1-2. ?Sɛ e kunndɛ kɛ Ɲanmiɛn sɔ sulɛ nga e su i’n nun’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo-ɔ?

 KƐ BE kan Ɲanmiɛn sulɛ’n i ndɛ’n, atrɛkpa’n a bu aniaan bian kun mɔ w’a koto i bɛ’n su ɔ su srɛ Ɲanmiɛn tankaan kpa’n i akunndan. Annzɛ a bu awlobo kun i nunfuɛ mɔ b’a yia be su suan Biblu’n nun like’n be akunndan.

² Sran sɔ’m be su su Ɲanmiɛn. Sanngɛ sɛ be kunndɛ kɛ Zoova sɔ sulɛ nga be su i’n nun’n, ɔ fata kɛ be su i kɛ ng’ɔ fa klo’n sa. Kpɛkun ɔ fata kɛ be klo i yɛ be ɲin yi i. I yo, e liɛ’n e klo Zoova kpa. Yɛ e si kɛ i kunngba cɛ yɛ ɔ fata kɛ e su i-ɔ. Asa ekun’n, e kunndɛ kɛ é sú i kpa.

3. ?Ngue yɛ é wá kɛ́n i ndɛ like suanlɛ nga nun-ɔn?

³ Like suanlɛ nga nun’n, é wá kán wafa nga sran’m be suli Zoova laa mɔ i klun jɔli su’n i ndɛ. Kpɛkun é wá kán ninnge mɔcuɛ mɔ kɛ é sú Zoova andɛ’n e yo be’n be ndɛ. Kɛ é wá kán ninnge sɔ’m be ndɛ’n, maan e bu like nga e kwla yo naan y’a yo ninnge sɔ’m be kpa y’a tra laa’n i akunndan. Asa ekun’n, é wá wún like nga ti yɛ kɛ e su Ɲanmiɛn kpa’n e di aklunjɔɛ’n.

4. ?Ka naan Zezi w’a ba asiɛ’n su wa’n, wafa sɛ yɛ Zoova i sufuɛ’m be yili i nglo kɛ be klo i naan be ɲin yi i-ɔ?

⁴ Sran kɛ Abɛli nin Nowe nin Abraamun nin Zɔbu sa’n, be yili i nglo kɛ be klo Zoova naan be ɲin yi i. Yɛle kɛ be yoli like kwlaa nga Zoova seli be kɛ be yo’n, be yili i nglo kɛ  be lafi i su, yɛ be yili tɛ mɛnnin i. Kɛ sran sɔ’m bé sú Ɲanmiɛn’n ninnge nga be yoli be’n, Biblu’n w’a kanman be kwlaa be ndɛ. Sanngɛ like nga e si i’n yɛle kɛ be tuli be klun be suli Zoova, yɛ be suli i kɛ nga i bɔbɔ fa klo’n sa. I sin’n, Zoova kpɛli mmla wie mun mannin Abraamun i anunman mun. Mmla sɔ’m be kan ninnge trele wie m’ɔ fata kɛ be yo naan Zoova i klun w’a jɔ sulɛ nga be su i’n su’n be ndɛ.

5. ?Kɛ Zezi wuli m’ɔ cɛnnin nguan’n, ngue yɛ Zoova kunndɛli kɛ i sufuɛ’m be yo-ɔ?

⁵ Kɛ Zezi wuli m’ɔ cɛnnin nguan’n, Zoova w’a kunndɛman kɛ i sufuɛ’m be di Moizi mmla’n su kun. (Rɔm. 10:4) Siɛn’n, ɔ kunndɛ kɛ be di “Klisi i mmla’n” su. (Gal. 6:2) “Mmla” sɔ’n kanman ninnge tɛkɛtɛkɛ kwlaa ng’ɔ fata kɛ Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be yo’n nin ng’ɔ fataman kɛ be yo’n be ndɛ. Ɔ maan ɔ nunman nun kɛ be suan mmla sɔ’n lele naan ɔ ka be klun. Sanngɛ ɔ fata kɛ be nian Zezi i ajalɛ’n su yɛ be fa ndɛ ng’ɔ kannin’n su. Like kunngba’n yɛ e kusu e yo i andɛ-ɔ. Yɛle kɛ e mian e ɲin e nian Zezi i ajalɛ’n su naan Zoova i klun w’a jɔ e wun naan e ‘wla w’a gua ase.’—Mat. 11:29.

