Kɔ i nun ndɛ'n su trele

Kɔ like ng'ɔ o fluwa'n nun'n su trele

LIKE SUANLƐ 37

‘Ń má kéje nvlenvle’m be kwlaa be nun’

‘Ń má kéje nvlenvle’m be kwlaa be nun’

“Ń má kéje nvlenvle’m be kwlaa, kpɛkun ninnge kpakpa nga be o nvlenvle’m be kwlaa be nun’n, bé bá.”​—AZE 2:7, NWT.

JUE 24 An bla Zoova i oka’n su

I SU FITILƐ *

1-2. ?Ndɛ benin yɛ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Aze kannin-ɔn?

 AFUƐ 2015 nun’n, asiɛ’n kejeli nvle nga be flɛ i kɛ Nepali’n i nun. Be nga be ɲannin be ti’n be nun kun seli kɛ: “Kɛ asiɛ’n kejeli’n, aata diwlɛ mun nin sua nga b’a cɛ’n be kwlaa be bu guali.” Sran kun ekun seli kɛ: “Srɛ mɔ kunnin sran’m be dan’n ti’n be boli yaya. [...] Sran’m be waan kɛ asiɛ’n kejeli’n w’a diman miniti nɲɔn bɔbɔ. Sanngɛ min ɲrun’n ɔ cɛli kpa.” Kɛ sa kɛ ngalɛ sa’n tɔ sran kun su’n, i wla fiman su le.

2 Andɛ’n, sɛ é kwlá sé’n asiɛ’n keje. Sanngɛ nán klɔ kunngba su annzɛ nvle kunngba nun yɛ ɔ keje-ɔ. Ɔ keje nvlenvle’m be kwlaa be nun, yɛ ɔ keje sɔ i afuɛ kpanngban yɛ. Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Aze kannin asiɛ’n i kejelɛ sɔ’n i ndɛ. Ɔ seli kɛ: “Anannganman b’ɔ sie mɛn wunmuan’n waan yoo: ‘Ɔ ka kaan ń kéje nyanmiɛn su lɔ nin asiɛ’n, ń kéje jenvie’n nin asiɛ’n.’”​—Aze 2:6.

3. ?Ngue ti yɛ asiɛ’n i kejelɛ nga Aze kɛnnin i ndɛ’n ɔ nin asiɛ bɔbɔ ba m’ɔ keje’n be timan kun-ɔn?

3 Asiɛ’n i kejelɛ nga Aze kɛnnin i ndɛ’n ɔ nin asiɛ bɔbɔ ba m’ɔ keje’n be timan kun. Afin kɛ asiɛ bɔbɔ ba’n keje’n ɔ saci ninnge mun. Sanngɛ asiɛ’n i kejelɛ nga Aze kɛnnin i ndɛ’n, i liɛ’n ɔ yo like ye. Zoova sinnin Aze i lika seli kɛ: “Ń má kéje nvlenvle’m be kwlaa, kpɛkun ninnge kpakpa nga be o nvlenvle’m be kwlaa be nun’n, bé bá. Yɛ ń yó maan sua nga ɲán ɲrun kpa.” (Aze 2:7, NWT) ?Wafa sɛ yɛ ndɛ sɔ’n kpɛnnin su Aze blɛ su-ɔ? ?Wafa sɛ yɛ ndɛ sɔ’n kpɛn su andɛ-ɔ? Like suanlɛ nga nun’n é wá tɛ́ kosan sɔ’m be su. Kpɛkun é wá wún i kɛ e kwla uka Zoova naan w’a keje nvlenvle’m be nun.

NDƐ FƐ KUN MƆ AZE KANNIN’N

4. ?Ngue ti yɛ Zoova sunmannin Aze i sufuɛ’m be sin-ɔn?

