1. ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ Zoova ti klun ufuefuɛ-ɔ?

LAA’N, Zoova ngunmin cɛ yɛ ɔ o lɛ-ɔ. I sin’n, ɔ fali ajalɛ kɛ ɔ́ yí anzi nin klɔ sran mun. Ɲanmiɛn Zoova m’ɔ ‘di aklunjuɛ’n,’ ɔ klo like cɛlɛ. (Jue Mun 104:31; Zak 1:17) Zoova kunndɛ kɛ e di aklunjuɛ wie. I sɔ’n ti’n, ɔ wla e fanngan kɛ e yo klun ufuefuɛ naan e cɛ e wiengu’m be like.—Rɔmfuɛ Mun 1:20.

2, 3. (1) ?Ngue ti yɛ kɛ e cɛ e wiengu’m be like’n, e klun jɔ-ɔ? (2) ?Ngue yɛ é wá kɛ́n i ndɛ like suanlɛ nga nun-ɔn?

² Ɲanmiɛn yili klɔ sran kɛ i bɔbɔ sa. (Bo Bolɛ 1:27) I sɔ’n kle kɛ e kwla fa Ɲanmiɛn i nzuɛn mun. Sɛ e waan Zoova yra e su naan e di aklunjuɛ’n, ɔ fata kɛ e nian like ng’ɔ yo su e yo. Ɔ fata kɛ e wiengu’m be ndɛ lo e. Yɛ like nga e le i’n, maan e man be wie. (Filipfuɛ Mun 2:3, 4; Zak 1:5) Zoova yili e kɛ e yo sɔ. Kannzɛ fɔ o e nun’n, e kwla nian Zoova i ajalɛ’n su, kpɛkun e yo aklunye.

³ Like suanlɛ nga nun’n, é wá fá e ɲin e sie i ndɛ nga  Biblu’n kɛn i aklunye yolɛ su’n, i su. É wá wún kɛ, kɛ e yo e wiengu’m be ye’n, ɔ yo Zoova i fɛ. Asa ekun’n, é wún kɛ e wiengu’m be ye yolɛ’n uka e maan e kwla di junman nga Zoova fa mannin e’n. Asa kusu’n, like nga ti yɛ kɛ e yo e wiengu’m be ye’n e di aklunjuɛ’n, é kɛ́n i ndɛ. Kpɛkun, like nga ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ e yo e wiengu’m be ye titi’n, é kɛ́n i ndɛ wie.

4, 5. (1) ?Wafa sɛ yɛ Zoova nin Zezi be kleli kɛ be ti klun ufuefuɛ-ɔ? (2) ?Ngue ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ e nian be ayeliɛ’n su-ɔ?

⁴ Zoova kunndɛ kɛ e nian like ng’ɔ yo’n su e yo. I sɔ’n ti’n, kɛ e yo e wiengu’m be ye’n, i klun jɔ. (Efɛzfuɛ Mun 5:1) Asa ekun’n, ɔ kunndɛ kɛ klɔ sran’m be di aklunjuɛ wie. Wafa ng’ɔ yili e’n, ɔ yo ɲɛnmɛn. Kpɛkun, ɔ yili asiɛ’n, ɔ nin i su ninnge mun klanman kpa naan e di su aklunjuɛ. (Jue Mun 104:24; 139:13-16) Ɔ maan, kɛ e yo mɔ e wiengu’m be klun jɔ’n, i sɔ’n manman Zoova.

⁵ Aklunye yolɛ nun’n, Zezi kleli e ajalɛ kpa. Ɔ seli kɛ: “M bɔ n kacili Sran’n [...] m’an ba-man kɛ be su min, sanngɛ m bali kɛ ń sú sran, naan ń fá min wun kpɔ́ sran sunman be ti.” (Matie 20:28) Akoto Pɔlu kusu seli Klistfuɛ’m be kɛ: “An bu akunndan kunngba nga Krist-Jésus buli’n wie. [...] Ɔ yoli i wun kanga.” (Filipfuɛ Mun 2:5, 7) I sɔ’n ti’n, e kwla usa e wun kɛ: “?Ngue yɛ ń yó naan m’an kwla nanti Zezi i ajalɛ’n su kpa-ɔ?”—An kanngan 1 Piɛr 2:21 nun.