6. ?Wafa sɛ yɛ like suanlɛ nga wá úka e-ɔ?

⁶ Siɛn’n, é wá kán ninnge nga kɛ é sú Ɲanmiɛn andɛ’n e yo be’n be nun wie’m be ndɛ. Kɛ é kán ninnge sɔ’m be ndɛ’n, maan e tinuntinun e usa e wun kɛ: ‘?N yo ninnge sɔ’m be kpa? ?Wafa sɛ yɛ n kwla yo be kpa ekun-ɔn?’ Kannzɛ e klun jɔ wafa nga e yo ninnge sɔ’m be su’n, sanngɛ maan e srɛ Zoova kɛ ɔ uka e naan e yo be kpa tra laa’n.

7. ?Kɛ e srɛ Zoova tankaan kpa’n, wafa sɛ yɛ i wun yo i-ɔ?

⁷ E srɛ Zoova. Ɲanmiɛn Ndɛ’n fa Ɲanmiɛn srɛlɛ’n sunnzun ansan nga be yra be man Ɲanmiɛn’n. Laa’n, be yra ansan’n Ɲanmiɛn i sua’n nun. (Jue. 141:2) Ansan sɔ’n bɔn fannin Ɲanmiɛn i bue nun. I wafa kunngba’n, kɛ e srɛ Ɲanmiɛn tankaan kpa’n sɛ é kwlá sé’n ɔ bɔn fannin i bue nun wie. Kɛ é srɛ́ Ɲanmiɛn’n, nán maan e se kɛ é kán ndɛ kɛ fluwa sifuɛ dandan mun yɛ be su kan ndɛ sa-ɔ. (Nya. 15:8; Mml. 33:10) Sanngɛ kɛ é srɛ́ i’n maan e kle i kɛ e klo i naan e si i ye. Sɛ e yo sɔ’n, ɔ́ yó i fɛ kpa. Zoova kunndɛ kɛ e kan sa ng’ɔ o e su’n nin ninnge nga e kunndɛ kɛ ɔ yo man e’n be ndɛ e kle i. I sɔ’n ti’n, kwlaa naan y’a srɛ i’n, maan e bu ndɛ nga é wá kán’n i akunndan e sie. Sɛ e yo sɔ’n, srɛlɛ nga e srɛ i’n ɔ́ yó kɛ “ansan” m’ɔ bɔn fannin i bue nun sa.

8. ?Wafa sɛ yɛ e kwla manman Zoova-ɔ?

⁸ E manman Zoova. (Jue. 34:2) Wafa nga e kwla manman Zoova’n i wie yɛle kɛ maan e kɛn i nzuɛn kpakpa mun nin sa kpakpa ng’ɔ yo be’n be ndɛ e kle sran mun. Sanngɛ sɛ e faman e ɲin e siemɛn i ninnge ng’ɔ yo be’n be su’n, e su kwlá kɛnmɛn i ndɛ e kleman sran mun. I sɔ’n ti’n, maan e fa blɛ e bu ninnge kpakpa nga Zoova yo man e’n be akunndan. I liɛ’n, i manmanlɛ’n su wieman e nuan nun le. Asa ekun’n, Zoova i manmanlɛ’n i wie yɛle jasin fɛ’n i bolɛ. ‘Ɔ ti kɛ tɛ yɛ e su yi e mɛn i sa.’ (Ebr. 13:15) E wunnin i kɛ kwlaa naan y’a srɛ Zoova’n, ɔ fata kɛ e bu ndɛ nga é wá kán’n i akunndan e sie. I wafa kunngba’n, kwlaa naan y’a ɔ jasin fɛ’n i bolɛ’n, maan e bu ndɛ nga é wá kán’n i akunndan e sie wie. Asa’n, sɛ e kunndɛ kɛ jasin fɛ mɔ e bo’n ɔ yo kɛ ‘tɛ yɛ e su yi e man Zoova sa’n,’ maan e bo i juejue su.

