1. ?Kɛ Famiɛn Davidi sa’n, kosan benin wie mun yɛ Zoova i sufuɛ wie’m be kwla usa-ɔ?

E KWLAKWLA e kunndɛ kɛ e wla gua ase. Sanngɛ blɛ wie nun’n, sa wie’m be ti’n e koko. Blɛ sɔ’n nun’n, Zoova i sufuɛ wie’m be kwla usa kosan kunngba nga Famiɛn Davidi usali Zoova’n wie. Ɔ usɛli i kɛ: “?Naan blɛ’n kwlakwla ń ká kokolɛ su sa tititi? ?Naan blɛ’n kwlakwla ń ká awlabɔɛ’n nun sa tititi?”—Jue. 13:3.

2. ?Ngue yɛ é wá kɛ́n i ndɛ like suanlɛ nga nun-ɔn?

² Kannzɛ sa wie’m be ti’n e kwla koko’n, sanngɛ blɛ sɔ’n nun’n e kwla yo ninnge wie mun naan e wla w’a gua ase kan. Like suanlɛ nga nun’n, é wá dún mmua é kán ninnge wie mɔ be ti’n e kwla koko’n be ndɛ. I sin’n, é kán ninnge nsiɛn mɔ e kwla yo naan e wla w’a gua ase’n, be ndɛ wie.

3. (1) ?Ninnge benin wie’m be ti yɛ e koko-ɔ? (2) ?Yɛ e kwla yo naan sa sɔ’m b’a juman?

³ Ninnge sunman ti’n e kwla koko. Yɛ e kwlá yoman naan sa sɔ’m be nun wie’m b’a juman. I wie yɛle kɛ e kwlá yoman naan aliɛ nin tralɛ nin sua mɔ be gua’n uka su afuɛ nuan kwlaa’n w’a kan ase. Asa ekun’n, e wiengu junman difuɛ mun annzɛ e wiengu suklu ba’m be kwla mian e kɛ e di ndrunmun annzɛ e kunndɛ bla nin bian sukusuku. Kpɛkun e kwlá yoman naan sran’m b’a yaci be wiengu’m be abɔlɛ yolɛ. Like nga ti yɛ sa sɔ’m be ju’n yɛle  kɛ sran kpanngban be nantiman Biblu’n nun ndɛ’n su. Asa kusu’n, Satan ti mɛn nga i siefuɛ yɛ ɔ kunndɛ kɛ e yaci “mɛn nga nun ngokɔɛ’n” i lɛ naan ɔ yo maan e yaci Zoova i sulɛ. (Mat. 13:22; 1 Zan 5:19) Ninnge kwlaa sɔ’m be ti’n andɛ’n kɛ sran’m be koko’n i sɔ’n boman e nuan.

4. ?Sɛ e koko e su sa’m be ti ngboko’n ngue sa yɛ ɔ kwla ju-ɔ?

⁴ Sɛ e koko e su sa’m be ti ngboko’n, e su kwlá buman like uflɛ fi akunndan. I wie yɛle kɛ e kwla se e wun kɛ e su ɲanman sika kaka naan y’a fa nian e wun lika annzɛ e kwla tɔ tukpacɛ. Ɔ maan e su kwlá kɔman junman kpɛkun e junman’n fí e sa. Asa ekun’n, e kwla se e wun kɛ sɛ be mian e kɛ e fɔn Zoova i mmla’n e su kwlá jranman kekle. E si kɛ ɔ cɛ kan’n, Satan wá fá alɛ wlɛ́ i Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be sin. Ɔ maan e kwla usa e wun sɛ é jrán kekle-o. Ɔ nin i sɔ ngba’n, e kwla usa e wun kɛ: ‘?Sɛ e bu ninnge sɔ’m be su akunndan’n i sɔ’n ti tɛ?’

5. ?Kɛ Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ: ‘Amun yaci kokolɛ’n’ ngue ndɛ yɛ i waan ɔ́ kán-ɔn?

⁵ Cɛn kun’n, Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ: ‘Amun yaci kokolɛ.’ (Mat. 6:25) ?Zezi i ndɛ sɔ’n kle kɛ ɔ fataman kɛ e koko mlɔnmlɔn? Cɛcɛ. Afin laa’n Zoova i sufuɛ wie’m be kokoli ninnge wie’m be ti. Sanngɛ i klun jɔli be wun titi. * (1 Fam. 19:4; Jue. 6:4) Ɔ maan Zezi su wla e fanngan kɛ nán e koko dan naan e ɲin kpa Zoova i sulɛ’n su. ?Ngue yɛ e kwla yo naan y’a kokoman dan-ɔn?—An nian kuku nga be flɛ i kɛ “ ?Wafa sɛ yɛ e kwla yo sɔ-ɔ?” i nun.

