“Nán mɛn nga nunfuɛ mun yɛ be sieli min famiɛn-ɔn”
“Sa ti bɔ m bali mɛn’n nun’n yɛ: m bali kɛ ń kán ndɛ ng’ɔ ti nanwlɛ’n klé sran mun.”—ZAN 18:37.
1, 2. (1) ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ sran’m be bubu be wun nun-ɔn? (2) ?Kosan benin mun yɛ é wá tɛ́ be su like suanlɛ nga nun-ɔn?
ANIAAN bla kun m’ɔ tran Abloki mɛn’n i ngua lɔ lika nun’n, ɔ kannin like ng’ɔ yo i laa’n i ndɛ. Ɔ seli kɛ: “Kɛ ɔ fɛ i min kaan nun’n, sa nga n wun be’n i wie fi timan su. I sɔ’n ti’n, n jranman e nvle nun politiki yofuɛ’m be sin. Be nga be yo ɲin kekle’n, be sin yɛ n jran-ɔn. I kpa bɔbɔ’n, min soman’n ti nzaje sa yofuɛ.” Aniaan bian kun m’ɔ tran sran ble mɛn’n nun lɔ’n, ɔ kannin sa nga ti yɛ ɔ yoli ɲin kekle laa’n i ndɛ. Ɔ seli kɛ: “N buli i kɛ be nga be kan e aniɛn’n be ti kpa tra sran onga mun. Yɛ n suli politiki yofuɛ wie’m be su. Be seli e kɛ e fa cua e kun be nga be nunman e sin’n. Be nga e nin be e kan aniɛn kunngba bɔbɔ’n mɔ be su politiki yofuɛ uflɛ su’n, be seli e kɛ e kun be wie.” Aniaan bla kun ekun m’ɔ tran Abloki i afiɛn lɔ lika nun’n seli kɛ: “N buman min wiengu’m be wun akunndan kpa. N kpɔ be nga be nvle’n, annzɛ be asɔnun’n nin n liɛ’n timan kun’n.”
2 Akunndan nga aniaan nsan sɔ’m be buli i laa’n, i wie 2 Timote 3:1, 3) Mɛn’n nun sran’m be bubu be wun nun. ? Sanngɛ, ngue yɛ Klistfuɛ’m bé yó naan be bo w’a yo kun titi-ɔ? I lɛ nun’n, Zezi kleli e ajalɛ kpa. Zezi blɛ su’n, politiki yolɛ ti’n, sran’m be bubuli be wun nun. ?Sanngɛ, ngue ti yɛ Zezi w’a yoman politiki-ɔ? ?Wafa sɛ yɛ ɔ kleli kɛ ɔ fataman kɛ Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be yo politiki-ɔ? ?Wafa sɛ yɛ ɔ kleli kɛ ɔ fataman kɛ e yo nzaje sa-ɔ? Like suanlɛ nga nun’n, é wá tɛ́ kosan sɔ’m be su.
yɛ andɛ sran sunman be bu-ɔ. Sran kpanngban be jaso be nvle siefuɛ’m be wun. Afin, be kunndɛman kɛ be mianmian be. Politiki yolɛ ti’n, sran’m be kun alɛ titi. Nvle sunman nun’n, sran’m be nin aofuɛ’m be tranman klanman. Biblu’n kannin kɛ, kɛ mɛn’n kɔ́ i bue nuan’n, sa kɛ ngalɛ sa’m bé jú. Ɔ seli kɛ, “be yo be sa-a be su yaci cɛ-man.” (?BE NGA BE KUNNDƐ KƐ BE BƆBƆ BÉ SÍE BE WUN’N, ZEZI JRANNIN BE SIN?
3, 4. (1) ?Zezi blɛ su’n, ngue yɛ Zuifu’m be ɲin trɛnnin i sin-ɔn? (2) ?Akunndan benin yɛ Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be buli-ɔ?
