1-2. ?Ngue yɛ asɔnun kpɛnngbɛn kun wunnin i wlɛ-ɔ?

 CƐN kun’n, asɔnun kpɛnngbɛn nɲɔn be ɔli aniaan bla kun i osu nianlɛ. Afin aniaan bla’n yacili aɲia’m be bo kɔlɛ w’a di le nɲɔn kun. Be nun kun kanngannin Biblu’n nun ndɛ mma wie mɔ be kan aɲia’m be bo tranlɛ’n i ndɛ’n be nun kleli aniaan bla’n. Kɛ be wieli yalɛ koko’n, ɔ buli i kɛ nn b’a wla aniaan bla’n i fanngan kpa. Sanngɛ ka naan b’a srɛ atin’n, aniaan bla’n seli be kɛ: “Amun wunman sa ng’ɔ o min su’n i wlɛ.” Aniaan’m be mannin aniaan bla’n i afɔtuɛ klanman cɛ. Sanngɛ kɛ mɔ b’a usaman sa ng’ɔ o i su’n ti’n, afɔtuɛ nga be mɛnnin i’n w’a yomɛn i ye.

² I sin’n, asɔnun kpɛnngbɛn ng’ɔ kanngannin ndɛ mma’m be nun’n, ɔ buli sa sɔ’n i akunndan. Ɔ seli kɛ: “I bo bolɛ nun’n, n buli i kɛ aniaan bla’n w’a buman e sran. Sanngɛ kɛ n ma tran buli’n, n wunnin i wlɛ kɛ ndɛ mma nga n ko kanngan nun ko kle i’n yɛ ɔ yoli min cinnjin-ɔn. M’an bumɛn i bɔbɔ i akunndan. Sɛ ɔ ti kɛ n buli i akunndan’n, nn kɛ e juli lɔ’n n usɛli i kɛ: ‘?Sa wie kle wɔ yalɛ? ?Wafa sɛ yɛ n kwla uka wɔ-ɔ?’” Aniaan bian’n fali sa sɔ’n tuli i wun fɔ. Ɔ maan siɛn’n kwlaa naan w’a man sran kun i afɔtuɛ’n, ɔ bu sa ng’ɔ o sran’n i su’n i akunndan ka.

3. ?Asɔnun nun’n, wan mun yɛ be kwla man afɔtuɛ-ɔ?

 ³ Asɔnun’n nun’n, asɔnun kpɛnngbɛn mun yɛ be nian e su-ɔ. I sɔ’n ti’n, kpɛ sunman’n be yɛ be man e afɔtuɛ-ɔ. Sanngɛ e ngba e kwla man e wiengu afɔtuɛ. I wie yɛle kɛ aniaan bian kun annzɛ aniaan bla kun kwla man aniaan kun m’ɔ ti i janvuɛ’n i afɔtuɛ. (Jue. 141:5; Nya. 25:12) Annzɛ kusu aniaan bla kpɛnngbɛn wie kwla man aniaan talua kun i afɔtuɛ sa wie su. Be kannin sa sɔ’m be nun wie’m be ndɛ Titi 2:3-5 nun. Asa ekun’n, ɔ ju wie’n siɛ nin niɛn’m be man be mma’m be afɔtuɛ. Ɔ maan kannzɛ like suanlɛ nga i nun ndɛ’n ti asɔnun kpɛnngbɛn’m be liɛ trele’n, sanngɛ ɔ ti e kwlakwla e liɛ wie. Ɔ́ wá úka e naan afɔtuɛ  nga e man’n w’a yo sran’m be wun sa ye naan ‘w’a jɔ be awlɛn.’—Nya. 27:9.

4. ?Kosan benin mun yɛ é wá tɛ́ be su like suanlɛ nga nun-ɔn?

⁴ Like suanlɛ nga nun’n, é wá tɛ́ kosan nnan m’ɔ fata kɛ e fa usa e wun kwlaa naan y’a man sran kun i afɔtuɛ’n be su: (1) ?Ngue ti yɛ e waan é mán sran’n i afɔtuɛ-ɔ? (2) ?Ɔ ti cinnjin kɛ e mɛn i afɔtuɛ? (3) ?Wan yɛ ɔ fata kɛ ɔ mɛn i afɔtuɛ-ɔ? (4) ?É yó sɛ naan afɔtuɛ nga é mán’n w’a yo i ye?