6. ?Kɛ nga Filipufuɛ Mun 4:6, 7 fa kan’n sa’n ngue yɛ ɔ kwla yo naan e wla w’a gua ase-ɔ?

⁶ (1) Maan e srɛ Ɲanmiɛn kpɛ sunman. Kɛ sa’m be o e su mɔ e koko’n e kwla srɛ Zoova kɛ ɔ uka e. (1 Piɛ. 5:7) Wafa nga Zoova tɛ́ e srɛlɛ sɔ’n su’n, i wie yɛle kɛ ɔ́ yó maan e wun jɔ́ e. ‘Aunjuɛ sɔ’n sran fi kwlá simɛn i bo.’ (An kanngan Filipufuɛ Mun 4:6, 7 nun.) Zoova i wawɛ’n ti yɛ e wun jɔ́ e sɔ-ɔ.—Gal. 5:22.

7. ?Kɛ é srɛ́ Zoova’n ngue yɛ ɔ fataman kɛ e wla fi su-ɔ?

⁷ Kɛ é srɛ́ Zoova’n maan e kan sa nga be o e su’n be ndɛ trele e kle i. Kpɛkun e kan wafa nga sa sɔ’m be ti’n e wun yo e’n, i ndɛ e kle i wie. Sɛ e kwla siesie sa sɔ’n, maan e srɛ Zoova kɛ ɔ man e ngwlɛlɛ naan e wun like nga é yó’n. Yɛ ɔ man e wunmiɛn naan y’a kwla yo like sɔ’n. Sanngɛ sɛ e kwlá siesieman sa sɔ’n, maan e srɛ Zoova naan ɔ uka e naan sa sɔ’n ti’n y’a kokoman ngboko. Kɛ é srɛ́ Zoova mɔ e kan sa nga be o e su’n be ndɛ trele e kle i’n, sɛ ɔ tɛ e su’n é síe i nzɔliɛ. Sɛ e srɛ Zoova naan ɔ kaman lɛ tɛman e su’n nán e sa sin bubu e. I yo, Zoova kunndɛ kɛ e kan sa nga be o e su’n be ndɛ trele e kle i. Sanngɛ ɔ kunndɛ kɛ e jran e srɛlɛ’m be su kpa wie kusu.—Lik. 11:8-10.

8. ?Kɛ é srɛ́ Zoova’n ngue ndɛ yɛ e kwla kɛn i ekun-ɔn?

⁸ Kɛ é kán sa nga be o e su’n be ndɛ é klé Zoova’n, maan e lɛ i ase wie. Kannzɛ bɔbɔ sa nga be o e su be ti kekle sɛ’n, sanngɛ sɛ e bu ninnge kpakpa nga e le be’n be akunndan’n, i sɔ’n yó e ye. Ɔ ju wie’n, e kwlá kanman wafa nga e wun yo e’n i ndɛ e kleman Zoova.  Afin e siman wafa nga é kán ndɛ’n naan w’a wun i wlɛ. Sɛ e wunman ndɛ kun e kanman’n, e kwla se i ngbɛn kɛ ‘yaci uka min.’—2 Nyo. 18:31; Rɔm. 8:26.

9. ?Kɛ srɛ kun e’n ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo-ɔ?

⁹ (2) Maan e lafi Zoova i ngwlɛlɛ liɛ’n su nán e lafi e bɔbɔ e liɛ’n su. Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Ezai blɛ su’n, Asirifuɛ’m be waan bé fá alɛ wlá Zidafuɛ’m be sin. I sɔ’n ti’n srɛ kunnin be dan kpa. Kɛ mɔ be kunndɛman kɛ bé káci Asirifuɛ’m be kanga’n ti’n be ko taloli Eziptifuɛ mun. (Eza. 30:1, 2) Zoova seli be kɛ sɛ be fa be wla be guɛ i Eziptifuɛ’m be su’n i bo’n su guaman kpa manman be. (Eza. 30:7, 12, 13) Zoova sinnin i nuan ijɔfuɛ Ezai i lika kannin wafa nga Zidafuɛ’m be kwla ɲan be ti sakpa Asirifuɛ’m be sa nun’n i ndɛ kleli be. Ɔ seli kɛ: “Sɛ amun lafi min su’n, yɛ amún nyán wunmiɛn-ɔn.”—Eza. 30:15b.

