1. ?Kɛ Zoova wun i sufuɛ mun’n ngue su yɛ ɔ fɛ i ɲin sie-ɔ?

ZOOVA “klo i nvle’n.” (2 Nyo. 2:10) Kɛ e bu i sɔ liɛ’n i akunndan’n, ɔ yo e fɛ dan. Zoova fɛ i ɲin sie i i sufuɛ’m be nzuɛn kpa’n su. Ɔ si ninnge kpakpa nga be kwla yo be’n, yɛ ɔ uka be naan b’a kaci i janvuɛ. Sɛ e nin i e nanti klanman titi’n, ɔ su kpɔciman e le.—Zan 6:44.

2. ?Ngue ti yɛ aniaan wie’m be bu i kɛ Zoova kloman be-ɔ?

² Aniaan wie’m be kwla se be wun kɛ: ‘N si kɛ Zoova klo i sufuɛ mun. Sanngɛ min liɛ’n, n lafiman su kɛ ɔ klo min wie.’ ?Ngue ti yɛ be bu i sɔ akunndan liɛ’n niɔn? Maan e fa e ɲin e sie i ndɛ nga aniaan bla kun m’ɔ suan Ɔksana’n ɔ kannin’n su. * I kaan nun’n be kleli i ɲrɛnnɛn. Ɔ seli kɛ: “Kɛ be yoli min batɛmun mɔ n boli atin bolɛ junman’n i dilɛ bo’n, ɔ yoli min fɛ kpa. Sanngɛ kɛ ɔ dili afuɛ 15 min wla kpɛnnin ninnge tɛtɛ nga be yoli min min bakan nun’n, be su. Ɔ maan n ma seli min wun kɛ Zoova i klun jɔman min wun kun, yɛ ɔ kloman min kun.” Be flɛ aniaan bla kun ekun kɛ Patrisia. Ɔ ti atin bofuɛ yɛ i bakan nun’n ɔ wunnin i ɲrun wie. Ɔ seli kɛ: “Like nga ti yɛ n fali min wun mannin Zoova’n yɛle kɛ n kunndɛ kɛ i klun jɔ min wun. Sanngɛ n seli min wun kɛ ɔ su kloman min le.”

3. ?Kosan benin mun yɛ é wá tɛ́ be su like suanlɛ nga nun-ɔn?

³ Aniaan bla nɲɔn nga e kannin be ndɛ lɛ’n be klo Zoova kpa. E si kɛ amun kusu amun klo i wie. Sanngɛ ɔ ju wie’n amun kwla bu i kɛ i bɔbɔ kloman amun wie. ?Ngue ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ e wun i wlɛ weiin kɛ Zoova klo e-ɔ? ?Sɛ e bu i kɛ Zoova kloman e’n, ngue yɛ ɔ kwla uka e naan y’a bumɛn i sɔ akunndan liɛ’n kun-ɔn? Like suanlɛ nga nun’n é wá tɛ́ kosan sɔ’m be su.

4. ?Ngue ti yɛ sɛ e lafiman su kɛ Zoova klo e’n i sɔ’n timan kpa mlɔnmlɔn-ɔn?

⁴ Kɛ sran kun wun i wlɛ kɛ be klo i’n, i sɔ’n mɛn i wunmiɛn. Ɔ maan sɛ e lafi su kɛ Zoova klo e naan ɔ suan e bo’n, kannzɛ sa’m be tɔ e su sɛ’n é tú e klun é sú i titi. Sanngɛ sɛ e lafiman su kɛ e ndɛ lo Ɲanmiɛn’n, e “su ɲanman fanngan kpa kun.” (Nya. 24:10, NWT) Kusu sɛ e sa sin bubu e’n, Satan ɲán e ndɛndɛ.—Efɛ. 6:16.

5. ?Ngue sa yɛ ɔ juli aniaan wie mɔ be bumɛn i kɛ Ɲanmiɛn klo be’n be su-ɔ?

