1. ?Ngue yɛ Ɲanmiɛn Ndɛ’n maan e kwla yo-ɔ?

E KWLA wun sa fanunfanun kwlaa nga be tɔ e su’n be trawlɛ. Afin Zoova m’ɔ ti e like klefuɛ’n, ɔ leman wunsu. (Eza. 30:20, 21) Biblu’n nun ndɛ’n ti’n, e “si like kwlaa yo,” yɛ e “ɲan like fa di junman kwlaa ng’ɔ ti kpa’n.” (2 Tim. 3:17) Kɛ e nanti Biblu’n nun ndɛ’n su’n, e si ngwlɛlɛ tra be nga be fa “mɛn’n nun ngwlɛlɛ’n” su’n.—1 Kor. 3:19; Jue. 119:97-100.

2. ?Ngue yɛ é wá kɛ́n i ndɛ like suanlɛ nga nun-ɔn?

² Like suanlɛ nga nun’n, é wá wún kɛ mɛn’n nun ngwlɛlɛ’n yo maan e ɲin blo ninnge nga klɔ sran konvi sɔ be’n, be su. I sɔ’n ti’n, kɛ ɔ ko yo naan y’a mian e ɲin naan y’a buman akunndan kɛ mɛn’n nunfuɛ’m be sa’n, annzɛ y’a nianman be ayeliɛ su’n, ɔ kwla yo kekle e sa nun. Biblu’n se kɛ: “Amun nian amun wun. Nán maan sran wie fa mɛn nunfuɛ’m be ngwlɛlɛ’n nin ndɛ ngbɛnngbɛn mɔ be ti gblɛ ngunmin’n, ɔ laka amun naan amun kaci i kanga.” (Kol. 2:8) É wá wún kɛ sran kpanngban be fa gblɛ ndɛ nɲɔn mɔ Satan kan be’n, be su. Kɛ é kán be ndɛ kunngunngun’n, like nga ti yɛ mɛn’n nun ngwlɛlɛ’n ti sinnzin Ɲanmiɛn ɲrun’n, é wá wún i wlɛ. Asa ekun’n, like ng’ɔ kle kɛ ngwlɛlɛ nga Ɲanmiɛn Ndɛ’n kle e’n leman wunsu’n, é wá kɛ́n i ndɛ wie.

3-4. ?Kɛ ɔ fɛ i afuɛ 1900 m’ɔ́ fá jú afuɛ 1930, akunndan benin yɛ sran’m be bu mɔ be wa yacili i bulɛ-ɔ?

³ Laa’n, Etazinin lɔ sran sunman be bu i kɛ ɔ fata kɛ yasua kun nin bla kun be ja awa ja su kwlaa naan b’a si sua. Asa ekun’n, be bu i kɛ ɔ fataman kɛ be kan bian nin bla nna ndɛ nzra nun. Sanngɛ kɛ ɔ fɛ i afuɛ 1900 m’ɔ́ fá jú afuɛ 1930, sran’m be yacili akunndan sɔ’m be bulɛ.  Siɛn’n be nzuɛn’n w’a yo tɛ dan, yɛ be ti nun w’a saci tɛtɛ kpa.

⁴ Kɛ be kunnin Alɛ dan klikli’n, sran’m be ayeliɛ’n, ɔ nin bian nin bla nna i su akunndan nga be bu’n wa yoli tɛ dan. Fluwa sifuɛ kun seli kɛ: “Like nga sran’m be tɛ i ndɛ kan flimun nin jue mun, nin fluwa mun, ɔ nin be ɲin su yiyilɛ ninnge’m be nun’n, yɛle bian nin bla kunndɛlɛ’n.” Blɛ sɔ’n nun’n, able nga sran’m be si’n, ɔ nin tralɛ nga be wla’n, be fa sran’m be ɲin sie i bian nin bla kunndɛlɛ’n su. I sɔ’n kusu boman e nuan. Afin Biblu’n se kɛ mɛn’n i awieliɛ blɛ nun’n, fɛ dilɛ’n yɛ sran’m bé kló i-ɔ.—2 Tim. 3:4.