5. ?Kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be man afɔtuɛ klolɛ su’n, wafa sɛ yɛ i bo’n gua-ɔ? (1 Korɛntifuɛ Mun 13:4, 7)

⁵ Asɔnun kpɛnngbɛn’m be klo aniaan mun. Ɔ maan kɛ be wun kɛ aniaan kun su fa atin tɛ su’n, klolɛ mɔ be klo i’n ti’n be mɛn i afɔtuɛ. (Gal. 6:1) Sanngɛ kwlaa naan b’a ko wun aniaan sɔ’n i wun’n, maan be fa be ɲin be sie i klolɛ’n i su ndɛ nga akoto Pɔlu kannin’n su. Pɔlu seli kɛ: “Sran ng’ɔ klo sran’n, ɔ trɛ i awlɛn, kpɛkun ɔ yo sran ye. […] Sa kwlaa sɔn i nun, ɔ bu like kwlaa nanwlɛ, i wla o like kwlaa su, ɔ trɛ i awlɛn sa kwlaa nun.” (An kanngan 1 Korɛntifuɛ Mun 13:4, 7 nun.) Sɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be bu ndɛ mma sɔ’m be su akunndan’n, bé kwlá mán sran’n i afɔtuɛ klolɛ su. Sɛ be yo sɔ kusu’n, sran nga be mɛn i afɔtuɛ’n ɔ́ wún i wlɛ kɛ i ndɛ lo be. Ɔ maan ɔ́ sɔ́ afɔtuɛ’n nun klanman.—Rɔm. 12:10

6. ?Ajalɛ kpa benin yɛ Pɔlu kle asɔnun kpɛnngbɛn mun-ɔn?

⁶ Akoto Pɔlu kle asɔnun kpɛnngbɛn’m be ajalɛ kpa. Yɛle kɛ i nun mɔ aniaan nga be o Tesaloniki lɔ’n be miannin afɔtuɛ wun’n, w’a sisimɛn i bo naan w’a man be afɔtuɛ. Sanngɛ kwlaa naan w’a man be afɔtuɛ’n, ɔ yoli be mo. Afin be lafi Ɲanmiɛn su kpa, be tu be klun be di junman yɛ be jran sa ng’ɔ o be su’n be ɲrun kekle. Asa’n, ɔ buli sa ng’ɔ o be su’n i su akunndan. Yɛ ɔ seli be kɛ i bɔbɔ si kɛ lika’n ti kekle be su. I wie yɛle kɛ be kle be yalɛ. Ɔ nin i sɔ ngba’n, be jran kekle. (1 Tes. 1:3; 2 Tes. 1:4) Asa ekun’n, ɔ seli be kɛ be kle be wiengu Klisifuɛ’m be ajalɛ kpa. (1 Tes. 1:8, 9) E si kɛ ndɛ sɔ mɔ Pɔlu kan kleli be’n yoli be fɛ dan. Pɔlu yili i nglo kɛ ɔ klo aniaan mun dan. I sɔ’n ti yɛ kɛ ɔ mannin be afɔtuɛ’n be sɔli nun klanman’n niɔn. Afɔtuɛ sɔ’m be o fluwa nɲɔn ng’ɔ klɛli ko mannin be’n be nun.—1 Tes. 4:1, 3-5, 11; 2 Tes. 3:11, 12.

7. ?Ngue ti yɛ sran wie’m be sɔman afɔtuɛ nga be man be’n i nun klanman-ɔn?

⁷ ?Sɛ y’a manman afɔtuɛ klolɛ su’n, ngue sa yɛ ɔ kwla ju-ɔ? Aniaan bian kun m’ɔ ti asɔnun kpɛnngbɛn w’a cɛ’n seli kɛ: “N sieli i nzɔliɛ kɛ be nga be man be afɔtuɛ mɔ be faman su’n, kpɛ sunman’n nán afɔtuɛ nga be mannin be’n yɛ ɔ ti tɛ-ɔ. Sanngɛ wafa nga be kannin ndɛ’n yɛ w’a yoman be fɛ-ɔ.” ?Ngue yɛ ndɛ sɔ’n kle e-ɔ? Ɔ kle e kɛ afɔtuɛ nga be mɛn i klolɛ su mɔ be mɛnmɛn i ya su’n, i nun sɔlɛ’n ti pɔpɔ.