4 Zoova mɛnnin i nuan ijɔfuɛ Aze i junman cinnjin kpa kun. ?Ngue ti yɛ Zoova mɛnnin i junman sɔ’n niɔn? Afuɛ 537 ka naan Klisifuɛ’m be blɛ’n w’a ju’n i nun’n, Zifu nga be trali be ɔli lomuɛn Babilɔnin lɔ’n, be nun wie’m be sali be sin Zerizalɛmun. Kɔlɛ’n, Aze o Zifu sɔ’m be nun wie. Kɛ be juli Zerizalɛmun lɔ’n, w’a cɛman yɛ be wlali Zoova i sua’n i bo ase-ɔ. (Ɛsd. 3:8, 10) Sanngɛ be kpɔfuɛ’m be wa tanndannin be ɲrun ti’n, be sa sin bubuli be. Ɔ maan be yacili Ɲanmiɛn i sua’n i kplanlɛ. (Ɛsd. 4:4; Aze 1:1, 2) I sɔ’n ti’n, afuɛ 520 ka naan Klisifuɛ’m be blɛ’n w’a ju’n i nun’n, Zoova sunmannin Aze kɛ ɔ ko wla be fanngan naan be kplɛn i sua’n lele be guɛ i bo. *​—Ɛsd. 6:14, 15.

5. ?Ngue ti yɛ ndɛ nga Aze kannin’n ɔ wlali Zifu’m be fanngan-ɔn?

5 Aze kannin ndɛ kun m’ɔ yoli maan Zifu’m be lafili Zoova su kpa ekun-ɔn. Aze seli be kɛ: “Amun kwlaa nga amun wo Izraɛl mɛn’n nun’n, amun tra amun anwlɛn yɛ amun di junman’n, afin m bɔbɔ min Anannganman bɔ n sie mɛn wunmuan’n, n jin amun sin. M bɔbɔ min yɛ n fua n kle amun sɔ-ɔ.” (Aze 2:4) Kɛ Aze se kɛ Zoova “sie mɛn wunmuan’n” i wie yɛle kɛ ɔ sie anzi mɔ be le wunmiɛn kpa’n. Ɔ maan Zoova kwla uka Zifu mun naan b’a di be junman’n lele b’a guɛ i ti nin i bo. I sɔ’n ti’n, ɔ fata kɛ be fa be wla be guɛ i su.

6. ?Kɛ Zoova kejeli Pɛrsi mɛn nun’n ngue sa yɛ ɔ juli-ɔ?

6 Asa ekun’n, Zoova maan Aze seli Zifu’m be kɛ ɔ́ wá kéje nvlenvle’m be nun. I wie yɛle kɛ ɔ́ wá kéje Pɛrsi mɛn mɔ blɛ sɔ’n nun’n i yɛ ɔ le kwlalɛ kpa’n i nun. Kɛ Zifu’m be tili ndɛ sɔ’n, ɔ wlali be fanngan kpa. ?Kɛ Zoova kejeli Pɛrsi mɛn nun’n ngue sa yɛ ɔ juli-ɔ? Sa klikli’n yɛle kɛ Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be wieli i sua’n i kplan. Kpɛkun i nɲɔn su’n yɛle kɛ be nga be timan Zifu’n be nin Zifu’m be bo yoli kun be suli Zoova sua sɔ’n nun.​—Zkr. 8:9.

E BLƐ SU JUNMAN KUN M’Ɔ KEJE NVLENVLE’M BE NUN’N

?A tu ɔ klun di nvlenvle’m be nun kejelɛ junman’n i kpa? (An nian ndɛ kpɔlɛ 7-8 be nun.) *

7. ?Junman benin yɛ e di mɔ i ti’n mɛn wunmuan’n keje-ɔ? An yiyi nun.

