1. ?Kɛ be se kɛ e ‘yo akunndanfuɛ’n’ i bo’n yɛle benin? (2 Timote 4:5)

 KƐ SA wie’m be tɔ e su’n e sa sin bubu e dan ti’n, Zoova nin i anuannzɛ’n be su lafilɛ’n kwla yo kekle man e. ?É yó sɛ naan y’a jran sa sɔ’m be ɲrun kekle? Ɔ fata kɛ e yo akunndanfuɛ, e ɲin tran su yɛ e “lafi Ɲanmiɛn su kpa titi.” (An kanngan 2 Timote 4:5 nun.) Sɛ e waan é yó akunndanfuɛ titi’n, kɛ sa’m be tɔ e su’n, maan e gua e wla ase, e bu akunndan kpa, yɛ e bu ninnge mun kɛ nga Zoova fa bu be’n sa. Sɛ e yo sɔ’n, e su jranman wafa nga e wun yo e’n su e faman ajalɛ.

2. ?Ngue yɛ é wá kɛ́n i ndɛ like suanlɛ nga nun-ɔn?

² Like suanlɛ ng’ɔ sinnin lɛ nun’n, e kannin sa nsan mɔ be nga be suman Zoova’n be yo e’n be ndɛ. Like suanlɛ nga nun’n, é wá kán sa nsan mɔ aniaan’m be kwla yo mɔ be ti’n Zoova i su lafilɛ’n kwla yo kekle’n be ndɛ. I klikli’n, kɛ aniaan kun wɔ e safle’n. I nɲɔn su’n, kɛ be tu e fɔ’n yɛ i nsan su’n kɛ anuannzɛ’n kaci ninnge wie’m be yolɛ’n. ?Kɛ i sɔ sa’m be ju e su’n, ngue yɛ é yó naan y’a kpɔciman Zoova nin i anuannzɛ’n niɔn?

3. ?Sɛ aniaan kun wɔ e safle’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo-ɔ?

³ ?Aniaan kun w’a wɔ ɔ safle le? Atrɛkpa’n, aniaan sɔ’n di junman dan anuannzɛ’n nun. Kɔlɛ’n aniaan’n w’a sunnzunman kɛ ɔ́ wɔ́ ɔ safle. (Rɔm. 3:23; Zak. 3:2) Sanngɛ like ng’ɔ yoli’n w’a yoman ɔ fɛ. I sɔ’n ti’n, kɛ a la kɔnguɛ’n a bu i akunndan lele a lafiman. Ɔ maan a usa ɔ wun kɛ: ‘? I kpa’n, Ɲanmiɛn i anuannzɛ’n yɛle nga?’ Nán e wla fi su kɛ i sɔ akunndan’n yɛ Satan kunndɛ kɛ e bu-ɔ. (2 Kor. 2:11) Sɛ e bu i sɔ akunndan kusu’n, e su suman Zoova kpa kun kpɛkun e kwla tu i anuannzɛ’n nun. ?Ɔ maan sɛ aniaan kun wɔ e safle’n, ngue yɛ é yó naan y’a yo akunndanfuɛ  naan y’a buman akunndan tɛ-ɔ?

4. (1) ?Kɛ be yoli Zozɛfu i tɛtɛ’n, wafa sɛ yɛ ɔ kleli kɛ ɔ ti akunndanfuɛ-ɔ? (2) ?Ngue yɛ Zozɛfu i su ndɛ’n kle e-ɔ?(Bo Bolɛ 50:19-21)