8. ?Kwlaa naan asɔnun kpɛnngbɛn kun w’a ko man aniaan kun i afɔtuɛ’n, kosan benin wie mun yɛ ɔ fata kɛ ɔ fa usɛ i wun-ɔn?

⁸ Ɔ fataman kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be kpli be man sran afɔtuɛ. Kwlaa naan asɔnun kpɛnngbɛn kun w’a man aniaan kun i afɔtuɛ’n, ɔ fata kɛ ɔ usɛ i wun kɛ: ‘?Ɔ ti cinnjin kɛ n man aniaan’n i afɔtuɛ? ?Like ng’ɔ yoli’n ti tɛ dan? ?Ɔ fɔnnin Biblu’n nun mmla wie? ?Annzɛ kɛ mɔ like ng’ɔ yoli’n timan min liɛ su’n ti yɛ min waan ń mɛ́n i afɔtuɛ-ɔ?’ Ɲanmiɛn Ndɛ’n wla asɔnun kpɛnngbɛn’m be fanngan kɛ ‘ka naan b’a kan ndɛ kun’n be bu i sin kpa.’ (Nya. 29:20) Sɛ asɔnun kpɛnngbɛn kun bu i kɛ ɔ fata kɛ be man aniaan kun i afɔtuɛ naan sanngɛ ɔ nin-a wunmɛn i wlɛ kpa’n,  ɔ kwla ko usa asɔnun kpɛnngbɛn uflɛ i ngwlɛlɛ afɛ.—2 Tim. 3:16, 17.

9. ?Ngue yɛ be wun wlawlalɛ’n i su afɔtuɛ nga Pɔlu mannin’n ɔ kle e-ɔ? (1 Timote 2:9, 10)

⁹ Siɛn’n, maan e fa e ɲin e sie i sa kun su. Wienun-ɔn, wafa nga aniaan kun wlɛwlɛ i wun’n, ɔ kle asɔnun kpɛnngbɛn kun i yalɛ. Sanngɛ kwlaa naan w’a mɛn i afɔtuɛ’n, ɔ fata kɛ ɔ usɛ i wun kɛ: ‘?Wafa nga aniaan’n wlɛwlɛ i wun lɛ’n, Biblu’n bu i fɔ?’ Kɛ ɔ ko yo naan w’a jranman wafa nga i bɔbɔ bu ninnge mun’n i su w’a manman afɔtuɛ’n ti’n, ɔ kwla ko usa asɔnun kpɛnngbɛn uflɛ annzɛ aniaan uflɛ mɔ i ɲin w’a ti Ɲanmiɛn sulɛ nun’n i ngwlɛlɛ afɛ. Maan be nɲɔn’n be fa be ɲin be sie i be wun wlawlalɛ’n i su afɔtuɛ nga Pɔlu mannin’n su. (An kanngan 1 Timote 2:9, 10 nun.) Pɔlu seli kɛ ɔ fata kɛ Klisifuɛ’m be wlawla be wun kpa, yɛ nán maan be fa be wun kle. Sanngɛ w’a kleman tralɛ ng’ɔ fata kɛ be wla’n annzɛ ng’ɔ fataman kɛ be wla’n. Pɔlu wunnin i wlɛ kɛ like nga sran kun klo’n yɛ ɔ wla-ɔ. Sanngɛ ɔ fata kɛ tralɛ ng’ɔ wla’n ɔ manman Ɲanmiɛn. Ɔ maan sɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be kunndɛ kɛ bé wún i wlɛ sɛ ɔ fata kɛ be man aniaan kun i afɔtuɛ be wun wlawlalɛ su’n, ɔ fata kɛ be nian sɛ ɔ wlɛwlɛ i wun kpa-o.

10. ?Ajalɛ falɛ nun’n, ngue yɛ ɔ fataman kɛ e wla fi su-ɔ?

¹⁰ Nán e wla fi su kɛ aniaan nɲɔn be kwla fa ajalɛ fanunfanun. Sanngɛ i sɔ’n kleman kɛ kun ti kpa tra kun. Sɛ e fa ajalɛ kun’n, nán maan e mian aniaan’m be kɛ be fa ajalɛ kunngba’n wie.—Rɔm. 14:10.