7 ?Wafa sɛ yɛ ndɛ nga Aze kannin’n kpɛn su andɛ-ɔ? Sɛ é kwlá sé’n, andɛ’n Zoova su keje nvlenvle’m be nun. Sanngɛ andɛ liɛ’n ɔ nin e yɛ ɔ di i sɔ junman’n niɔn. Afuɛ 1914 nun’n, Zoova sieli Zezi famiɛn ɲanmiɛn su lɔ. (Jue. 2:6) I sɔ mɔ Zoova yoli’n w’a yoman asiɛ’n su famiɛn’m be fɛ. Afin i sɔ’n kle kɛ be sielɛ liɛ’n i “blɛ’n w’a wie.” (Lik. 21:24) Kɛ mɔ Zoova i sufuɛ’m be wunnin i sɔ liɛ’n i wlɛ’n ti’n, kɛ ɔ fɛ i afuɛ 1919 nun lele andɛ’n, be wla be wun ase be bo “Ɲanmiɛn i Famiɛn dilɛ’n i jasin fɛ’n.” Afin be si kɛ Ɲanmiɛn kunngba cɛ yɛ ɔ kwla siesie sran’m be su sa mun-ɔn. Jasin fɛ sɔ mɔ be bo ti’n mɛn wunmuan’n keje.​—Mat. 24:14.

8. ?Kɛ nga Jue Mun 2:1-3 fa kan’n sa’n, kɛ e bo jasin fɛ’n ngue yɛ mɛn siefuɛ’m be yo-ɔ?

8 ?Kɛ e di junman sɔ’n ngue yɛ mɛn siefuɛ’m be yo-ɔ? Ɔ yo be ya dan ti’n be sɔman e ndɛ’n nun. (An kanngan Jue Mun 2:1-3 nun.) Asa ekun’n, be plan yɛ be kplinman su kɛ sran nga Zoova sieli i famiɛn’n ɔ sie be wie. Ɔ maan ‘Ɲanmiɛn i Famiɛn dilɛ’n i jasin fɛ’ nga e bo’n, ɔ timan be ndɛ fɛ wie. I kpa bɔbɔ’n, be nun wie’m be tannin e jasin fɛ bolɛ junman’n. Mɛn siefuɛ sɔ’m be nun sunman be waan be su Ɲanmiɛn. Sanngɛ be kunndɛman kɛ bé yáci sran’m be sielɛ naan Ɲanmiɛn bɔbɔ sie sran’m be kwlaa. I kpa bɔbɔ’n, kɛ Zezi blɛ su mɛn siefuɛ’m be sa’n, be tanndan Zezi mɔ i yɛ Zoova kpɛli i kɛ ɔ sie mɛn’n i ɲrun. Yɛle kɛ be kle i sɔnnzɔnfuɛ’m be yalɛ.​—Yol. 4:25-28.

9. ?Ngue yɛ Zoova kunndɛ kɛ mɛn siefuɛ’m be yo-ɔ?

9 ?Ngue yɛ Zoova kunndɛ kɛ mɛn siefuɛ’m be yo-ɔ? Ɔ kɛnnin i ndɛ Jue Mun 2:10-12 nun. Ndɛ mma sɔ’n se kɛ: “Famiɛn mun, amun yo ngwlɛlɛfuɛ. Asiɛ’n su jɔlɛ difuɛ mun, amun jran man be man amun afɔtuɛ. Sɛ amún sú Anannganman’n, amun su i nin anyinyiɛ, ɔ nin awunblibliɛ. Maan amun klun jɔ. Amun koto i bo naan w’a faman ya, naan atin nga amun fa su’n, amun a mlinman. Afin ɔ fa ya ndɛndɛ kpa. Sran ng’ɔ kunndɛ fiawlɛ i nun’n, i liɛ su ti ye!” Ɔ maan Zoova man mɛn siefuɛ’m be blɛ naan be kaci be nzuɛn’n naan be suan i Sielɛ’n i bo. Sanngɛ blɛ sɔ’n w’a sɔnman kun. Yɛle kɛ e o “mɛn’n i awieliɛ blɛ’n” nun. (2 Tim. 3:1; Eza. 61:2) Ɔ maan dɔ nga su yɛ ɔ fata kɛ sran’m be si ndɛ nanwlɛ’n naan be fa ajalɛ kɛ bé sú Zoova-ɔ.

