo be. (An kanngan 1 Tɛsalonikfuɛ Mun 5:12, 13 nun.) Nanwlɛ, ninnge kwlaa nga be yo man e’n, ɔ yo e fɛ. Wafa nga e kwla yi i sɔ liɛ’n i nglo’n yɛle kɛ, maan e fa ndɛ nga be kan kle e’n su, yɛ e suan be bo, afin ‘be nian e su titi.’ Yɛ “bé wá kán be junman’n i su ndɛ’n klé Nyanmiɛn.”—Ebre Mun 13:7, 17.

13. ?Wafa sɛ yɛ Zezi nin sran’m be trannin-ɔn?

¹³ Kɛ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Ezai kán Zezi i ndɛ’n, ɔ seli kɛ: “Ɔ su buman ndɛ mma nga w’a bli’n. Ɔ su nuanman kannin ng’ɔ su nuan’n.” (Ezai 42:3) Klolɛ mɔ Zezi kloli sran mun ti’n, ɔ sili be aunnvuɛ. Be nga be sa sin w’a bubu be mɔ b’a yo kɛ “ndɛ mma nga w’a bli’n” sa’n, annzɛ “kannin ng’ɔ su nuan’n” sa’n, ɔ trɛli i awlɛn be wun. Yɛ ɔ yoli be ye. Zezi i wun yoli ba kanngan mun bɔbɔ’n be fɛ wie. (Mark 10:14) Sa ng’ɔ o sran’m be su’n, e kwlá wunmɛn i wlɛ kɛ Zezi sa sɛsɛsɛ. Yɛ e siman like kle kɛ Zezi sa. Sanngɛ, kɛ é bó jasin fɛ’n é klé sran mun’n, e kwla kle kɛ e bu be sran. I wie yɛle wafa nga é kán ndɛ é klé be’n, ɔ nin dɔ nga i su yɛ é kó wún be wun’n, ɔ nin blɛ nga e nin be é fá kókó yalɛ’n.

14. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e bu wafa nga e kan ndɛ e kle sran mun’n i sin kpa-ɔ?

¹⁴ ?Wafa sɛ yɛ ɔ fata kɛ e kan ndɛ e kle sran mun-ɔn? Sran miliɔn kpanngban be ti “afɛfuɛ.” Afin, aata difuɛ dandan mun, nin mɛn siefuɛ mun, ɔ nin Ɲanmiɛn sulɛ wafa’m be su kpɛnngbɛn’m be ti’n, sran sɔ’m “b’a bo je kɛ bua bɔ be lɛ-man sunianfuɛ’n sa.” (Matie 9:36) Ɔ maan, be lafiman sran su kun. Yɛ be leman like kpa kun sa mɔ be kwla fa be wla be gua su-ɔ. I sɔ’n ti’n, maan ndɛ ng’ɔ fin e nuan fite’n, ɔ nin wafa nga e kan ndɛ’n, ɔ kle be kɛ e klun ti ufue naan be ndɛ lo e. Kɛ e yiyi Biblu’n nun ndɛ’n nun e kle sran mun’n, ɔ yo be fɛ dan. Sanngɛ, like kun ekun nga ti yɛ be sie be su e nuan bo’n, yɛle kɛ be wun kɛ be ndɛ lo e, yɛ e ɲin yi be.

15. ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e bu be nga e bo jasin fɛ’n e kle be’n be sran-ɔn?

