Kɔ i nun ndɛ'n su trele

Kɔ like ng'ɔ o fluwa'n nun'n su trele

“Sran nga w’a fɛ’n, ɔ mɛn i wunmiɛn”

“Sran nga w’a fɛ’n, ɔ mɛn i wunmiɛn”

Afuɛ 2018 nun Biblu’n nun ndɛ mma’n yɛ:“Be nga be fa be wla gua [Zoova] su’n, be liɛ be ɲan wunmiɛn uflɛ tititi.”—EZAI 40:31.

JUE: 3, 47

1. (a) ?Sa nga be o e su’n, be nun wie mun yɛle benin? (b) ?Ngue yɛ kɛ e yo’n, Zoova klun jɔ dan-ɔn? (An nian foto ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)

MƐN nga nun tranlɛ’n timan pɔpɔ. Tukpacɛ’n kle aniaan sunman be yalɛ. E nun wie mun b’a yo oke, sanngɛ be te nian be osufuɛ wie mɔ be ti oke’n be lika. Aniaan wie’m be kplin be ɲin kpa naan b’a nian be awlofuɛ’m be lika. Aniaan wie’m be liɛ’n, sa nga e boli be su lɛ’n, be nun sunman o be su. Yɛ ɔ fata kɛ be kunndɛ sika naan b’a wun sa sɔ’m be trawlɛ. E si kɛ sa kwlaa sɔ’m bé wíe cɛn kun. Afin, Zoova seli kɛ ɔ́ yó maan e liɛ yó ye. Kɛ e lafi Zoova su’n, i klun jɔ dan.

2. (a) ?Ngue ti yɛ ndɛ ng’ɔ o Ezai 40:29 nun’n, ɔ wla e fanngan-ɔn? (b) ?Kɛ sa o aniaan wie’m be su’n, akunndan benin yɛ be bu-ɔ?

2 Ɔ ju wie’n, e bu i kɛ e su kwlá jranman sa nga be o e su’n be ɲrun kekle. Sanngɛ, maan e wun i wlɛ kɛ nán e ngunmin yɛ e bu i sɔ-ɔ. Laa’n, Ɲanmiɛn i sufuɛ wie’m be buli i sɔ wie. (1 Famiɛn Mun 19:4; Zɔb 7:7) ?Sanngɛ, ngue ti yɛ be kwla jrannin kekle-ɔ? Yɛle kɛ, be lafili su kɛ Zoova mán be wunmiɛn naan b’a kwla su i titi. Biblu’n se kɛ: “Sran nga w’a fɛ’n, [Ɲanmiɛn] mɛn i wunmiɛn.” (Ezai 40:29) Andɛ’n, kɛ sa o Ɲanmiɛn i sufuɛ wie’m be su’n, be bu i kɛ sɛ be yaci Zoova i sulɛ kan’n, yɛ bé wún sa sɔ’m be trawlɛ-ɔ. Be bu i kɛ Zoova i sulɛ’n ti kekle dan. Ɔ maan, be yaci Biblu’n nun kannganlɛ. Be kɔman aɲia’m be bo kun. Yɛ be boman jasin fɛ’n kun. Kusu nn, i sɔ’n yɛ Satan kunndɛ-ɔ.

3. (a) ?Ngue yɛ é yó naan Satan w’a lakaman e-ɔ? (b) ?Ngue yɛ é wá fá e ɲin síe su like suanlɛ nga nun-ɔn?

3 Satan si kpa kɛ sɛ e tu e klun e su Ɲanmiɛn’n, é ɲán wunmiɛn é jrán kekle sa’n kwlaa nun. Yɛ ɔ kloman kusu kɛ e ɲɛn i sɔ wunmiɛn liɛ’n. I sɔ’n ti, sɛ e timan juejue kɛ laa’n sa kun annzɛ e wla bo e wun’n, nán e cuɛn e wun e wɔ siɛn. Sanngɛ, maan e fa e wun mantan Zoova kpa. Sɛ e yo sɔ’n, Ɲanmiɛn ‘yó maan é jrán kekle, ɔ́ wlá e fanngan, ɔ maan e wun su usuman e.’ (1 Piɛr 5:10; Zak 4:8) Like suanlɛ nga nun’n, é wá fá e ɲin é síe i Ezai 40:26-31 su. I liɛ’n, é wún wafa nga Zoova kwla wla e fanngan’n. Asa ekun’n, é wá kán sa nɲɔn mɔ be kwla tanndan e ɲrun naan y’a suman Zoova kpa’n, be ndɛ. Kpɛkun, wafa nga e kwla nanti Biblu’n nun afɔtuɛ’m be su naan y’a jran kekle’n, é kɛ́n i ndɛ wie.

