Ka naan m’an kan sa ng’ɔ juli’n i ndɛ’n, maan n dun mmua n kan wafa nga n ma boli blɛ kwlaa nun Ɲanmiɛn junman’n i dili bo’n i ndɛ.

Be wuli min afuɛ 1942 nun, klɔ klanman kpa kun m’ɔ be flɛ i kɛ Kurasao’n su lɔ. Klɔ sɔ’n wo lika kun mɔ jenvie’n bo sin yiɛ i’n su lɔ. Be flɛ lika sɔ’n kɛ Karaibu. Min baba fin Surinamun klɔ’n su. Sanngɛ junman dilɛ ti yɛ ɔ ɔli lika sɔ’n nun lɔ-ɔ. Kɛ bé wú min’n, nn n baba ti Zoova i Lalofuɛ w’a cɛ. I yɛ be dun mmua yoli i batɛmun Kurasao lɔ-ɔ. a Lemɔcuɛ kwlakwla nun’n, ɔ kle e Biblu’n nun like. Kannzɛ bɔbɔ e kloman kɛ é súan like’n, sanngɛ ɔ kleli e like titi. Kɛ n ɲannin afuɛ 14, e ko trannin Surinamun lɔ. Afin baba kunndɛ kɛ ɔ́ níɛn i mannin m’ɔ w’a yo oke’n i lika.

Kɛ e juli Surinamun lɔ’n, n trali gbanflɛn nin talua wie mɔ be o asɔnun’n nun’n be janvuɛ. Gbanflɛn nin talua sɔ’m be su Zoova juejue su kpa. Be kpɛnngbɛn tra min kan yɛ be ti titi atin bofuɛ. Kɛ bé kán sa ng’ɔ juli be su jasin fɛ bolɛ’n nun’n i ndɛ’n, be di aklunjɔɛ dan. Asa ekun’n, kɛ e ko wie aɲia’m be yo’n e koko Biblu’n nun ndɛ wie’m be su yalɛ. Wie liɛ bɔbɔ kɔnguɛ’n, kɛ e titi gua su lɛ’n yɛ e yo sɔ-ɔ. Min janvuɛ sɔ’m be ukali min naan m’an wun like nga n kunndɛ kɛ ń yó’n. Yɛle kɛ n kunndɛ kɛ ń dí Zoova i junman’n. Ɔ maan kɛ n ɲannin afuɛ 16 be yoli min batɛmun. Yɛ kɛ n ɲannin afuɛ 18 n kacili titi atin bofuɛ.

I nun mɔ n ti atin bofuɛ’n be kleli min like kaka. Kɛ ń dí blɛ kwlaa nun Ɲanmiɛn junman’n, ninnge sɔ’m be ukali min kpa. Ninnge nga be kleli min’n, be nun klikli’n yɛle kɛ ɔ fata kɛ n kle aniaan’m be like. Kɛ n boli atin bolɛ junman’n i dili bo’n, aniaan bian Wilɛmun Vanin Seiji m’ɔ ti ngaliɛ difuɛ’n ɔ fali  min kɛ i wa sa. b Ɔ kleli min wafa nga n kwla di asɔnun’n nun junman’m be kpa’n. Blɛ sɔ’n nun’n, n siman kɛ ɔ fata kɛ be kle min like kaka. I afuɛ nuan m’ɔ́ yía’n, n kacili ngunmin atin bofuɛ. Yɛ be seli min kɛ n nian aniaan wie mɔ be tran Surinamun bo’n i afiɛn lɔ’n be lika. Blɛ sɔ’n nun’n, like nga aniaan’m be kleli min’n, ɔ ukali min kpa. N kusu n niannin be ajalɛ’n su. Yɛle kɛ n kleli aniaan’m be like wie.