10. ?Sa benin wie’m be nun yɛ e kwla kle kɛ e lafi Zoova su-ɔ?

¹⁰ ?Blɛ benin nun yɛ e kwla kle kɛ e lafi Zoova su-ɔ? Maan e fa e ɲin e sie i sa nga’m be su. Maan e se kɛ be waan bé mán e junman kun mɔ é ɲán nun sika kpa’n. Sanngɛ junman sɔ’n ti’n e su kwlá suman Zoova kpa kun kɛ laa’n sa. Annzɛ kusu e junman su lɔ’n e wiengu junman difuɛ kun m’ɔ suman Zoova’n, ɔ kunndɛ kɛ ɔ nin e sán nun. Annzɛ e osufuɛ kun mɔ e nin i e afiɛn mantan kpa’n ɔ kwla se e kɛ sɛ e waan é sú Zoova’n ɔ nin e kpɛ́ duo nun. Sa sɔ’m be nun’n, like ng’ɔ fata kɛ e yo’n i yolɛ kwla yo kekle man e. Sanngɛ Zoova kwla kle e atin. (Mat. 6:33; 10:37; 1 Kor. 7:39) ?Sɛ ɔ kle e atin kusu’n é láfi i su yɛ é yó like ng’ɔ se e kɛ e yo’n?

11. ?Sran benin wie mun yɛ sɛ e suan be su like’n, i sɔ’n kwla uka e naan sɛ be tanndan e ɲrun’n y’a kwla jran kekle-ɔ?

¹¹ (3) Maan e suan be nga be kleli ajalɛ kpa’n ɔ nin be nga b’a kleman ajalɛ kpa’n be su like. Biblu’n kan sran kpanngban mɔ blɛ kekle nun’n, be fali be wla be guɛli i Zoova su’n be ndɛ. Amun kwla suan sran sɔ’m be su like. Kɛ amún yó sɔ’n, amun sie like ng’ɔ ukali be blɛ kekle nun’n, i nzɔliɛ. Sran sɔ’m be nun wie mun yɛle akoto mun. Kɛ Zifu’m be jɔlɛ difuɛ dandan’m be seli be kɛ be yaci jasin fɛ’n i bolɛ’n, srɛ w’a kunman be. Yakpa su be seli kɛ: “Ɲanmiɛn m’ɔ ti e siefuɛ’n yɛ ɔ fata kɛ e ɲin yi i-ɔ, nán klɔ sran mun-ɔn.” (Yol. 5:29) Kannzɛ bɔbɔ be boli be’n sanngɛ be sa sin w’a bubuman be. ?Ngue ti-ɔ? Afin be si kɛ Zoova o be sin naan i klun jɔ be wun. Ɔ maan be boli jasin fɛ’n titi. (Yol. 5:40-42) I wafa kunngba’n, kɛ ɔ ka kan bé kún Zezi i sɔnnzɔnfuɛ Etiɛnin’n, i wla m’ɔ guali ase dan’n ti’n “i ɲrun’n kacili kɛ anzi ɲrun sa.” (Yol. 6:12-15) Afin ɔ lafi su kpa kɛ Zoova i klun jɔ i wun.

12. ?Kɛ nga 1 Piɛli 3:14; 4:14 be fa kan’n sa’n, ngue ti yɛ sɛ be tanndan e ɲrun’n e kwla di aklunjuɛ-ɔ?