SRAN WIE’M BE FA AJALƐ KPA

10. ?Kɛ nga Aze 2:7-9 fa kan’n sa’n, kɛ Ɲanmiɛn keje nvlenvle’m be nun’n ngue yɛ sran wie’m be yo-ɔ?

10 Kɛ Ɲanmiɛn keje nvlenvle’m be nun’n, sran wie’m be fa ajalɛ kpa. Aze kɛnnin i sɔ liɛ’n i ndɛ seli kɛ ‘ninnge kpakpa nga be o nvlenvle’m be kwlaa be nun’n, bé bá.’ Yɛle kɛ sran kpa’m bé bá Zoova i sulɛ. * (An kanngan Aze 2:7-9 nun. Ɔ o ndɛ ng’ɔ o ja gua lɔ’n nun.) * Ezai nin Mise be seli kɛ sa sɔ’n wá jú mɛn’n i awieliɛ blɛ’n nun.​—Eza. 2:2-4; Mis. 4:1, 2.

11. ?Kpɛ klikli nga aniaan bian kun tili jasin fɛ’n, wafa sɛ yɛ i wun yoli i-ɔ?

11 Kpɛ klikli nga aniaan bian kun tili jasin fɛ’n, wafa nga i wun yoli i’n ɔ kɛnnin i ndɛ. Aniaan bian sɔ’n suan Kɛnin. Kɛ be boli jasin fɛ’n be kleli i’n i afuɛ 40 yɛ. Kɛ é sé yɛ’n, ɔ di junman anuannzɛ’n i bo bia’n su lɔ. Ɔ seli kɛ: “Kpɛ klikli nga be boli jasin fɛ’n be kleli min’n, ɔ yoli min fɛ dan. N wunnin i wlɛ kɛ mɛn’n su wa wie. Asa’n, n wunnin i kɛ ɔ fataman kɛ n yo kɛ mɛn nunfuɛ’m be sa mlɔnmlɔn sanngɛ ɔ fata kɛ n suan Zoova i Sielɛ’n i bo. I liɛ’n, Ɲanmiɛn i klun jɔ́ min wun yɛ ń ɲán nguan m’ɔ leman awieliɛ’n. Kɛ n wunnin i sɔ liɛ’n i wlɛ’n, min ja nun lɛ n fuali kpa kɛ ń nánti ndɛ sɔ’n su. Kpɛkun n srɛli Zoova kɛ ɔ uka min. Ɔ maan n yacili mɛn siefuɛ’m be bo suanlɛ kpɛkun n suannin Ɲanmiɛn Sielɛ mɔ i liɛ’n ɔ su nunnunman le’n i bo.”

12. ?Mɛn’n i awieliɛ blɛ nga nun’n, ngue yɛ ɔ kle kɛ Zoova i sua mɔ nán sran yɛ ɔ kplannin’n ɔ ɲan ɲrun-ɔn?

12 Mɛn’n i awieliɛ blɛ nga nun’n, Zoova yrɛ i nvle nunfuɛ’m be su dan. Yɛle kɛ be nga be su Zoova’n be su w’a uka kpa. Afuɛ 1914 nun’n be ti sran kɔe akpi nnun. Sanngɛ siɛn’n be ti sran miliɔn mɔcuɛ tra su. Asa’n, afuɛ nuan kwlaa’n sran miliɔn kaka be tran E Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i bo. I sɔ’n kle weiin kɛ “ninnge kpakpa nga be o nvlenvle’m be kwlaa be nun’n” b’a yi Zoova i sua mɔ nán sran yɛ ɔ kplannin’n piɛ. Sua sɔ’n yɛle ajalɛ kwlaa nga Zoova fali naan sran’m b’a kwla su i kpa’n. Asa ekun’n, kɛ sran’m be wla be nzuɛn laa’n i ase mɔ be fa nzuɛn uflɛ’n, i sɔ’n yo maan Zoova ɲan ɲrun.​—Efɛ. 4:22-24.

