1, 2. ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ Zoova i klun ti ufue dan-ɔn?

ƝANMIƐN Zoova i klun ti ufue dan. I yɛ ɔ man e like kwlakwla-ɔ. Ninnge kpakpa kwlaa nga be o asiɛ’n su wa’n, be ti i liɛ. Ɔ yili ninnge sɔ mun naan y’a kwla tran asiɛ’n su. (Jue Mun 104:13-15; Aze 2:8) Biblu’n kle kɛ laa’n, Zoova yoli abonuan sa naan i sufuɛ’m b’a ɲan ninnge wie mun.

² I wie yɛle kɛ, i nun mɔ Izraɛlifuɛ’m be o aawlɛ flɛnnɛn nun lɔ’n, Zoova yoli abonuan sa naan b’a ɲan mani nin nzue. Ɔ yoli sɔ afuɛ lele 40. (Ezipt Lɔ Tulɛ 16:35) I sɔ’n ti, b’a mianman like fi wun. (Neemi 9:20, 21) Asa ekun’n, Zoova tinnin i nuan ijɔfuɛ Elize naan ɔ ti angboti bla kun i wun ɲanman nun. Elize yoli maan bla’n i ngo’n wa sɔnnin kaka kpa. Bla’n yoli ngo sɔ’n i atɛ ɔ fa tuali kalɛ ng’ɔ o i su. Kpɛkun, ɔ nin i wa’n be fali sika’n i onga’n be toli aliɛ, awe w’a kunman be. (2 Famiɛn Mun 4:1-7) Asa ekun’n, Zoova fanngan nun’n, Zezi mannin sran kpanngban kpa be aliɛ be dili.  Cɛn kun bɔbɔ’n, Zezi yoli maan i sɔnnzɔnfuɛ’m be ɲannin sika nga be sa miɛn i wun’n.—Matie 15:35-38; 17:27.

3. ?Kosan benin mun yɛ é wá tɛ́ be su like suanlɛ nga nun-ɔn?

³ Zoova kwla fa like kwlaa ng’ɔ klo’n fa nian ninnge ng’ɔ yili be’n be lika. Sanngɛ, ɔ se i sufuɛ mun kɛ maan be suan junman nga i anuannzɛ’n di’n i bo. (Ezipt Lɔ Tulɛ 36:3-7; An kanngan Nyanndra Mun 3:9 nun.) ?Ngue ti yɛ Zoova klo kɛ e fa e sa nun ninnge kpakpa mun wie e mɛn i-ɔ? ?Wafa sɛ yɛ laa Zoova i sufuɛ’m be suɛnnin i junman’n i bo-ɔ? ?Kɛ e man sika’n, junman benin yɛ anuannzɛ’n fa di-ɔ? Like suanlɛ nga nun’n, é wá tɛ́ kosan sɔ’m be su.

4. ?Kɛ e suan Zoova i junman’n i bo’n, ngue yɛ i sɔ’n kle-ɔ?

⁴ Klolɛ mɔ e klo Zoova’n ti yɛ e fa e sa nun ninnge kpakpa mun e mɛn i-ɔ. Kɛ e bu ninnge kpanngban nga Zoova yo mannin e’n be akunndan’n, ɔ yo e fɛ dan. Kɛ Famiɛn Davidi kán like nga be sa miɛn i wun naan b’a kplan Ɲanmiɛn sua’n i ndɛ’n, ɔ seli kɛ ninnge nga e le i’n i kwlaa fin Zoova. Ɔ seli ekun kɛ Zoova bɔbɔ yɛ ɔ mannin e ninnge nga e fa mɛn i’n niɔn.—An kanngan 1 Be Nyoliɛ 29:11-14 nun.

5. ?Biblu’n nun ndɛ benin mun yɛ be kle kɛ, kɛ e tu e klun e man Zoova like’n, ɔ ti i sulɛ wie-ɔ?