⁵ Blɛ wie nun’n, aniaan wie’m be wa buli i kɛ Zoova kloman be kun. I sɔ’n ti’n b’a lafimɛn i su kpa kun. Be flɛ aniaan bian kun m’ɔ ti asɔnun kpɛnngbɛn’n kɛ Zaki. Ɔ seli kɛ: “N di junman Betɛli kun nun yɛ n wo asɔnun bo kun mɔ i nunfuɛ’m be kan aniɛn uflɛ’n i nun. Ɔ nin i sɔ ngba’n, ɔ ju wie’n n usa min wun sɛ Zoova i klun jɔ junman nga n di’n su-o. Blɛ wie nun bɔbɔ’n n ma usali min wun sɛ Zoova tie min srɛlɛ’n nin-o.” Be flɛ aniaan bla kun kɛ Eva. Ɔ di junman Betɛli kun nun wie. Ɔ seli kɛ: “N wunnin like nga ti yɛ kɛ sran kun bu i kɛ Zoova klomɛn i’n, i sɔ’n timan kpa mlɔnmlɔn’n i wlɛ. Afin kɛ a bu i sɔ akunndan’n, ɔ yo wɔ kɛ like kwlaa nga a yo man Zoova’n, i klun jɔman su sa. Ɔ maan a tuman ɔ klun suman Zoova kun yɛ ɔ klun jɔman.” Be flɛ aniaan bian kun kɛ Mikaɛli. Ɔ ti atin bofuɛ nin asɔnun kpɛnngbɛn. Ɔ seli kɛ: “Sɛ sran kun bu i kɛ i ndɛ loman Ɲanmiɛn’n, kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n ɔ́ kpɔ́ci i.”

6. ?Sɛ e bu i kɛ Ɲanmiɛn kloman e’n ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo-ɔ?

⁶ Aniaan nga e kannin be ndɛ lɛ’n, be su ndɛ’n kle kɛ sɛ e bu i kɛ Zoova kloman e’n e kwla yaci i su lafilɛ nin i sulɛ bɔbɔ. ?Sɛ akunndan tɛ sɔ’n ba e ti nun’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo-ɔ? Ɔ fata kɛ e kpalo i ndɛndɛ kpa. Kpɛkun e srɛ Zoova kɛ ɔ fɛ i aunjuɛ’n man e naan e wla gua ase naan e akunndan’n w’a sannganman. (Fp. 4:6, 7) Asa ekun’n, nán e wla fi su kɛ nán e ngunmin yɛ sa sɔ’n ju e su-ɔ. Aniaan kpanngban mɔ be su Zoova kpa bɔbɔ’n, ɔ ju wie’n be bu i sɔ akunndan’n wie. I kpa bɔbɔ’n, be nga be suli Zoova lalafuɛ nun’n be nun wie’m be buli i sɔ akunndan’n wie. Sran sɔ’m be nun kun yɛle akoto Pɔlu. Ɔ maan é wá kɛ́n i ndɛ kan.

7. ?Sa benin mun yɛ be tɔli Pɔlu su-ɔ?

⁷ Atrɛkpa’n ɔ ju wie’n, ɔ yo amun kɛ amun su junman’n sɔnnin dan naan amun su kwlá diman be ngba sa. Sɛ ɔ ti sɔ’n Pɔlu i su ndɛ’n kwla uka amun. Afin blɛ wie nun’n ‘asɔnun’m be ti’n ɔ kokoli.’ (2 Kor. 11:23-28) Atrɛkpa’n, tukpacɛ kekle wie kle amun yalɛ w’a cɛ kpa yɛ amun wunman amun wun fɛ. Pɔlu kusu tukpacɛ wie ti’n ɔ fɛli kpa. Yɛ ɔ kunndɛli kɛ tukpacɛ sɔ’n wie. (2 Kor. 12:7-10) Annzɛ kusu fɔnlɛ mɔ amun fɔn’n ti’n, amun sa sin bubu amun. I sɔ sa’n juli Pɔlu su wie. I sɔ’n ti’n ɔ seli kɛ ‘ɔ yo annvɔ.’ Afin sa kpa ng’ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ yó’n ɔ yoman sanngɛ sa tɛ’n yɛ ɔ yo-ɔ.—Rɔm. 7:21-24.

8. ?Ngue yɛ ɔ ukali Pɔlu naan w’a jrɛn i su sa’m be ɲrun kekle-ɔ?

⁸ Kannzɛ sa fanunfanun tɔli Pɔlu su’n, sanngɛ w’a yaciman Zoova i sulɛ le. ?Ngue yɛ ɔ ukɛli i-ɔ? Kannzɛ fɔ m’ɔ o i nun’n kleli i yalɛ’n, sanngɛ ɔ lafili e ti kpɔlɛ tɛ’n su. Asa ekun’n, i wla w’a fiman ndɛ nga Zezi kɛnnin i yɛ’n su. I waan: ‘Sran kwlaa ng’ɔ kle kɛ ɔ lafi i bɔbɔ Zezi su’n, ɔ́ ɲán nguan m’ɔ leman awieliɛ’n.’ (Zan 3:16; Rɔm. 6:23) Pɔlu lafili e ti kpɔlɛ tɛ’n su. Ɔ lafili su kɛ sɛ sran kun yo sa tɛ dan wie naan ɔ yo i nsisɔ’n, Zoova yáci i wun sa’n cɛ́ i.—Jue. 86:5.