BE NGA BE FA BE WLA GUA ZOOVA SU’N, BE ƝAN WUNMIƐN UFLƐ TITI

4. ?Ngue yɛ ndɛ ng’ɔ o Ezai 40:26 nun’n kle e-ɔ?

Zoova kwla man ɔ wunmiɛn naan w’a jran sa nga be o ɔ su’n be ɲrun kekle.

4 An kanngan Ezai 40:26 nun. Sran’m be siman nzraama’m be nuan. Fluwa sifuɛ’m be bu i kɛ nzraama nga be mantan asiɛ’n koko’n, be kwla ju miliar 400. Sanngɛ, Zoova tɔnnin nzraama’m be kwlakwla be dunman. ?Ngue yɛ i sɔ’n kle e-ɔ? Yɛle kɛ, sɛ Zoova fɛ i ɲin sie i nzraama’m be tinuntinun be su’n, nán klɔ sran yɛ i ɲin kpɛ́ i su-ɔ. Zoova si kɛ klolɛ mɔ e klo i’n ti yɛ e su i-ɔ, nán kɛ e miannin ti-ɔ. (Jue Mun 19:2, 4, 15) E Si Ɲanmiɛn si e su sa’n kwlakwla. Biblu’n se kɛ e “ti ndrɛ’n bɔbɔ, ɔ si i nuan.” (Matie 10:30) Zoova kunndɛ kɛ e si kɛ “be nga be yoman sa tɛ’n, be nguan’n lo” i. (Jue Mun 37:18) Nanwlɛ, Zoova wun sa fanunfanun nga be o e su’n. Yɛ ɔ kwla man e wunmiɛn naan y’a jran sa kwlaa sɔ’m be ɲrun kekle.

5. ?Ngue ti yɛ e lafi su kɛ Zoova kwla man e wunmiɛn-ɔn?

5 An kanngan Ezai 40:28 nun. Zoova yɛ ɔ man ninnge kwlaa be wunmiɛn-ɔn. Maan e bu like nga ti yɛ wia’n bo ɲanɲanɲan m’ɔ yo sro’n, i akunndan. Be flɛ fluwa sifuɛ kun kɛ Davidi Bodanisi. Ɔ seli kɛ segɔndu kwlaa nun’n, wia’n jue kɛ bɔnbu miliar kpanngban mɔ b’a kpuke’n sa. Fluwa sifuɛ kun ekun seli kɛ wia’n i juelɛ ng’ɔ jue segɔndu kunngba nun’n, ɔ ju asiɛ’n su sran’m be wunmuan’n lele afuɛ 200.000. Zoova m’ɔ man wia’n i wunmiɛn’n, ɔ kwla man e wunmiɛn wie naan y’a jran kekle sa’n kwlaa nun.

6. (a) ?Ngue ti yɛ e kwla se kɛ Zezi i kɔmin su waka’n, i sualɛ yo fɛ-ɔ? (b) ?Wafa sɛ yɛ i sɔ’n yo e-ɔ?

6 An kanngan Ezai 40:29 nun. Zoova i sulɛ’n man aklunjuɛ. Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ mun kɛ: “An fa amun ti wla n kɔmin su waka’n bo. [...] Afin n ti sran wɛtɛɛ yɛ min anwlɛn’n ti flɔlɔ. Yɛ amun wla wá gúa ase. Afin n kɔmin su waka’n i sualɛ yo fɛ, yɛ n trɔ’n yo-man nɔnnin.” (Matie 11:28-30) Ndɛ sɔ’n ti nanwlɛ. Afin, ɔ ju wie’n, kɛ é kɔ́ jasin fɛ’n i bolɛ annzɛ kɛ é kɔ́ aɲia’m be bo’n, afɛ’n o e su. Sanngɛ, kɛ e sa e sin awlo’n, e wun kɛ e wla’n w’a gua ase. Ɔ maan, e wun e su sa’m be trawlɛ. Nanwlɛ, Zezi i kɔmin su waka’n i sualɛ yo fɛ sakpa.