Like nɲɔn su nga be kleli min’n yɛle kɛ nán n kunndɛ ninnge kpanngban yɛ n buabua min wun n sie. Ɔ maan kɛ anglo’n bo i bo’n, min nin aniaan nga e nin i e di ngunmin atin bolɛ junman’n, e koko aliɛ nin ninnge uflɛ wie m’ɔ fata kɛ e ɲan be’n be su yalɛ. I sin’n, e nun kun kɔ klɔ dan’n su lɔ ko toto ninnge nga e sa mian be wun’n. E yoli sika nga be fa man e anglo kwlaa nun’n nin aliɛ nga e le i’n be cɛcɛ naan b’a wieman ka naan anglo w’a wie. Afin sɛ e mian like wie wun bo’n i afiɛn lɔ’n, be nga be kwla ti e wun ɲanman nun’n b’a sɔnman. I kpa bɔbɔ’n, e su ɲanman sran ukaman e. Kɛ mɔ min gbanflɛn nun’n, m’an kunndɛman ninnge kpanngban mɔ n buabua min wun n sie ti’n, n kwla fali min ɲin sieli i Zoova i sulɛ’n su titi.

Like nsan su nga be kleli min’n yɛle kɛ n kle sran’m be like be klɔ aniɛn’n nun. N si Nɛɛlandi, nin Angle nin Papiamɛnto, ɔ nin Sranantɔngo (Be flɛ aniɛn sɔ’n i ekun kɛ Sranan.) mɔ be ti Surinamun lɔ aniɛn’n be kan kpa. Kɛ ń bó jasin fɛ Surinamun klɔ nga be o bo’n i afiɛn lɔ’n be su’n, n sieli i nzɔliɛ kɛ kɛ n kan ndɛ n kle sran mun be klɔ aniɛn’n nun’n be sɔ nun klanman. Aniɛn nga sran’m be kan’n be nun wie’m be kanlɛ yoli kekle mannin min. I wie yɛle Saramakan’n. Kɛ bé kán aniɛn sɔ’n, ɔ ju wie’n be man be nɛn’n su, ɔ ju wie kusu’n be kɛn i ase. N miannin min ɲin kpa naan m’an si aniɛn sɔ’n i kan. Kɛ afuɛ’m bé sín’n, n kwla kleli sran kpanngban be Biblu’n nun like. Afin n kwla kan be klɔ aniɛn’n.

Kɛ ń súan Saramakan i kanlɛ’n, sa wie’m be juli m’ɔ kunnin min ɲannzuɛn-ɔn. Cɛn kun’n, n ɔli bla kun mɔ n kle i Biblu’n nun like’n i awlo lɔ. Bla sɔ’n i klun yo i ya. Ɔ maan min waan ń úsɛ i kɛ i klun ya’n ti sɛ andɛ. Kpɛkun n fɔnnin. Yɛle kɛ n usɛli i kɛ: ?Kuɛ o ɔ wun? Kɛ n usɛli i sɔ’n w’a yomɛn i fɛ. Kannzɛ bɔbɔ ɔ ju wie’n n fɔn kɛ ngalɛ’n sa’n, sanngɛ n miannin min ɲin titi naan m’an kwla si min jasin bowlɛ nunfuɛ’m be aniɛn’n i kan.

Afuɛ 1970 nun’n, be sieli min akpasua sunianfuɛ. Afuɛ sɔ’n nun’n, n boli video nga be flɛ i kɛ “Une visite au siège mondial des Témoins de Jéhovah” n kleli sran kpanngban mɔ be tran bo’n i afiɛn lɔ’n. Kɛ ɔ ko yo naan y’a ko nian aniaan’m be osu’n, e nin aniaan wie mun e fu alie tɛnndɛn kun nun naan y’a kwla kpɛ nzue ba’n. Kɛ é kɔ́’n, e fa motɛɛ nin sannzi nin kannin ɔ nin ninnge nga é fá bó video’n. Kɛ e fin alie’n nun e jra’n, e sua ninnge sɔ’m be lele e ju lika nga é bó video’n lɔ’n. Blɛ kwlaa sɔ’n nun’n, like nga min wla su fiman su le’n, yɛle kɛ kɛ e ju lika sɔ’m be nun  lɔ mɔ e bo video’n e kle sran mun’n, i sɔ’n yo be fɛ kpa. Kɛ n uka sran mun mɔ be si Zoova nin i anuannzɛ’n i bue ng’ɔ o asiɛ’n su wa’n, i sɔ’n yo min fɛ kpa. Kɛ sran’m be fa be wun mantan Zoova’n, i sɔ’n yo maan min wla fi junman kekle nga n dili’n su.