⁵ Kɛ e man Zoova i like’n, ɔ ti i sulɛ wie. Aolia nun’n, akoto Zan tili Zoova i sufuɛ nga be o ɲanmiɛn su lɔ’n, be ngan. Be seli kɛ: “E Min Nyanmiɛn, kɛ bé yí wɔ ayɛ bé mánmán wɔ bɔ be se kɛ a kwla sa’n kwlaa yo’n i su-ɔ, afin wɔ yɛ a yili like’n kwlaa-a, a klo kɛ á yí be ti yɛ a yili be-ɔ, yɛ ɔ ti yɛ be o lɛ-ɔ.” (Sa Nglo Yilɛ 4:11) Nanwlɛ, Zoova nin manmanlɛ’n fata sakpa. I sɔ’n ti, ɔ fata kɛ e fa e sa nun ninnge kpakpa mun e mɛn i. Zoova maan Moizi seli Izraɛlifuɛ mun kɛ afuɛ kwlaa nun’n, maan be di cɛn kpɛ nsan. Kɛ bé sú Zoova cɛn sɔ’m be nun’n, ɔ fata kɛ be mɛn i like. Mmla’n se kɛ nán be ‘bla Anannganman i ɲrun ɔ nin be sa ngbɛn.’ (Mmla’n 16:16) Andɛ’n, kɛ e tu e klun e man Zoova like’n, ɔ ti i sulɛ wie. Kɛ e yo sɔ’n, e kle kɛ e bu junman nga anuannzɛ’n di’n i junman cinnjin, naan e kunndɛ kɛ é súɛn i bo.

6. ?Ngue ti yɛ sɛ e man like’n, ɔ ti kpa-ɔ? (An nian foto ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)

⁶ Sɛ e man sran like’n, ɔ ti kpa tra kɛ be man e like’n. (An kanngan Nyanndra Mun 29:21 nun.) Wienun-ɔn, ba kun fa sika nga i si nin i nin be fa mɛn i’n i wie to like man be. ?Wafa sɛ yɛ i sɔ’n yó i si nin i nin-ɔn? Annzɛ kusu’n, gbanflɛn annzɛ talua kun m’ɔ ti atin bofuɛ’n, ɔ o i si nin i nin be bo wun. Kpɛkun, ɔ man sika kan fa uka be sa su naan be fa tua sua’n i kalɛ, annzɛ be fa to aliɛ. Be lafiman su kɛ be wa’n mán be sika. Sanngɛ kɛ ɔ man be’n, be sɔ nun. ?Ngue ti-ɔ? Afin, i sɔ’n kle kɛ ba’n si ninnge kpanngban nga i si nin i nin be yo mɛn i’n i su ye. I wafa kunngba’n, Zoova si kɛ, kɛ e fa e sa nun ninnge kpakpa mun wie e mɛn i’n, ɔ ti kpa dan.

7, 8. (a) ?Ngue yɛ laa’n Zoova i sufuɛ’m be yoli naan b’a kwla di junman trele wie mun-ɔn? (b) ?Ngue yɛ Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be yoli naan be nga be di i junman’n, be ɲin w’a tran be junman’n su-ɔ?

⁷ Biblu’n kan kɛ Zoova i sufuɛ’m be mannin like naan be fa di i junman’n. Wie liɛ’n, be mannin like naan be fa di junman trele wie mun. I wie yɛle kɛ, Moizi seli Izraɛlifuɛ mun kɛ be man like naan be fa kplan Ɲanmiɛn i tannin sua’n. Famiɛn Davidi yoli sɔ wie naan b’a kwla kplan Ɲanmiɛn sua’n. (Ezipt Lɔ Tulɛ 35:5; 1 Be Nyoliɛ 29:5-9) Famiɛn Zɔasi blɛ su’n, Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’m be fali sika nga sran’m be mannin’n, be fa yoli Ɲanmiɛn sua’n i lika ng’ɔ sacili’n. (2 Famiɛn Mun 12:4, 5) Akoto’m be blɛ su’n, Klistfuɛ’m be tili i kɛ awe w’a kpɛn Zide, naan ɔ fata kɛ be uka be niaan Klistfuɛ nga be o lɔ’n. I sɔ’n ti, Klistfuɛ’m be tinuntinun be mannin like kwlaa nga be sa ju su’n.—Sa Nga Be Yoli’n 11:27-30.

⁸ Zoova i sufuɛ’m be mannin sika naan be nga be di Zoova i junman’n, be ɲin w’a tran be junman’n su. Moizi Mmla’n se kɛ ɔ fataman kɛ Levi akpasua nunfuɛ’m be ɲan aja like kɛ Izraɛli lɔ akpasua onga mun sa. I sɔ’n ti, Izraɛlifuɛ’m be fa ninnge nga be le i’n, i blusu man be. Kɛ be yo sɔ’n, Levifuɛ’m be kwla fa be ɲin sie i junman nga be di i tannin sua’n nun lɔ’n su kpa. (Kalɛ 18:21) Asa ekun’n, bla klun ufuefuɛ wie’m be fali be sa nun like be suannin Zezi nin i akoto’m be bo.—Lik 8:1-3.

9. ?Nin yɛ laa Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be ɲannin ninnge nga be fa mannin’n niɔn?