6. ?Ngue yɛ Samari bian’n i su ɲanndra nga Zezi buli’n kle e-ɔ? (An nian desɛn ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)

⁶ Kɛ e nanti ajalɛ nga Zoova nin Zezi be kle e’n su’n, i sɔ’n yo Zoova i fɛ dan. I sɔ’n ti’n, maan e kle kɛ e wiengu’m be ndɛ lo e. Yɛ maan e bu wafa nga e kwla uka be’n i akunndan. Samari bian’n i su ɲanndra nga Zezi buli’n, ɔ kle kɛ i sɔ yolɛ’n ti cinnjin. (An kanngan Lik 10:29-37 nun.) Ɔ kleli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ ɔ fata kɛ be yo be wiengu’m be ye. Ɔ fataman kɛ be nian wafa nga sran ti’n, annzɛ lika ng’ɔ fin’n naan b’a yo i ye. Sa nga ti yɛ Zezi buli ɲanndra sɔ’n, yɛle kɛ Zuifu bian kun usɛli i kɛ: “?Wan yɛ ɔ ti n wiengu nin-ɔn?” Wafa nga Zezi tɛli bian sɔ’n su’n, ɔ kle kɛ sɛ e waan Zoova klun jɔ’n, ɔ fata kɛ e yo klun ufuefuɛ kɛ Samari bian’n sa.

7. ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ atin nga Zoova kle e’n yɛ ɔ ti kpa-ɔ? An yiyi nun.

⁷ Sa ng’ɔ juli Edɛnin fie’n nun lɔ’n, ɔ kle ekun kɛ ɔ fata kɛ e wiengu’m be ndɛ lo e. Satan seli Adam nin Ɛvu be kɛ sɛ be ɲin w’a yiman Zoova’n, naan be yo like nga be bɔbɔ be klo’n, be klun jɔ́ kpa. Ɛvu buli i ngunmin i wun akunndan, yɛ ɔ kunndɛli kɛ ɔ́ yó kɛ Ɲanmiɛn sa. Adam kusu buli i ngunmin i wun akunndan. Ɔ kunndɛli kɛ Ɛvu i klun jɔ i wun ti’n w’a buman Ɲanmiɛn i akunndan. (Bo Bolɛ 3:4-6) Be ayeliɛ sɔ’n i bo w’a guaman kpa. Sran ng’ɔ bu i ngunmin i wun akunndan’n, i klun kwlá jɔman. Sanngɛ, sran nga i wiengu’m be ndɛ lo i m’ɔ yo be ye’n, ɔ kle kɛ ɔ lafi su kɛ atin nga Zoova kle’n yɛ ɔ ti kpa-ɔ.

8. ?Ngue ti yɛ ɔ fataman kɛ Adam nin Ɛvu be bu be ngunmin be wun akunndan-ɔn?

⁸ Kannzɛ Adam nin Ɛvu be sran nɲɔn cɛ yɛ be o Edɛnin fie nun’n, sanngɛ ɔ fataman kɛ be bu be ngunmin be wun akunndan. Afin, Zoova seli be kɛ be wu ba naan be yi asiɛ’n. Yɛ be yo naan asiɛ wunmuan’n kaci lika klanman. (Bo Bolɛ 1:28) Zoova kunndɛ kɛ sran’m be kwlaa be di aklunjuɛ. Adam nin Ɛvu be kusu’n, ɔ fata kɛ be yo naan be mma’m be di aklunjuɛ wie. Zoova klo kɛ Adam nin Ɛvu nin be mma’m be kwlaa be di junman likawlɛ naan asiɛ wunmuan’n kaci lika klanman. Junman sɔ’n timan kaan.

9. ?Ngue ti yɛ junman nga Ɲanmiɛn fa mannin klɔ sran mun’n, i dilɛ’n ɔ́ yó be fɛ-ɔ?

⁹ Kannzɛ fɔ nunman klɔ sran’m be nun bɔbɔ’n, sanngɛ saan be nin Zoova bé dí junman likawlɛ naan asiɛ’n w’a kaci lika klanman, naan Zoova i klun sa’n w’a kpɛn su. Kɛ ɔ ko yo sɔ’n, yɛ bé kwlá wlú Ɲanmiɛn i wunmiɛn lolɛ lika’n nun-ɔn. (Ebre Mun 4:11) Kɛ e bu junman sɔ’n i akunndan’n, e wun kɛ i dilɛ’n ɔ́ yó Adam nin Ɛvu nin be mma’m be fɛ kpa. Kpɛkun, bé dí su aklunjuɛ. Bé bú be wiengu akunndan. Ɔ maan, Zoova yrá be su dan.