Ɲanmiɛn i sufuɛ mɔ be fin nvle fanunfanun nun’n be bo Ɲanmiɛn Sielɛ’n i jasin fɛ’n aklunjɔɛ su. (An nian ndɛ kpɔlɛ 13 nun.)

13. ?Kɛ Zoova i sufuɛ’m be su uka’n, Ɲanmiɛn nuan ndɛ uflɛ benin wie mun yɛ be kpɛn su-ɔ? (An nian foto ng’ɔ o fluwa’n i bui’n su’n.)

13 Kɛ Zoova i sufuɛ’m be su uka’n, i sɔ’n yo maan Ɲanmiɛn nuan ndɛ uflɛ wie’m be kpɛn su. Be nun kun yɛle ng’ɔ o Ezai 60:22 nun’n. Ndɛ mma sɔ’n se kɛ: “Be nun kaan’n i osu nunfuɛ’m bé trɛ́ lele bé jú sran akpi, be nun kaan kpa’n, i osu’n ɔ́ káci nvle dan kpa kun. Sɛ sa sɔ’m be blɛ’n ju’n, m bɔbɔ min Anannganman’n, ń kán min wun ń yó be.” Sran kpanngban kpa sɔ mɔ be ba Zoova i sulɛ’n, be si ninnge kaka yo yɛ be kunndɛ kpa kɛ bé bó Ɲanmiɛn Sielɛ’n i jasin fɛ’n. Ezai kannin ninnge nga sran sɔ’m be si i yo’n i ndɛ kɛ ɔ ti “nvle’m be nun nɔnnɔn.” Yɛ kɛ be fa ninnge sɔ’m be suan Zoova i anuannzɛ’n i bo’n, ɔ ti kɛ Zoova i sufuɛ’m be su nɔn nɔnnɔn sɔ’n sa. (Eza. 60:5, 16) Asa ekun’n, sran sɔ’m be dunman nun ti’n, e bo jasin fɛ’n nvle nin lika 240 nun yɛ e yi fluwa mun aniɛn 1.000 tra su nun.

Ɔ FATA KƐ SRAN’M BE FA AJALƐ KUN

14. ?Ajalɛ benin yɛ ɔ fata kɛ sran’m be fa-ɔ?

14 Mɛn’n i awieliɛ blɛ nga nun mɔ Zoova su keje nvlenvle’m be nun’n, ɔ fata kɛ sran’m be fa ajalɛ kun. Yɛle kɛ bé súan Ɲanmiɛn Sielɛ’n i bo annzɛ bé súan mɛn’n nun awa’m be bo. Ɔ fata kɛ sran’m be tinuntinun be kle kun. Zoova i sufuɛ’m be liɛ’n, be suanman mɛn’n nun awa wie fi bo yɛ be yoman politiki. Sanngɛ be ɲin yi mɛn siefuɛ mun yɛ be nanti nvle nga be tran nun’n, be nun mmla’m be su. (Rɔm. 13:1-7) Be suan Ɲanmiɛn Sielɛ’n i bo. Afin be si kɛ i kunngba cɛ yɛ ɔ kwla siesie mɛn’n nun sa mun-ɔn. Asa’n, kɛ mɔ Ɲanmiɛn i Famiɛn diwlɛ’n nunman mɛn nga nun’n ti’n, be faman be wun be wlɛmɛn i mɛn’n nun ninnge’m be nun.​—Zan 18:36, 37.

15. ?Sa benin yɛ ɔ́ wá jú Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be su-ɔ?