9. ?Kɛ Izraɛlifuɛ’m be sa’n, kɛ e tran aɲia’m be bo’n i su ye benin yɛ e ɲɛn i-ɔ? Amun kan ye nga amun bɔbɔ amun ɲɛn i’n i ndɛ.

 ⁹ E tran aɲia’m be bo. Ɲanmiɛn maan Moizi seli Izraɛlifuɛ’m be kɛ: “Afuɛ nuan kwlakwla maan amun nvle’n nun yasua’m be kwlakwla be wɔ Anannganman amun Nyanmiɛn’n, i nyrun kpɛ nsan lika ng’ɔ kle’n nun.” (Mml. 16:16) Kɛ Izraɛlifuɛ’m be kɔ Ɲanmiɛn ɲrun sɔ’n, sran fi nianman be fie nin be sua nga be ka be sin wa’n be su. Sanngɛ Zoova seli be kɛ: “Sran fi ɲin su bloman amun mɛn’n i wun kɛ ɔ́ fɛ́ i amun sin.” (Tul. 34:24) Kɛ mɔ Izraɛlifuɛ’m be lafi Zoova su tankaan kpa’n ti’n, afuɛ nuan kwlaa’n be yaci be ninnge’m be lɛ be kɔ Ɲanmiɛn ɲrun. Kɛ be kɔ kusu’n, be ɲan su ye kaka kpa. I wie yɛle kɛ be wun Ɲanmiɛn i Mmla’n i wlɛ kpa ekun, be bu ninnge kpakpa nga Zoova yo mannin be’n be akunndan, kpɛkun be nin be niaan’m be tran aniaan tranlɛ. (Mml. 16:15) Andɛ kusu’n, kɛ e tran aɲia’m be bo’n ye kunngba’n yɛ e ɲɛn i-ɔ. Asa’n, kɛ e siesie e wun kpa ka naan y’a wɔ aɲia’m be bo’n mɔ kɛ e ju lɔ’n e tɛ kosan’m be su klanman’n, i sɔ’n yo Zoova i fɛ dan.

10. ?Ngue ti yɛ jue tolɛ’n ti cinnjin-ɔn?

¹⁰ E to jue e manman Zoova. (Jue. 28:7) Laa’n, kɛ Izraɛlifuɛ’m bé sú Zoova’n be to jue. Be bu i sɔ liɛ’n i like cinnjin kpa. I kpa bɔbɔ’n, Famiɛn Davidi kpali Levifuɛ 288 kɛ be to jue Ɲanmiɛn i sua’n nun lɔ. (1 Nyo. 25:1, 6-8) Andɛ kusu’n, kɛ é sú Zoova’n e to jue e mɛnmɛn i. Kɛ e to jue’n, e yi i nglo kɛ e klo Zoova. Nán maan e se kɛ e nuan nun yoman fɛ ti’n e toman jue’n wie. Maan e bu ndɛ nga i akunndan: Kɛ é íjɔ’n ɔ ju wie’n ‘e nuan fite tɛtɛ.’ Sanngɛ nɛ́n i sɔ’n ti yɛ é sé kɛ e ijɔman aɲia’m be bo annzɛ e boman jasin fɛ’n niɔn. (Zak. 3:2) I wafa kunngba’n, nán maan e se kɛ, kɛ mɔ e nuan nun yoman fɛ’n ti’n, e su toman jue e manmanman Zoova.

11. ?Kɛ nga Jue Mun 48:14 fa kan’n sa’n, ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e suan Biblu’n nun like-ɔ?