⁴ Nán e fa sa e sie e klun. I nun mɔ Zozɛfu ti gbanflɛn kan’n, i niaan’m be kleli i yalɛ. Be fali be ɲin be cili i, yɛ be nun wie’m be kunndɛli kɛ bé kún i. (Bob. 37:4, 18-22) Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, be wa yoli i atɛ kɛ kanga sa. I sɔ’n ti’n, Zozɛfu wunnin i ɲrun afuɛ kɔe 13. Ɔ maan Zozɛfu kwla usɛ i wun sɛ Zoova klo i sakpa-o. Kpɛkun ɔ kwla se i wun kɛ blɛ m’ɔ mian ukalɛ wun’n, Zoova w’a ukɛmɛn i. Sanngɛ Zozɛfu w’a faman sran fi i wun sa w’a siemɛn i klun. I kpa bɔbɔ’n, ɔ yoli akunndanfuɛ titi, yɛle kɛ ɔ yoli wɛtɛɛfuɛ. Kɛ ɔ ɲɛnnin i klunngbɔ tulɛ’n i wun atin’n, w’a yoman sɔ. Ɔ kleli kɛ ɔ klo i niaan mun, yɛ ɔ yacili be wun sa’n cɛli be. (Bob. 45:4, 5) Kɛ mɔ Zozɛfu buman akunndan tɛ’n, i ti yɛ ɔ kwla yoli sɔ-ɔ. W’a fɛmɛn i ɲin w’a siemɛn i sa ng’ɔ o i su’n su. Sanngɛ Zoova i klun sa yolɛ’n yɛ ɔ yoli i cinnjin-ɔn. (An kanngan Bo Bolɛ 50:19-21 nun.) ?Ngue yɛ ndɛ sɔ’n kle e-ɔ? Sɛ be yo e sa’n, nán maan e fa e ya’n e guɛ i Zoova su. Yɛ nán e se kɛ w’a yaci e. Sanngɛ maan e bu wafa ng’ɔ uka e naan y’a jran sa sɔ’n i ɲrun kekle’n i akunndan. Asa’n, sɛ e wiengu’m be yo e sa’n maan klolɛ mɔ e klo be’n ɔ kata sa tɛ nga be yo e’n su.—1 Piɛ. 4:8.

5. ?Kɛ be wɔli Mikuɛsi i safle’n, wafa sɛ yɛ ɔ kleli kɛ ɔ ti akunndanfuɛ-ɔ?

⁵ Maan e kan aniaan bian kun mɔ be flɛ i kɛ Mikuɛsi’n b i ndɛ kan. Ɔ ti asɔnun kpɛnngbɛn yɛ ɔ tran Amlɛnkɛn’m be mɛn’n i gua lɔ lika’n nun. I wla kpɛn su kɛ aniaan wie mɔ be di junman dan Zoova i anuannzɛ’n nun’n, be yoli i sa wie mɔ w’a yomɛn i fɛ mlɔnmlɔn-ɔn. Ɔ seli kɛ: “Sran fi nin-a yoman min sa kɛ ngalɛ sa le. I sɔ’n bubuli min sa sin dan. I sɔ’n ti’n n la kɔnguɛ-ɔ, n lafiman, yɛ n sun. Afin n se min wun kɛ n kwlá yoman like fi.” Sanngɛ Mikuɛsi kleli kɛ ɔ ti akunndanfuɛ. Yɛle kɛ w’a fɛmɛn i ɲin w’a siemɛn i wafa nga sa sɔ’n ti’n i wun yo i’n i su. Ɔ srɛli Zoova titi kɛ ɔ fɛ i wawɛ’n mɛn i naan ɔ jran kekle. Asa’n, ɔ kunndɛli e fluwa’m be nun ndɛ nga be kwla ukɛ i kpa’n. ?Ngue yɛ aniaan bian sɔ’n i su ndɛ’n kle e-ɔ? Sɛ aniaan kun yo e sa’n, maan e gua e wla ase. Yɛ e mian e ɲin kpa naan y’a bumɛn i wun akunndan tɛ. Afin e siman sa nga ti yɛ aniaan’n kannin e ndɛ tɛ annzɛ ɔ yoli e sa’n. I sɔ’n ti’n, maan e srɛ Zoova kɛ ɔ uka e naan e bu ninnge mun kɛ nga aniaan’n fa bu be’n sa. Sɛ e yo sɔ’n, e kwla wun i wlɛ kɛ nán aniaan’n i ɲinfu yɛ ɔ wɔli e safle-ɔ, kpɛkun é yáci i wun sa’n é cɛ́ i. (Ɲan. 19:11) Nán e wla fi su kɛ Zoova wun sa ng’ɔ o e su’n, naan ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ mán e wunmiɛn naan e jran kekle.—2 Ɲol. 16:9; Aku. 5:8.