⁹ Ninnge kpakpa nga Izraɛlifuɛ’m be mannin mɔ be fa kplannin Ɲanmiɛn tannin sua’n, be fa fin Ezipti lɔ. (Ezipt Lɔ Tulɛ 3:21, 22; 35:22-24) Klistfuɛ klikli’m be blɛ su’n, sran wie’m be yoli be ninnge kɛ sua annzɛ fie sa’n be atɛ. Kpɛkun, be fɛ i sika’n mannin akoto mun. Akoto’m be fɛli i sɔ sika’n, be fa tili be niaan’m be wun ɲanman nun. (Sa Nga Be Yoli’n 4:34, 35) Klistfuɛ wie’m be yiyi sika be sieli naan akoto’m be fa di Ɲanmiɛn i junman’n. (1 Korɛntfuɛ Mun 16:2) Ɔ maan, i yalɛfuɛ o, i wlengbi o, be kwlakwla be kwla mannin like.—Lik 21:1-4.

10, 11. (a) ?Wafa sɛ yɛ e kwla nian be nga laa be suli Ɲanmiɛn’n, be ayeliɛ’n su-ɔ? (b) ?Kɛ be se kɛ e man sika naan be fa di Zoova i junman’n, i sɔ’n yo wɔ sɛ?

¹⁰ Andɛ’n, be kwla se e wie kɛ e man sika naan be fa di junman trele kun. Be kwla fɛ i sɔ sika’n be yo e Ɲanmiɛn Sielɛ sua’n i lika wie m’ɔ sacili’n, annzɛ be kwla fa kplan uflɛ. Be kwla fa yo Betɛli’n i lika wie m’ɔ sacili’n. Wie liɛ kusu’n, sika nga e man’n, be fa tua kalɛ nga be boli naan y’a kwla yo e nvle kun aɲia’n. Lika wie’m be nun’n, sanvuɛsa ɲan e niaan mun, yɛ be fɛ i sɔ sika’n wie ti be wun ɲanman nun. Asa ekun’n, sika nga e man’n ti’n, ngaliɛ difuɛ mun, nin ngunmin atin bofuɛ mun, nin akpasua  sunianfuɛ mun, ɔ nin be nga be di junman anuannzɛ’n i bo bia’n su lɔ nin betɛli’m be nun’n, be kwla di Zoova i junman’n. Anglo kwlaa’n, asɔnun’m be tinuntinun be man sika naan be fa kplan aɲia dandan’m be yowlɛ nin Ɲanmiɛn Sielɛ sua mun.

¹¹ E kwlakwla e kwla man like naan anuannzɛ’n fa di Zoova i junman’n, mɛn’n i awieliɛ blɛ nga nun. Blɛ sunman’n, sika nga sran kun man’n, sran fi siman nun. Kɛ e fa sika e guɛ i sika guawlɛ nun’n, annzɛ kɛ e man sika jw.org su’n, e bomɛn i nuan e kleman e niaan mun. ?Yɛ sɛ e bu i kɛ sika nga e waan é mán’n ti kaan nin? I lɛ nun’n, maan e wun i wlɛ kɛ blɛ sunman’n, sika kannganngan nga aniaan’m be man’n, yɛ be kan bo nun be fa ko man anuannzɛ’n niɔn. Nán kɛ aɲanbeunfuɛ nɲɔn kun yɛ be man sika wunmuan sɔ’n niɔn. E niaan nga be ti yalɛfuɛ bɔbɔ’n, be nian laa Klistfuɛ nga be o Maseduanin lɔ’n, be ayeliɛ’n su. Klistfuɛ sɔ’m “be ti yalɛfuɛ.” Sanngɛ, be klun ti ufue dan. Ɔ maan, be srɛli akoto mun kɛ be yaci naan bé mán be sa nun like.—2 Korɛntfuɛ Mun 8:1-4.

12. ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ anuannzɛ’n saciman sika nga aniaan’m be man’n niɔn?

