1-2. (1) ?Kɛ nga Matie 28:18-20 fa kan’n sa’n, ngue yɛ Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ be yo-ɔ? (2) ?Kosan benin mun yɛ é wá tɛ́ be su like suanlɛ nga nun-ɔn?

KƐ Ɲanmiɛn cɛnnin Zezi’n, ɔ seli i akoto’m be kɛ be yia oka kun su. (Mat. 28:16) Atrɛkpa’n, blɛ kunngba sɔ’n nun yɛ “ɔ yili i wun nglo kleli aniaan ya nnun (500) tra su” mun-ɔn. (1 Kor. 15:6) ?Ngue ti yɛ Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ be yia lika sɔ’n nun lɔ-ɔ? Sa nga ti yɛ i waan be yia lɔ’n, yɛle kɛ ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ mán be junman cinnjin kpa kun. Ɔ maan kɛ be yiali lɔ’n, ɔ seli be kɛ: “Amun wɔ, amun yo maan nvlenvle’m be kwlaa be nunfuɛ’m be kaci min sɔnnzɔnfuɛ.”​—An kanngan Matie 28:18-20 nun.

² Zezi i sɔnnzɔnfuɛ nga be tili ndɛ sɔ’n be yɛ be boli asɔnun’n i bo-ɔ. Junman cinnjin kpafuɛ ng’ɔ fata kɛ Klisifuɛ sɔ’m be di’n, yɛle kɛ be yo naan sran’m be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ. * Andɛ’n, junman kunngba’n yɛ Klisifuɛ nga be o mɛn wunmuan’n nun’n be di-ɔ. Kɛ ɔ ko yo naan e kwlakwla y’a kwla di junman sɔ’n i kpa’n, é wá tɛ́ kosan nnan nga’m be su suanlɛ nga nun: ?Ngue ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ e yo naan sran’m be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ-ɔ? ?Ngue yɛ e kwla yo naan sran’m be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ-ɔ? ?Ngue yɛ e ngba e kwla yo naan sran kun w’a kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ-ɔ? ?Ngue ti yɛ kɛ é dí junman sɔ’n ɔ fata kɛ e tra e awlɛn-ɔn?

3. ?Kɛ nga Zan 14:6 nin 17:3 be fa kan’n sa’n, ngue ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ e yo naan sran’m be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ-ɔ?

³ ?Ngue ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ e yo naan sran’m be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ-ɔ? I sɔ yolɛ’n ti cinnjin afin sɛ sran kun w’a kaciman Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n, ɔ kwlá yoman Ɲanmiɛn i janvuɛ. Asa ekun’n, be nga be nanti like nga Zezi kleli’n su’n be di aklunjuɛ dɔ nga su, kpɛkun cɛn wie lele’n bé ɲán nguan m’ɔ leman awieliɛ’n. (An kanngan Zan 14:6; 17:3 nun) Ndɛ sɔ’n kle kɛ junman nga Zezi fa mannin Klisifuɛ mun’n, ɔ ti cinnjin kpa. Sanngɛ nán e ngunmin yɛ é dí junman sɔ’n niɔn. Akoto Pɔlu kɛnnin i bɔbɔ nin i wiengu’m be ndɛ seli kɛ: “E nin Ɲanmiɛn yɛ e di junman’n niɔn.” (1 Kor. 3:9) Kɛ e mɔ fɔ o e nun’n, Zoova nin Zezi be man e junman cinnjin kɛ ngalɛ sa’n, i sɔ’n yo e fɛ dan.

4. ?Ngue yɛ Ivanin ɔ nin i yi Matildi be su ndɛ’n kle e-ɔ?

