1. ?Kɛ ɔ ka kan Zezi wú’n, ngue ndɛ yɛ ɔ kan kleli sa tɛ yofuɛ kun-ɔn? (Liki 23:39-43)

 ZEZI nin sa tɛ yofuɛ nɲɔn mɔ be boboli be waka su i wun lɛ’n be su wun be ɲrun kpa yɛ ɔ ka kan’n bé wú. (Lik. 23:32, 33) I bo bolɛ nun’n, sa tɛ yofuɛ nɲɔn sɔ’m be kannin Zezi i ndɛ tɛtɛ. I sɔ’n kle weiin kɛ be timan Zezi i sɔnnzɔnfuɛ. (Mat. 27:44; Mar. 15:32) Sanngɛ be nun kun liɛ’n ɔ kacili i akunndan’n. Ɔ maan ɔ seli Zezi kɛ: “Zezi, sɛ a ju ɔ Famiɛn Diwlɛ’n nun lɔ’n, maan ɔ wla kpɛn min su.” Yɛ Zezi seli i kɛ: “Nanwlɛ, andɛ ń kán klé wɔ kɛ e nin wɔ é trán Mɛn klanman’n nun lɔ.” (An kanngan Liki 23:39-43 nun.) Kɛ Zezi bó jasin fɛ’n ɔ kannin “ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n” i ndɛ. Like fi kleman kɛ sa tɛ yofuɛ’n sɔli ndɛ sɔ’n nun. Asa’n, Zezi w’a seman sa tɛ yofuɛ’n i le kɛ ɔ́ wlú ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn Diwlɛ’n nun wie. (Mat. 4:17) Ɔ maan Zezi su kan asiɛ m’ɔ́ wá káci lika klanman’n i ndɛ. ?Ngue ti yɛ e se sɔ-ɔ?

2. ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ sa tɛ yofuɛ ng’ɔ kacili i akunndan’n ti Zifu-ɔ?

² E kwla se kɛ sa tɛ yofuɛ ng’ɔ kacili i akunndan’n ti Zifu. Afin ɔ seli i wiengu kun’n kɛ: “?A sroman Ɲanmiɛn? ?Sa nga be fa yoli wɔ’n, nɛ́n i kunngba’n yɛ be fa yoli i-ɔ?” (Lik. 23:40) Zifu’m be su Ɲanmiɛn kunngba cɛ. Sanngɛ nvlenvle nga be mantan be lɛ’n, be liɛ’n be ɲanmiɛn nga be su be’n be sɔnnin. (Tul. 20:2, 3; 1 Kor. 8:5, 6) Ɔ maan sɛ ɔ ti kɛ sa tɛ yofuɛ sɔ’n timan Zifu sa’n, nn ɔ usali kɛ: “?A sroman Ɲanmiɛn mun?” Asa’n, b’a sunmanman Zezi nvlenvle’m be sin. Sanngɛ be sunmɛnnin i “Izraɛli nvle’n nun bua mɔ b’a mlin’n, be ngunmin be sin.” (Mat. 15:24) Asa ekun’n, Ɲanmiɛn seli Izraɛlifuɛ’m be kɛ ɔ́ wá cɛ́n be nga be wuli’n. Atrɛkpa’n, sa tɛ yofuɛ’n ɔ si ndɛ sɔ mun yɛ ndɛ ng’ɔ kannin’n kle kɛ ɔ lafi su kɛ Zoova cɛ́n Zezi naan ɔ yo Ɲanmiɛn  Sielɛ’n i su famiɛn. Ɔ maan bian sɔ’n lafi su kɛ Ɲanmiɛn kwla cɛn i wie.

3. ?Kɛ Zezi kannin Mɛn klanman’n i ndɛ’n, atrɛkpa’n ngue yɛ sa tɛ yofuɛ’n buli i akunndan-ɔn? An yiyi nun. (Bo Bolɛ 2:15)

³ Kɛ mɔ sa tɛ yofuɛ ng’ɔ kacili i akunndan’n ti Zifu ti’n, e si kɛ ɔ si Adan nin Ɛvu nin Mɛn klanman nga Zoova fali be sieli nun’n be su ndɛ. Ɔ maan e kwla se kɛ sa tɛ yofuɛ’n wunnin i wlɛ kɛ asiɛ m’ɔ́ wá káci lika klanman’n i ndɛ yɛ Zezi su kan-ɔn.—An kanngan Bo Bolɛ 2:15 nun.