¹² Anuannzɛ’n i ɲrun dinfuɛ’m be ti nanwlɛfuɛ nin ngwlɛlɛfuɛ. Ɔ maan, be yo sika nga e man’n i cɛcɛ. (Matie 24:45) Be srɛ Zoova kɛ ɔ tike be ɲin naan be fa ajalɛ ng’ɔ ti kpa’n. Yɛ be bu like nga bé fá sika’n yó’n, i akunndan kpa. (Lik 14:28) Laa’n, be nga be niannin sika nga Ɲanmiɛn sufuɛ’m be mannin’n su’n, be fa dili Ɲanmiɛn junman’n i ngunmin. I wie yɛle Ɛsdrasi liɛ’n. Kɛ ɔ́ sɛ́ i sin Zerizalɛmun’n, Pɛrsi famiɛn’n mɛnnin i sika ɔkwlɛ, nin jɛtɛ ufue, nin ninnge kpakpa wie mun. Andɛ’n, sɛ e waan é káci i kwlaa sika nun’n, ɔ tra miliar 50. Ɛsdrasi buli ninnge sɔ mun kɛ Zoova liɛ sa. I sɔ’n ti, kɛ bé súa ninnge sɔ mun kɔ́ Zerizalɛmun’n, ɔ fali ajalɛ wie mun naan b’a wuaman wie. (Ɛsdras 8:24-34) Akoto Pɔlu kusu seli asɔnun mun kɛ be man sika naan be fa ti be niaan nga be o Zide lɔ’n, be wun ɲanman nun. Be nga bé fá sika’n kɔ́ Zide’n, Pɔlu seli be kɛ: “Nán like nga e Min’n i nyrun ɔ ti nanwlɛ’n i ngunmin yɛ e yo-ɔ, sanngɛ e yo ng’ɔ ti nanwlɛ sran’m be nyrun’n kusu wie.” (An kanngan 2 Korɛntfuɛ Mun 8:18-21 nun.) Andɛ’n, anuannzɛ’n i ɲrun dinfuɛ’m be nian Ɛsdrasi nin Pɔlu be ayeliɛ’n su. Yɛle kɛ, be saciman sika nga aniaan’m be man’n.

13. ?Ngue ti yɛ koko nun wa’n, anuannzɛ’n fali ajalɛ wie mun-ɔn?

¹³ Kɛ ɔ ko yo naan awlobo kun nun’n, sika nga be ɲɛn i’n w’a ju be’n, be fa ajalɛ wie mun. Awlobo wie’m be kunndɛman ninnge kpanngban, kɛ ɔ ko yo naan b’a su Zoova kpa’n ti. I sɔ wie yɛ Zoova i anuannzɛ’n yo-ɔ. Koko nun wa’n, junman cinnjin wie’m be dilɛ ti’n, sika nga anuannzɛ’n fa yoli ninnge mun’n, ɔ tra ng’ɔ ɲɛnnin i’n. I sɔ’n ti, anuannzɛ’n fali ajalɛ wie mun naan w’a kwla yo sika’n i cɛcɛ. Yɛ ɔ jrannin junman wie mun. Ɔ maan, sika nga e man’n, ɔ kwla fa di junman kpa.

14-16. (a) ?Ngue yɛ be fa sika nga e man’n be yo-ɔ? (b) ?Junman nga be fa sika’n be di’n, i su mmlusuɛ benin yɛ a ɲɛn i-ɔ?

¹⁴ Aniaan nga be su Zoova w’a cɛ’n, be  nun sunman be se kɛ anuannzɛ’n yo ninnge kpanngban man e siɛn tra laa’n. I wie yɛle kɛ, e le jw.org nin JW televiziɔn. E le Biblu Les Saintes Écritures. Traduction du monde nouveau aniɛn kpanngban nun. Afuɛ 2014 m’ɔ́ fá wlú afuɛ 2015 nun’n, e yoli e aɲia dan kun. Aɲia sɔ’n dili cɛn ba nsan. Be flɛli i kɛ “An dun mmua fa amun wun man Ɲanmiɛn maan ɔ sie amun!” Mɛn wunmuan nun’n, be yoli aɲia sɔ’n balɔn bowlɛ 14 be nun. Be nga be trɛnnin i bo’n, ɔ yoli be fɛ kpa.

¹⁵ Sran kpanngban be klɛli Zoova i anuannzɛ’n i fluwa naan bé lɛ́ i ase. Aniaan bian kun nin i yi mɔ be o Azi’n be seli kɛ: “E di Zoova i junman klɔ kaan kun su. Ɔ maan, ɔ ju wie’n, e wla fi su kɛ e le aniaan mɛn wunmuan’n nun, yɛ e ɲin kpa junman nga be di man Zoova’n su. Sanngɛ, kɛ e nian flimun nin video nga be o JW televiziɔn su’n, e wun kɛ e le niaan mɛn wunmuan’n nun. Aniaan nga e nin be e o’n, be klo JW televiziɔn’n kpa. Kɛ e nian video nga be yi be anglo kwlaa nun’n, blɛ sunman’n, be wun kɛ anuannzɛ’n i ɲrun dinfuɛ’m be ti be niaan sakpa. Ɔ maan be fa Ɲanmiɛn i anuannzɛ’n be fa di be nuan kpa siɛn’n.”