15 Sa Nglo Yilɛ fluwa’n kan sa kun m’ɔ́ wá jú Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be su’n i ndɛ. Sa sɔ’n jú mɛn’n i awieliɛ blɛ’n nun yɛ ɔ́ tín e su kpa. Yɛle kɛ mɛn’n nun awa’m bé wá kúnndɛ kɛ e suan be bo. Yɛ be kwlaa nga be kunndɛman kɛ bé yó sɔ’n, bé wá klé be ɲrɛnnɛn. (Ngl. 13:12, 15) Bé wá ‘mían sran’m be kwlaa, i bakan-o, i kpɛnngbɛn-o, i aɲanbeunfuɛ-o, i yalɛfuɛ-o, i diewa-o, i kanga-o kɛ be sie be nzɔliɛ be sa fama’n su, annzɛ be ngban’n su.’ (Ngl. 13:16) Laa’n, be nga be ti kanga’n be min’m be sie be nzɔliɛ naan sran’m be si kɛ be ti be liɛ. I wafa kunngba’n, sɛ é kwlá sé’n mɛn siefuɛ’m bé wá mían sran’m be kwlaa kɛ be kplin su kɛ be sie be nzɔliɛ. I liɛ’n bé klé kɛ be suan be bo. Asa’n, bé wá kúnndɛ kɛ sran’m be yi i sɔ liɛ’n i nglo be ayeliɛ’n nun.

16. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e yo naan e nin Zoova e afiɛn mantan kpa dɔ nga su-ɔ?

16 ?É kplín su kɛ mɛn siefuɛ’m be fa be nzɔliɛ’n be sie e wun? Afin be nga be su kplinman su’n, bé klé be yalɛ yɛ lika’n wá yó kekle kpa be su. Sa Nglo Yilɛ fluwa’n se kɛ: “Sran ng’ɔ leman nzɔliɛ’n ɔ su kwlá toman like annzɛ ɔ su kwlá yoman like atɛ.” (Ngl. 13:17) Sanngɛ Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be liɛ’n be su kplinman su. Afin be si like nga Ɲanmiɛn wá fá yó be nga nzɔliɛ sɔ’n wo be wun’n. Be kannin like sɔ’n i ndɛ Sa Nglo Yilɛ 14:9, 10 nun. Asa ekun’n, sɛ é kwlá sé’n Ɲanmiɛn i sufuɛ’m bé wá klɛ́ be sa’n su kɛ ‘e ti Zoova liɛ.’ (Eza. 44:5) Dɔ nga su yɛ ɔ fata kɛ e yo naan e nin Zoova e afiɛn mantan kpa-ɔ. Sɛ e yo sɔ’n, é kwlá jrán kekle yɛ Zoova kusu sé kɛ e ti i liɛ.

NVLENVLE’M BE NUN KEJELƐ KASIƐN’N

17. ?Kannzɛ Zoova trɛ i awlɛn’n, sanngɛ ngue yɛ ɔ fataman kɛ e wla fi su-ɔ?

17 Kɛ ɔ fɛ i laa lele andɛ’n, Zoova trɛ i awlɛn sran’m be wun dan. Like nga ti yɛ ɔ yo sɔ’n yɛle kɛ ɔ kunndɛman kɛ sran kun sa nunnun. (2 Piɛ. 3:9) Ɔ man sran’m be kwlaa be blɛ naan be kaci be ayeliɛ’n naan be su i. Sanngɛ ɔ su trɛmɛn i awlɛn sa trilili. Be nga be kunndɛman kɛ bé káci be ayeliɛ’n, sa ng’ɔ juli Faraɔn su’n, ɔ́ jú be su wie. Zoova seli Faraɔn kɛ: ‘Sɛ ɔ ti kɛ n mannin min sa’n su yɛ n fali tukpacɛ m’ɔ sa ndɛndɛ wie yoli wɔ nin ɔ sran mun’n, nn amun nunnunnin asiɛ’n su wa mlɔnmlɔn. Sanngɛ n yacili wɔ lɛ kɛ ɔ́ yó naan w’a wun min tinmin’n, naan kusu min dunman’n w’a fu asiɛ’n su’n ti.’ (Tul. 9:15, 16) Ɔ maan Zoova wá yó maan nvlenvle’m be kwlaa bé wá sí kɛ i yɛ ɔ ti Ɲanmiɛn Kpli’n niɔn. (Eze. 38:23) ?Wafa sɛ yɛ ɔ́ wá yó sɔ-ɔ?