¹² Akoto’m be wunnin i wlɛ weiin kɛ Zoova nin be o nun sakpa. Afin ɔ mannin be tinmin naan be yo abonuan sa mun. (Yol. 5:12-16; 6:8) Andɛ’n, Zoova manman e tinmin kɛ e yo abonuan sa. Kannzɛ ɔ ti sɔ bɔbɔ’n, sanngɛ i nuan ndɛ’n nun’n ɔ se e kɛ sɛ sa kpa’n i yolɛ’n ti’n be kle e yalɛ’n i klun jɔ e wun. Kpɛkun ɔ fɛ i wawɛ’n ɔ suan e bo. (An kanngan 1 Piɛli 3:14; 4:14 nun.) I sɔ’n ti’n, nán e bu sa kekle nga bé wá tɔ́ e su e ɲrun lɔ’n be akunndan naan srɛ kun e ngbɛn. Sanngɛ maan e bu like nga  e kwla yo i dɔ nga su naan y’a lafi su kpa kɛ Zoova súan e bo kpɛkun ɔ́ dé e’n be akunndan. Kɛ Klisifuɛ klikli’m be sa’n, e kwla lafi ndɛ nga Zezi kɛnnin i yɛ’n su. Ɔ seli kɛ: “Ń mán amun ngwlɛlɛ, yɛ ń klé amun ndɛ nga amun ko kan’n. Ɔ maan amun kpɔfuɛ’m be kwlaa be su kwlá jranman amun ɲrun.” Asa ekun’n ɔ seli kɛ: “Sɛ amun jran kekle’n amún ɲán nguan.” (Lik. 21:12-19) Asa kusu’n nán e wla fi su kɛ Zoova i wla fimɛn i sufuɛ nga be su i lele be guɛ i ti nin i bo’n, be su. Kɛ i blɛ’n wá jú’n, ɔ́ cɛ́n be.

13. ?Sɛ e suan be nga b’a lafiman Zoova su’n be su like’n i su ye benin yɛ e kwla ɲɛn i-ɔ?

¹³ Be nga blɛ kekle nun’n b’a lafiman Zoova su’n be su ndɛ’n kwla uka e wie. Sɛ e suan be su like’n ɔ́ úka e naan y’a yoman like kunngba nga be yoli’n wie. I wie yɛle kɛ, kɛ Aza kacili Zida famiɛn’n, cɛn kun’n sonja kpanngban kpa be bali kɛ be nin i bé kún alɛ. Blɛ sɔ’n nun’n, ɔ lafili Zoova su yɛ Zoova maan be kwlali be kpɔfuɛ mun. (2 Nyo. 14:8-11) I sin’n Famiɛn Baasa m’ɔ ti Izraɛli famiɛn’n mɔ i sonja’m b’a sɔnman’n, ɔ fali alɛ wlɛli i Aza sin. Blɛ sɔ’n nun’n, Aza w’a lafiman su kɛ Zoova kwla de i kɛ laa’n sa. Ɔ maan ɔ ko mannin Siri famiɛn’n i sika naan ɔ bla w’a ukɛ i. (2 Nyo. 16:1-3) Asa ekun’n, kɛ ɔ yoli kpɛnngbɛn’n tukpacɛ kekle kpa kun wa yoli i. Blɛ sɔ’n nun bɔbɔ’n, w’a lafiman su kɛ Zoova kwla ukɛ i.—2 Nyo. 16:12.

14. ?Ngue yɛ Aza i su ndɛ’n kle e-ɔ?

¹⁴ I bo bolɛ nun’n kɛ sa kekle’m be tɔli Aza su’n ɔ lafili Zoova su. Sanngɛ i sin’n w’a lafimɛn i su kun. Kpɛkun i bɔbɔ kunndɛli wafa ng’ɔ kwla siesie i su sa mun’n. I klikli nun’n kɛ Aza fali ajalɛ kɛ ɔ́ kó tálo Siri famiɛn’n ɔ buli i kɛ nn ajalɛ kpa-ɔ. Sanngɛ fɔundi nga bé wá dí’n ɔ su cɛman. Afin Zoova sinnin i nuan ijɔfuɛ kun i lika seli i kɛ: “Kɛ b’ɔ w’a kisaman Anannganman ɔ Nyanmiɛn’n su’n, bɔ Siri famiɛn’n su yɛ a kisali’n, i ti Siri alɛ kunfuɛ’m be su tranman ɔ sielɛ’n bo kun.” (2 Nyo. 16:7) Ndɛ sɔ’n kle kɛ ɔ fataman kɛ e bu i kɛ sɛ Zoova w’a ukaman e’n, e bɔbɔ e kwla siesie e su sa mun. Kannzɛ bɔbɔ wie liɛ’n ɔ fata kɛ e fa ajalɛ ndɛndɛ’n, sanngɛ maan e gua e wla ase yɛ e lafi Zoova su. I liɛ’n ɔ́ yó maan é fá ajalɛ kpa.

15. ?Kɛ é kánngan Biblu’n nun’n ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo-ɔ?