10, 11. ?Ngue yɛ é yó naan y’a kwla bo jasin fɛ’n, naan y’a uka sran mun naan b’a kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ-ɔ?

¹⁰ Andɛ kusu’n, Zoova mannin e junman cinnjin kpa kun. Yɛle kɛ e bo jasin fɛ’n, yɛ e kle sran’m be like naan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ. Kɛ ɔ ko yo naan y’a kwla di junman sɔ’n, ɔ fata kɛ e wiengu’m be ndɛ lo e. Like cinnjin kpa ng’ɔ kwla uka e naan y’a di junman sɔ’n titi’n, yɛle Zoova nin sran klolɛ’n.

 ¹¹ Pɔlu seli kɛ ɔ nin i wiengu Klistfuɛ’m ‘be nin Ɲanmiɛn yɛ be di junman-ɔn.’ Afin, be bo jasin fɛ’n kle sran mun. Kpɛkun be uka be naan be si ndɛ nanwlɛ’n. (1 Korɛntfuɛ Mun 3:6, 9) E kusu sɛ e fa e blɛ’n nin e wunmiɛn’n, ɔ nin e aɲanbeun ninnge mun e suan jasin fɛ bolɛ junman mɔ Ɲanmiɛn fa mannin e’n i bo’n, e kwla se kɛ ‘e nin Ɲanmiɛn yɛ e di junman-ɔn.’ I sɔ’n ti e cenjele like dan!

12, 13. ?Kɛ e uka sran mun mɔ be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n, mmlusuɛ benin yɛ e ɲɛn i-ɔ?

¹² Kɛ e fa e blɛ nin e wunmiɛn’n fa bo jasin fɛ’n mɔ e kle sran’m be like’n, e klun jɔ dan. I sɔ’n yɛ aniaan kpanngban mɔ be kle sran’m be Biblu’n nun like’n, be kan-ɔn. Kɛ e kle sran’m be like mɔ be wun ndɛ nga e kan’n i wlɛ’n, mɔ be lafi Ɲanmiɛn su’n, i sɔ yo e fɛ dan. Asa ekun’n, kɛ e wun kɛ be kaci be mɛn dilɛ wafa’n, kpɛkun be kan like nga be suan’n i ndɛ be kle be wiengu mun’n, e klun jɔ. Kɛ Zezi sunmɛnnin i sɔnnzɔnfuɛ 70 kɛ be ko bo jasin fɛ’n mɔ i bo guali kpa’n, “be klun jɔli.” I sɔ’n ti’n, Zezi bɔbɔ i klun jɔli wie.—Lik 10:17-21.

¹³ Biblu’n nun like suanlɛ’n uka sran mun maan be kaci be nzuɛn’n. Kɛ aniaan kpanngban be wun i sɔ’n, ɔ yo be fɛ kpa. I wie yɛle aniaan bla kun mɔ be flɛ i kɛ Ana’n i liɛ’n. Ɔ nin a jaman bian, yɛ ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ dí Zoova i junman’n i kpa trá laa’n. * (An nian nzɔliɛ’n i su ndɛ’n.) I sɔ’n ti’n, ɔ tuli ajalɛ ɔli Abloki lɔ lika kun mɔ be mian jasin bofuɛ’m be wun lɔ’n nun. Ɔ seli kɛ: “Be nga be kunndɛ kɛ bé súan Biblu’n nun like’n, be sɔnnin. N kusu n klo sran’m be Biblu’n nun like klelɛ kpa. Ɲanmiɛn junman’n i dilɛ’n man min aklunjuɛ kpa. Kɛ n sa min sin awlo’n, n buman sa ng’ɔ o n su’n i akunndan ngboko. Be nga n kle be Biblu’n nun like’n, be akunndan yɛ n bu-ɔ. Wafa nga n kwla uka be naan b’a wun sa ng’ɔ o be su’n i trawlɛ’n, annzɛ wafa nga n kwla wla be fanngan’n, n bu i akunndan. N wunnin i wlɛ weiin kɛ, ‘sɛ e cɛ sran like’n, ɔ ti kpa tra kɛ be cɛ e like’n.’”—Sa Nga Be Yoli’n 20:35.