⁴ Kɛ e uka sran mun mɔ be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n, ɔ yo e fɛ dan. I wie yɛle aniaan bian Ivanin ɔ nin i yi Matildi be liɛ’n. Be tran Kolɔnbi. Cɛn kun’n, be boli jasin fɛ’n be kleli gbanflɛn kun mɔ be flɛ i kɛ Daviɛɛ’n. Gbanflɛn sɔ’n ti bɔksɛɛ, ɔ nɔn drɔgi, yɛ ɔ nɔn nzan dan. Kpɛkun ɔ nin i soman m’ɔ suan Erika’n be tran likawlɛ. Kɛ be toli i’n ɔ seli be kɛ: “Min waan ń káci min nzuɛn’n, sanngɛ ɔ ti kekle man min.” Ivanin seli kɛ: “Daviɛɛ kplinnin su kɛ e kle i Biblu’n nun like. Sanngɛ klɔ ng’ɔ tran su’n o mmua. Kusu atin nga be fa kɔ lɔ’n ti nnɔtiɛ ngunmin. Kɛ é kɔ́ i Biblu’n nun like klelɛ’n, e fa kpanngɔ. Kɛ mɔ atin’n ti tɛ ti’n, e cɛ kpa naan y’a ju lɔ. Kɛ Daviɛɛ i soman’n wunnin i kɛ i nzuɛn’n su yo kpa’n, ɔ wa boli Biblu’n nun like suanlɛ bo wie.” I osu m’ɔ́ lá nun kan’n, Daviɛɛ yacili drɔgi nin nzan nɔnlɛ’n. Ɔ jrannin bɔksu’n wie. Kpɛkun ɔ nin Erika be ko jali awa ja su. Matildi seli kɛ: “Kɛ be yoli Daviɛɛ nin Erika be batɛmun afuɛ 2016 nun’n, e wla kpɛnnin su kɛ laa’n, ɔ seli kɛ ‘min waan ń káci min nzuɛn’n, sanngɛ ɔ ti kekle man min.’ I fɛ m’ɔ yoli e ti’n, e sunnin.” Nanwlɛ, ndɛ sɔ’n kle kɛ kɛ e uka sran kun m’ɔ kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n, e di aklunjuɛ sakpa.

5. ?Like klikli nga e kwla yo naan sran’m b’a kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n, yɛle benin?

⁵ Like klikli nga e kwla yo naan sran’m b’a kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n, yɛle kɛ e “kunndɛ” be nga be nin nguan m’ɔ leman awieliɛ’n fata’n. (Mat. 10:11) Kɛ e bo jasin fɛ’n e kle sran wafawafa kwlaa nga e to be’n, e kle kɛ e ti Zoova i Lalofuɛ sakpa. Asa ekun’n, kɛ e bo jasin fɛ’n e kle weiin kɛ e ti Klisifuɛ kpa.

6. ?Kɛ é bó jasin fɛ’n, ngue yɛ e kwla yo naan sran’m b’a sie be su e nuan bo-ɔ?

⁶ Sran sunman be kunndɛ kɛ bé sí Biblu’n nun ndɛ nanwlɛ’n. Sanngɛ wie liɛ’n, kpɛ klikli nga e to be mɔ e bo jasin fɛ’n e kle be’n, be yo kɛ Ɲanmiɛn ndɛ’n timan be cinnjin sa. I sɔ’n ti’n, ɔ fata kɛ e wla be fanngan. Sɛ e kunndɛ kɛ e junman’n ba nvlɛ’n, ɔ fata kɛ e siesie e wun kpa. Yɛle kɛ maan e bu ndɛ nga be kwla lo e ndɛ tiefuɛ mun’n, i akunndan. Kpɛkun e bu wafa nga e kwla fiti ndɛ sɔ’m be su klanman’n, i akunndan wie.

7. (1) ?Wafa sɛ yɛ e nin sran kun e kwla bo yalɛ koko bo-ɔ? (2) ?Ngue ti yɛ a bu i kɛ ɔ ti cinnjin kɛ e sie e su sran’n i nuan bo naan e bu i sran-ɔn?

⁷ Kɛ e kɔ jasin fɛ bolɛ m’ɔ e to sran kun’n, e kwla se i kɛ: “Min waan ń úsa ɔ sa kun. Andɛ’n, sa nga be o e su’n be sɔnnin. ?A bu i kɛ mɛn siefuɛ kun kwla siesie e su sa mun?” I sin’n, amun kwla koko Daniɛl 2:44 su yalɛ. Asa kusu’n, e kwla usa sran’n kɛ:  “?É yó sɛ naan y’a kwla ta e mma’m be kpa?” I sin’n, amun kwla koko Mmla’n 6:6, 7 su yalɛ. Kannzɛ ndɛ nga e waan e su kan’n ti sɛ ti sɛ’n, maan e bu be nga é wá kán ndɛ sɔ’n klé be’n, be akunndan. Kpɛkun kɛ bé wá sí like nga Biblu’n kle i sakpasakpa’n, i su mmlusuɛ nga bé wá ɲɛ́n i’n, maan e bu i akunndan wie. Kɛ e nin be é kókó yalɛ’n, maan e sie e su be nuan bo. Sɛ ndɛ nga be kan’n ɔ ti su-o annzɛ ɔ timan su-o, maan e bu be sran. Sɛ e yo sɔ’n, é wún be su sa’m be wlɛ kpa. Kpɛkun be kusu bé síe be su e nuan bo.