¹¹ E suan Biblu’n nun like yɛ e kle e mma’m be like. Izraɛlifuɛ’m be blɛ su’n Wunmiɛn-lolɛ-cɛn’n nun’n, be yaci be junman’m be dilɛ. Kpɛkun be fa be ɲin be sie i Zoova i sulɛ’n su. (Tul. 31:16, 17) Blɛ sɔ’n nun’n, siɛ nin niɛn’m be kle be mma’m be like naan be si Zoova nin sa kpakpa ng’ɔ yoli be’n. Andɛ kusu’n, ɔ fata kɛ e fa blɛ e kanngan Biblu’n nun kpɛkun e suan nun like. Afin i sɔ yolɛ’n wo Zoova i sulɛ’n nun wie. Kpɛkun ɔ uka e naan e nin i e afiɛn w’a mantan kpa. (Jue. 73:28) Asa ekun’n, maan e su Ɲanmiɛn awlo lɔ. Sɛ e yo sɔ’n, i sɔ’n úka e mma mun naan be nin be Si m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n be afiɛn w’a mantan kpa.—An kanngan Jue Mun 48:14 nun.

12. ?Wafa sɛ yɛ Zoova bu junman nga be nga be kplan Ɲanmiɛn sulɛ sua mun’n be di’n niɔn?

¹² E kplan Ɲanmiɛn sulɛ sua mun yɛ e siesie be ye. Kɛ Izraɛlifuɛ’m bé kplán Zoova i tannin sua’n, i ɲrun’n ɔ ti kɛ be su su i sa. (Tul. 36:1, 4) Andɛ kusu’n, kɛ é kplán Ɲanmiɛn sulɛ sua mun’n, Zoova ɲrun’n ɔ ti kɛ e su su i sa. Aniaan kpanngban be fa be wun be wlɛ i junman sɔ’n i dilɛ’n nun. Kɛ e wun junman dan mɔ aniaan sɔ’m be mian be ɲin be di’n, i sɔ’n yo e fɛ. Asa ekun’n, be tu be klun be bo jasin fɛ’n. I kpa bɔbɔ’n, be nun wie’m be kunndɛ kɛ bé káci titi atin bofuɛ. I lɛ nun’n, sɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be nian naan be kwla kaci titi atin bofuɛ’n, nán maan be sisi be bo naan b’a man be atin. Sɛ be yo sɔ’n, bé klé kɛ be suan sua kplanlɛ junman’n i bo.  Kannzɛ e si sua kplan-o annzɛ e simɛn i kplan-o, sanngɛ e kwlakwla e kwla nian be lika kpɛkun e siesie be ye.

13. ?Wafa sɛ yɛ ɔ fata kɛ bu e sa ti like nga e man’n niɔn?

¹³ E man e sa ti like e fa suan junman nga anuannzɛ’n di’n i bo. Zoova seli Izraɛlifuɛ’m be kɛ, kɛ bé bɛ́ i ɲrun’n nán maan be toto be sa ngbɛn. (Mml. 16:16) Ɔ fata kɛ be fa ninnge nga be sa ju su’n be bla. Kɛ be yo sɔ’n, be kle kɛ be si ninnge kwlaa nga Zoova yo mannin be’n be su ye. ?E kusu wafa sɛ yɛ e kwla yi i nglo kɛ e klo Zoova naan e si ninnge kwlaa ng’ɔ yo man e’n be su ye-ɔ? Ninnge nga e kwla yo be’n, be nun kun yɛle kɛ maan e man e sa ti like e fa suan junman nga be di i e asɔnun’n nun’n ɔ nin junman nga anuannzɛ’n di i mɛn wunmuan nun’n be bo. Sanngɛ like nga e sa ju su’n yɛ ɔ fata kɛ e fa man-ɔn. Akoto Pɔlu seli kɛ: “Sɛ sran kun waan ɔ́ mán Ɲanmiɛn like’n, maan ɔ mɛn i klun ufue su. Afin Ɲanmiɛn klo kɛ like nga sran kun le i’n yɛ ɔ fa mɛn i-ɔ, nán like nga sran’n lemɛn i’n yɛ ɔ klo kɛ ɔ fa mɛn i-ɔ.” (2 Kor. 8:4, 12) Kannzɛ like nga e man’n ɔ ti sɛ ti sɛ’n, sanngɛ sɛ e mɛn i e klun klo su’n, Zoova i klun jɔ́ su.—Mar. 12:42-44; 2 Kor. 9:7.