9. ?Ngue yɛ ndɛ nga Pɔlu kannin m’ɔ o Galasifuɛ Mun 2:20 nun’n ɔ kle e-ɔ?

⁹ Pɔlu lafili su kɛ Ɲanmiɛn klo i. Afin i dunman nun’n Ɲanmiɛn fɛli i Wa’n mannin. (An kanngan Galasifuɛ Mun 2:20 nun.) Maan e fa e ɲin e sie i ndɛ mma sɔ’n i nun ndɛ cinnjin kun su. Pɔlu seli kɛ: “Ɲanmiɛn i Wa’n kloli min, yɛ min ti’n ɔ fɛli i wun mannin.” Pɔlu w’a seman kɛ ɔ ti tɛ dan ti’n Ɲanmiɛn kwlá klomɛn i. W’a semɛn i wun kɛ: “Sɛ Zoova klo aniaan onga mun’n, i su-ɔ. Sanngɛ min liɛ’n n wunman like nga ti yɛ ɔ́ kló min-ɔn.” I kpa bɔbɔ’n ɔ seli Klisifuɛ nga be o Rɔmun lɔ’n be kɛ: “I nun mɔ e ti sa tɛ yofuɛ’n, e ti’n Klisi wuli.” (Rɔm. 5:8) Ndɛ sɔ’n kle kɛ like fi kwlá yoman naan Ɲanmiɛn w’a yaci e klolɛ.

10. ?Ngue yɛ ndɛ ng’ɔ o Rɔmunfuɛ Mun 8:38, 39 nun’n ɔ kle e-ɔ?

¹⁰ An kanngan Rɔmunfuɛ Mun 8:38, 39 nun. Pɔlu si kɛ Ɲanmiɛn klo e dan. Ɔ seli kɛ ‘like fi su kwlá yoman naan Ɲanmiɛn w’a kloman e kun.’ Pɔlu si kɛ Zoova trɛli i awlɛn Izraɛlifuɛ’m be wun dan.  Asa ekun’n, ɔ si kɛ Zoova sili i bɔbɔ i aunnvuɛ. I sɔ’n ti’n sɛ é kwlá sé’n, Pɔlu seli i wun kɛ: ‘Sɛ min ti’n Zoova fɛli i Wa’n mannin’n, nn n si kɛ ɔ klo min.’—Rɔm. 8:32.

11. ?Kannzɛ bɔbɔ Pɔlu yoli sa tɛtɛ nga 1 Timote 1:12-15 kan be ndɛ’n, sanngɛ ngue ti yɛ ɔ lafili su kɛ Ɲanmiɛn klo i wie-ɔ?

¹¹ An kanngan 1 Timote 1:12-15 nun. E si kɛ blɛ wie nun’n, Pɔlu buli ninnge tɛtɛ ng’ɔ yoli be ka naan w’a kaci Klisifuɛ’n be akunndan yɛ i sɔ’n bubuli i sa sin. Ɔ maan kɛ ɔ́ kɛ́n i bɔbɔ ndɛ m’ɔ se kɛ ɔ ti sa tɛ yofuɛ’m “be nun klikli’n,” i sɔ’n boman e nuan. Kwlaa naan w’a kaci Klisifuɛ’n, ɔ ɔli klɔklɔ’m be su ko kleli Klisifuɛ’m be ɲrɛnnɛn. Ɔ wlali be nun wie’m be bisua yɛ ɔ suannin be nga be kunnin be nun wie mun’n be bo. (Yol. 26:10, 11) Maan e se kɛ Pɔlu i dunman nun’n, be kunnin aniaan kun i si nin i nin. Kpɛkun ɔ nin aniaan sɔ’n b’a ko yia. ?Kɛ amun niɛn i sa’n wafa sɛ yɛ Pɔlu i wun yó i-ɔ? E si kɛ sa nga Pɔlu yoli be’n be yoli i nsisɔ. Sanngɛ ɔ si kɛ nsisɔ le’a lua. Ɔ lafili su kɛ Klisi wuli i dunman nun wie. I sɔ’n ti’n ɔ seli kɛ: “Ɲanmiɛn i aklunye dan’n ti’n n ti akoto.” (1 Kor. 15:3, 10) ?Ngue yɛ ndɛ sɔ’n kle e-ɔ? Maan e lafi su kɛ Klisi wuli e dunman nun wie. Yɛ i sɔ’n ti’n e kwla fa e wun e mantan Zoova. (Yol. 3:19) Kwlaa naan y’a kaci Zoova i Lalofuɛ’n sa tɛ nga e yoli be’n ɔ nin nga kɛ e kacili i sufuɛ’n e yo be’n, Zoova fɛmɛn i ɲin sieman be su. Like ng’ɔ ti i cinnjin’n yɛle ninnge nga e yo be dɔ nga su’n, ɔ nin nga é wá yó be e ɲrun lɔ’n.—Eza. 1:18.