4. ?Ndɛ nga Zezi kan kleli sa tɛ yofuɛ ti’n, ngue yɛ e bu i akunndan-ɔn?

⁴ Ndɛ nga Zezi kan kleli sa tɛ yofuɛ ti’n, e bu wafa nga Mɛn klanman’n i nun tranlɛ wá yó’n i akunndan. Famiɛn Salomɔn i famiɛn dilɛ blɛ’n nun’n wafa nga lika’n yoli’n, sɛ e fa e ɲin e sie su’n é sí wafa nga Mɛn klanman’n i nun tranlɛ’n wá yó’n. Biblu’n se kɛ Zezi ti dan tra Salomɔn. Ɔ maan ɔ nin be nga bé wá úkɛ i naan be di famiɛn’n bé yó maan asiɛ wunmuan’n káci lika klanman. (Mat. 12:42) Ɔ fata kɛ “bua wie mun” be fa be ɲin be sie i like nga bé yó naan b’a tran nguan nun tititi Mɛn klanman’n nun’n i su.—Zan 10:16.

5. ?Kɛ e bu Mɛn klanman’n i akunndan’n, ngue yɛ ɔ ba e ti nun-ɔn?

⁵ ?Kɛ e bu Mɛn klanman’n i akunndan’n, ngue yɛ ɔ ba e ti nun-ɔn? Atrɛkpa’n e bu lika klanman kpa kun m’ɔ ti kɛ Edɛnin lɔ fie klanman’n sa’n i akunndan. (Bob. 2:7-9) Asa’n, e wla kpɛn ndɛ kun mɔ Mise kannin’n su. Ɔ seli kɛ Ɲanmiɛn i sufuɛ’m “be tinuntinun bé trán be viɲin nin be figie waka’m be bo.” (Mis. 4:3, 4) Atrɛkpa kusu e wla kpɛn Biblu’n nun ndɛ mma wie mɔ be se kɛ aliɛ’n wá bú asiɛ’n su’n be su. (Jue. 72:16; Eza. 65:21, 22) Kɛ e bu i akunndan’n, e wun kɛ e o lika klanman kpa kun nun yɛ e ti tabli kun mɔ aliɛ kaka kpa o su’n i sin. Asa ekun’n, e ti waka nɲrɛ mɔ be bɔn fanninfannin’n be nvan yɛ e wun waka nglanmannglanman mun. E wun kɛ e nin e osufuɛ mun nin e janvuɛ mun nin be nga b’a cɛn be’n e o likawlɛ yɛ e ti be srilɛ’n. I kwlaa ngalɛ’n timan lafilɛ nun ndɛ. E kwla lafi su kɛ sa sɔ’m bé jú asiɛ’n su wa sakpa. Asa kusu’n, Mɛn klanman’n nun lɔ’n, é wá dí junman wie mɔ bé mán e aklunjɔɛ-ɔ.

6. ?Ngue yɛ é wá yó i Mɛn klanman’n nun lɔ-ɔ? (An nian desɛn’n.)

⁶ Wafa nga Zoova yili e ti’n e kwla di junman kpɛkun e di su aklunjɔɛ. (Aku. 2:24) Klisi i Afuɛ Akpi Famiɛn Dilɛ Blɛ’n nun’n, é wá dí junman kekle kpa. Afin ɔ fata kɛ be nga bé wá fín ɲrɛnnɛn dan’n nun fíte’n, nin sran kpanngban kpa nga bé wá cɛ́n be’n, be ɲan tralɛ nin aliɛ nin lawlɛ. É wá di junman kekle kpa naan b’a kwla ɲan ninnge sɔ mun. Kɛ Adan nin Ɛvu  mɔ be dili Edɛnin lɔ fie klanman’n nun junman’n be sa’n, e kusu é wá dí junman kekle kpa naan asiɛ’n kaci lika klanman. Kpɛkun é wá klé sran miliɔn kaka nga bé wá cɛ́n be mɔ be siman Zoova nin i klun sa’n be su like kpa’n be like. Kpɛkun é klé Ɲanmiɛn i sufuɛ kpa nga be wuli lele ka naan Zezi w’a ba’n be like wie.