Kɛ sran kun ti cɛgbaka m’ɔ di Zoova i junman’n, ɔ ɲan su ye. Sanngɛ n kunndɛli kɛ ń já bla. Ɔ maan n srɛli Zoova kɛ ɔ uka min naan n ɲan bla kun m’ɔ kwla uka min naan y’a di i junman’n bo’n i afiɛn lɔ’n. I afuɛ nuan m’ɔ́ yía’n, n wunnin Etɛli. Ɔ ti ngunmin atin bofuɛ yɛ ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ tú i klun sú Zoova kpa titi. Etɛli i kaan nun’n, akoto Pɔlu i su ndɛ’n yoli i fɛ kpa. Ɔ maan ɔ kunndɛli kɛ ɔ́ dí Zoova i junman’n kɛ i sa. E nin Etɛli e jali afuɛ 1971, Sɛptanblu anglo’n nun. Yɛ e nin i e dili akpasua su nianlɛ junman’n.

Awlo nga i nun yɛ be tali Etɛli’n, i nunfuɛ’m be leman ninnge kaka. Ɔ maan akpasua su nianlɛ junman’n i dilɛ bo’n i afiɛn lɔ’n, w’a yoman kekle dan i sa nun. I wie yɛle kɛ kɛ é kɔ́ aniaan’m be osu nianlɛ bo’n i afiɛn kpa lɔ’n, é fáman ninnge kpanngban. E kpu e ninnge mun nzue ba’m be nun yɛ e wunnzin nzue ba sɔ’m be nun wie. Asa’n, like kwlaa nga be nga be sike e’n be fa man e’n yɛ e di-ɔ. Wie liɛ’n, e di nnɛn nga be flɛ i kɛ iguanin’n nin jue nga be flɛ i kɛ pirana’n. Annzɛ e di bo nun nnɛn kwlaa nga be kun i’n nin nzue nun like kwlaa nga be trɛ i’n. Sɛ kpongbo nunmanlɛ’n, e di like mannda nɲa nun. Sɛ kusu atiɛ nunmanlɛ’n, e di like e sa nun. Kɛ e nin Etɛli e tu e klun e di Zoova i junman’n likawlɛ’n, i sɔ’n yo maan e afiɛn mantan kpa kɛ ɲanman mɔ be fali ɲanman nsan yɛ be fa wɔli’n sa. (Aku. 4:12) Nanwlɛ, aklunjɔɛ nga e dili i blɛ sɔ’n nun’n, like fi kwlá tomɛn i.

Cɛn kun’n, kɛ e ɔli aniaan’m be osu nianlɛ’n m’ɔ é sá é sín’n, sa kun juli. Sa sɔ’n yɛle nga kɛ ń kán ndɛ’n n dun mmua n boli su’n. Kɛ alie’n wluli nzue’n i bo lɔ’n, w’a cɛman ɔ  fin nzue’n nun fiteli. Ɲanmiɛn sa, tralɛ nga be wla mɔ be tɔ nzue nun’n be mlɔnman’n i wie wla e wun yɛ y’a finman alie nun y’a tɔman nzue’n nun. Sanngɛ nzue’n yili alie’n. Ɔ maan e utuli aliɛ nga be o kpongbo’m be nun’n. Kpɛkun e fali kpongbo sɔ mun e fɛnnin nzue m’ɔ o alie’n nun’n.