14. ?Kannzɛ sran’m be sɔman e nun’n, ngue yɛ é yó naan y’a di aklunjuɛ jasin fɛ’n i bolɛ nun titi-ɔ?

¹⁴ Kɛ é bó jasin fɛ’n, kannzɛ bɔbɔ sran’m be sieman be su e nuan bo’n, sanngɛ e klun kwla jɔ. Afin, e yoli e liɛ nga e kwla yo’n. Zoova kunndɛ kɛ e yo like kunngba ng’ɔ seli Ezekiɛli kɛ ɔ yo’n wie. Ɔ seli i kɛ: ‘Á wá kán min nuan su ndɛ’n klé be, sɛ bé fá su o, sɛ kusu [...] be su faman su o, ɔ li kan kle be.’ (Ezekiɛl 2:7; Ezai 43:10) Ɔ maan, kɛ e bo jasin fɛ’n, sɛ sran’m be sɔ e nun o, annzɛ be sɔman e nun o, e si kɛ Zoova i wla su fiman junman nga e di’n su. (An kanngan Ebre Mun 6:10 nun.) Kɛ aniaan bian kun kán jasin fɛ m’ɔ bo’n i ndɛ’n, ɔ seli kɛ: “E tali, e guali su nzue, yɛ e srɛli Zoova kɛ maan ɔ yo kpa.”—1 Korɛntfuɛ Mun 3:6.

15. ?Kɛ sran’m be si like nga e yo man be’n i su ye’n, yɛ ɔ fata kɛ e yo be ye-ɔ? An yiyi nun.

¹⁵ Zezi kusu kunndɛ kɛ e yo e wiengu’m be ye, afin i sɔ’n mán e aklunjuɛ. Sɛ e yo e wiengu’m be ye’n, be kusu bé yó e ye wie. I sɔ’n ti’n, ɔ seli kɛ: “An cɛ sran like, yɛ Nyanmiɛn kusu ɔ́ cɛ́ amun wie-ɔ, ɔ́ mán amun kpanngban kɛ like bɔ be su be tintin su, yɛ be kejekeje i, b’ɔ yi bu gua’n sa, afin suliɛ nga an su nun man sran wie mun’n, i kunngba’n nun yɛ Nyanmiɛn sú nun mán amun-ɔn.” (Lik 6:38) Be nga e yo be ye’n, nán be ngba yɛ bé sí like nga e yo man be’n, i su ye-ɔ. Kannzɛ be siman e ye bɔbɔ’n, sanngɛ maan e yo sran ye titi. Kɛ e yo like e man e wiengu mun’n, wafa nga i sɔ’n kwla yo be ye’n, e kwlá simɛn i ngba nun.

16. (1) ?Wan mun yɛ ɔ fata kɛ e yo be ye-ɔ? (2) ?Ngue ti-ɔ?

¹⁶ Be nga be klun ti ufue’n, nán kɛ be kunndɛ kɛ be wiengu’m be cɛ be like ti yɛ be yo be ye-ɔ. Zezi seli kɛ: “Sɛ á dí cɛn’n, flɛ yalɛfuɛ mun flɛ be bɔ be sa nin be ja ti wuwa’n, nin cɛcɛwafuɛ mun, nin anyansifuɛ mun. Sɛ a yo’n sɔ’n, Nyanmiɛn wá yó ɔ liɛ ye. Be liɛ’n be lɛ-man like naan b’a yo wie a man wɔ.” (Lik 14:13, 14) Biblu’n se kɛ: “Sran nga bɔ i klun ti ufue’n, [...] ɔ́ nyán muae.” Ɔ se ekun kɛ: “Sran ng’ɔ bu yalɛfuɛ’n i akunndan’n, i liɛ su ti ye!” (Nyanndra Mun 22:9; Jue Mun 41:2) Nanwlɛ, e kunndɛ titi kɛ é yó e wiengu’m be ye. Afin e kunndɛ kɛ é úka be.

17. ?Wafa nga e kwla yo e wiengu’m be ye’n, i wie yɛle benin?