7. (1) ?Ngue yɛ e kwla lafi su kɛ é wún i Mɛn klanman’n nun lɔ-ɔ? (2) ?Yɛ ngue ti-ɔ?

⁷ E kwla lafi su kɛ Mɛn klanman’n nun lɔ’n, lika tɔ́ fɔuun, é ɲán ninnge kwlaa nga e sa mian be wun’n, yɛ lika’n su yoman sukusuku. ?Ngue ti-ɔ? Afin Zoova w’a dun mmua w’a yi wafa nga kɛ i Wa’n wá síe sran mun lika wá yó’n i nglo kan w’a kle e. Salomɔn i famiɛn dilɛ blɛ’n nun’n wafa nga lika yoli’n ɔ yi i sɔ liɛ’n i nglo weiin.

8. ?Wafa sɛ yɛ ndɛ nga Davidi kannin m’ɔ o Jue Mun 37:10, 11, 29 nun’n kpɛnnin su laa-ɔ? (An nian “Fluwa’n nun kannganfuɛ’m be kosan mun” m’ɔ o fluwa nga nun’n i nun.)

⁸ Kɛ famiɛn kpa kun m’ɔ su Ɲanmiɛn’n ɔ́ wá síe mɛn’n, wafa nga lika wá yó’n Ɲanmiɛn maan Famiɛn Davidi kɛnnin i ndɛ. (An kanngan Jue Mun 37:10, 11, 29 nun.) Ɔ ju wie’n, kɛ é kán Mɛn klanman’n i ndɛ é klé sran mun’n, e kanngan Jue Mun 37:11 nun. Sɛ e yo sɔ kusu’n, ɔ ti su. Afin kɛ Zezi kán ndɛ oka’n su lɔ’n, ɔ boli ndɛ sɔ’n su fa kleli kɛ ɔ́ kpɛ́n su e ɲrun lɔ. (Mat. 5:5) Sanngɛ kɛ Salomɔn wá dí famiɛn’n wafa nga lika’n wá yó’n, ndɛ nga Davidi kannin’n yi i nglo wie. Kɛ Salomɔn kacili Izraɛli famiɛn’n, Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be dili fɔundi nin alaje mɛn mɔ ‘nɔnnɔn nin awɛma nzue be sonji nun’n’ i nun. I sɔ’n yoli i liɛ ngunmin kun. Ɲanmiɛn seli kɛ: “Sɛ amun fa min mmla’m be su titi’n, […] ń má yó maan amun mɛn’n i nun jɔ́ fɔuun, amún lá diin yɛ sran fi su wlaman amun srɛ.” (San. 20:24; 26:3, 6) Kɛ Salomɔn kacili Izraɛli famiɛn’n ndɛ sɔ’n kpɛnnin su. (1 Ɲol. 22:9; 29:26-28) Zoova tali nda kɛ “be su wunman” klunwifuɛ mɔ be sɔ amuin’n be kun. (Jue. 37:10) Ɔ maan ndɛ ng’ɔ o Jue Mun 37:10, 11, 29 nun’n kpɛnnin su laa blɛ liɛ’n nun yɛ ɔ́ wá kpɛ́n su ekun e ɲrun lɔ.

9. ?Famiɛn Salomɔn i sielɛ’n i su ndɛ benin yɛ Saba famiɛn bla’n kannin-ɔn?