¹⁶ Kɛ é sé yɛ’n, Ɲanmiɛn Sielɛ sua nga aniaan’m be su kplan, annzɛ be su yo i lika wie m’ɔ sacili’n, be tra 2.500. Nvle nga be flɛ i kɛ Ɔndurasi’n su lɔ asɔnun kun nun’n, aniaan’m be kunndɛli kpa kɛ bé ɲán be Ɲanmiɛn Sielɛ sua liɛ. Kɛ be ɲannin kun’n, be seli kɛ: “Kɛ e wun kɛ e o Zoova i awlobo’n nun wie naan e le aniaan mɛn wunmuan’n nun’n, i sɔ’n yo e fɛ dan.” Kɛ aniaan wie’m be ɲannin Biblu’n nin e fluwa wie’m be aniɛn’n nun’n, be kannin kɛ ɔ yoli be fɛ dan wie. Kɛ sanvuɛsa ɲan aniaan wie mun mɔ anuannzɛ’n ti be wun ɲanman nun’n, annzɛ kɛ aniaan wie’m be wun kɛ jasin fɛ nga be bo i nzra nun’n, i bo gua kpa’n, be kan ndɛ kunngba sɔ’n wie.

17. ?Ngue ti yɛ e si kɛ Zoova bɔbɔ fanngan nun ti yɛ e kwla di i junman’n niɔn?

 ¹⁷ Kɛ be nga be suman Zoova’n, be wun kɛ e klunklo sika nga e man’n, i ngunmin yɛ e fa di junman kwlaa sɔ’n, i sɔ’n bo be nuan. Cɛn kun’n, susute dan kun i su kpɛn’n ɔli kan be yi e fluwa wie mun lɔ’n. Ɔ wunnin kɛ be nga be di junman lɔ’n be tuaman be kalɛ, yɛ sika nga aniaan’m be klun klo su be man’n, yɛ be fa di junman sɔ’n niɔn. Asa ekun’n, ɔ wunnin kɛ e seman sran mun kɛ be bo sika naan e fa di junman’n. I sɔ’n boli i nuan dan. Ɔ maan, ɔ seli kɛ like nga e yo’n ti abonuan. I ndɛ sɔ’n ti su. Afin, e si kɛ Zoova fanngan nun ti yɛ e kwla di junman sɔ’n niɔn.—Zɔb 42:2.

18. (a) ?Kɛ e man e klunklo like mɔ be fa di Ɲanmiɛn Sielɛ junman’n, mmlusuɛ benin yɛ e ɲɛn i-ɔ? (b) ?Ngue yɛ e kwla yo naan e mma mun nin be nga be boli e aɲia’m be bo balɛ bo ɔ nin a cɛman’n, b’a man be sa nun like-ɔ?

¹⁸ Zoova klo kɛ e man e sa nun like naan be fa di Ɲanmiɛn Sielɛ junman’n. I waan sɛ e yo sɔ sakpa’n, ɔ́ yrá e su. (Malasi 3:10) Zoova waan sɛ e tu e klun e mɛn i like’n, ɔ su yoman e nsisɔ le. (An kanngan Nyanndra Mun 11:24, 25 nun.) Ɔ se ekun kɛ sɛ e man like’n, e klun jɔ́. Biblu’n se kɛ: “Sɛ a cɛ sran like’n, ɔ ti kpa tra kɛ be cɛ wɔ like’n.” (Sa Nga Be Yoli’n 20:35) Maan ndɛ nga e kan’n nin e ayeliɛ’n wla e mma mun nin be nga be boli e aɲia’m be bo balɛ bo ɔ nin a cɛman’n, be fanngan naan be kusu be man be sa nun like, naan Ɲanmiɛn yra be su wie.

19. ?Ngue yɛ like suanlɛ nga wlali ɔ fanngan kɛ a yo-ɔ?

¹⁹ Ninnge kwlaa nga e le i’n fin Zoova. Ɔ maan, kɛ e fa ninnge sɔ’m be nun wie e mɛn i’n, i sɔ’n kle kɛ e klo i naan e si ye. (1 Be Nyoliɛ 29:17) Kɛ Izraɛlifuɛ’m be fali be sa nun ninnge mun mannin naan be fa kplan Ɲanmiɛn sua’n, be kwlaa “be klun jɔli afin be klun ufue su yɛ be fali be sa nun ninnge’n wie mannin Nyanmiɛn-ɔn.” (1 Be Nyoliɛ 29:9) Maan e kusu e fa ninnge nga Zoova man e’n i wie e mɛn i. Sɛ e yo sɔ’n, e klun jɔ́.