7. An kan sa wie mun mɔ be kle kɛ ndɛ ng’ɔ o Matie 11:28-30 nun’n ti nanwlɛ’n be ndɛ.

7 Aniaan bla kun ti tukpacifuɛ. Cɛn kwlaa’n, i wunnɛn’n yo i kɛ sran wie mɔ w’a di junman lele w’a fɛ’n sa. I wla’n bo i wun. Yɛ i ti’n yo i ya titi. Cɛn wie’n, kɛ ɔ yo naan ɔ wɔ aɲia’m be bo’n, ɔ ti kekle mɛn i. Sanngɛ cɛn kun liɛ’n, ɔ miɛnnin i ɲin ɔli aɲia’n i bo. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, ɔ seli kɛ: “Aniaan ng’ɔ ijɔli nzra nun’n, ɔ kannin be sa sin bubulɛ’n i ndɛ. Wafa ng’ɔ yiyili ndɛ’n nun’n ti’n, min ɲinmuɛn guali. N wunnin i wlɛ kɛ ɔ fata kɛ n tran aɲia’m be bo titi.” Aɲia sɔ’n i bo tranlɛ’n yoli aniaan bla’n i fɛ dan.

8, 9. Pɔlu seli kɛ: “Kɛ m bu i kɛ n lɛ-man wunmiɛn’n, i li bɔ yɛ n nyan wunmiɛn nin-ɔn.” ?Ndɛ sɔ’n i bo yɛle benin?

8 An kanngan Ezai 40:30 nun. Kannzɛ bɔbɔ e si ninnge fanunfanun yo’n, sanngɛ ninnge wie’m be o lɛ’n, nán e bɔbɔ e wunmiɛn yɛ maan e kwla yo be-ɔ. Ɔ fata kɛ e kwlakwla e wun i sɔ liɛ’n i wlɛ. I wie yɛle akoto Pɔlu liɛ’n. Nán ninnge ngba ng’ɔ kunndɛli kɛ ɔ́ yó’n, yɛ ɔ kwla yoli-ɔ. Ɔ kokoli sa sɔ’n kleli Zoova. Zoova kusu seli i kɛ: “Kɛ sran’n ɔ lɛ-man wunmiɛn’n i nun sɔ’n nun yɛ n yi min wun nglo kɛ n kwla like’n kwlaa yo-ɔ.” Pɔlu wunnin ndɛ nga Zoova kan kleli i’n i wlɛ. Ɔ maan, ɔ seli kɛ: “Kɛ m bu i kɛ n lɛ-man wunmiɛn’n, i li bɔ yɛ n nyan wunmiɛn nin-ɔn.” (2 Korɛntfuɛ Mun 12:7-10) ?Ndɛ sɔ’n i bo yɛle benin?

9 Pɔlu wunnin i wlɛ kɛ i bɔbɔ i wunmiɛn’n juman ninnge ngba nun. Ɔ fata kɛ Ɲanmiɛn m’ɔ kwla like kwlaa yo’n, ɔ ukɛ i. Ɲanmiɛn kwla fɛ i wawɛ’n tin Pɔlu naan w’a kwla yo ninnge nga i wunmiɛn juman nun’n. E kusu, sɛ Ɲanmiɛn fɛ i wawɛ’n man e’n, é ɲán wunmiɛn é sú i kpa.

10. ?Ngue yɛ Zoova yoli naan Davidi w’a jran sa ng’ɔ o i su’n, i ɲrun kekle-ɔ?

10 Davidi wunnin kɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n ti’n, ɔ kwla yoli sa wie mun. Ɔ seli kɛ: “Min Nyanmiɛn, ɔ fanngan nun, e nin sonja mun é kún. Yɛ ɔ fanngan nun e nin klɔ wie sufuɛ mun e kwla kun.” (Jue Mun 18:30) Sa nga be o e su’n, wie liɛ’n, be ti kɛ “sonja mun” mɔ e nin be e su kun mɔ e kwlaman be’n sa. Ɔ fata kɛ e fa e wun wla Zoova sa nun, naan ɔ suan e bo.

11. ?Wafa sɛ yɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n kwla uka e naan y’a jran kekle sa’n kwlaa nun-ɔn?

11 An kanngan Ezai 40:31 nun. Kɛ anunman ɲin’m bé tú’n, nán be bɔbɔ be wunmiɛn ngunmin ti yɛ be kwla ka nglo lɔ be cɛ-ɔ. Sanngɛ, be yaci be wun nun naan aunmuan’n fa be wɔ nglo. I sɔ’n ti, be kwla tu be kɔ lika mmua kpa, be fɛman ndɛndɛ. Sɛ sa kekle wie o e su’n, maan e srɛ Zoova. Biblu’n se kɛ like ng’ɔ kwla uka e’n yɛle “e Si i wawɛ’n.” (Zan 14:26) E kwla srɛ Zoova kɛ ɔ fɛ i wawɛ’n man e cɛn kwlakwla. I li kɛ e nin aniaan kun e kan ndɛ’n, yɛ ɔ fata kɛ e srɛ Zoova kpa naan ɔ uka e-ɔ. ?Sanngɛ, ngue ti yɛ ndɛ kwla tɔ e nin aniaan kun e afiɛn-ɔn?