Kɛ mɔ e leman aliɛ kun’n ti’n, e wa boli jue tralɛ bo, sanngɛ e ɲanman wie. Ɔ maan e srɛli Zoova kɛ ɔ man e cɛn sɔ’n nun aliɛ ng’ɔ ju e’n. Kɛ e wieli srɛ’n, aniaan kun fɛli i kowa’n yili i nzue’n nun kpɛkun ɔ trali jue dan kpa kun. Nnɔsua sɔ’n nun’n, e sran nnun’n e dili yɛ e ku yili.

Kɛ e nin Etɛli e dili akpasua su nianlɛ junman m’ɔ dili afuɛ nnun’n, Etɛli wunnzɛli. Kɛ n tili i sɔ’n ɔ yoli min fɛ kpa. Sanngɛ n usali min wun sɛ é kwlá dí e junman’n titi-o. Afin e nin Etɛli e kunndɛ kpa kɛ é dí junman sɔ’n titi. Afuɛ 1976 nun’n, e wuli e wa yasua klikli’n. Be flɛ i kɛ Etiniɛli. Kɛ afuɛ nɲɔn nin sin sinnin’n, e wa wuli e wa yasua nɲɔn su’n. Be flɛ i kɛ Giovanin.

Kɛ mɔ be mian akpasua sunianfuɛ wun Surinamun lɔ’n ti’n, kannzɛ bɔbɔ e le ba’n, sanngɛ Betɛli’n mannin e atin kɛ e di junman sɔ’n titi. Kɛ mɔ ba’m be te yo kanngan’n ti’n, asɔnun nga be seli min kɛ n ko nian be osu’n b’a sɔnman. Ɔ maan anglo kwlaa nun’n, n fa lemɔcuɛ nɲɔn n di akpasua su nianlɛ junman’n. Kpɛkun cɛn onga nga be ka lɛ’n, n fa di atin bolɛ junman’n asɔnun bo nga e o nun’n i nun. Ɔ ju wie’n, kɛ ń kɔ́ asɔnun bo nga be nunman mmua’n be osu nianlɛ’n, Etɛli nin ba’m be ko sunman min. Sanngɛ kɛ ń kɔ́ asɔnun bo nga be o bo’n i afiɛn lɔ’n be osu nianlɛ’n, min ngunmin yɛ n kɔ-ɔ.

Kɛ ɔ ko yo naan m’an kwla di junman kwlaa nga be fa mannin min’n, n buabua min wun n sie. N mian min ɲin naan e nin min awlofuɛ mun y’a su Ɲanmiɛn awlo lɔ lemɔcuɛ kwlaa nun. Kɛ n kɔ asɔnun bo nga be o bo’n i afiɛn lɔ’n be osu nianlɛ’n, Etɛli nin ba’m be su Ɲanmiɛn awlo lɔ. Blɛ kwlaa nga e ɲɛn i wun atin’n, min nin Etɛli nin ba mun e yo ninnge wie mun likawlɛ. Asa ekun’n, e yiyi e ɲin su likawlɛ. I wie yɛle kɛ e nin be e kan ngowa annzɛ e fite e ko wlanwlan kanngan. Ɔ ju wie’n, junman nga be fa mannin min’n i siesielɛ ti’n n laman ndɛ. Min yi Etɛli ti kɛ bla nga be kɛn i ndɛ Ɲanndra Mun 31:15 nun’n sa. Yɛle kɛ ɔ  jaso nglɛmun ndɛ kpa’n, ɔ yo ninnge wie mun naan y’a kwla kanngan cɛn ba kun nun Biblu’n nun ndɛ mma’n nun likawlɛ. Annzɛ kusu naan e nin ba mun y’a kwla di like likawlɛ ka naan b’a wɔ suklu. Nanwlɛ, n ɲannin bla kpa! Afin ɔ tu i klun uka min naan m’an kwla di Zoova i junman’n i kpa.