11-12. (1) ?Sɛ asɔnun kpɛnngbɛn kun bu i kɛ ɔ nin i fata kɛ be man aniaan kun i afɔtuɛ’n, kosan benin yɛ ɔ fata kɛ ɔ fa usɛ i wun-ɔn? (2) ?Yɛ ngue ti-ɔ?

¹¹ Kɛ e ko wun i wlɛ weiin kɛ ɔ nin i fata kɛ be man aniaan kun i afɔtuɛ’n, kosan ng’ɔ fata kɛ e fa usa e wun siɛn’n yɛle kɛ: ?Wan yɛ ɔ fata kɛ ɔ mɛn i afɔtuɛ-ɔ? Wienun-ɔn, asɔnun kpɛnngbɛn kun bu i kɛ ɔ nin i fata kɛ be man aniaan bla kun m’ɔ le bian’n annzɛ bakan kun i afɔtuɛ. I lɛ nun’n, sɛ ɔ dun mmua wun awlobo kpɛn’n i wun’n ɔ ti kpa. Afin awlobo kpɛn’n kwla se kɛ i bɔbɔ mán afɔtuɛ sɔ’n. * Annzɛ kusu ɔ́ trán afɔtuɛ manlɛ sɔ’n i bo wie. Asa ekun’n, kɛ nga e fa kɛnnin i ndɛ  kpɔlɛ 3 nun sa’n, sɛ aniaan talua kun yɛ ɔ fata kɛ be mɛn i afɔtuɛ’n, ɔ flunman kɛ aniaan bla kpɛnngbɛn kun yɛ ɔ mɛn i afɔtuɛ sɔ’n niɔn.

¹² Sɛ asɔnun kpɛnngbɛn kun waan ɔ́ mán aniaan kun i afɔtuɛ’n, like uflɛ o lɛ m’ɔ fata kɛ ɔ bu i akunndan-ɔn. Yɛle kɛ ɔ fata kɛ ɔ usɛ i wun kɛ: ‘?Sɛ min yɛ n mɛn i afɔtuɛ’n, ɔ́ ɲán su ye kpa? ?Annzɛ ɔ fata kɛ sran uflɛ yɛ ɔ mɛn i afɔtuɛ’n niɔn?’ Wienun-ɔn, ɔ fata kɛ be wla aniaan kun m’ɔ bumɛn i wun sran’n i fanngan. I lɛ  nun’n, sɛ asɔnun kpɛnngbɛn nga sa kunngba’n juli i su wie’n yɛ ɔ wlɛ i fanngan’n, i sɔ’n kwla uka aniaan’n i kpa. Afin asɔnun kpɛnngbɛn sɔ’n kwla wun wafa nga i wun yo i’n i wlɛ kpa. Ɔ maan aniaan’n sɔ́ ndɛ ng’ɔ́ kán’n i nun klanman. Sanngɛ ɔ fataman kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be wla fi su kɛ aniaan’m be fanngan wlalɛ nin be afɔtuɛ manlɛ’n ti be kwlaa be junman. Ɔ maan kannzɛ bɔbɔ sa ng’ɔ o aniaan kun su’n i wie nin-a tɔman asɔnun kpɛnngbɛn kun su le’n, sanngɛ sɛ ɔ nin i fata kɛ be man aniaan’n i afɔtuɛ’n, ɔ fataman kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’n sisi i bo i sɔ yolɛ nun.

13-14. ?Ngue ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be sie be su aniaan’m be nuan bo kpa-ɔ?

¹³ Amun sie amun su aniaan’n i nuan bo. Kwlaa naan asɔnun kpɛnngbɛn kun w’a man aniaan kun i afɔtuɛ’n, ɔ fata kɛ ɔ usɛ i wun kɛ: ‘?Aniaan’n i su ndɛ benin yɛ n si i-ɔ? ?Kɔlɛ’n sa wie klemɛn i yalɛ yɛ ɔ o lɛ? ?Wafa sɛ yɛ n kwla ukɛ i-ɔ?’