5. ?Kɛ ɔ fɛ i afuɛ 1960, ngue yɛ sran’m be yoli m’ɔ kle kɛ be sacili dan-ɔn?

⁵ Kɛ ɔ fɛ i afuɛ 1960, yasua nin bla kpanngban be si sua, kusu nn b’a jaman awa ja su. Asa ekun’n, yasua kpanngban be kunndɛ be wiengu yasua, bla kpanngban be kunndɛ be wiengu bla. Yɛ be nga be jali’n kusu’n, be nun sunman be yra. Ninnge nga sran’m be fa yiyi be ɲin su’n, be nun sunman be yi bian nin bla nna’n i nglo. ?Kɛ sran’m be yoli i sɔ sa mun’n, wafa sɛ yɛ i bo’n guali-ɔ? Fluwa sifuɛ kun seli kɛ: ‘Awlobo sunman be nunfuɛ’m be afiɛn saci, siɛ annzɛ niɛn wie’m be ngunmin yɛ be ta be mma mun-ɔn, awlabɔɛ’n ti dan, bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n i nianlɛ’n w’a kaci sran’m be nzuɛn.’ Tukpacɛ nga be flɛ i kɛ Sida’n mɔ w’a tru mɛn’n nun’n, ɔ kle kɛ ngwlɛlɛ nga mɛn’n nunfuɛ’m be waan be si i’n, nɛ́n i kpa’n wie-ɔ, ɔ ti sinnzin.—2 Piɛ. 2:19.

6. ?Ngue ti yɛ wafa nga sran’m be bu bian nin bla nna’n, ɔ yo Satan i fɛ dan-ɔn?

⁶ Wafa nga mɛn’n nunfuɛ’m be bu bian nin bla nna’n, ɔ yo Satan i fɛ dan. Nanwlɛ, kɛ Satan wun kɛ sran’m be buman aja mɔ Ɲanmiɛn siesieli’n i like fi’n, mɔ be kunndɛ bian nin bla sukusuku’n, saan aklunjuɛ cɛ yɛ ɔ́ dí-ɔ. (Efɛ. 2:2) Ɲanmiɛn kpɛli aja’n i ba naan sran’m be kwla wu ba. Ɔ maan, be nga be kunndɛ bian nin bla sukusuku’n, be yo Ɲanmiɛn i like kpa sɔ’n i finfin. I sɔ’n ti’n, be su kwlá ɲanman nguan m’ɔ leman awieliɛ’n.—1 Kor. 6:9, 10.

7-8. ?Ngue ti yɛ bian nin bla nna’n i su like nga Biblu’n kle e’n, ɔ ti kpa tra mɛn’n nunfuɛ’m be liɛ’n niɔn?

⁷ Be nga be fa mɛn’n nun ngwlɛlɛ’n su’n, be buman Biblu’n nun mmla’m be like fi. Be waan be kwlá nantiman be su.  Wie liɛ’n, sran sɔ’m be usa kɛ: ‘?Ai, ngue ti yɛ Ɲanmiɛn mɔ yili e kɛ e konvi sɔ bla annzɛ bian’n, i kunngba’n ɔ se e kɛ nán é yó i sɔ like’n niɔn?’ Be nga be usɛ i sɔ kosan’n, be bu i kɛ ɔ fataman kɛ sran kun yo i bɔbɔ i wun awɛn. Yɛle kɛ like kwlaa nga i konvi sɔ i’n, ɔ fata kɛ ɔ yo. Sanngɛ Biblu’n kleman sɔ. Biblu’n kle kɛ sɛ e konvi sɔ sa tɛ yolɛ’n, ɔ fata kɛ e tra e awlɛn naan y’a yoman. (Kol. 3:5) Asa ekun’n, Zoova siesieli i kɛ yasua kun nin bla kun mɔ b’a ja awa ja su’n, be yɛ be le atin be si sua-ɔ. (1 Kor. 7:8, 9) Ajalɛ sɔ’n ti’n, kɛ yasua kun nin i yi bé sí sua’n, be kwla di su aklunjuɛ, be klun titiman be. Afin be su bumɛn i kɛ bé wá wún i sin afɛ kɛ be nga be kunndɛ bla nin bian sukusuku’n sa.