 ⁹ Kɛ Salomɔn kacili Izraɛli famiɛn’n, fɔundi nin alaje nga Izraɛlifuɛ’m be di’n i nganniɛn’n guali Saba famiɛn bla’n i su lɔ. Famiɛn bla sɔ’n tran mmua kpa. Sanngɛ ɔ tuli i ja bali Zerizalɛmun naan ɔ́ fɛ́ i ɲinma nían. (1 Fam. 10:1) Kɛ ɔ bali m’ɔ wunnin Salomɔn i famiɛn diwlɛ’n, ɔ seli kɛ: “Sɛ be bu ngwlɛlɛ dan nga a si i’n i nun nɲɔn’n, nga be kɛnnin i ndɛ kleli min’n ɔ junman bue kun bɔbɔ. […] Ɔ sran mun, nin ɔ sufuɛ nga be jran ɔ ɲrun titi mɔ be ti ɔ ngwlɛlɛ ndɛ mun’n, be liɛ su ti ye-o!” (1 Fam. 10:6-8) Kɛ Zoova i Wa Zezi wá síe sran mun’n, wafa nga lika’n wá yó’n, i nzɔliɛ kan yɛle ng’ɔ juli Salomɔn blɛ su’n.

10. ?Ngue ti yɛ e kwla se kɛ Zezi ti dan tra Salomɔn lelele-ɔ?

¹⁰ Zezi ti dan tra Salomɔn lelele. Salomɔn liɛ’n fɔ o nun. Ɔ maan blɛ wie nun’n, ɔ yoli sa tɛ wie mun. I sɔ’n ti’n, Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be wunnin be ɲrun dan. Sanngɛ Zezi liɛ’n fɔ nunmɛn i nun. Ɔ maan ɔ ti siefuɛ kun m’ɔ su fɔnman le-ɔ. (Lik. 1:32; Ebr. 4:14, 15) Kannzɛ Satan tanndannin Zezi i ɲrun sɛ’n, sanngɛ Zezi w’a kpɔciman Zoova le. Klisi kleli kɛ ɔ su fɔnman le yɛ ɔ su yoman sa wie mɔ i ti’n, be ng’ɔ́ síe be’n bé wún ɲrɛnnɛn-ɔn. Nanwlɛ, famiɛn kpa ng’ɔ kwla sie e’n yɛle Klisi.

11. ?Wan mun yɛ bé wá úka Zezi-ɔ?

¹¹ Sran 144.000 bé wá úka Zezi naan ɔ nian klɔ sran’m be lika yɛ bé yó naan Zoova i klun sa’n kpɛn su asiɛ’n su. (Ngl. 14:1-3) I nun mɔ sran sɔ’m be o asiɛ’n su wa’n, sa kpanngban tɔli be su yɛ be wunnin be ɲrun wie. Ɔ maan bé wá sí sran’m be aunnvɔɛ. ?Sanngɛ junman trele benin yɛ sran 144.000 bé wá dí-ɔ?

12. ?Junman benin yɛ Zoova mannin sran 144.000 kɛ be di-ɔ?

¹² Junman nga be mannin Zezi nin be nga bé wá úkɛ i sielɛ’n nun’n ɔ tra Salomɔn liɛ’n lele. Famiɛn Salomɔn niannin sran miliɔn kaka mɔ be tran nvle kunngba cɛ nun’n be lika. Sanngɛ be nga bé wá dí famiɛn Ɲanmiɛn i Famiɛn Diwlɛ’n nun’n be liɛ’n bé wá síe sran miliaa kpanngban kpa mɔ be o asiɛ wunmuan’n su’n. Nanwlɛ, junman nga Zoova maan sran 144.000 bé wá dí’n ɔ timan kaan.

13. ?Junman cinnjin benin yɛ be nga bé úka Zezi’n bé wá dí-ɔ?

¹³ Kɛ Zezi sa’n, sran 144.000 bé yó famiɛn nin Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ. (Ngl. 5:10) I nun mɔ Izraɛlifuɛ’m be te di Moizi Mmla’n su’n, Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’m be uka sran mun naan b’a yo juejue, naan kusu b’a fa be wun b’a mantan Zoova. Mmla’n kusu ti “ninnge kpakpa nga bé wá bá’n, be nzɔliɛ.” Ɔ maan e kwla se kɛ Zezi nin be nga bé wá úkɛ i famiɛn dilɛ’n nun’n bé nían sran’m be lika, yɛ bé úka be naan be fa be wun mantan Zoova. (Ebr. 10:1) ?Wafa sɛ yɛ famiɛn nin Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ sɔ’m bé kán ndɛ klé be nga bé trán asiɛ’n su wa’n niɔn? E simɛn i dɔ nga su. Asa’n, e siman wafa nga Zoova wá yó ninnge mun. Sanngɛ nga e si i’n yɛle kɛ Mɛn klanman’n nun’n, bé klé be nga bé trán asiɛ’n su wa’n like ng’ɔ fata kɛ be yo’n.—Ngl. 21:3, 4.