6. ?Ngue ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ e wun i wlɛ kɛ Zoova klo e ti yɛ ɔ tu e fɔ-ɔ? (Ebre Mun 12:5, 6, 11)

⁶ Kɛ Zoova tu e fɔ’n, i sɔ’n kwla bubu e sa sin. Sanngɛ sɛ e fa e ɲin e sie i wafa nga e wun yo e’n su dan’n, e kwla bu i kɛ wafa nga be tuli e fɔ’n timan su annzɛ ndɛ nga be kannin’n timan e liɛ wie annzɛ be tuli e fɔ kekle dan. Sɛ e bu i sɔ kusu’n, e ɲin kpá like cinnjin nga ti yɛ Zoova tuli e fɔ’n su. Yɛle kɛ klolɛ m’ɔ klo e’n ti yɛ ɔ tu e fɔ-ɔ. (An kanngan Ebre Mun 12:5, 6, 11 nun.)  Sɛ e fa e ɲin e sie i wafa nga e wun yo e’n i su dan’n, Satan kwla fɛ i sɔ’n sua e wun aya. Afin Satan kunndɛman kɛ e sɔ fɔ nga be tu e’n nun. I kpa bɔbɔ’n, ɔ kunndɛ kɛ e kpɔci Zoova nin aniaan mun. ?Sɛ be tu e fɔ’n, ngue yɛ é yó naan y’a yo akunndanfuɛ titi-ɔ?

7. (1) ?Kɛ nga e fa wun i desɛn’n su sa’n, kɛ be tuli Piɛli i fɔ m’ɔ sɔli nun klanman’n, wafa sɛ yɛ Zoova fɛli i dili junman-ɔn? (2) ?Ngue yɛ Piɛli i su ndɛ’n kle e-ɔ?

⁷ Maan e sɔ fɔ nga be tu e’n nun klanman yɛ e mian e ɲin e kaci e sa. Kpɛ sunman’n, Zezi tuli Piɛli i fɔ akoto onga’m be ɲrun lɛ. (Mar. 8:33; Lik. 22:31-34) E si kɛ blɛ sɔ’m be nun’n, Piɛli wunnin ɲannzuɛn. Sanngɛ w’a kpɔciman Zezi le. Ɔ sɔli fɔ nga be tuli i’n nun klanman yɛ ɔ fali like ng’ɔ yoli’n fa tuli i wun fɔ. I sɔ’n ti’n, Zoova yrɛli i su dan yɛ ɔ mɛnnin i junman cinnjin wie mun. (Zan 21:15-17; Yol. 10:24-33; 1 Piɛ. 1:1) ?Ngue yɛ Piɛli i su ndɛ’n kle e-ɔ? Kɛ be tu e fɔ’n, e kwla wun ɲannzuɛn. Sanngɛ sɛ e faman e ɲin e siemɛn i sɔ’n su naan e sɔ nun klanman yɛ e mian e ɲin e kaci e sa’n, e bɔbɔ é ɲán su ye. Kpɛkun e wiengu’m bé ɲán su ye wie. Asa ekun’n, sɛ e yo sɔ’n é kwlá dí Zoova i junman’n i kpa titi yɛ é úka aniaan’m be kpa trá laa’n.

8-9. (1) ?Kɛ be tuli aniaan bian Bɛɛnado i fɔ’n, i klikli nun’n wafa sɛ yɛ i wun yoli i-ɔ? (2) ?Ngue yɛ ɔ ukɛli i naan w’a kaci i akunndan’n niɔn?

