Kɔ i nun ndɛ'n su trele

Kɔ like ng'ɔ o fluwa'n nun'n su trele

1923​—I afuɛ ya kun yɛ

1923​—I afuɛ ya kun yɛ

AFUƐ 1923, Zanvie 1 Sasafuɛ Tranwlɛ’n Angle’n nun liɛ’n seli kɛ: “Kɛ e niɛn i sa’n, afuɛ 1923 nga nun’n é wá dí aklunjɔɛ dan. É wá bó jasin’n é klé […] mɛn’n nun sran nga afɛ o be su’n. É klé be kɛ sa nga be su wa ju’n be yo ɲɛnmɛn dan.” Afuɛ sɔ’n nun’n, Biblu’n nun Like Suanfuɛ’m be fali ajalɛ cinnjin wie mun naan b’a kaci wafa nga be yo be aɲia kanngan nin dandan mun’n, ɔ nin wafa nga be bo jasin fɛ’n. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, be bo wa yoli kun kpa trali laa’n.

AƝIA’M BE TI’N BE BO YOLI KUN TRALI LAA’N

Kananndrie nga Biblu’n nun ndɛ mma’n nin jue’m be o su’n.

Afuɛ sɔ’n nun’n, anuannzɛ’n kacili ninnge wie’m be yolɛ naan Biblu’n nun Like Suanfuɛ’m be bo w’a yo kun Ɲanmiɛn sulɛ’n nun. I wie yɛle kɛ Sasafuɛ Tranwlɛ’n boli Biblu’n nun ndɛ mma ng’ɔ fata kɛ be koko su yalɛ aɲia nga be yo i lemɔcuɛ kwlaa nun’n i nun yiyilɛ bo. Be flɛli aɲia sɔ’n kɛ Zoova i Srɛlɛ nin i Manmanlɛ Aɲia. Asa ekun’n, Biblu’n nun Like Suanfuɛ’m be yili kananndrie kun. Kɛ be tinuntinun bé súan like’n, annzɛ kɛ bé sú Ɲanmiɛn awlo lɔ’n, Biblu’n nun ndɛ mma nga be kwla fa be ɲin sie su’n, ɔ nin jue nga be kwla to’n, be klɛli be kananndrie sɔ’n su.

Aɲia sɔ’m be bo’n, Biblu’n nun Like Suanfuɛ’m be di “lalo.” Yɛle kɛ be kan sa kun m’ɔ juli be su jasin fɛ bolɛ’n nun’n, annzɛ be kan ndɛ wie be fa la Zoova i ase, annzɛ be to jue. Asa’n, be srɛ Ɲanmiɛn. Be flɛ aniaan bla kun kɛ Eva Baanin. Be yoli i batɛmun afuɛ 1923 nun. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nn ɔ le afuɛ blu-nin-nun (15). Ɔ seli kɛ: “Sran ng’ɔ klo kɛ ɔ́ dí lalo’n, ɔ jran nglo. Kpɛkun kɛ ɔ́ kán ndɛ’n, ɔ bo i bo kɛ: ‘Ń lá e Min’n i ase ninnge kpakpa kwlaa ng’ɔ yo man min’n ti.’” Aniaan wie’m be klo lalo dilɛ dan. Aniaan bla Baanin seli ekun kɛ: “Kɛ aniaan bian oke kun mɔ be flɛ i kɛ Gɔduwinin’n ɔ́ lá e Min’n i ase’n, ɔ ijɔ-ɔ ɔ wieman. Ɔ maan kɛ i yi’n sie i nzɔliɛ kɛ ndɛ’n su flan aniaan ng’ɔ tinngɛ aɲia’n, ɔ cuɛn i wun’n i tralɛ’n kan. Kpɛkun i wun’n muɛn i nuan yɛ ɔ tran ase.”