12, 13. (a) ?Ngue ti yɛ ɔ ju wie’n ndɛ tɔ e nin aniaan mun e afiɛn-ɔn? (b) ?Ngue yɛ sa ng’ɔ juli Zozɛfu su’n, ɔ kle e-ɔ?

12 Fɔ m’ɔ o e nun ti’n, ndɛ kwla tɔ e nin e wiengu mun e afiɛn. Wie liɛ’n, e wiengu’m be kan ndɛ wie, annzɛ be yo ninnge wie m’ɔ lo e ngasi-ɔ. Wie liɛ kusu’n, e bɔbɔ yɛ e lo be ngasi-ɔ. ?Kɛ i sɔ sa ju’n, ngue yɛ é yó naan y’a kle kɛ e nin Zoova e nanti klanman-ɔn? Yɛle kɛ, maan e yo like nga e kwla yo naan e nin aniaan mun y’a tran klanman’n. Kannzɛ fɔ o be nun’n, sanngɛ Zoova klo be. Ɔ fata kɛ e klo be sɔ wie.

Zoova jrannin Zozɛfu sin. Ɔ́ jrán ɔ sin wie.(An nian ndɛ kpɔlɛ 13 nun.)

13 Zoova seman kɛ nán sa tɔ i sufuɛ’m be su. Sa ng’ɔ juli Zozɛfu su’n kle sɔ weiin. Yɛle kɛ, i nun mɔ Zozɛfu ti gbanflɛn kan’n, i niaan’m be fali be ɲin cili i. Be yoli i atɛ sran wie’m be sa nun. Sran sɔ’m be fɛ i ɔli Ezipti. (Bo Bolɛ 37:28) Zoova wunnin sa nga be fa yoli i sufuɛ Zozɛfu’n. Yɛ e si kɛ i sɔ’n yoli i ya dan. Asa ekun’n, kɛ ɔ cɛli kan’n, be tɔnnin Zozɛfu i suɛn kɛ ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ tɔ́ Potifali i yi’n i gblu. Ɔ maan, be wlɛli i bisua. Zoova wunnin i sɔ liɛ’n, sanngɛ w’a kaman lɛ w’a deman Zozɛfu. ?I sɔ’n ti, é sé kɛ Zoova kpɔcili Zozɛfu? Cɛcɛ. Biblu’n kan kɛ Zoova nin “Zozɛfu be o nun, ɔ yo maan like kwlaa ng’ɔ yo, ɔ yo ye.”—Bo Bolɛ 39:21-23.

14. ?Kɛ e gua ya ble’n i ase’n, mmlusuɛ benin yɛ e ɲɛn i-ɔ?

14 Sran kun ekun mɔ be kleli i yalɛ dan’n yɛle Davidi. Ɔ ti Ɲanmiɛn i janvuɛ. Wafa nga Davidi wunnin i ɲrun’n, sran sunman be nin a wunman be ɲrun sɔ le. Sanngɛ, w’a faman ya ble le. Davidi bɔbɔ seli kɛ: ‘Gua ya ble’n i ase, yaci ya’n mlɔnmlɔn. Sɛ a fa ya’n, wuun w’a yo sa tɛ.’ (Jue Mun 37:8) Sa cinnjin kpa nga ti yɛ ɔ fata kɛ e yaci ya’n mlɔnmlɔn’n, yɛle kɛ e kunndɛ kɛ é nían Zoova i ayeliɛ’n su. Zoova “nianman e sa tɛ’m be su yoman e sa.” Sanngɛ ɔ yaci cɛ e. (Jue Mun 103:10) Asa ekun’n, ya falɛ’n kwla man e tukpacɛ. I wie yɛle kɛ e kwla ɲan tansiɔn. E buɛ’n nin e patrabuɛ’n be kwla saci. Yɛ ɔ kwla man e ku nun tukpacɛ wie mun. Kɛ e fa ya’n, wie liɛ’n, e akunndan’n sanngan. Ɔ maan, e kwla ijɔ tɛtɛ. Annzɛ e kwla yo sran like yaya. Kɛ ɔ ko yo sɔ’n, e wla bo e wun. I sɔ’n ti, ɔ fata kɛ e gua e wla’n ase. Biblu’n se kɛ: “Be wla b’ɔ gua ase’n ɔ yo maan be yo juejue.” (Nyanndra Mun 14:30) ?Sɛ e niaan’m be lo e ngasi’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo-ɔ? ?Ngue yɛ é yó naan y’a siesie e afiɛn-ɔn? Ɔ fata kɛ e nian Biblu’n nun mmla’m be su e nanti.