¹⁴ Asa ekun’n, ndɛ ng’ɔ o Zaki 1:19 nun’n kwla ukɛ i kpa. Ndɛ mma sɔ’n nun’n, Zaki seli kɛ: “Sɛ be kan ndɛ be kle amun’n, maan amun ti i kpa. Nán maan sran fi kpli kan ndɛ, nán maan sran fi fa ya ndɛndɛ.” Asɔnun kpɛnngbɛn kun kwla bu i kɛ ɔ si aniaan kun i su sa’n i ngbɛsungbɛsu kwlaa. Sanngɛ atrɛkpa’n, nɛ́n i ngba yɛ ɔ si i-ɔ. Nyanndra Mun 18:13 se kɛ: “Sran ng’ɔ siemɛn i su timan ndɛ naan w’a sɔ su’n, ɔ yi i sinnzin’n nglo, kpɛkun ɔ guɛ i bɔbɔ nyin ase.” I sɔ’n ti’n, sɛ asɔnun kpɛnngbɛn kun tili aniaan kun i su ndɛ wie’n, ɔ flunman kɛ ɔ ko usa aniaan’n bɔbɔ. Kpɛkun kɛ aniaan’n kán ndɛ klé i’n, maan ɔ sie i su kpa i nuan bo kwlaa naan sɛ i waan ɔ́ kán ndɛ-ɔ, w’a kan. Nán e wla fi asɔnun kpɛnngbɛn nga e kɛnnin i ndɛ like suanlɛ nga i bo bolɛ nun’n i ndɛ liɛ’n su. Ɔ wunnin i wlɛ kɛ sɛ ɔ ti kɛ ɔ usali aniaan bla’n i kosan wie mun kwlaa naan w’a kanngan Biblu’n nun ndɛ mma’m be nun’n, nn ɔ ukɛli i kpa. Kosan sɔ mun be nun wie mun yɛ: “?Sa wie kle wɔ yalɛ?” “?Wafa sɛ yɛ n kwla uka wɔ-ɔ?” Kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be mian be ɲin be si sa ng’ɔ o be niaan’m be su’n, be kwla uka be kpa.

15. ?Wafa sɛ yɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be kwla nanti ndɛ ng’ɔ o Nyanndra Mun 27:23 nun’n i su-ɔ?

¹⁵ Amun si aniaan’m be kpa. Kɛ nga e fa wunnin i’n sa’n, sɛ e kunndɛ kɛ afɔtuɛ nga é mán’n ɔ yo aniaan’m be ye’n, ɔ fataman kɛ e ka Biblu’n nun ndɛ mma’m be nun kannganlɛ’n su ngunmin. Annzɛ e se be ngbɛn kɛ yo nga annzɛ nán yo nga. Sanngɛ ɔ fata kɛ e yo naan aniaan’m be wun i wlɛ kɛ be ndɛ lo e, naan e wun be su sa’n i wlɛ naan e kunndɛ kpa kɛ é úka be. (An kanngan Nyanndra Mun 27:23 nun.) Sɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be mian be ɲin be tra aniaan’m be janvuɛ’n, bé kwlá úka be kpa.

16. ?Ngue yɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be kwla yo naan aniaan’m be afɔtuɛ manlɛ’n w’a yo pɔpɔ be sa nun-ɔn?

¹⁶ Ɔ fataman kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be yo naan aniaan’m be bu i kɛ, kɛ ndɛ o lɛ’n yɛ  be ko nian be osu-ɔ. Sanngɛ ɔ fata kɛ be nin aniaan’m be koko yalɛ tikatika, yɛ be kle be kɛ be ndɛ lo be naan be wun sa ng’ɔ o be su’n i wlɛ. Asɔnun kpɛnngbɛn kun m’ɔ si i asɔnun kpɛnngbɛn junman’n i di kpa’n seli kɛ: “Kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be yo sɔ’n, be nin aniaan’m be afiɛn mantan kpa. Ɔ maan sɛ be waan bé mán aniaan’m be afɔtuɛ’n, i sɔ yolɛ’n timan kekle be sa nun.” Asa ekun’n, kɛ be yo sɔ’n aniaan’m be sɔ afɔtuɛ nga be man be’n be nun klanman.

17. ?Blɛ benin nun yɛ ɔ fata kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be tra be awlɛn aniaan’m be wun kpa-ɔ?