Anglo kwlaa nun’n, asɔnun’m be tinuntinun be yo Zoova i Srɛlɛ nin i Manmanlɛ Aɲia ngunmin kun. Afuɛ 1923, Avrili 1 Sasafuɛ Tranwlɛ’n Angle’n nun liɛ’n yiyili wafa nga be yo aɲia sɔ’n nun. Ɔ seli kɛ: “Aɲia sɔ’m be bo’n, be fa blɛ’n i bue be fa kan junman nga be dili’n i ndɛ, kpɛkun be wla junman difuɛ’m be fanngan. […] E lafi su kɛ aɲia cinnjin sɔ’m be ti’n, aniaan’m be afiɛn’n mántan kpa.”

Be flɛ aniaan bian kun kɛ Sali Maatɛn. Ɔ le afuɛ blu-nin-ngwlan (19) yɛ ɔ fin Kanada nvle’n nun lɔ, klɔ kun mɔ be flɛ i Vankuvɛɛ’n su. Ɔ ti jasin bofuɛ yɛ ɔ ɲannin aɲia sɔ’m be su ye dan. Ɔ seli kɛ: “Aɲia sɔ’m be bo yɛ be kleli min ndɛ ng’ɔ fata kɛ n kɛn i awloawlo’m be nun jasin bolɛ’n nun’n niɔn. Kpɛ sunman’n, aniaan’m be kan sa ng’ɔ juli be su awloawlo’m be nun jasin fɛ bolɛ’n nun’n be ndɛ. I sɔ’n ukali min naan m’an si ndɛ ng’ɔ fata kɛ n kan’n, ɔ nin wafa nga n kwla tɛ be nga be tanndan min ɲrun’n be su’n.”

JASIN FƐ BOLƐ’N TI’N BE BO YOLI KUN TRALI LAA’N

Afuɛ 1923, Mɛ 1 Bulletin.

“Jasin bolɛ cɛn mun” be ukali aniaan mun naan be bo w’a yo kun w’a tra laa’n. Afuɛ 1923, Avrili 1 Sasafuɛ Tranwlɛ’n Angle’n nun liɛ’n seli kɛ: “Kɛ ɔ ko yo naan e kwlaa e bo w’a yo kun junman kunngba’n i dilɛ nun’n ti’n, afuɛ 1923, Mɛ i le 1 m’ɔ ti Jɔlɛ cɛn’n, maan e kwlakwla e bo jasin’n. Kɛ ɔ fɛ i lɛ’n, é wá yó i sɔ anglo kwlaa nun Jɔlɛ cɛn klikli’n. […] Ɔ fata kɛ asɔnun’m be nunfuɛ’m be kwlaa be fa be wun wla junman’n i dilɛ’n nun.”

Biblu’n nun Like Suanfuɛ nga be ti gbanflɛn annzɛ talua bɔbɔ’n, be fali be wun wlali junman sɔ’n nun wie. I wie yɛle talua kun mɔ be flɛ i kɛ Azɛli Bɛɛfɔɔdu’n i liɛ’n. Blɛ sɔ’n nun’n, nn ɔ le afuɛ blu-nin-nsiɛn (16) cɛ. Ɔ seli kɛ: “Be klɛli jasin fɛ bolɛ’n i wun ajalɛ wie mun fluwa kun nun naan e suan naan ɔ ka e klun a (be flɛ fluwa sɔ’n kɛ Bulletin). N dili junman kwlaa sɔ’m be juejue su, yɛ e nin min nannan yasua’n yɛ e kɔ-ɔ.” Sanngɛ sa kun boli aniaan bla Bɛɛfɔɔdu i nuan. Yɛle kɛ aniaan bian kun tɛnndɛnnin i ɲrun jasin fɛ bolɛ’n nun. Ɔ seli kɛ: “Aniaan bian kpɛnngbɛn kun jrannin su kpa kɛ ɔ fataman kɛ n kan ndɛ n kle sran mun. Blɛ sɔ’n nun’n, aniaan wie’m be wunmɛn i wlɛ kɛ ɔ fata kɛ Biblu’n nun Like Suanfuɛ’m be kwlaa, i gbanflɛn-o, i talua-o, be bo jasin’n be fa manman Ɲanmiɛn m’ɔ yili e’n.” (Jue. 148:​12, 13) Ɔ nin i sɔ ngba’n aniaan bla Bɛɛfɔɔdu w’a yaciman jasin bolɛ le. I sin’n, ɔ trannin Galaadi Suklu’n i kpɛ nɲɔn su nga be yoli’n i bo. Kpɛkun ɔ ko yoli ngaliɛ difuɛ Panama lɔ. Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, aniaan bian sɔ’m be wa wunnin i wlɛ kɛ ɔ fata kɛ gbanflɛn nin talua’m be bo jasin fɛ’n wie.