3 Zuifu nga Zezi kannin Ɲanmiɛn ndɛ’n kleli be’n, be nun kpanngban be kunndɛman kɛ Rɔmunfuɛ’m be sie be. Be flɛ Zuifu ɲin keklefuɛ sɔ’m be akpasua kun kɛ Zilɔtu. Be wlawla be wiengu mun naan be nian be ayeliɛ’n su. Zilɔtu’m be nun sunman be suli Zezi i blɛ su bian kun mɔ be flɛ i kɛ Zidasi’n i su. Ɔ ti Galilefuɛ. Ɔ lakali sran mun naan be su i su. Be flɛ laa Zuifu’m be fluwa sifuɛ kun kɛ Zozɛfu. Ɔ seli kɛ, Zidasi wlawlali Zuifu mun naan be nin Rɔmunfuɛ’m be kun. Kpɛkun, be nga be kunndɛ kɛ bé sú lapo’n, ɔ se kɛ be ti “srɛfuɛ.” I agualiɛ su’n, Rɔmunfuɛ’m be kunnin Zidasi. (Sa Nga Be Yoli’n 5:37) Sanngɛ, Zilɔtu’m be nun wie’m be yoli ɲin kekle kpa naan like nga be sunnzun’n, ɔ kpɛn su.
4 Blɛ sɔ nun’n, nn Zuifu sunman be su minndɛ kɛ Mɛsi’n bla. Afin be buli i kɛ Mɛsi’n wá dé be Rɔmunfuɛ’m be sa nun, naan Izraɛli nvle’n ɲán kwlalɛ kɛ laa’n sa. (Lik 2:38; 3:15) Zuifu sunman be buli i kɛ Mɛsi’n yó Izraɛli nvle’n i su famiɛn asiɛ’n su wa. I liɛ’n, Zuifu nga be o nvlenvle’m be nun’n, bé sá be sin Izraɛli lɔ. Zan batɛmun yofuɛ bɔbɔ’n, ɔ usali Zezi cɛn kun kɛ: “?Sran nga be kɛn i ndɛ kɛ ɔ́ bá’n yɛlɛ wɔ annzɛ sran sɔ’n tɛ o siɛn?” (Matie 11:2, 3) Atrɛkpa’n, Zan buli i kɛ sran uflɛ wá bá naan i yɛ ɔ́ wá dé Zuifu mun-ɔn. I sin’n, kɛ Zezi cɛnnin’n, i sɔnnzɔnfuɛ nɲɔn be nin i yiali Emaisi atin’n su lɔ. Be seli kɛ be lafili su kɛ Zezi yɛ ɔ́ wá dé Izraɛlifuɛ mun-ɔn. (An kanngan Lik 24:21 nun.) Kɛ ɔ yoli sɔ’n w’a cɛman, akoto’m be usali Zezi kɛ: “?Nannan, blɛ nga nun yɛ á wá síesíe Izraɛl famiɛn diwlɛ’n ekun-ɔn?”—Sa Nga Be Yoli’n 1:6.
5. (1) ?Ngue ti yɛ Galilefuɛ’m be kunndɛli kɛ Zezi yo be famiɛn-ɔn? (2) ?Ndɛ benin yɛ Zezi kan kleli be-ɔ?
5 Zuifu’m be buli i kɛ Mɛsi’n wá yó maan be su sa’m be kwlaa bé wíe. Atrɛkpa’n, i sɔ’n ti yɛ Galilefuɛ’m be kunndɛli kɛ ɔ yo be famiɛn’n niɔn. Be lafili su kɛ ɔ kwla yo famiɛn kpa. Afin, ɔ si ijɔ kpa, ɔ kwla yo tukpacifuɛ’m be juejue. Yɛ ɔ kwla man be nga awe kun be’n be aliɛ. Cɛn kun’n, Zezi mannin yasua kɔe 5.000 be aliɛ be dili. I sɔ’n boli sran’m be nuan Zan 6:10-15) Kɛ aliɛ cɛnnin mɔ Zezi wunnin kɛ sran’m b’a kan be wun ase’n, ɔ kannin sa nga ti yɛ ɔ bali’n i ndɛ kleli be. Zezi yiyili nun kleli be kɛ nán be aliɛ manlɛ ti yɛ ɔ bali-ɔ. Sanngɛ, Ɲanmiɛn Sielɛ’n i ndɛ kanlɛ ti yɛ ɔ bali-ɔ. Ɔ seli be kɛ: “Nán an di junman aliɛ b’ɔ saci’n ti, sanngɛ an di junman aliɛ ng’ɔ saci-man b’ɔ maan sran nyan anannganman nguan’n ti.”—Zan 6:25-27.