12. ?Sɛ e bu i kɛ e timan sran naan e nin klolɛ fataman’n, wafa sɛ yɛ ndɛ ng’ɔ o 1 Zan 3:19, 20 nun’n kwla uka e-ɔ?

¹² Kɛ e bu tɛ mɔ Zezi fɛli i wun yili’n i akunndan’n, e kwla se e wun kɛ ‘e nin i sɔ’n fataman.’ ?Ngue ti yɛ ɔ ju wie’n e bu i sɔ akunndan liɛ’n niɔn? Fɔ m’ɔ o e nun ti’n,  e awlɛn’n kwla laka e. Ɔ kwla yo maan e bu i kɛ e timan sran naan e nin klolɛ fataman. (An kanngan 1 Zan 3:19, 20 nun.) Kɛ i sɔ akunndan’n ba e ti nun’n, maan e wla kpɛn su kɛ “Ɲanmiɛn ti dan tra e klun akunndan’n.” Kpɛkun nán e wla fi su kɛ e Si m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n, ɔ klo e dan yɛ ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ yáci e wun sa mun cɛ́ e. Sɛ e waan é wún i sɔ liɛ’n i wlɛ kpa’n, maan e suan Ɲanmiɛn Ndɛ’n i nun like yɛ e srɛ Ɲanmiɛn titi. Kpɛkun e fa e wun e mantan aniaan mun. ?Ngue ti yɛ ninnge sɔ’m be ti cinnjin-ɔn?

13. ?Wafa sɛ yɛ Ɲanmiɛn Ndɛ’n i nun like suanlɛ’n kwla uka e-ɔ? (An nian kuku nga be flɛ i kɛ “ ?Wafa sɛ yɛ Ɲanmiɛn Ndɛ’n ukali be-ɔ?” i nun.)

¹³ Maan e suan Ɲanmiɛn Ndɛ’n i nun like cɛn kwlakwla. Sɛ e yo sɔ’n é sí Zoova kpa, kpɛkun é wún i wlɛ kɛ ɔ klo e dan. Sɛ e bu Ɲanmiɛn Ndɛ’n i su akunndan cɛn kwlakwla’n, e akunndan’n yó sanwun. Afin Ɲanmiɛn Ndɛ’n kwla tinngɛ i. (2 Tim. 3:16) Be flɛ aniaan bian kun kɛ Kevɛn. Ɔ ti asɔnun kpɛnngbɛn. Laa’n ɔ yo i kɛ ɔ nunman sran nun sa. Ɔ seli kɛ: “Kɛ n kanngannin Jue Mun 103 nun mɔ n buli su akunndan’n, i sɔ’n ukali maan n buli akunndan kpa yɛ n wunnin i wlɛ kɛ Zoova klo min.” Aniaan bla Eva mɔ e dun mmua kɛnnin i ndɛ’n seli kɛ: “Ka naan m’an la’n, n fa blɛ n bu like ng’ɔ ti Zoova i cinnjin’n i akunndan. I sɔ’n yo maan min wla gua ase yɛ n lafi Zoova su kpa.”

14. ?Wafa sɛ yɛ Ɲanmiɛn srɛlɛ’n kwla uka e-ɔ?