18. (1) ?Ninnge’m be kejelɛ uflɛ benin yɛ be kɛn i ndɛ Aze 2:6, 20-22 nun-ɔn? (2) ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ ndɛ sɔ’n kpɛ́n su e ɲrun lɔ-ɔ?

18 Kɛ Aze wuli m’ɔ cɛli kpa’n, akoto Pɔlu klɛli Klisifuɛ nga be ti Ebre’n be fluwa. Ndɛ ng’ɔ kannin’n kle kɛ ndɛ ng’ɔ o Aze 2:6, 20-22 nun’n ɔ́ kpɛ́n su e ɲrun lɔ. (An kanngan nun.) Pɔlu seli kɛ: “Siɛn’n, w’a ta nda w’a se kɛ: ‘Nán asiɛ’n su wa ninnge’m be ngunmin yɛ ń má kéje be ekun-ɔn. Ń má kéje ɲanmiɛn su lɔ ninnge mun wie.’ Yɛ kɛ be se kɛ bé wá kéje be ‘ekun’n,’ ɔ kle kɛ bé tú ninnge nga be kejeli be’n, mɔ be yoli be’n. I liɛ’n, ninnge nga b’a kejeman be’n, bé ká lɛ.” (Ebr. 12:26, 27) Ninnge’m be kejelɛ nga be kɛn i ndɛ wa’n nin Aze 2:7 nun liɛ’n be timan kun. Wa’n be su kan be nga kɛ Faraɔn sa’n be kplinman su kɛ Zoova sie be’n be nunnunlɛ’n i ndɛ.

19. (1) ?Ngue yɛ ɔ su nunnunman wie-ɔ? (2) ?Ngue yɛ ɔ kle sɔ-ɔ?

19 ?Sanngɛ ngue yɛ ɔ su nunnunman wie-ɔ? Pɔlu seli ekun kɛ: “Kɛ mɔ e wun i wlɛ kɛ é wá dí famiɛn naan sran fi kwlá saciman famiɛn dilɛ sɔ’n, maan e yo naan Ɲanmiɛn yi i aklunye dan’n i nglo e lika tititi. Ye sɔ’n ti yɛ sɛ e su Ɲanmiɛn’n, ɔ kwla kplin su-ɔ. Kɛ é yó sɔ’n, maan e bu i sran, yɛ e sro i.” (Ebr. 12:28) Ndɛ sɔ’n kle kɛ kɛ Ɲanmiɛn wá kéje nvlenvle’m be nun’n, i Sielɛ’n ngunmin cɛ yɛ ɔ́ ká lɛ tititi-ɔ.​—Jue. 110:5, 6; Dan. 2:44.

20. (1) ?Ajalɛ benin yɛ ɔ fata kɛ sran’m be fa-ɔ? (2) ?Wafa sɛ yɛ e kwla uka be-ɔ?