¹⁷ Amun tra amun awlɛn aniaan’m be wun. Sɛ asɔnun kpɛnngbɛn kun fa Biblu’n man aniaan kun i afɔtuɛ naan ɔ kaman lɛ faman su’n, ɔ fata kɛ ɔ trɛ i awlɛn i wun. I wie yɛle kɛ ɔ fataman kɛ ɔ fa aniaan’n i wun ya annzɛ ɔ fɛ i wun ndɛ sie i klun. Kwlaa naan Zezi w’a ba’n, Ɲanmiɛn Ndɛ’n kɛnnin i ndɛ seli kɛ: “Ndɛma nga w’a bli’n, ɔ su bumɛn i, yɛ kannin ɲanman m’ɔ fite wɛnsrɛn’n, ɔ su nuɛnmɛn i.” (Mat. 12:20) Ɔ maan kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’n i ngunmin wá srɛ́ Zoova’n, maan ɔ se i kɛ ɔ uka aniaan’n naan ɔ wun like nga ti yɛ be mɛnnin i afɔtuɛ’n i wlɛ naan ɔ fa su. Asa ekun’n nɛ́n i wla fi su kɛ, kɛ ɔ ko yo naan aniaan’n w’a fa afɔtuɛ sɔ’n su’n, ɔ kwla fa blɛ. Kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m bé mán aniaan’m be afɔtuɛ’n, maan be kan ndɛ’n amanniɛn su yɛ be tra be awlɛn. Sɛ be yo sɔ’n, ndɛ nga bé kán’n su loman aniaan’m be ngasi. Ɔ maan aniaan’m bé kwlá fá be ɲin bé síe i ndɛ bɔbɔ ba’n su. Sanngɛ kusu ɔ fata kɛ afɔtuɛ kwlaa nga bé mán’n ɔ taka Ɲanmiɛn Ndɛ’n su.

18. (1) ?Afɔtuɛ manlɛ’n nun’n, ngue yɛ ɔ fataman kɛ e wla fi su-ɔ? (2) ?Kɛ nga e fa wun i kuku nun’n sa’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ siɛ nin niɛn’m be yo-ɔ?

¹⁸ Sɛ amun fɔn’n, amun fa tu amun wun fɔ. Kɛ mɔ fɔ o e nun’n ti’n, e su kwlá nantiman like suanlɛ nga i nun ndɛ’n su sɛsɛsɛ e guɛmɛn i ti nin i bo le. (Zak. 3:2) Kɛ é mán aniaan kun i afɔtuɛ’n e nuan kwla fɔn. Sɛ i sɔ sa’n ju’n, maan e fa tu e wun fɔ. Sɛ aniaan’m be sie i nzɔliɛ kɛ e klo be’n, sɛ e yo like wie annzɛ e kan ndɛ wie m’ɔ lo be ngasi’n, bé yáci cɛ́ e ndɛndɛ.—An nian kuku ng’ɔ suan “ Siɛ nin niɛn’m be liɛ” i nun wie.

19. ?Ngue yɛ e kwla yo naan afɔtuɛ nga é mán’n w’a jɔ aniaan’m be klun-ɔn?

¹⁹ Kɛ nga e fa wunnin i’n sa’n, afɔtuɛ manlɛ leman ba. Fɔ o e kwlaa e nun, yɛ be nga e man be afɔtuɛ’n kusu fɔ o be nun wie. I sɔ’n ti’n, nán e wla fi like nga e wunnin i like suanlɛ nga nun’n i su. Yɛle kɛ kwlaa naan y’a man sran kun i afɔtuɛ’n, maan e usa e wun kɛ: ‘?Ngue ti yɛ min waan ń mɛ́n i afɔtuɛ-ɔ? ?Ɔ mian afɔtuɛ sɔ’n i wun sakpa? ?Min yɛ ɔ fata kɛ n mɛn i afɔtuɛ sɔ’n niɔn ?’ Asa ekun’n, kɛ é kó wún sran’n i wun’n maan e usɛ i kosan wie mun naan y’a si sa ng’ɔ o i su’n. Kpɛkun kɛ ɔ́ kán ndɛ’n maan e sie e su kpa i nuan bo. Asa’n, maan e yo kɛ sa ng’ɔ o i su’n ɔ o e bɔbɔ e su sa. Maan e tra e awlɛn aniaan’m be wun yɛ maan e tra be janvuɛ. Kpɛkun nán e wla fi su kɛ like nga e kunndɛ’n yɛle kɛ afɔtuɛ nga é mán’n ɔ yo aniaan’m be wun sa ye naan ‘be klun jɔ.’—Nya. 27:9.