¹⁴ Maan e srɛ Ɲanmiɛn titi. (1 Tes. 5:17) Sɛ e kunndɛ kɛ e nin sran kun é trá janvuɛ’n, ɔ fata kɛ e nin i e koko yalɛ yɛ e kan wafa nga e wun yo e’n i ndɛ e kle e wiengu tikatika. Sɛ e waan e nin Zoova é trá janvuɛ’n, like kunngba’n yɛ ɔ fata kɛ e yo-ɔ. Kɛ é srɛ́ Zoova mɔ e kan e klun ndɛ e kle i’n, e kle kɛ e lafi i su naan e wun i wlɛ kɛ ɔ klo e. (Jue. 94:17-19; 1 Zan 5:14, 15) Aniaan bla Patrisia mɔ e dun mmua kɛnnin i ndɛ’n ɔ seli kɛ: “Kɛ ń srɛ́ Zoova’n nán sa nga be juli min su aliɛ ba kun nun’n, be ngunmin be ndɛ yɛ n kan-ɔn. Sanngɛ n kan wafa nga min wun yo min’n i ndɛ n kle i wie. I sɔ mɔ n yoli’n ti’n, blɛblɛblɛ n ma wunnin i wlɛ kɛ Zoova ti Siɛ kpa kun m’ɔ klo i mma mun-ɔn. M’an bumɛn i kɛ ɔ ti kɛ susute kun su kpɛn kun mɔ i ndɛ nunmɛn i junman difuɛ’m be ndɛ nun’n sa kun.”—An nian kuku nga be flɛ i kɛ “ ?W’a suan nun like le?” i nun.

15. ?Wafa sɛ yɛ Zoova yi i nglo kɛ ɔ klo e-ɔ?

¹⁵ Maan e fa e wun e mantan aniaan mun. Aniaan’m be ti kɛ like kpa kun mɔ Ɲanmiɛn fa mannin e sa-ɔ. (Zak. 1:17)  I lɛ nun’n ɔ yili i nglo kɛ ɔ klo e dan. Afin aniaan sɔ’m be klo e blɛ kwlaa nun. (Nya. 17:17) Kɛ Pɔlu klɛ́ Klisifuɛ nga be o Kolɔsu lɔ’n be fluwa’n, ɔ boli aniaan wie mɔ be suɛnnin i bo’n be dunman. I waan aniaan sɔ’m be ‘wlɛli i fanngan kpa.’ (Kol. 4:10, 11) Zezi bɔbɔ kɛ i sa miannin mɔ i janvuɛ’m be suɛnnin i bo’n, ɔ yoli i fɛ. Anzi mun bɔbɔ be ukɛli i wie.—Lik. 22:28, 43.

16. ?Wafa sɛ yɛ aniaan’m be kwla uka e naan y’a fa e wun y’a mantan Zoova kpa-ɔ?

¹⁶ ?E fa e wun e mantan aniaan mun? ?Yɛ e kplin su kɛ be uka e? Nán e bu i kɛ sɛ e kan e klun ndɛ e kle e janvuɛ kun mɔ w’a tin Ɲanmiɛn sulɛ nun’n, nn ɔ ti kɛ e lafiman Ɲanmiɛn su kun. I kpa bɔbɔ’n i sɔ yolɛ’n sasa e. Aniaan bian Zaki mɔ e dun mmua kɛnnin i ndɛ’n seli kɛ: “Kɛ n tra aniaan nga b’a tin Ɲanmiɛn sulɛ nun’n be janvuɛ’n, i sɔ’n uka min kpa. Kɛ akunndan tɛtɛ’m be ba min ti nun mɔ n kan kle be’n, be sie be su kpa min nuan bo. Kpɛkun be se min kɛ be klo min. Be dunman nun ti’n, n wun i wlɛ kɛ Zoova klo min naan min ndɛ lo i.” Ndɛ sɔ’n kle kɛ ɔ ti cinnjin kɛ e nin aniaan mun e afiɛn mantan kpa.

17-18. (1) ?Wan i ndɛ liɛ’n yɛ ɔ fata kɛ e tie-ɔ? (2) ?Yɛ ngue ti-ɔ?

¹⁷ Satan kunndɛ kɛ ɔ́ búbú e sa sin naan e yaci sa kpa’n i yolɛ. Ɔ kunndɛ kɛ e bu i kɛ Zoova kloman e naan e timan like fi i ɲrun. Sanngɛ kɛ nga e fa wunnin i lɛ sa’n, i kwlaa sɔ’n ti ato.

¹⁸ Zoova klo e dan. Sɛ e nanti i mmla’m be su kɛ nga Zezi fa yoli’n sa’n, ɔ́ kló e titi. (Zan 15:10) Ɔ maan nán e fa e ɲin e sie i ndɛ nga Satan kan’n su. Yɛ nán e kplin su kɛ e awlɛn’n laka e. Sanngɛ maan e tie ndɛ nga Zoova m’ɔ fɛ i ɲin sie i e nzuɛn kpa’n su’n, ɔ kan’n. Yɛ maan e lafi su kpa kɛ Zoova klo i sran mun naan ɔ klo e tinuntinun wie.