dan. Ɔ maan, be kunndɛli kɛ bé síe Zezi famiɛn. Biblu’n se kɛ, “kɛ Jésus wunnin kɛ be su wa trɛ sie i famiɛn’n, i ngunmin sɛ i sin ɔli kpɔlɛ’n su lɔ ekun.” (6. ?Wafa sɛ yɛ Zezi kleli kɛ ɔ kunndɛman kɛ ɔ́ dí famiɛn asiɛ’n su wa-ɔ? (An nian desɛn ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)
6 Ka naan b’a kun Zezi’n, ɔ sieli i nzɔliɛ kɛ i sɔnnzɔnfuɛ’m be bu i kɛ ɔ́ wá káci famiɛn Zerizalɛmun lɔ. I sɔ’n ti’n, ɔ buli ɲanndra kun kleli be naan be wun i wlɛ kɛ akunndan nga be bu’n timan su. Ɲanndra sɔ nun’n, Zezi kannin kɛ “wlengbi kun” waan ɔ́ kɔ́ nvle wie nun naan ɔ́ cɛ́ lɔ. Wlengbi sɔ’n yɛle Zezi. (Lik 19:11-13, 15) Asa ekun’n, Zezi kan kleli Rɔmunfuɛ’m be sran dan kun mɔ be flɛ i kɛ Pɔnsu Pilati’n kɛ ɔ yoman politiki. Pilati usali Zezi kɛ: “?A ti Zuif’m be famiɛn?” (Zan 18:33) Atrɛkpa’n, Pilati buli i kɛ Zezi wá wláwlá Zuifu mun naan be jaso Rɔmunfuɛ’m be wun. Sanngɛ, Zezi seli i kɛ: “Min Famiɛn diwlɛ’n nunman mɛn nga nun wa.” (Zan 18:36, NW) Zezi w’a yoman politiki. Afin, i Famiɛn diwlɛ’n o ɲanmiɛn su lɔ. Ɔ seli kɛ “ndɛ ng’ɔ ti nanwlɛ’n” i kanlɛ ti yɛ ɔ bali-ɔ.—An kanngan Zan 18:37 nun.
7. ?Ngue ti yɛ sɛ y’a nianman e wun kpa’n, ɔ cɛman naan y’a yo politiki-ɔ?
7 Zezi si junman ng’ɔ fata kɛ ɔ di’n. Sɛ e si junman ng’ɔ fata kɛ e di’n, e su jranman politiki yofuɛ wie fi sin. Yɛ e su bumɛn i sɔ akunndan bɔbɔ. Sanngɛ, i sɔ yolɛ’n timan pɔpɔ blɛ kwlaa nun. Akpasua
sunianfuɛ kun seli kɛ be akpasua’n su lɔ’n, sran’m be fa be nvle’n di be nuan. Be bu i kɛ sɛ be lɔ sran kun sie be’n, lika’n yó kpa. Ɔ seli ekun kɛ: “Sanngɛ, aniaan’m be liɛ’n, be bo ti kun be bo Ɲanmiɛn Sielɛ jasin fɛ’n. Be lafi su kɛ Ɲanmiɛn yɛ ɔ́ wá yó maan sa tɛtɛ’n nin be su sa’n kwlaa bé wíe-ɔ.”?WAFA SƐ YƐ ZEZI KLELI KƐ Ɔ YOMAN POLITIKI-Ɔ?
8. ?Zezi blɛ su’n, sa benin yɛ sran’m be yo m’ɔ timan su-ɔ?
8 Blɛ sunman’n, kɛ sran’m be wun kɛ be wiengu’m be yoman sa i nuan su’n, be fa be wun wlɛ i politiki yolɛ’n nun. Zezi blɛ su’n, Zuifu kpanngban be kunndɛman kɛ bé túa lapo. I sɔ’n ti’n, be fali be wun wlɛli i politiki yolɛ’n nun. Sa nga ti yɛ Zidasi m’ɔ ti Galilefuɛ’n jasoli Rɔmunfuɛ’m be wun’n, yɛle kɛ Rɔmunfuɛ’m be klɛ sran’m be dunman naan be tua lapo. Ɔ fata kɛ be tua be asiɛ’n nin be sua’n, ɔ nin ninnge uflɛ wie mun ekun be ti lapo. Yɛ ng’ɔ ti tɛ kpa’n yɛle kɛ, be nga be sin sran’m be su be fa lapo’n, be di sran’m be ndrunmun dan. Be man awa ja nunfuɛ’m be adi ninnge, kɛ ɔ ko yo naan b’a ɲan sa su naan b’a di sran’m be ndrunmun dan’n ti. I wie yɛle Zase m’ɔ ti gua bo sika defuɛ’m be su kpɛn m’ɔ o Zeriko lɔ’n i liɛ’n. Sran’m be ndrunmun dilɛ’n ti’n, ɔ yoli aɲanbeunfuɛ.—Lik 19:2, 8.