⁸ Maan e kan sa kun m’ɔ juli aniaan bian kun mɔ be flɛ i kɛ Bɛɛnado’n i su’n i ndɛ. Aniaan sɔ’n tran nvle nga be flɛ i kɛ Mozanbiki’n su lɔ. Blɛ wie nun’n, asɔnun kpɛnngbɛn junman’n fili i sa. ?I klikli nun’n, wafa sɛ yɛ aniaan bian’n i wun yoli-ɔ? Ɔ seli kɛ: “N fali aniaan’m be wun ndɛ n sieli min klun. Afin wafa nga be tuli min fɔ’n w’a yoman min fɛ.” Asa’n, aniaan’n fɛli i ɲin sieli i wafa nga aniaan nga be o asɔnun’n nun’n bé wá bú i’n i su. Ɔ seli ekun kɛ: “Kɛ ɔ ko yo naan m’an wun i wlɛ kɛ fɔ nga be tuli min’n, ɔ ti like kpa naan m’an lafi Zoova nin i anuannzɛ’n be su ekun’n, i sɔ’n fali blɛ.” ?Ngue yɛ ɔ ukali aniaan bian Bɛɛnado naan w’a kaci i akunndan’n niɔn?

⁹ Bɛɛnado kannin like ng’ɔ ukɛli naan w’a kaci i akunndan’n i ndɛ. Ɔ seli kɛ: “I nun mɔ n ti asɔnun kpɛnngbɛn’n, n fali ndɛ ng’ɔ o Ebre Mun 12:7 nun fa ukali aniaan mun naan b’a wun i wlɛ kɛ fɔ nga  Zoova tu e’n, ɔ ti like kpa. Ɔ maan n usali min wun kɛ: ‘?Wan yɛ ɔ fata kɛ ɔ nanti Biblu’n nun ndɛ mma sɔ’n su-ɔ?’ Zoova i sufuɛ’m be kwlaa yɛ ɔ fata kɛ be nanti su-ɔ. N kusu n wo be nun wie.” Ɔ maan aniaan’n wa yoli ninnge wie mun naan w’a kwla lafi Zoova i anuannzɛ’n be su ekun. Ɔ kanngannin Biblu’n nun trali laa’n yɛ ɔ buli su akunndan kpa. Kannzɛ ɔ te bu wafa nga aniaan nga be o asɔnun’n nun’n bé wá bú i’n i akunndan’n, sanngɛ ɔ nin be boli jasin fɛ’n titi. Yɛ ɔ tɛ kosan’m be su aɲia’m be bo. I sin’n, be wa sieli aniaan bian’n i asɔnun kpɛnngbɛn ekun. Kɛ Bɛɛnado sa’n, sɛ be tu e fɔ’n, nán e fa e ɲin e sie i ɲannzuɛn nga é wá wún i’n su. Sanngɛ maan e sɔ nun klanman yɛ e mian e ɲin e kaci e sa. c (Ɲan. 8:33; 22:4) Sɛ e yo sɔ’n, Zoova yrá e su. Afin y’a kpɔcimɛn i nin i anuannzɛ’n.

10. ?Ngue yɛ Moizi mmla’n kacili i yolɛ mɔ atrɛkpa’n i su nantilɛ’n yoli kekle Izraɛlifuɛ yasua wie’m be sa nun-ɔn?