8. ?Ngue ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ e ko nian sran’m be osu-ɔ?

⁸ Kwlaa naan sran kun w’a fa ajalɛ kɛ ɔ́ súan Biblu’n nun like’n, wie liɛ’n ɔ fata kɛ e ko niɛn i osu kpɛ sunman. Afin kɛ e kɔ be osu nianlɛ’n, be ɲanman be ti annzɛ e toman be bɔbɔ. Asa ekun’n, sran wie’m be liɛ’n, kwlaa naan b’a fa ajalɛ kɛ be nin e súan Biblu’n nun like’n, ɔ fata kɛ e ko nian be osu kpɛ sunman naan be si e kpa. Sɛ e ta waka kun naan e kunndɛ kɛ waka sɔ’n yo kpa’n, saan é gúɛ i bo nzue titi. I wafa kunngba’n, sɛ e nin sran kun e koko Ɲanmiɛn Ndɛ’n i su yalɛ tikatika’n, ɔ́ kló Zoova nin Zezi be kpa.

9-10. ?Ngue ti yɛ e se kɛ Klisifuɛ’m be kwlaa be bo ti kun yɛ be kunndɛ be nga be nin nguan m’ɔ leman awieliɛ’n fata’n niɔn?

⁹ Klisifuɛ’m be kwlaa be bo ti kun yɛ be kunndɛ be nga be nin nguan m’ɔ leman awieliɛ’n fata’n niɔn. E kwla fa junman sɔ’n e sunnzun like nga kɛ bakan kun mlin’n sran’m be yo’n. ?Ngue ti yɛ e se sɔ-ɔ? Maan e fa sa kun m’ɔ juli’n e yiyi nun. Cɛn kun’n bakan kun m’ɔ le afuɛ nsan’n, ɔ mlinnin. Sran kɔe 500 be ɔli i kunndɛlɛ. Kɛ be kunndɛli i lele m’ɔ dili dɔ 20, bian kun ko wunnin i able fie kun nun. Kɛ sran’m be  waan bé yí i ayɛ’n, w’a kplinman su. Ɔ seli kɛ: “Kɛ mɔ e bo yoli kun e dili junman’n, i ti yɛ e kwla wunnin i-ɔ.”

¹⁰ Andɛ’n, sran sunman be ti kɛ bakan sɔ’n sa. B’a mlin yɛ be leman like kpa kun sa mɔ be kwla fa be wla be gua su-ɔ. Asa ekun’n be kunndɛ kɛ be uka be. (Efɛ. 2:12) I sɔ’n ti’n, sran miliɔn mɔcuɛ tra su be di junman likawlɛ naan b’a wun sran sɔ mun. Junman sɔ’n i dilɛ nun’n, atrɛkpa’n aniaan kun su ɲanman sran kun m’ɔ kunndɛ kɛ be kle i Biblu’n nun like-ɔ. Sanngɛ aniaan nga ɔ nin be bo jasin fɛ’n lika kunngba’n nun’n, be kwla wun sran kun m’ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ sí Ɲanmiɛn Ndɛ’n niɔn. Sɛ aniaan’m be uka sran sɔ’n naan ɔ kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n, be kwlakwla bé dí su aklunjuɛ.

11. ?Kannzɛ e kleman sran kun i Biblu’n nun like dɔ nga su’n, sanngɛ ngue yɛ e kwla yo naan sran kun w’a kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ-ɔ?

¹¹ Kannzɛ bɔbɔ e kleman sran kun i Biblu’n nun like dɔ nga su’n, sanngɛ e kwla yo ninnge wie mun naan sran kun w’a kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ. I wie yɛle kɛ e kwla sɔ be nga blɛ li yɛ b’a ba e aɲia’m be bo’n be nun klanman. Sɛ e yi i nglo kɛ e klo be’n, bé wún i wlɛ kɛ e ti Klisifuɛ kpa. (Zan 13:34, 35) Kɛ e tɛ kosan’m be su’n, sran sɔ’m be wun i wlɛ kɛ ɔ fata kɛ be yi i nglo kɛ be lafi Ɲanmiɛn su. Asa ekun’n, e nin sran kun m’ɔ boli jasin fɛ bolɛ bo ɔ nin-a cɛman’n, e kwla bo jasin fɛ’n likawlɛ. I liɛ’n, e kwla kle i wafa ng’ɔ kwla fa Biblu’n kle sran’m be like’n. Kɛ e yo sɔ’n, ɔ ti kɛ e su uka sran’n naan ɔ nian Zezi i ajalɛ’n su.​—Lik. 10:25-28.