⁸ Bian nin bla nna’n i su ndɛ nga Biblu’n kan’n, ɔ timan kɛ mɛn’n nunfuɛ’m be liɛ’n sa. Biblu’n kle e kɛ maan e bu bian nin bla nna’n i su akunndan kɛ ɔ nin i fata’n sa. Ɔ se kɛ bian nin bla nna’n kwla man aklunjuɛ. (Nya. 5:18, 19) Sanngɛ, ɔ se ekun kɛ: “Maan amun si amun bɔbɔ amun wun su nian naan amun yo sanwun naan Ɲanmiɛn i klun jɔ amun wun. Nán maan amun wun yrayra amun bla nin bian kunndɛlɛ nun kɛ be nga be timan Zuifu mɔ be siman Ɲanmiɛn’n be sa.”—1 Tes. 4:4, 5.

9. (1) ?I afuɛ kɔe 100 kun yɛ, ngue yɛ be wlali Zoova i sufuɛ’m be fanngan kɛ be yo naan b’a kle kɛ be nanti ngwlɛlɛ ng’ɔ o Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun’n su-ɔ? (2) ?Afɔtuɛ benin yɛ 1 Zan 2:15, 16 man e-ɔ? (3) ?Kɛ nga Rɔmunfuɛ Mun 1:24-27 fa kan’n sa’n, ayeliɛ tɛtɛ benin mun yɛ ɔ fataman kɛ e nian be su-ɔ?

⁹ I afuɛ kɔe 100 kun yɛ, Zoova i Lalofuɛ’m be kleli weiin kɛ be buman akunndan kɛ be nga “be siman ɲannzuɛn” kun’n be sa. (Efɛ. 4:19) Be miannin be ɲin kpa naan b’a nanti Zoova i mmla’m be su. Afuɛ 1926, Mɛ i le 15 Sasafuɛ Tranwlɛ’n nga be yili i Angle nun’n, ɔ seli kɛ: “Ɔ fata kɛ yasua annzɛ bla kun yo sanwun i akunndan’n nin i ayeliɛ’n nun.” Zoova i sufuɛ’m b’a nianman be blɛ su sran’m be ayeliɛ’n su. Ngwlɛlɛ ng’ɔ o Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun’n, i su yɛ be fali-ɔ. Ngwlɛlɛ sɔ’n kusu leman wunsu. (An kanngan 1 Zan 2:15, 16 nun.) Nanwlɛ i sɔ’n yo e fɛ dan. Zoova kle e like blɛ ng’ɔ ti su’n i su naan y’a faman bian nin bla nna i su ndɛ nga mɛn’n nunfuɛ’m be kan’n su. I sɔ’n ti’n, ɔ fata kɛ e lɛ i ase. *​—An kanngan Rɔmunfuɛ Mun 1:24-27 nun.

10-11. ?Sa benin yɛ Biblu’n kɛnnin i ndɛ mɔ e wun i mɛn’n i awieliɛ blɛ nga nun-ɔn?

¹⁰ Biblu’n se kɛ mɛn’n i awieliɛ blɛ nun’n, “sran’m bé bú be bɔbɔ be wun akunndan.” (2 Tim. 3:1, 2) Ɔ maan kɛ andɛ e wun i sɔ ayeliɛ’n mɛn’n nun’n, i sɔ’n boman e nuan. Fluwa kun seli kɛ, kɛ afuɛ 1970 sinnin’n, fluwa nga sran’m be yili be’n, be nun sunman be kle like ng’ɔ fata kɛ sran kun yo naan i liɛ w’a yo ye’n. Fluwa sɔ’m be nun wie’m be se sran’m be kɛ nán be kaci be nzuɛn’n i wie fi, naan like kwlaa nga be yo’n i wie fi timan tɛ. Fluwa sɔ’m be nun kun seli kɛ: “Ɔ fata kɛ a klo ɔ bɔbɔ wun. Afin sran fi timan klanman kɛ wɔ sa, yɛ sran fi leman ɲrun kɛ wɔ sa.” Fluwa sɔ’n se kɛ “ajalɛ kwlaa nga sran kun kunndɛ kɛ ɔ́ fá’n, maan ɔ fa. Like kwlaa ng’ɔ bu i kɛ ɔ ti kpa’n, maan ɔ yo.”