¹⁰ Kɛ anuannzɛ’n kaci ninnge wie’m be yolɛ wafa’n, wie liɛ’n i su nantilɛ’n kwla yo kekle e sa nun. Sɛ y’a nianman e wun su’n, i sɔ’n kwla yo maan e yaci Zoova i sulɛ. Maan e kan wafa nga Izraɛlifuɛ’m be blɛ su’n Moizi Mmla’n kacili ninnge wie’m be yolɛ’n i ndɛ. Ka naan Zoova w’a fa mmla sɔ mun w’a man Moizi’n, Izraɛli awlobo kpɛn mun yɛ be yi tɛ-ɔ. Be kplan tɛ yiwlɛ mun, yɛ be yi be awlofuɛ’m be ti tɛ be man Zoova. (Bob. 8:20, 21; 12:7; 26:25; 35:1, 6, 7; Zɔb. 1:5) Sanngɛ kɛ Zoova mannin be mmla’n, ɔ fata kɛ awlobo kpɛn’m be yaci i sɔ’n liɛ’n i yolɛ. Zoova fali Aarɔn i awlo nunfuɛ wie mun yoli i ɲrun jranfuɛ naan be yi tɛ be mɛn i. Kɛ be boli mmla sɔ’m be su dilɛ bo’n, sɛ awlobo kpɛn kun timan Aarɔn i osu nunfuɛ naan ɔ yi tɛ man Zoova’n, be kun i. d (Kal. 17:3-6, 8, 9) ?Sa sɔ’n ti yɛ Kore nin Datan nin Abiramun nin akpasua su kpɛn 250 be jasoli Moizi nin Aarɔn be wun-ɔn? (Kal. 16:1-3) E kwlá dimɛn i nanwlɛ trele sa. I kwlaa yoli-o, Kore nin sran sɔ mɔ be suli i su’n be nin Zoova b’a nantiman klanman. ?Sɛ anuannzɛ’n kaci ninnge’m be yolɛ naan i su nantilɛ’n ti kekle e sa nun’n, ngue yɛ e kwla yo-ɔ?

11. ?Ngue yɛ Keatifuɛ’m be su ndɛ’n kle e-ɔ?

¹¹ Maan e suan ajalɛ kwlaa nga anuannzɛ’n fa’n be bo. I nun mɔ Izraɛlifuɛ’m be tú ajalɛ aawlɛ flɛnnɛn nun’n, Keatifuɛ’m be dili junman cinnjin kpa kun. Yɛle kɛ kɛ bé kɔ́’n, be nun wie’m be sua aenguɛ’n i alaka’n, kpɛkun be dun nvlefuɛ’m be ɲrun mmua. (Kal. 3:29, 31; 10:33; Zoz. 3:2-4) Nanwlɛ, i sɔ’n ti be cenjele like dan! Sanngɛ kɛ Izraɛlifuɛ’m be juli mɛn nga Zoova seli kɛ ɔ́ fá mán be’n i nun lɔ’n, ninnge’m be wa kacili. Yɛle kɛ be faman alaka’n be kɔman lika kun kɛ laa’n sa. Ɔ maan kɛ Salomɔn kacili famiɛn’n, ɔ mannin Keatifuɛ’m be junman uflɛ. Yɛle kɛ wie’m be toli jue, wie’m be niannin anuan’m be su yɛ wie’m be kusu be niannin ninnge siewlɛ’m be su. (1 Ɲol. 6:31-33; 26:1, 24) B’a kɛnnin i Biblu’n i lika kun nun kɛ Keatifuɛ’m be plannin annzɛ  be seli kɛ, kɛ mɔ laa’n be di junman kun m’ɔ ti i liɛ ngunmin kun ti’n, be man be junman kun mɔ le ɲrun kpa’n. ?Ngue yɛ Keatifuɛ’m be su ndɛ’n kle e-ɔ? Maan e suan ajalɛ kwlaa nga Zoova i anuannzɛ’n fa’n be bo. Kannzɛ ajalɛ sɔ’m be kan e trele bɔbɔ’n, sanngɛ maan e suan be bo. Sɛ be man e junman uflɛ’n, maan e tu e klun e di junman sɔ’n juejue su. Nán e wla fi su kɛ nán junman nga e di’n yɛ ɔ ti cinnjin Zoova ɲrun-ɔn. Sanngɛ e ɲin m’ɔ yi i’n yɛ ɔ ti cinnjin kpa i ɲrun-ɔn.—1 Sam. 15:22.