Min nin Etɛli e miannin e ɲin kpa naan y’a uka e mma mun naan b’a klo Zoova nin jasin fɛ’n i bolɛ. E kunndɛ kɛ e mma’m be di blɛ kwlaa nun Ɲanmiɛn junman’n wie. Sanngɛ e kunndɛ kɛ be bɔbɔ yɛ be fɛ i sɔ ajalɛ’n niɔn, nán maan ɔ yo kɛ, kɛ mɔ e kunndɛ kɛ be di i sɔ junman’n, i ti yɛ be waan bé dí-ɔ. Aklunjɔɛ nga e di i blɛ kwlaa nun Ɲanmiɛn junman’n i dilɛ nun’n, e kɛnnin i ndɛ kleli be titi. Asa’n, e kannin sa ng’ɔ tɔli e su’n nin wafa nga Zoova ukali e’n, ɔ nin wafa nga Zoova yrali e awlobo’n i su’n, i ndɛ kleli be wie. Kpɛkun e yoli maan e mma’m be fali be wun mantannin aniaan nga be fa Zoova i sulɛ’n be sie i like kwlaa ɲrun’n.

Zoova mannin e like kwlaa ng’ɔ fata kɛ e ɲɛn i naan y’a kwla nian e awlobofuɛ’m be lika’n. N kusu n yoli min liɛ nga n kwla yo’n titi. I nun mɔ ń dí ngunmin atin bolɛ junman’n, n wunnin i wlɛ kɛ ɔ fata kɛ n yo min sika’n i cɛcɛ naan m’an kwla to ninnge nga min sa mian be wun’n. Kannzɛ bɔbɔ e yo sɔ’n, sanngɛ ɔ ju wie’n e sa mian ninnge wie’m be wun. Blɛ sɔ’m be nun’n, Zoova uka e. I wie yɛle kɛ, kɛ ɔ fɛ i afuɛ 1986 nun m’ɔ́ fá jú afuɛ 1992 nun’n, alɛ tɔli Surinamun lɔ. Blɛ sɔ’n nun’n, kɛ ɔ ko yo naan y’a ɲan ninnge nga e sa mian be wun bɔbɔ’n, ɔ yoli kekle. Ɔ nin i sɔ’n ngba’n, Zoova niannin e lika titi.—Mat. 6:32.

Kɛ n bu i sin kpa’n, n wun i wlɛ kɛ Zoova niannin e lika yɛ ɔ yoli maan e dili aklunjɔɛ kpa. Ba nga e wuli be’n, be yoli e su yralɛ like dan. Yɛ kɛ e kwla ukali be naan b’a su Zoova’n, i sɔ’n yo e fɛ dan. Kɛ be fali ajalɛ kɛ bé dí blɛ kwlaa nun Ɲanmiɛn junman’n, e klun jɔli dan. E wa Etiniɛli nin i niaan bian Giovanin be dili anuannzɛ’n i suklu wie mun. Andɛ’n, be nin be yi mun be di junman betɛli ng’ɔ o Surinamun lɔ’n nun.

Min nin min yi Etɛli y’a yo kpɛnngbɛn siɛn’n. Sanngɛ e te di Zoova i junman’n juejue su. Afin e ti ngunmin atin bofuɛ. Kɛ mɔ e ɲanman e ti’n ti’n, n nin-a kwlá suanman nzue wuɛlɛ’n! Sanngɛ ɔ yoman min nsisɔ. Kɛ n tran bu i akunndan’n, n wun i wlɛ kɛ min gbanflɛn nun ajalɛ nga n fɛli i kɛ ń dí blɛ kwlaa nun Ɲanmiɛn junman’n, ɔ yoli ajalɛ kwlaa nga n fali be’n, be nun kpafuɛ’n.