¹¹ Atrɛkpa’n, amun a ti i sɔ ndɛ’n i wie le. Ndɛ kɛ ngalɛ sa’n i wie yɛ Satan kan kleli Ɛvu-ɔ. Ɔ seli i kɛ ɔ kwla yo kɛ Ɲanmiɛn sa, ɔ kwla si sa kpa’n nin sa tɛ’n. (Bob. 3:5) Andɛ’n, sran sunman be bu be bɔbɔ be wun akunndan ngboko ti’n, be bumɛn i kɛ sran uflɛ annzɛ Ɲanmiɛn bɔbɔ kwla kle be sa  ng’ɔ ti kpa’n nin ng’ɔ ti tɛ’n. I wie yɛle kɛ be kunndɛman kɛ be kle be wafa ng’ɔ fata kɛ be bu aja’n.

12. ?Aja’n i su akunndan benin yɛ mɛn’n nunfuɛ’m be bu-ɔ?

¹² Biblu’n wla yasua mun nin be yi’m be su nun kɛ maan be ɲin yi be wiengu, naan nda nga be tali be wiengu’n be yiɛ i nuan. Ɔ wla be fanngan kɛ maan be mian be ɲin be tran likawlɛ titi. Biblu’n se kɛ: “Ɔ fata kɛ yasua kpaci i si nin i nin, yɛ ɔ fɛ i wun mɛntɛn i yi naan be nnyɔn’n be kaci sran wunmuan.” (Bob. 2:24) Be nga be fa mɛn’n nunfuɛ’m be ngwlɛlɛ’n su’n, be nantiman ndɛ sɔ’n su. Be se kɛ ɔ fata kɛ yasua’n annzɛ bla’n ɔ fɛ i ɲin sie i like ng’ɔ ti i cinnjin’n su. Fluwa kun kannin yasua nin bla nga be yra’n be ndɛ. Ɔ seli kɛ: “Kɛ yasua kun nin bla kun bé já’n, nvle wie’m be nun’n, laa be se be wiengu kɛ ‘saan wie’n yɛ ɔ́ títí e nun-ɔn.’ Sanngɛ siɛn’n be seman sɔ kun. Be se kɛ ‘saan y’a yaci e wun klolɛ, yɛ é títí nun-ɔn.’” Sran’m be buman aja’n i like dan. Yɛ i bo’n gua tɛ kusu. Yɛle kɛ awlobo sunman be nunfuɛ’m be afiɛn sacili mlɔnmlɔn, yɛ be wun be ɲrun sa fiaan. Nanwlɛ, aja’n i su akunndan nga mɛn’n nunfuɛ’m be bu’n, ɔ kle kɛ be ti sinnglinfuɛ.

13. ?Ngue ti yɛ Zoova i ɲin ci be nga be yo be wun dandan’n mun-ɔn?

¹³ Biblu’n se kɛ: “Be nga be yo be wun dandan’n, Anannganman i nyin ci be” (Nya. 16:5) ?Ngue ti yɛ Zoova i ɲin ci be nga be yo be wun dandan’n mun-ɔn? Afin Satan i ayeliɛ’n su yɛ be nian-ɔn. Satan buli i kɛ Zezi mɔ Ɲanmiɛn fɛli i kɛ ɔ yi like kwlaa’n, ɔ́ wá kóto i bo naan ɔ́ mɛ́nmɛ́n i. (Mat. 4:8, 9; Kol. 1:15, 16) Nanwlɛ, be nga be yo be wun dandan’n Ɲanmiɛn ɲrun’n be ti sinnglinfuɛ sakpa.

14. ?Wafa sɛ yɛ Rɔmunfuɛ Mun 12:3 kwla uka e naan y’a buman e bɔbɔ e wun akunndan ngboko-ɔ?