9, 10. (1) ?Ngue yɛ Zezi i kpɔfuɛ’m be yoli naan ɔ fɛ i nuan wlɛ i politiki ndɛ’n nun-ɔn? (2) ?Ajalɛ kpa benin yɛ Zezi kleli e-ɔ? (An nian desɛn ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)
9 Zezi i kpɔfuɛ’m be kunndɛli kɛ bé sí lapo tualɛ’n i su akunndan nga Zezi bu’n. I sɔ’n ti be usɛli i lapo ng’ɔ fata kɛ Zuifu kun tua’n i su kosan. Lapo sɔ’n ti denie kun. (An kanngan Matie 22:16-18 nun.) Zuifu’m be kloman lapo sɔ’n i tualɛ. Afin, ɔ kle kɛ Rɔmunfuɛ mun yɛ be sie be-ɔ. Be nga be su Erɔdu su’n, be buli i kɛ Zezi wá sé kɛ nán be tua lapo sɔ’n. I liɛ’n, bé jrán su bé sé kɛ ɔ kpɔ Rɔmunfuɛ mun. Sɛ kusu Zezi se be kɛ maan be tua lapo’n, Zuifu’m be su sumɛn i su kun. ?Ngue yɛ Zezi yó-ɔ?
10 Zezi kunndɛman kɛ ɔ́ fɛ́ i nuan wlɛ́ i lapo ndɛ’n nun. I sɔ’n ti’n, ɔ seli be kɛ: “An fa ng’ɔ ti Sezar liɛ’n mɛn i, yɛ ng’ɔ ti Nyanmiɛn liɛ’n, an fa mɛn i.” (Matie 22:21) Zezi si kɛ be nga be de lapo’n, be nun sunman be di ndrunmun. Sanngɛ, w’a kɛnmɛn i sɔ liɛ’n i ndɛ. Ɲanmiɛn Sielɛ mɔ i ti yɛ sran’m be su sa’n kwlaa wíe’n, i ndɛ yɛ ɔ kannin-ɔn. I lɛ nun’n, ɔ kle e ajalɛ kpa. Kannzɛ bɔbɔ e bu i kɛ politiki yofuɛ wie’m be yo sa ng’ɔ ti kpa’n, naan wie’m be yoman sɔ’n, sanngɛ ɔ fataman kɛ e jran be nun wie fi sin. Ɲanmiɛn Sielɛ’n nin like nga Ɲanmiɛn se kɛ ɔ ti kpa’n yɛ ɔ ti Klistfuɛ’m be cinnjin-ɔn. I sɔ’n ti’n, e kanman politiki yofuɛ’m be wun ndɛ tɛtɛ.—Matie 6:33.
11. ?Ngue yɛ é yó naan sran’m b’a si wafa nga be kwla yo sa’n i nuan su’n niɔn?
11 Laa sran wie’m be fali politiki yolɛ’n cicili be ti. Sanngɛ, kɛ be wa kacili Zoova i Lalofuɛ’n, be miannin be ɲin be kacili be nzuɛn’n. I wie yɛle aniaan bla kun m’ɔ tran Angle’n i liɛ’n. I nun m’ɔ o inivɛsite’n, ɔ fali politiki yolɛ’n cicili i ti. Ɔ seli kɛ: “N waan ń yó naan sran’m be yaci sran ble’m be yalɛ klelɛ. Afin, be buman sran ble’m be sran. Kannzɛ bɔbɔ n si ijɔ’n, sanngɛ n wun kɛ ajalɛ nga n fa’n i bo guaman kɛ n kunndɛ’n sa.
Ɔ maan, n sa sin bubuli min. N siman kɛ, sɛ e waan é yó naan blɔfuɛ nin sran blɛ’m be nuan sɛ’n, ɔ fata kɛ be kaci akunndan nga be bu’n. Kɛ n ma suannin Biblu’n nun like’n, n wunnin i wlɛ kɛ ɔ fata kɛ n bɔbɔ n dun mmua kaci.” Aniaan bla kun m’ɔ ti blɔfuɛ bla’n yɛ ɔ ukɛli i naan w’a kaci akunndan ng’ɔ bu’n niɔn. Kɛ é sé yɛ’n, ɔ ti titi atin bofuɛ bobo’m be asɔnun kun nun. Yɛ ɔ miɛn i ɲin naan w’a kwla uka sran wafa kwlaa.“FA Ɔ TOKOFI’N WLƐ I BUA’N NUN”
12. ?Afɔtuɛ benin yɛ Zezi mɛnnin i sɔnnzɔnfuɛ mun-ɔn?