KƐ E NIAAN’M BE YO E SA’N

15, 16. ?Sɛ aniaan wie lo e ngasi’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo-ɔ?

15 An kanngan Efɛzfuɛ Mun 4:26 nun. Kɛ be nga be suman Zoova’n be yo e tɛtɛ’n, i sɔ’n boman e nuan. Sanngɛ, kɛ e niaan Klistfuɛ’m be lo e ngasi’n, i lifuɛ’n ɔ yo e ya dan. ?Sɛ e wla kwlá fiman sa nga be yoli e’n su’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo-ɔ? ?É fá be wun ya trilili? ?Annzɛ kusu, é fá afɔtuɛ nga Biblu’n man e’n su naan é síesíe e afiɛn ndɛndɛ? Sɛ e se kɛ é mínndɛ lele’n, e afiɛn siesielɛ yó kekle.

16 ?Yɛ sɛ aniaan wie loli e ngasi naan e bu sa ng’ɔ yoli e’n i akunndan tititi nin? ?Ngue yɛ é yó naan e nin i e afiɛn w’a sɛ-ɔ? I klikli nun’n, maan e srɛ Zoova. Maan e se i kɛ ɔ uka e naan e nin aniaan’n e koko yalɛ amanniɛn su. Nán e wla fi su kɛ e niaan sɔ’n ti Zoova i janvuɛ wie. (Jue Mun 25:14) Ɲanmiɛn klo i janvuɛ mun. Yɛ ɔ yo be ye. Ɔ maan, ɔ kunndɛ kɛ e niɛn i ayeliɛ’n su. (Nyanndra Mun 15:23; Matie 7:12; Kolɔsfuɛ Mun 4:6) I nɲɔn su’n, maan e bu ndɛ nga e kunndɛ kɛ é kán klé i’n, i sin kpa. Nán maan e bu i kɛ i ɲinfu yɛ ɔ loli e ngasi-ɔ. Atrɛkpa’n, e bɔbɔ yɛ e wunman sa ng’ɔ juli’n i wlɛ kpa-ɔ. Yɛ maan e wun i wlɛ kɛ nán aniaan’n i ngunmin ti yɛ ndɛ tɔli e afiɛn-ɔn, e bɔbɔ e o nun wie. Sɛ e waan e nin i é síesíe e afiɛn’n, e kwla bo i bo kɛ: “Atrɛkpa’n, n fa ya ndɛndɛ. Sanngɛ anunman’n, ndɛ nga a kan kleli min’n [...]” Sɛ y’a kwlá siesieman e afiɛn cɛn sɔ’n nun’n, nán maan e sa sin bubu e. Maan e ko wun i wun cɛn uflɛ. Maan e srɛ Zoova kɛ ɔ yra e niaan’n su, yɛ ɔ uka e bɔbɔ naan e fa e ɲin sie i aniaan’n i nzuɛn ng’ɔ ti kpa’n su. Sɛ e yo sɔ’n, Zoova wún kɛ e kunndɛ kɛ e nin e niaan’n e afiɛn sɛ. Yɛ i sɔ’n yó i fɛ.

KƐ SA TƐ NGA E YOLI I LAA’N TI’N E AKUNNDAN BU E FƆ TRILILI’N

17. (a) ?Ajalɛ benin yɛ Zoova fali naan sɛ e yo sa tɛ’n e nin i e afiɛn w’a sɛ-ɔ? (b) ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e fa atin ng’ɔ kle e’n su-ɔ?