14. ?Kɛ nga Nyanndra Mun 19:17 fa kan’n sa’n, kɛ e suan aniaan nga be o asamian nun’n be bo’n Zoova bu i sɛ?

¹⁴ E uka e niaan Klisifuɛ nga be o asamian nun’n. Zoova seli Izraɛlifuɛ’m be kɛ i wla su fiman be nga be nian yalɛfuɛ’m be lika’n be su. (Mml. 15:7, 10) Blɛ kwlaa nga e uka aniaan kun mɔ i sa w’a mian’n, Zoova ɲrun’n ɔ ti kɛ i bɔbɔ yɛ e su ukɛ i sa. (An kanngan Nyanndra Mun 19:17 nun.) I nun nga Klisifuɛ nga be o Filipu lɔ’n be ko mannin Pɔlu i like kan’n, ɔ seli kɛ like nga be fa mɛnnin i’n ɔ ti kɛ “tɛ mɔ be yi man Ɲanmiɛn mɔ i klun jɔ su’n sa.” (Fp. 4:18) I sɔ’n ti’n, maan e bu aniaan nga be o e asɔnun nun’n be akunndan. Kpɛkun e usa e wun kɛ: ‘?Wan yɛ n kwla ukɛ i-ɔ?’ Kɛ Zoova wun kɛ e fa e blɛ’n nin e wunmiɛn’n nin ninnge nga e si be yo’n ɔ nin e sa nun ninnge mun e fa uka be nga be o asamian nun’n, i sɔ’n yo i fɛ. I kpa bɔbɔ’n, i ɲrun’n i sɔ’n wo i sulɛ’n nun wie.—Zak. 1:27.

15. ?Kannzɛ Ɲanmiɛn sulɛ’n timan pɔpɔ yɛ ɔ fa blɛ’n, sanngɛ ngue ti yɛ ɔ timan kɛ e ti su trɔ nɔnninnɔnnin wie sa-ɔ?

¹⁵ Ɲanmiɛn sulɛ’n timan pɔpɔ yɛ ɔ fa blɛ. Sanngɛ ɔ timan kɛ e ti su trɔ nɔnninnɔnnin wie sa. (1 Zan 5:3) ?Ngue ti-ɔ? Afin e klo Zoova. Maan e fa sa kun e yiyi nun. Wienun-ɔn, bakan kun kunndɛ kɛ ɔ́ yí desɛn kun fá mɛ́n i baba. Desɛn yilɛ’n timan pɔpɔ kpɛkun ɔ fa blɛ. Ɔ nin i sɔ ngba’n, kɛ mɔ ba’n klo i baba’n ti’n ɔ́ míɛn i ɲin yí desɛn sɔ’n fá mɛ́n i. I wafa kunngba’n, kɛ mɔ e klo Zoova ti’n, e klun klo su e fa e blɛ nin e wunmiɛn’n e su i.

16. ?Kɛ nga Ebre Mun 6:10 fa kan’n sa’n, kɛ e tu e klun e su Zoova’n wafa sɛ yɛ i wun yo i-ɔ?