12 Zezi blɛ su’n, Ɲanmiɛn sulɛ wafa’m be su kpɛn’m be nun sunman be jran politiki yofuɛ’m be sin. Fluwa kun seli kɛ, Zuifu nga be o Ɲanmiɛn sulɛ wafa’m be nun’n, politiki yolɛ ti’n be bubu be wun nun. I sɔ’n ti’n Zezi wlɛli i sɔnnzɔnfuɛ’m be su nun kpa kɛ, “be sasa be wun kpa Farizifuɛ mun nin Erɔd be kpaun ayre’n i lika.” (Mark 8:15) Atrɛkpa’n, be nga be su Erɔdu su’n, be ndɛ yɛ Zezi su kan-ɔn. Farizifuɛ’m be kunndɛman kɛ Rɔmunfuɛ’m be sie be. Matie fluwa’n nun’n, Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ mun kɛ be sasa be wun Sadisefuɛ’m be lika. Afin, kɛ ɔ ko yo naan Sadisefuɛ’m b’a ɲan kwlalɛ be wiengu’m be su’n ti’n, be kunndɛ kɛ Rɔmunfuɛ’m be sie Izraɛli nvle’n titi. Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ be sasa be wun sran akpasua nsan sɔ’m be “kpaun ayre’n” i lika. Be kpaun ayre sɔ’n, yɛle like nga be kle’n. (Matie 16:6, 12) Kɛ sran’m be kunndɛli kɛ bé trá Zezi naan bé síe i famiɛn’n, w’a cɛman yɛ ɔ kannin ndɛ sɔ’n kleli i sɔnnzɔnfuɛ mun-ɔn.
Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ nán be yo politiki.
13, 14. (1) ?Ngue ti yɛ e kwla se kɛ politiki yolɛ’n nin Ɲanmiɛn sulɛ wafawafa’m be ti’n, sran’m be yo be wiengu’m be like yaya-ɔ? (2) ?Sɛ be bu e lufle’n, ngue ti yɛ ɔ fataman kɛ e tu e klunngbɔ-ɔ? (An nian desɛn ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)
13 Blɛ sunman’n, kɛ Ɲanmiɛn sulɛ wafa’m be nunfuɛ’m be yo politiki’n, be yo be wiengu’m be like yaya. Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ nán be yo politiki. Like nga ti yɛ Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ dandan mun nin Farizifuɛ’m be kunndɛli kɛ bé kún Zezi’n, i kun yɛ ɔ o lɛ-ɔ. Be buli i kɛ ndɛ nga Zezi kan’n ti’n, sran’m be su suman be su kun. Be seli kɛ: “Sɛ e yaci i lɛ naan ɔ yo sɔ’n, sran’m be kwlaa bé láfi i su yɛ Rɔmfuɛ’m bé wá sáci e Nyanmiɛn’n sua’n nin e nvle’n.” (Zan 11:48) I sɔ’n ti’n, Kaifu m’ɔ ti Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’m be su kpɛn’n, ɔ fali ajalɛ naan be kun Zezi.—Zan 11:49-53; 18:14.
14 Kɔnguɛ’n, Kaifu sunmannin sonja mun naan be ko tra Zezi. Zezi si kɛ sran’m be kunndɛ kɛ bé kún i. I sɔ’n ti’n, nnɔsua’n kɛ ɔ nin i sɔnnzɔnfuɛ’m be wieli like di’n, ɔ seli be kɛ be fa tokofi sie be bo. Kɛ be fali tokofi nɲɔn’n, ɔ seli be kɛ ɔ ti kpa sɔ. Afin, ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ mán be afɔtuɛ cinnjin kpa kun. (Lik 22:36-38) Kɔnguɛ afiɛn kpa nun’n, sran wie’m be bali Zezi i tralɛ. Kɛ Piɛli wunnin i sɔ’n, ɔ fali ya kpa. Ɔ cuɛnnin i tokofi’n fa finnin be nun kun. (Zan 18:10) Sanngɛ, Zezi seli i kɛ: “Fa ɔ tokofi’n wlɛ i bua’n nun, sran kwlaa ng’ɔ tra tokofi nun’n, tokofi’n i nuan yɛ ɔ́ kɔ́-ɔ.” (Matie 26:52, 53) I lɛ nun’n, Zezi kleli i sɔnnzɔnfuɛ’m be like cinnjin kpa kun. Yɛle kɛ, ɔ fataman kɛ be yo kɛ mɛn nunfuɛ’m be sa. Kɔnguɛ kunngba sɔ nun’n, kɛ Zezi srɛ́ Ɲanmiɛn’n i sɔ ndɛ yɛ ɔ kannin-ɔn. (An kanngan Zan 17:16 nun.) Maan e wun i wlɛ kɛ Ɲanmiɛn kunngba cɛ yɛ ɔ le atin tu i klunngbɔ-ɔ.