¹⁴ Biblu’n uka e naan y’a buman e bɔbɔ e wun akunndan ngboko. Ɔ kle kɛ sɛ e klo  e wun’n, ɔ timan tɛ. Zezi seli kɛ: “Klo ɔ wiengu kɛ a fa klo ɔ bɔbɔ wun’n sa.” I sɔ’n kle kɛ ɔ fata kɛ e bu ninnge nga e mian be wun’n be akunndan wie. (Mat. 19:19) Sanngɛ Biblu’n kleman kɛ maan e bu i kɛ e ti kpa tra e wiengu mun. Ɔ se e kɛ: “Nán an yo like fi utre su, yɛ nán an yo amun wun kpakpa. Sanngɛ an yo wun ase kanfuɛ naan an bu amun wiengu mun kɛ be ti kpa tra amun.”—Fp. 2:3; An kanngan Rɔmunfuɛ Mun 12:3 nun.

15. ?Ngue ti yɛ a bu i kɛ e bɔbɔ e wun akunndan bulɛ’n i su ndɛ nga Biblu’n kan’n, ɔ ti kpa dan-ɔn?

¹⁵ Kɛ Biblu’n kan kɛ nán e bu e bɔbɔ e wun akunndan ngboko’n, be nga sran’m be bu be ngwlɛlɛfuɛ’n be faman ndɛ sɔ’n su. Wie liɛ’n, be se kɛ sɛ sran kun bu i kɛ i wiengu’m be ti kpa trɛ i’n, bé bú i lufle. ?Kɛ sran’m be fa ndɛ nga Satan i mɛn’n nunfuɛ’m be kan’n su’n, wafa sɛ yɛ i bo’n gua-ɔ? ?Ngue yɛ amun sie i nzɔliɛ-ɔ? ?Be nga be bu be bɔbɔ be wun akunndan’n, be klun jɔ? ?Be awlobo’n nun ti fɔuun? ?Be le janvuɛ? ?Be nin Ɲanmiɛn be afiɛn mantan? ?Kɛ e niɛn i sa’n, sɛ sran kun fa mɛn’n nun ngwlɛlɛ’n su’n, naan sran uflɛ fa Ɲanmiɛn Ndɛ’n su’n, be nun oninfuɛ’n yɛ i liɛ’n yó ye-ɔ?

16-17. (1) ?Ngue yɛ ɔ yo e fɛ dan-ɔn? (2) ?Yɛ ngue ti-ɔ?

¹⁶ Be nga be su mɛn’n nun ngwlɛlɛfuɛ’m be su’n, be ti kɛ aofuɛ nɲɔn mɔ be su kɔ lika’n sa. Be sran nɲɔn’n be siman lika sɔ’n nun. Sanngɛ kun usɛ i wiengu’n kɛ ɔ kle i atin naan w’a mlinman. Zezi blɛ su’n, sran wie’m be o lɛ’n, be wiengu’m be bu i kɛ be si ngwlɛlɛ dan. Kɛ Zezi kán ngwlɛlɛfuɛ sɔ’m be ndɛ’n, ɔ seli kɛ: “Be kle sran uflɛ atin, sanngɛ nn be bɔbɔ be ti aɲinsifuɛ. Kusu sɛ aɲinsifuɛ kun tra i wiengu aɲinsifuɛ i kpɔnman’n, be nɲɔn’n bé tɔ́ kunman nun.” (Mat. 15:14) Nanwlɛ, mɛn’n nun ngwlɛlɛ’n ti sinnzin Ɲanmiɛn ɲrun sakpa.

¹⁷ Ngwlɛlɛ nga Biblu’n kle e’n, ɔ ti kpa dan. “I kpa m’ɔ ti’n ti’n, be fa kle sran like, be fa kle sran atin, be fa siesie sa mun, be fa tu sran fɔ naan ɔ yo sa kpa.” (2 Tim. 3:16) Zoova fanngan nun’n, anuannzɛ’n kle e like naan y’a faman mɛn’n nunfuɛ’m be ngwlɛlɛ’n su. I sɔ’n yo e fɛ dan. (Efɛ. 4:14) Ninnge ng’ɔ kle e’n ti’n, e ɲan wunmiɛn e nanti Ɲanmiɛn ndɛ’n su titi. Sɛ e fa Biblu’n nun ndɛ’n su’n, e su mlinman le. Nanwlɛ, ɔ ti e cenjele like dan.