20 Blɛ ng’ɔ ka’n w’a sɔnman kun. Ɔ fata kɛ sran’m be kle kun: ?Bé súan mɛn siefuɛ’m be bo annzɛ bé súan Zoova i Sielɛ’n i bo? Sɛ be suan mɛn siefuɛ’m be bo’n, bé núnnún be. Sanngɛ sɛ be suan Zoova i Sielɛ’n i bo’n, bé ɲán nguan m’ɔ leman awieliɛ’n. (Ebr. 12:25) Jasin fɛ nga e bo’n, ɔ uka sran mun naan b’a fa ajalɛ ng’ɔ ti kpa’n. I sɔ’n ti’n, maan e bo jasin fɛ’n titi naan sran kpanngban b’a fa ajalɛ kɛ bé súan Ɲanmiɛn Sielɛ’n i bo. Asa’n, nán e wla fi ndɛ nga e Min Zezi kannin’n su. Ɔ seli kɛ: ‘Bé wá bó Ɲanmiɛn i Famiɛn dilɛ’n i jasin fɛ’n mɛn wunmuan’n nun, naan nvlenvle’m be kwlaa be nunfuɛ’m be ti. I sin yɛ mɛn’n wíe-ɔ.’​—Mat. 24:14.

JUE 40 ?E ti wan liɛ?

^ ndɛ kpɔlɛ 5 Like suanlɛ nga wá úka e naan y’a wun ndɛ ng’ɔ o Aze 2:7 nun’n i wlɛ kpa ekun. Asa ekun’n, é wá wún i kɛ e kwlaa e di junman kun m’ɔ keje nvlenvle’m be kwlaa be nun-ɔn. Kpɛkun é wá wún i kɛ, kɛ e di junman sɔ’n sran wie’m be fa ajalɛ kpa yɛ wie’m be faman ajalɛ kpa.

^ ndɛ kpɔlɛ 4 E si kɛ junman nga Aze dili’n i bo’n guali klanman. Afin kɛ afuɛ 515 ka naan Klisifuɛ’m be blɛ’n w’a ju’n wá jú’n, Zifu’m be wieli Ɲanmiɛn i sua’n i kplan.

^ ndɛ kpɔlɛ 10 Ndɛ nga e kɛnnin i lɛ’n, ɔ ti ndɛ ng’ɔ o Aze 2:7 nun’n i nun yiyilɛ uflɛ. Laa’n e seli kɛ nán nvlenvle’m be nun kejelɛ’n ti yɛ sran kpa’m be ba Zoova i sulɛ-ɔ. An nian “Fluwa’n nun kannganfuɛ’m be kosan mun” m’ɔ o afuɛ 2006 Zuɛn 1 Sasafuɛ Tranwlɛ’n nun’n i nun.

^ ndɛ kpɔlɛ 10 Aze 2:7-9, NWT: “‘Ń má kéje nvlenvle’m be kwlaa, kpɛkun ninnge kpakpa nga be o nvlenvle’m be kwlaa be nun’n, bé bá. Yɛ ń yó maan sua nga ɲán ɲrun kpa.’ Zoova m’ɔ ti sonja’m be su kpɛn’n yɛ ɔ kan sɔ-ɔ. ‘Sika’n ti min liɛ, yɛ sika ɔkwlɛ’n ti min liɛ.’ Zoova m’ɔ ti sonja’m be su kpɛn’n yɛ ɔ kan sɔ-ɔ. ‘Sua nga i ɲrun ng’ɔ́ wá ɲɛ́n i kasiɛn su’n, ɔ́ yó dan trá laa liɛ’n leleele.’ Zoova m’ɔ ti sonja’m be su kpɛn’n yɛ ɔ kan sɔ-ɔ. ‘Yɛ ń yó maan lika nga nun tɔ́ fɔuun.’ Zoova m’ɔ ti sonja’m be su kpɛn’n yɛ ɔ kan sɔ-ɔ.”

^ ndɛ kpɔlɛ 64 FOTO NIN DESƐN’M BE SU NDƐ’N: Aze su wla Ɲanmiɛn i nvle nunfuɛ’m be fanngan naan be kplan Ɲanmiɛn i sua’n lele be guɛ i bo. E blɛ su’n, Zoova i sufuɛ’m be bo jasin fɛ’n i juejue su. Aniaan bian kun nin i yi be su kan nvlenvle’m be kejelɛ kasiɛn’n i ndɛ kle sran mun.