15, 16. (1) ?Wafa sɛ yɛ Ɲanmiɛn Ndɛ’n ukali Klistfuɛ wie mun-ɔn? (2) ?Ngue yɛ Zoova sie i nzɔliɛ-ɔ?
15 Aniaan bla nga e kɛnnin i ndɛ m’ɔ tran Abloki i ngua lɔ lika nun’n seli kɛ: “Nán sran’m be like yaya yolɛ’n, i ti yɛ maan bé yó sa i nuan su-ɔ. N sieli i nzɔliɛ kɛ blɛ sunman’n be kun be nga be yo be wiengu’m be like yaya’n. Yɛ be nun sunman be klun jɔman le. Kɛ n wunnin kɛ Ɲanmiɛn kunngba cɛ yɛ ɔ kwla yo naan sran’m b’a yo sa i nuan su asiɛ’n su’n, i sɔ’n yoli n fɛ dan. I sɔ ndɛ’n yɛ n kan kle sran mun-ɔn. N sɔli i sɔ yolɛ i afuɛ 25 yɛ.” Aniaan bian ng’ɔ tran sran ble mɛn’n nun lɔ mɔ e kɛnnin i ndɛ’n, i kusu fali “Nyanmiɛn ndɛ’n” fa kacili i cua’n. (Efɛzfuɛ Mun 6:17) Siɛn’n, ɔ kan Ɲanmiɛn ndɛ’n kle sran kwlakwla. Kɛ aniaan bla ng’ɔ tran Abloki i afiɛn lɔ lika nun’n kacili Zoova i Lalofuɛ’n, ɔ wa jali bian. Aniaan ng’ɔ jɛli i’n, i aniɛn ng’ɔ kan’n, laa’n aniaan bla kloman be nga be kan aniɛn sɔ’n be sa. Aniaan nsan sɔ’m be kacili be nzuɛn’n, afin be kunndɛli kɛ bé yó kɛ Klist sa.
16 Ɔ ti cinnjin kɛ e kaci e nzuɛn’n. Biblu’n se kɛ sran’m be ti kɛ jenvie m’ɔ kwlá jranman diin’n sa. (Ezai 17:12; 57:20, 21; Sa Nglo Yilɛ 13:1) Politiki yolɛ ti’n, sran’m be bubu be wun nun, be yo be wiengu’m be like yaya. Sanngɛ e liɛ’n, e bo ti kun. Yɛ e di alaje. Kɛ Zoova wun kɛ e bo ti kun’n, ɔ yo i fɛ dan.—An kanngan Sofoni 3:17 nun.
17. (1) ?Ngue yɛ sɛ e yo’n, e bo yó kun titi-ɔ? (2) ?Ngue yɛ é wá kɛ́n i ndɛ like suanlɛ ng’ɔ bɛ i sin’n nun-ɔn?
17 Like suanlɛ nga nun’n, e fali e ɲin e sieli i like nsan su. I klikli’n, yɛle kɛ maan e lafi su kɛ Ɲanmiɛn Sielɛ’n yɛ maan sran’m bé kwlá yó sa i nuan su-ɔ. I nɲɔn su’n, yɛle kɛ nán e yo politiki. Yɛ i nsan su’n, yɛle kɛ ɔ fataman kɛ e tu e klunngbɔ. Sɛ e mian e ɲin e nanti afɔtuɛ sɔ’m be su’n, e bo yó kun titi. Sanngɛ, sɛ e buman e wiengu’m be wun akunndan kpa’n, e bo su kwlá yoman kun. I sɔ’n ti’n, like suanlɛ ng’ɔ bɛ i sin nun’n, é wá fá e ɲin é síe i like nga Klistfuɛ klikli’m be yoli naan b’a bu be wiengu’m be wun akunndan kpa titi’n i su. Kpɛkun, é wún wafa nga e kwla nian be ayeliɛ’n su’n.