12. ?Ɔ fata kɛ e si like kle kpa ka naan y’a bo sran’m be Biblu’n nun like klelɛ bo? An yiyi nun.

¹² Nán e bu i kɛ ɔ fata kɛ e si like kle kpa ka naan y’a bo sran’m be Biblu’n nun like klelɛ bo. ?Ngue ti-ɔ? Maan e kan aniaan bla Fɔstina m’ɔ fin Bolivi’n, i ndɛ. Kɛ Zoova i Lalofuɛ’m bé bó i Biblu’n nun like klelɛ bo’n, nn ɔ siman kanngan. Sanngɛ ɔ wa suannin kannganlɛ blɛblɛblɛ. Kɛ é sé yɛ’n, b’a yo i batɛmun yɛ ɔ klo sran’m be like klelɛ kpa. Lemɔcuɛ kwlaa nun’n, ɔ kle sran nnun be Biblu’n nun like. Fɔstina siman kanngan kɛ be ng’ɔ kle be like’n sa. Sanngɛ w’a uka sran nsiɛn lele b’a yo be batɛmun.​—Lik. 10:21.

13. ?Kannzɛ e ɲanman e ti mlɔnmlɔn’n sanngɛ kɛ e uka sran mun mɔ be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n, i su mmlusuɛ benin yɛ e ɲɛn i-ɔ?

¹³ Klisifuɛ sunman be ɲanman be ti. Afin be su junman’n sɔnnin dan. Sanngɛ be mian be ɲin naan b’a kwla kle sran’m be Biblu’n nun like. I sɔ’n ti’n be di aklunjuɛ dan. I wie yɛle Melanin liɛ’n. Ɔ nin i wa bla kan m’ɔ le afuɛ mɔcuɛ’n be tran Alaska. Kpɛkun junman ng’ɔ di’n ɔ fɛ i blɛ kaka. Asa ekun’n, ɔ fata kɛ ɔ niɛn i osufuɛ kun m’ɔ le kansɛli’n i lika. Lika nga Melanin tran lɛ’n, i ngunmin yɛ ɔ su Zoova-ɔ.  Lika sɔ’n nun lɔ ayrɛ’n kusu timan aɔwi. Ɔ maan jasin fɛ bolɛ’n leman ba. I sɔ’n ti’n, ɔ srɛli Zoova kɛ ɔ ukɛ i naan w’a kwla bo jasin fɛ’n. Afin ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ klé sran kun i Biblu’n nun like. I sin’n, ɔ wa boli jasin fɛ’n kleli bla kun m’ɔ suan Sara’n. Kɛ Melanin seli Sara kɛ Ɲanmiɛn le dunman’n, i sɔ’n yoli Sara i fɛ kpa. Ɔ maan Sara kplinnin su kɛ be kle i Biblu’n nun like. Melanin seli kɛ: “Ya cɛn nnɔsua’n kɛ n fin junman n ba awlo’n, m’an fɛ kpa, sanngɛ e nin min wa bla’n e mian e ɲin e kɔ Sara i Biblu’n nun like klelɛ. Kɛ Sara usa kosan kun mɔ e kunndɛ i su tɛlɛ’n e fluwa’m be nun’n, i sɔ’n yo e fɛ dan. Kɛ e wun kɛ ɔ miɛn i ɲin kpa naan w’a kwla kaci Zoova i janvuɛ’n, e di aklunjuɛ.” Sran’m be kleli Sara i yalɛ’n, sanngɛ ɔ jrannin kekle. I kpa bɔbɔ’n ɔ tuli i asɔnun laa’n nun, kpɛkun be yoli i batɛmun.

14. (1) ?Ngue ti yɛ e kwla se kɛ jasin fɛ bofuɛ’m be ti kɛ jue trafuɛ sa-ɔ? (2) ?Ngue yɛ ndɛ nga Pɔlu kannin m’ɔ o 2 Timote 4:1, 2 nun’n kle e-ɔ?