12. ?Kɛ be seli Zeina kɛ nán ɔ di junman Betɛli lɔ kun’n, wafa sɛ yɛ i wun yoli i-ɔ?

¹² Maan e kan aniaan bla kun m’ɔ suan Zeina’n i ndɛ kan. Ɔ dili junman Betɛli lɔ lele afuɛ 23. I sin’n, be seli i kɛ ɔ ko di ngunmin atin bolɛ junman’n. Kusu nn ɔ klo i junman ng’ɔ di i betɛli lɔ’n i kpa. Ɔ seli kɛ: “Kɛ be seli min kɛ n ko di junman uflɛ’n, w’a yoman min fɛ kaan sa. Ɔ yoli min kɛ n diman junman’n i kpa kun sa. I sɔ’n ti’n, n usali min wun kɛ: ‘?Ngue yɛ n yoli m’ɔ timan kpa-ɔ?’” Asa’n, ndɛ wie mɔ aniaan wie’m be kan kleli aniaan bla’n, ɔ bubuli i sa sin dan. Be seli i kɛ: “Sɛ ɔ ti kɛ a di ɔ junman’n i kpa sa’n, nn b’a tuman ɔ Betɛli lɔ.” I sɔ’n ti’n, Zeina i awlɛn’n kpɔtɔli i klun cɛli kpa. Ɔ maan ɔ sun kɔnguɛ kwlakwla. Sanngɛ ɔ seli kɛ: “Min akunndan’n w’a yoman nɲɔnnɲɔn klolɛ nga Zoova nin i anuannzɛ’n be klo e’n i su le.” ?Ngue yɛ ɔ ukali Zeina naan w’a yo akunndanfuɛ titi-ɔ?

13. ?Ngue yɛ Zeina yoli naan w’a kwla jrɛn i su sa’n i ɲrun kekle-ɔ?

¹³ ?Wafa sɛ yɛ Zeina kwla jrɛnnin i su sa’n i ɲrun kekle-ɔ? Ɔ kanngannin e fluwa nga i nun ndɛ’n ɔ nin i su sa’n be kɔ likawlɛ’n be nun. I wie yɛle ndɛ ng’ɔ suan “Vous pouvez vaincre le découragement !” m’ɔ o afuɛ 2001, Fevrie 1 Sasafuɛ Tranwlɛ’n blɔfuɛ nun liɛ’n i nun’n. Ndɛ sɔ’n nun’n, be kan Marki m’ɔ klɛli Zezi i su ndɛ’n wie’n i ndɛ. Blɛ wie nun’n, kɛ be mɛnnin i junman uflɛ’n, i sɔ’n w’a yoman pɔpɔ w’a mɛnmɛn i. Sanngɛ ɔ kwla jrannin sa sɔ’n i ɲrun kekle. Zeina seli kɛ: “Kɛ n kanngannin Marki i su ndɛ’n nun’n, ɔ yoli min kɛ m’an nɔn ayre wie sa. I sɔ’n ukali min naan m’an kwla jran sa sɔ’n i ɲrun kekle.” Asa’n, aniaan bla’n fɛli i wun mɛntɛnnin i janvuɛ mun. W’a trɛnmɛn i ngunmin yɛ w’a yomɛn i wun aunnvɔɛaunnvɔɛ.  Ɔ wunnin i wlɛ kɛ Zoova fɛ i wawɛ’n di junman i anuannzɛ’n nun naan ɔ fɛ i wawɛ’n man be nga be dun e ɲrun mmua’n. Asa’n, ɔ wunnin i wlɛ ekun kɛ Zoova i anuannzɛ’n yo like kwlaa ng’ɔ kwla yo naan y’a di Zoova i junman’n.

14. (1) ?Ajalɛ benin yɛ anuannzɛ’n fali mɔ i bo suanlɛ yoli Vlado i sa nun kekle-ɔ? (2) ?Ngue yɛ ɔ ukɛli i-ɔ?