14. ?Ngue yɛ “bua wie mun” nin Klisi i niaan’m be yo i likawlɛ-ɔ?

¹⁴ Zezi flɛli be nga be nin i bé kó dí famiɛn’n kɛ “bua akpasua kaan’n.” (Lik.  12:32) Kpɛkun ɔ kannin bua akpasua kun ekun i ndɛ. Ɔ flɛli i kɛ “bua wie mun.” Bua akpasua nɲɔn sɔ’m bé yó bua fa kun. (Zan 10:16) Bua akpasua nɲɔn sɔ’m be di junman likawlɛ. Yɛ kɛ asiɛ’n wá káci lika klanman’n bé dí junman likawlɛ ekun. “Bua akpasua kaan’n” i nunfuɛ’m bé trán ɲanmiɛn su lɔ. Yɛ “bua wie mun” be liɛ’n be lafi su kɛ bé trán asiɛ’n su wa tititi. Sanngɛ ɔ fata kɛ “bua wie mun” be yo ninnge wie mun naan b’a kwla tran nguan nun tititi Mɛn klanman’n nun.

15. (1) ?Wafa sɛ yɛ “bua wie mun” be suan Klisi i niaan’m be bo-ɔ? (2) ?Wafa sɛ yɛ e kwla nian aniaan nga w’a ɔ like tolɛ’n i ajalɛ’n su-ɔ? (An nian foto’n.)

¹⁵ Sa tɛ yofuɛ ng’ɔ kacili i akunndan’n w’a siman Klisi kpa ka naan w’a wu. Ɔ maan w’a ɲanman blɛ naan w’a kle kɛ ɔ si like nga Klisi yo mɛnnin i’n i su ye. Sanngɛ e mɔ e ti “bua wie mun” e liɛ’n, e kwla yo ninnge kpanngban dɔ nga su e fa kle Zezi kɛ e si ye. I wie yɛle kɛ maan e nin i niaan mɔ be kpali be sieli be ngunmin’n e nanti klanman. I liɛ’n, é klé kɛ e klo i. Zezi seli kɛ wafa nga e nin be é nánti’n i su yɛ ɔ́ nían dí e jɔlɛ-ɔ. (Mat. 25:31-40) Kɛ e bo jasin fɛ’n juejue su mɔ e uka sran mun naan be kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’n, e kle kɛ e suan Klisi i niaan’m be bo. (Mat. 28:18-20) I sɔ yolɛ nun’n, maan e fa fluwa nga be fa man e kɛ e fa kle sran’m be Biblu’n nun like’n e di junman. I wie yɛle fluwa A kwla di aklunjɔɛ tititi! Sɛ dɔ nga su’n, e kleman sran fi i Biblu’n nun like’n maan e fɛ i wun ajalɛ.

16. ?Ngue yɛ e kwla yo e fa kle kɛ e kunndɛ kɛ é trán Mɛn klanman’n nun wie-ɔ?

¹⁶ Nán e minndɛ kɛ Mɛn klanman’n ju ka naan y’a yo sran kpa Zoova ɲrun. Dɔ nga su bɔbɔ’n, e kwla mian e ɲin e yo i sɔ sran liɛ’n. I wie yɛle kɛ e ijɔlɛ nun nin ayeliɛ nun’n, maan e yo nanwlɛfuɛ yɛ e nian e wun su. Asa’n, nán e kpɔci Zoova le, nán e kunndɛ bla annzɛ bian e yi annzɛ e wun bo, yɛ e nin aniaan mun e tran klanman. Sɛ mɛn tɛ kain nga nun’n, e mian e ɲin e nanti Zoova i mmla’m be su titi’n, Mɛn klanman’n nun lɔ’n be su nantilɛ su yoman kekle. Asa kusu’n, maan ninnge nga e yo be’n nin e ayeliɛ’n be kle kɛ e kunndɛ kɛ é trán Mɛn klanman’n nun wie. A nian  ndɛ nga be flɛ i kɛ “?A kunndɛ kpa kɛ ‘asiɛ’n yo ɔ liɛ’ wie?” m’ɔ o fluwa nga nun’n i nun.