¹⁴ Kannzɛ a bu i kɛ jasin fɛ nga a bo’n, ɔ baman nvlɛ’n, nán maan ɔ sa sin bubu ɔ. Zezi seli kɛ be nga be bo jasin fɛ’n be ti kɛ jue trafuɛ sa. Kɛ jue trafuɛ’m be kɔ jue tralɛ’n, be kwla di dɔ kpanngban ka naan b’a ɲan jue. Wie liɛ’n, be di junman lele kɔnguɛ afiɛn annzɛ be jaso nglɛmun tutu kpa’n. Asa ekun’n, be kwla kɔ lika mmuammua kpa. (Lik. 5:5) I wafa kunngba’n, aniaan wie’m be kɔ lika fanunfanun wie’m be nun be ko bo jasin fɛ’n. Kpɛkun be kacikaci blɛ nga be fa bo jasin’n. Be waan bé yó sɔ naan b’a kwla bo jasin fɛ’n b’a kle sran kpanngban. Kpɛ sunman’n, aniaan nga be bo jasin kɛ ngalɛ sa’n, be to be nga Ɲanmiɛn ndɛ’n lo be’n. E kusu, maan e wɔ lika nga e  si kɛ e kwla to sran’m be lɛ’n. Asa kusu’n, blɛ nga e si kɛ e kwla to sran mun’n, i su yɛ ɔ fata kɛ e wɔ-ɔ.​—An kanngan 2 Timote 4:1, 2 nun.

15. ?Ngue ti yɛ kɛ é klé sran’m be Biblu’n nun like’n, ɔ fata kɛ e tra e awlɛn-ɔn?

¹⁵ ?Ngue ti yɛ kɛ é klé sran’m be Biblu’n nun like’n, ɔ fata kɛ e tra e awlɛn-ɔn? Ɔ fata kɛ e yo sɔ’n afin e kunndɛ kɛ é úka sran mun naan be wun Biblu’n nun ndɛ’n i wlɛ kpa naan be klo i. Asa ekun’n, e kunndɛ kɛ é úka be naan be si Zoova naan be klo i. Afin i nuan ndɛ’n yɛ ɔ o Biblu’n niɔn. Kpɛkun e kunndɛ kɛ é klé be like nga Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ be yo’n, ɔ nin wafa nga be kwla nanti like nga Zezi kleli’n su’n. I sɔ’n ti’n, maan e tra e awlɛn e uka be naan be fa Biblu’n nun ndɛ’n su. Afin sran wie’m be kwla kaci be ayeliɛ’n ndɛndɛ sanngɛ wie’m be cɛ kan naan b’a kaci.

16. ?Ngue yɛ Raulu i su ndɛ’n kle e-ɔ?

¹⁶ Kɛ é klé sran’m be like’n, like nga ti yɛ ɔ fata kɛ e tra e awlɛn’n aniaan bian kun m’ɔ yoli ngaliɛ difuɛ Peru lɔ’n, ɔ kɛnnin i ndɛ. Ɔ seli kɛ: “E nin bian kun m’ɔ suan Raulu’n, e suannin e fluwa’m be nun nɲɔn be nun like. Sanngɛ sa fanunfanun wie’m be kleli i yalɛ. I wie yɛle kɛ ɔ nin i yi’n be kan ndɛnngan titi, i nuan fite tɛtɛ, yɛ i ayeliɛ tɛ’n ti’n i mma’m be ɲin yimɛn i. Sanngɛ ɔ kɔ aɲia’m be bo titi. I sɔ’n ti’n, m’an yaciman be osu nianlɛ le. N ukɛli i lele afuɛ nsan tra su ka naan b’a yo i batɛmun.”

17. ?Ngue yɛ é wá kɛ́n i ndɛ like suanlɛ nga i sin liɛ’n nun-ɔn?

¹⁷ Zezi seli e kɛ ‘e wɔ, e yo maan nvlenvle’m be kwlaa be nunfuɛ’m be kaci i sɔnnzɔnfuɛ.’ Kɛ ɔ ko yo naan y’a kwla nanti Zezi i ndɛ sɔ’n su’n, ɔ fata kɛ e bo jasin fɛ’n e kle sran wafawafa kwlaa. Sran sɔ’m be wie yɛle be nga be kɔman asɔnun’n, ɔ nin be nga be lafiman su kɛ Ɲanmiɛn o lɛ’n. Like suanlɛ nga i sin liɛ nun’n, é wá kán wafa nga e kwla bo jasin fɛ’n e kle sran sɔ mun’n i ndɛ.