17 Aniaan wie’m be bu i kɛ be nin Zoova i sulɛ’n fataman kun. Afin, be yoli sa tɛ. Be akunndan m’ɔ bu be fɔ’n ti’n, be wla guaman ase, be klun jɔman, yɛ be leman wunmiɛn be suman Ɲanmiɛn kpa kun. Kɛ Famiɛn Davidi yoli sa tɛ mɔ i akunndan’n bú i fɔ’n, ɔ seli kɛ: “Kɛ m muan min nuan bɔ n kanman sa nga n yoli’n, kpɛkuun min wunmiɛn’n ɔ kpɛ su. Yɛ kɛ aliɛ’n ko cɛn sa’n, n kplin lele lika’n jɔ. Afin i wia nun o, i kɔnguɛ o, a fa sa mun yi min su.” I sɔ’n ti, Davidi yoli like nga Zoova waan i sufuɛ’m be yo’n. Davidi seli kɛ: “Yɛ n seli min wun kɛ: ‘Maan n sin n di min sa tɛ’n i nanwlɛ n kle Anannganman ke!’ [...] Kpɛkuun ɔ kusu, min wun sa sɔ’n b’ɔ ti kɛ trɔ sa b’ɔ jin min ti su’n, a sike jinnin.” (Jue Mun 32:3-5) Sɛ sa nga e yoli’n ti tɛ dan bɔbɔ’n, Zoova kunndɛ kɛ ɔ́ úka e naan e nin i e afiɛn mantan ekun. I sɔ’n ti, ɔ fata kɛ e fa atin ng’ɔ kle e’n su. Ɔ fali ajalɛ wie mun naan e nin i e afiɛn w’a sɛ. Yɛle kɛ, maan e wun asɔnun kpɛnngbɛn’m be wun naan be uka e. (Nyanndra Mun 24:16; Zak 5:13-15) Sɛ e yo sa tɛ’n, maan e ko wun be wun ndɛndɛ. Afin, sɛ y’a faman atin sɔ mɔ Zoova kle e’n su’n, ɔ su manman e anannganman nguan. ?Sanngɛ, sɛ Zoova yacili sa kun cɛli e naan ɔ́ cɛ́ kɔ́’n, e akunndan’n te bu e fɔ’n nin? ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo-ɔ?

18. ?Sɛ aniaan kun yoli sa tɛ naan i sa sin te bubu i’n, wafa sɛ yɛ ndɛ nga Pɔlu kannin’n kwla wlɛ i fanngan-ɔn?

18 Sa tɛtɛ nga akoto Pɔlu yoli be laa’n ti’n, ɔ ju wie’n, i sa sin bubu i. Ɔ seli kɛ: “Min yɛ n ti be bɔ Jésus sunmannin be’n be nun kaan-an. Afin n kleli Nyanmiɛn i asɔnun’n yalɛ.” Pɔlu kan guali su kɛ: ‘Sanngɛ sran nga m’an yo i yɛ’n, ye bɔ Nyanmiɛn yoli min’n ti yɛ maan m’an yo sɔ-ɔ.’ (1 Korɛntfuɛ Mun 15:9, 10) Zoova si kɛ fɔ o Pɔlu nun. Ɔ nin i sɔ ngba’n, w’a yiman Pɔlu blo. Yɛ ɔ kunndɛ kɛ Pɔlu wun i sɔ liɛ’n i wlɛ. Sɛ e yoli sa tɛ naan e koko kleli Zoova, naan e wunnin asɔnun kpɛnngbɛn’m be wun’n, maan e lafi su kɛ Zoova yaci cɛli e.—Ezai 55:6, 7.

19. (a) ?Afuɛ 2018 nun’n, Biblu’n nun ndɛ mma benin yɛ é wá fá e ɲin síe su-ɔ? (b) ?Ngue ti yɛ ndɛ mma sɔ’n ti cinnjin man e-ɔ?

19 Mɛn i awieliɛ’n w’a mantan koko kpa. I sɔ’n ti, maan e wun i wlɛ kɛ, kɛ lika’n cɛ́n m’ɔ́ sán’n, lika’n yó kekle trá laa’n. Sanngɛ, maan e lafi su kɛ “sran nga w’a fɛ’n, [Zoova] mɛn i wunmiɛn. Yɛ ɔ wla sran ng’ɔ ti fakafaka’n i nun fanngan.” Zoova kwla jran e sin sa’n kwlaa nun naan e nin i y’a nanti klanman titi. (Ezai 40:29; Jue Mun 55:23; 68:20) Afuɛ 2018 nga nun’n, e ɲin trán ndɛ cinnjin sɔ’n su titi. Afin, kɛ e kɔ Ɲanmiɛn Sielɛ sua’n nun’n, Biblu’n nun ndɛ mma nga e ɲin tɛ́ i trilili’n yɛ: ‘Be nga be fa be wla gua Zoova su’n, be liɛ be ɲan wunmiɛn uflɛ tititi.’Ezai 40:31.