¹⁷ Kɛ Pɔlu boli Zezi i ndɛ’n su seli kɛ, “sɛ a cɛ sran like’n, ɔ ti kpa tra kɛ be cɛ wɔ like’n,” nán like nga be fa man sran’n i ngunmin ndɛ yɛ ɔ su kan-ɔn. Sanngɛ, ɔ kwla yo sran fanngan wlalɛ, annzɛ i afɔtuɛ manlɛ, annzɛ i ukalɛ wie. (Sa Nga  Be Yoli’n 20:31-35) Ndɛ nga Pɔlu kannin be’n nin ninnge ng’ɔ yoli be’n, be kle e kɛ ɔ ti cinnjin kɛ e wiengu’m be ndɛ lo e, yɛ e tu e klun e yo be ye.

18. ?E wiengu’m be ye yolɛ’n i su ndɛ benin yɛ fluwa sifuɛ wie’m be kannin-ɔn?

¹⁸ Fluwa sifuɛ wie’m be sieli i nzɔliɛ kɛ sran ng’ɔ cɛ i wiengu’m be like’n, ɔ di aklunjuɛ. Fluwa kun seli kɛ, kɛ sran kun yo i wiengu’m be kpa’n, i klun jɔ. Fluwa sifuɛ wie’m be seli kɛ, kɛ e uka e wiengu mun’n, e wun kɛ e nunman mɛn nun sa ngbɛn. I sɔ’n ti’n, fluwa sifuɛ wie’m be waan, sɛ e kunndɛ kɛ e klun jɔ’n, annzɛ e wun kpaja e titi’n, ɔ fata kɛ e di junman e uka e wiengu mun. Ndɛ sɔ mɔ be kan’n, ɔ boman e nuan. Afin, Zoova bɔbɔ mɔ yili e’n, ɔ se e titi kɛ sɛ e cɛ e wiengu’m be like’n, e klun jɔ́.—2 Timote 3:16, 17.

19, 20. ?Ngue ti yɛ a kunndɛ kɛ á yó klun ufuefuɛ-ɔ?

¹⁹ Sran’m be bu be ngunmin be wun akunndan ti’n, kɛ ɔ yo naan e yo klun ufuefuɛ titi’n, ɔ ti kekle. Sanngɛ, Zezi seli kɛ mmla’n i nun dan’n yɛle kɛ maan e klo Zoova kpa, e fa e wla’n kwlaa guɛ i su, maan e akunndan’n kwlaa trɛn i su, yɛ e fa e wunmiɛn’n kwlaa yo like ng’ɔ kle kɛ e klo i’n. Yɛ ng’ɔ mɛntɛn i’n yɛle kɛ maan e klo e wiengu kɛ e fa klo e bɔbɔ e wun sa. (Mark 12:28-31) Like suanlɛ nga nun’n, e wunnin kɛ be nga be klo Zoova’n be nian like ng’ɔ yo’n su be yo. Zoova nin Zezi be klun ti ufue. Yɛ be wla e fanngan kɛ e nian be ayeliɛ’n su. Afin, be si kɛ sɛ e yo sɔ’n, e klun jɔ́. Sɛ e tu e klun e di junman e man Zoova nin e wiengu mun’n, é mánmán Zoova. Kpɛkun, e bɔbɔ nin e wiengu mun é ɲán su ye.

²⁰ E si kɛ amun mian amun ɲin be yo amun niaan mun nin sran uflɛ’m be ye. (Galasifuɛ Mun 6:10) Sɛ amun yo sɔ titi’n, sran’m bé sí i sɔ liɛ’n i su ye, yɛ bé kló amun. Kpɛkun, amun klun jɔ́. Biblu’n se kɛ: “Sran nga bɔ i klun ti ufue’n, ɔ nyɛn i klun-ufue sɔ’n i su nvasuɛ. Sran nga b’ɔ mɛn i wiengu nzue’n i kusu ɔ nyan nzue nɔn.” (Nyanndra Mun 11:25) E mɛn dilɛ nun’n nin jasin fɛ bolɛ nun’n, ninnge sunman be o lɛ mɔ e kwla yo e kle kɛ e buman e ngunmin e wun akunndan naan e ti klun ufuefuɛ-ɔ. Like suanlɛ nga i sin liɛ nun’n, é wá kán ninnge sɔ’m be nun wie’m be ndɛ.