¹⁵ (4) Maan e yo naan Biblu’n nun ndɛ mma wie’m be ka e klun. Kɛ é kánngan Biblu’n nun mɔ e wun ndɛ mma wie mɔ be kle e like nga ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ e lafi Zoova su kpa’n, maan e yo naan be ka e klun. I wie yɛle kɛ, kɛ é kánngan nun’n maan e man e nɛn’n su annzɛ e klɛ be e sie. Kpɛkun e kanngan be nun tikatika. Zoova seli Zozie kɛ ɔ kanngan Mmla fluwa’n nun tikatika naan ɔ bu su akunndan. I liɛ’n like ng’ɔ́ yó’n ɔ́ yó ye. Asa ekun’n, Mmla fluwa’n i nun kannganlɛ’n yó maan srɛ su kunman Zozie. I kpa bɔbɔ’n, i sɔ’n wlɛ́ i yakpa naan w’a kwla dun Izraɛlifuɛ’m be ɲrun. (Zoz. 1:8, 9) Biblu’n nun ndɛ mma kpanngban be kwla yo naan sɛ sa kekle’m be o e su’n e wla w’a gua ase naan srɛ w’a kunman e.—Jue. 27:1-3; Nya. 3:25, 26.

16. ?Wafa sɛ yɛ Zoova sin aniaan’m be lika uka e-ɔ?

¹⁶ (5) Maan e fa e wun e mantan aniaan mun. Zoova sin aniaan’m be lika yo maan e wla gua ase kpɛkun e lafi i su kpa. Kɛ e kɔ aɲia’m be bo’n, nzra nun ijɔlɛ mun ɔ nin kosan’m be su tɛlɛ mun nin yalɛ nga e nin e niaan mun e koko’n be wla e fanngan. (Ebr. 10:24, 25)  Asa ekun’n, e kwla kan sa nga be o e su’n be ndɛ e kle e janvuɛ mun. Kɛ e yo sɔ’n ‘ndɛ fɛ’ nga e janvuɛ sɔ’m be kan kle e ti’n, e wla gua ase kpɛkun srɛ su kunman e kun.—Nya. 12:25.

17. ?Kɛ nga Ebre Mun 6:19 fa kan’n sa’n wafa sɛ yɛ like nga e wla o su’n ɔ kwla uka e naan blɛ kekle nun’n e wla w’a gua ase-ɔ?

¹⁷ (6) Maan e fa e ɲin e sie i like nga e wla o su’n i su kpa. Like nga e wla o su’n “ɔ tra e ase kɛ mmeli i blalɛ’n fa trɛ i ase’n sa naan e ɲan nguan.” Ɔ maan kɛ sa kekle’m be tɔ e su’n e wla boman e wun dan. (An kanngan Ebre Mun 6:19 nun.) I sɔ’n ti’n, maan e bu ninnge nga Zoova waan ɔ́ yó mán e’n be akunndan. Afin blɛ sɔ’n nun’n sran fi su kokoman kun. (Eza. 65:17) Ɔ ju wie’n, maan e bu Mɛn klanman mɔ é wá trán nun’n i akunndan. (Mis. 4:4) Asa ekun’n, maan e kan like nga e wla o su’n i ndɛ e kle sran mun. Yɛ e uka be naan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ. Sɛ e yo sɔ’n ‘é ɲán like nga e wla o su kɛ é ɲɛ́n i i kwlaa lele fá jú i awieliɛ.’—Ebr. 6:11.

18. (1) ?Ngue yɛ ɔ́ wá jú e ɲrun lɔ-ɔ? (2) ?Yɛ wafa sɛ yɛ é kwlá jrán kekle-ɔ?

¹⁸ Kɛ mɔ mɛn i awieliɛ cɛn’n su mantan koko’n ti’n, sa sunman bé wá tɔ́ e su. Yɛ sa sɔ’m be ti’n e kwla koko. Afuɛ 2021 nun Biblu’n nun ndɛ mma’n, ɔ́ wá úka e naan kɛ sa sɔ’m bé wá tɔ́ e su’n e wla w’a gua ase naan y’a lafi Zoova su. Ɔ maan afuɛ 2021 nun’n ninnge kwlaa nga é yó be’n be nun’n, maan e kle kɛ e lafi Zoova i ndɛ ng’ɔ kɛnnin i yɛ’n su. I waan: “Sɛ amun gua amun wla ase, yɛ sɛ amun lafi min su’n, yɛ amún nyán wunmiɛn-ɔn.”—Eza. 30:15.