¹⁶ Siɛ nin niɛn nga be klo be mma mun’n, be seman kɛ saan fii ba’m be yo like kunngba’n. Afin be si kɛ be wunmiɛn’n sɛman naan ɔ le ba kun nin i like liɛ m’ɔ kwlɛ i yo-ɔ. I wafa kunngba’n, e Si m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n si kɛ e kwlaa e wunmiɛn’n sɛman naan ɔ le sran kun nin i like liɛ m’ɔ kwlɛ i yo-ɔ. Atrɛkpa’n, e kwla yo ninnge kpanngban e tra e wiengu mun. Annzɛ kusu kpɛnngbɛn yolɛ’n annzɛ tukpacɛ’n annzɛ awlobo ndɛ wie ti’n, e kwlá yoman ninnge mun kɛ e wiengu’m  be sa. Sɛ ɔ ti sɔ’n, nán maan e sa sin bubu e. (Gal. 6:4) Zoova i wla su fiman e liɛ kan nga e yo’n su. Sɛ e tu e klun e yo e liɛ nga e kwlɛ i yo’n naan akunndan tɛ nunmɛn i sin’n, i klun jɔ́ su. (An kanngan Ebre Mun 6:10 nun.) Zoova si kɛ e kunndɛ kɛ é tú e klun é sú i. Ɔ maan sɛ e kwlá yoman like nga e sunnzunnin kɛ é yó é mɛ́n i’n, ɔ kunndɛ kɛ e klun jɔ kan nga e yo e mɛn i’n su.

17. (1) ?Sɛ ninnge nga e yo be Zoova i sulɛ nun’n be nun wie’m be yolɛ ti kekle e sa nun’n, ngue yɛ e kwla yo-ɔ? (2) ?Wafa sɛ yɛ ninnge nga be kannin be ndɛ kuku nun’n be kwla uka e-ɔ? (An nian kuku ng’ɔ suan “ Be kwla man wɔ aklunjɔɛ” i nun.)

¹⁷ Atrɛkpa’n, ninnge nga e yo be Zoova i sulɛ nun’n be nun wie’m be yolɛ ti kekle e sa nun. Ɔ kwla yo e ngunmin e Biblu’n nun like suanlɛ annzɛ jasin fɛ’n i bolɛ. Kannzɛ ɔ ti sɔ bɔbɔ’n, sanngɛ maan e mian e ɲin e yo be titi. Kɛ é yó ninnge sɔ mun é kɔ́’n, be yolɛ’n yó e fɛ. E kwla fa ninnge sɔ mun e sunnzun ngowa kanlɛ ninnge mun. Wienun-ɔn, sran kun waan ɔ́ súan gitaa bolɛ. Sɛ ɔ suɛn i bolɛ cɛn kunngun’n, ɔ su simɛn i bo ndɛndɛ. Sanngɛ sɛ ɔ suɛn i cɛn kwlakwla’n, ɔ́ sí i bo kpa. I bo bolɛ nun’n, ɔ kwla fa miniti nnun kun fa suan. Sanngɛ kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, ɔ kwla uka dɔ’n su. Kɛ ɔ́ yó sɔ m’ɔ́ síe i nzɔliɛ kɛ ɔ su si i bo kpa’n, i wun blíblí i kɛ blɛ ng’ɔ sieli’n ju ndɛndɛ naan ɔ bo gitaa’n. Sɛ e yo like kunngba’n Ɲanmiɛn i sulɛ’n nun’n, é ɲán su ye.

18. (1) ?Like cinnjin kpafuɛ ng’ɔ fata kɛ e yo’n yɛle benin? (2) ?Kɛ e yo sɔ’n i su ye benin yɛ e ɲɛn i-ɔ?

¹⁸ Zoova i sulɛ’n yɛ ɔ ti like cinnjin kpafuɛ ng’ɔ fata kɛ e yo’n niɔn. Sɛ e su Zoova kpa’n, é dí aklunjɔɛ kpɛkun é ɲán nguan m’ɔ leman awieliɛ’n. (Nya. 10:22) Dɔ nga su bɔbɔ’n, Zoova mɔ e su i’n ti’n e wla gua ase. Afin e si kɛ sɛ sa’m be tɔ e su’n Zoova úka e. (Eza. 41:9, 10) Nanwlɛ, kɛ e su e Si Ɲanmiɛn ‘m’ɔ nin manmanlɛ nin ayɛ yilɛ fata’n’ e di aklunjɔɛ.—Ngl. 4:11.