¹⁵ ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e bu be nga e bo jasin fɛ’n e kle be’n, be sran-ɔn? I wie yɛle kɛ, kwlaa naan y’a usa be kosan kun’n, maan e bu i sin e nian sɛ ɔ su loman be ngasi o. I sɔ yɛ aniaan kun m’ɔ ti atin bofuɛ’n, ɔ yo-ɔ. I jasin fɛ bowlɛ’n nun lɔ’n, sran sunman be sa ɲan. Sɛ a usa be kosan naan be kwlá tɛman su’n, i sɔ’n yo be ɲannzuɛn. I sɔ’n ti, kosan wie’m be  o lɛ’n, ɔ fa usaman be. Kosan sɔ’m be wie yɛ: “?A si Ɲanmiɛn i dunman’n? ?A si like nga be flɛ i kɛ Ɲanmiɛn Sielɛ’n?” Sanngɛ, ɔ se be kɛ: “Kɛ n kanngannin Biblu’n nun’n, n wunnin kɛ Ɲanmiɛn le dunman kun. ?A kunndɛ kɛ n kle wɔ dunman sɔ’n?” Nán lika ngba yɛ e kwla yo kɛ aniaan’n sa-ɔ. Afin, sran ngba timan kun. Yɛ wafa nga sran’m be yo ninnge mun lika kun nun’n, ɔ nin lika uflɛ nun liɛ’n timan kun. Sanngɛ i kwlaa yoli o, e kwla kle titi kɛ e bu be nga e bo jasin fɛ’n e kle be’n be sran, naan be ndɛ lo e. Kɛ ɔ ko yo naan y’a kwla yo sɔ’n, ɔ fata kɛ e si be nzuɛn’n i kpa.

16, 17. ?Sɛ e waan é klé kɛ e bu sran’m be sran’n, (1) dɔ benin su yɛ ɔ fata kɛ e ko wun be wun-ɔn? (2) dɔ nɲɛ yɛ ɔ fata kɛ di i be awlo lɔ-ɔ?

¹⁶ ?Dɔ benin su yɛ ɔ fata kɛ e wɔ sran’m be awlo lɔ-ɔ? Kɛ é bó jasin fɛ’n awloawlo’m be nun’n, sran’m be lafiman su kɛ e su ko wun be wun. Afin, e nin be y’a dimɛn i sɔ ngaliɛ. I sɔ’n ti, dɔ nga e si kɛ sɛ e ju lɔ’n be kwla sɔ e nun klanman’n, i su yɛ ɔ ti cinnjin kɛ e ko wun be wun-ɔn. (Matie 7:12) Wienun-ɔn, e akpasua liɛ’n su lɔ’n, sran’m be tinngeman ndɛ Fue cɛn nin Mɔnnɛn cɛn. Sɛ ɔ ti sɔ’n, e kwla bo jasin fɛ’n akpɔ nuan, annzɛ nzra nun, annzɛ e kwla ko nian sran wie osu kwlaa naan y’a bo jasin fɛ’n awloawlo’m be nun.

¹⁷ ?Dɔ nɲɛ yɛ ɔ fata kɛ e di i sran’m be awlo lɔ-ɔ? Sran sunman be ɲanman be ti. I sɔ’n ti, kɛ e kɔ sran’m be wun wunlɛ’n, nán maan e cɛ. I li sɛ blɛ li yɛ e su kɔ be wun wunlɛ’n, yɛ ɔ fata kɛ e bu i sɔ liɛ’n i akunndan kpa-ɔ. Sɛ e nin be e koko yalɛ kpe kan’n, ɔ ti kpa dan. (1 Korɛntfuɛ Mun 9:20-23) Sɛ be nga be ɲanman be ti’n, be sie i nzɔliɛ kɛ e faman sran’m be blɛ dan’n, cɛn uflɛ’n, be kwla sɔ e nun klanman. Maan e yi sa nga Ɲanmiɛn wawɛ’n maan sran yo’n i nglo. I liɛ’n, é klé kɛ “e nin Nyanmiɛn yɛ e di junman nin-ɔn.” Kpɛkun, Zoova fanngan nun’n, é kwlá úka sran mun naan b’a si ndɛ nanwlɛ’n.—1 Korɛntfuɛ Mun 3:6, 7, 9.

18. ?Sɛ e bu e wiengu’m be sran’n, suyralɛ benin yɛ e kwla lafi su kɛ é ɲɛ́n i-ɔ?

¹⁸ Maan e kle kɛ e bu e awlofuɛ mun, nin e niaan mun, ɔ nin be nga e bo jasin fɛ’n e kle be’n be sran. Sɛ e yo sɔ’n, Ɲanmiɛn yrá e su tititi. Jue Mun 41 i mma 2 nin 3 se kɛ: “Sran ng’ɔ bu yalɛfuɛ’n i akunndan’n, i liɛ su ti ye! Sɛ sa wie bá’n, Anannganman maan ɔ to fuɛn i. Anannganman niɛn i su, ɔ maan i wun jɔ i fɔuun asiɛ’n su wa.”