17. ?Sɛ e yoli sa tɛ wie laa’n, ɔ fata kɛ e bu e wun fɔ sa trilili? An yiyi nun.

¹⁷ Sɛ sa tɛ wie mɔ e yoli i laa ti’n e bu e wun fɔ ɔ wieman’n, maan e mian e ɲin naan e yaci i sɔ’n i yolɛ. Kusu nán e se le kɛ Zezi w’a yi e ti tɛ ti’n, ‘e ɲinfu é yó sa tɛ.’ (Ebr. 10:26-31) Sanngɛ sɛ e yo sa tɛ wie’n, maan e srɛ Zoova kɛ ɔ uka e yɛ e mian e ɲin e kaci e sa. Sɛ e yo sɔ’n, Zoova yáci sa tɛ sɔ’n cɛ́ e mlɔnmlɔn. (Eza. 55:7; Yol. 3:19) Nán e wla fi ndɛ nga Zezi kan kleli Farizifuɛ mun’n i su. Ɔ seli be kɛ: “M’an baman sran kpa’m be flɛlɛ. Sanngɛ sa tɛ yofuɛ mun yɛ n bali be flɛlɛ-ɔ.” (Mat. 9:13) Ndɛ sɔ’n kle kɛ tɛ nga Zezi yili’n ɔ kwla kata e sa tɛ kwlaa su.

18. ?Ndɛ benin yɛ amun kunndɛ kɛ amun nin sa tɛ yofuɛ ng’ɔ wuli Zezi i nvɛnwun lɛ’n bé kókó su yalɛ?

¹⁸ Maan e se kɛ a o Mɛn klanman’n nun, kpɛkun a nin sa tɛ yofuɛ ng’ɔ kacili i akunndan’n be su kan Zezi i ndɛ. E si kɛ blɛ sɔ’n nun’n, amun sran nɲɔn’n amún yí i nglo kɛ amun si Zezi i tɛ m’ɔ yili’n i su ye. Atrɛkpa’n, á sé i kɛ kɛ ɔ ka kan Zezi wú’n, sa ng’ɔ juli’n ɔ kɛn i ndɛ kle wɔ. Atrɛkpa kusu’n, á sé i kɛ kɛ Zezi tɛli i su klanman’n wafa nga i wun yoli i’n, ɔ kɛn i ndɛ kle wɔ wie. I kusu atrɛkpa’n, ɔ́ sé wɔ kɛ a kan wafa nga Satan i mɛn’n i awieliɛ blɛ’n yoli’n i ndɛ kle i. Nanwlɛ, kɛ é wá klé sran kɛ bian ngalɛ sa’n be Biblu’n nun like Mɛn klanman’n nun lɔ’n, i sɔ’n wá yó e fɛ kpa.—Efɛ. 4:22-24.

19. ?Ngue ti yɛ Mɛn klanman’n nun lɔ’n, e ɲrun su yoman e koun-ɔn? (An nian foto ng’ɔ o fluwa’n i bui’n su’n.

¹⁹ Mɛn klanman’n nun lɔ’n, e ɲrun su yoman e koun le. Afin e nin sran kpa mun é trá janvuɛ yɛ é dí junman cinnjin wie mun titi. Ng’ɔ ti cinnjin kpa’n yɛle kɛ, kɛ aliɛ cɛ́n m’ɔ́ sán’n nn é sí e Si m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n i kpa trá laa’n. Asa’n é ɲán ninnge ng’ɔ fa mannin e’n be su ye. E su yaciman Zoova nin ninnge ng’ɔ yili be’n be su like suanlɛ le. Kɛ é cɛ́ nguan nun é kɔ́’n, nn é kló Ɲanmiɛn kpa trá laa’n. Nanwlɛ, kɛ Zoova nin Zezi be tali e nda kɛ bé mán e nguan m’ɔ leman awieliɛ’n Mɛn klanman’n nun’n, i sɔ’n yo e fɛ dan. Ɔ maan é lá be ase lelele!