¹⁴ Be flɛ aniaan bian kun kɛ Vlado. Ɔ le afuɛ 73 yɛ ɔ tran Slovenin. Kɛ be ɲinnin be asɔnun sua mɔ be seli be kɛ be nin asɔnun bo uflɛ be yo aɲia likawlɛ’n, w’a yomɛn i fɛ. Ɔ seli kɛ: “M’an wunman sa nga ti yɛ be ɲinnin e Ɲanmiɛn Sielɛ Sua’n i wlɛ. Ng’ɔ yoli min ya’n yɛle kɛ e siesieli i ye ɔ nin-a cɛman. N ti waka sɛfuɛ yɛ n boboli bia mun nin ninnge uflɛ wie mun ekun. Asa ekun’n, ajalɛ nga be fali’n i su nantilɛ su yoman pɔpɔ manman aniaan nga b’a yo kpɛnngbɛn’n.” ?Ngue yɛ ɔ ukali Vlado naan w’a suan ajalɛ sɔ’n i bo-ɔ? I bɔbɔ seli kɛ: “Kɛ e suan ajalɛ nga Zoova i anuannzɛ’n fa be’n be bo’n, ɔ yra e su titi. Yɛ i sɔ’n úka e naan y’a suan ajalɛ uflɛ nga Zoova i anuannzɛ’n wá fá be e ɲrun lɔ’n be bo.” ?Kɛ be kan asɔnun bo wie mun be bo nun annzɛ be man e junman uflɛ’n, e sɔ nun klanman? Nán e wla fi su kɛ Zoova wun wafa nga e wun yo e’n i wlɛ. Sɛ e suan ajalɛ nga anuannzɛ’n fa be’n be bo’n, e su kpɔciman Zoova nin i anuannzɛ’n be le yɛ Zoova yrá e su.—Jue. 18:25.

15. ?Kɛ aniaan’m be yo e sa’n, wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e ti akunndanfuɛ-ɔ?

¹⁵ Kɛ mɛn’n kɔ́ i bue nuan’n, e si kɛ aniaan’m bé yó e sa wie m’ɔ su yoman e fɛ-ɔ. Sa sɔ’m be kwla yo maan Zoova i sulɛ’n yo kekle e sa nun. Ɔ maan ɔ fata kɛ e yo akunndanfuɛ titi. Sɛ aniaan wie yo e sa’n, nán maan e fa sa sɔ’n e sie e klun. Sɛ be tu e fɔ’n, nán e fa e ɲin e sie i ɲannzuɛn nga é wá wún i’n su. Maan e sɔ nun klanman yɛ e mian e ɲin e kaci e sa. Sɛ anuannzɛ’n fa ajalɛ wie m’ɔ kan e trele’n maan e klun klo su e suan be bo.

16. ?Ngue yɛ e kwla yo naan y’a lafi Zoova nin i anuannzɛ’n be su titi-ɔ?

¹⁶ Kɛ sa’m be tɔ e su’n, maan e mian e ɲin naan e lafi Zoova nin i anuannzɛ’n be su titi. I lɛ nun’n, maan e yo akunndanfuɛ. Yɛle kɛ e gua e wla ase, e bu akunndan kpa yɛ e bu ninnge mun kɛ nga Zoova fa bu be’n sa. Maan e suan be nga Biblu’n kan be ndɛ mɔ sa sɔ’n i wunsu tɔli be su’n, be su like yɛ e bu su akunndan. Maan e srɛ Zoova kɛ ɔ uka e. Yɛ e fa e wun e mantan aniaan mun titi. Sɛ e yo sɔ’n, kannzɛ sa nga be tɔ e su’n be ti sɛ ti sɛ’n Satan su kwlá yoman naan y’a kpɔci Zoova nin i anuannzɛ’n.—Zak. 4:7.