AƝIA DANDAN’M BE TI’N BE BO YOLI KUN TRALI LAA’N

Aɲia dandan’m be ukali aniaan mun wie naan be bo w’a yo kun w’a tra laa’n. Aɲia sɔ’m be nun sunman be bo’n, be fali cɛn wie mun be fa boli jasin fɛ’n. I wie yɛle aɲia nga be yoli i Kanada lɔ klɔ nga be flɛ i kɛ Wininpɛgi’n su lɔ’n. Be wlali be kwlaa nga be trannin aɲia sɔ’n i bo’n be fanngan kɛ be ko bo jasin’n Marsi i le 31 su. Jasin bolɛ cɛn sɔ’m be ti’n, sran kpanngban be kwla tili jasin fɛ’n. Yɛ i bo’n guali klanman. Utu i le 5 su’n, sran kɔe akpi nso (7.000) be trannin aɲia dan kun ekun bo Wininpɛgi lɔ. Kpɛ klikli nga sran kpanngban bé trán aɲia kɛ ngalɛ sa’m be bo Kanada lɔ’n, yɛ ɔ o lɛ-ɔ.

Afuɛ 1923 nun, Utu i le 18 su lele i le 26 su’n, Zoova i sufuɛ’m be yoli aɲia dan kun Kalifɔɔnin lɔ klɔ nga be flɛ i Lɔsu Anzelɛsi’n su lɔ. Aɲia nga be yoli be afuɛ sɔ’n nun’n, be nun dan kpafuɛ’n yɛ ɔ o lɛ-ɔ. Kɛ aɲia dan sɔ’n i cɛn’n mántan koko’n, zronali’m be boli i jɔ lelele. Yɛ Biblu’n nun Like Suanfuɛ’m be fali fluwa akpiakpi ya nnun (500.000) tra su be fa yiali sran mun. Asa ekun’n, be klɛli fluwa wie m’ɔ kan aɲia sɔ’n i ndɛ’n, be fa tɛtɛli i loto wie’m be wun.

Aɲia dan nga Biblu’n nun Like Suanfuɛ’m be yoli i Lɔsu Anzelɛsi lɔ afuɛ 1923 nun’n.

Utu i le 25 m’ɔ ti Fue cɛn’n, aniaan bian Ritɛɛfɔdu ijɔli nzra nun. I ijɔlɛ’n i flɛlɛ’n yɛle “Bua nin Boli mun.” Ɔ yiyili nun weiin kɛ “Bua mun” yɛle sran kpa nga cɛn wie lele’n bé trán asiɛ m’ɔ́ wá káci lika klanman’n su’n. I nzra nun ijɔlɛ kun ekun nun’n, ɔ kanngannin ndɛ kun nun. Be flɛli ndɛ sɔ’n kɛ “Sran’m be jɔ bolɛ.” Ndɛ sɔ’n nun’n, be yiyili be nga be tɔn be wun suɛn kɛ be ti Klisifuɛ’n be bo. Kpɛkun be wlali sran nanwlɛfuɛ’m be fanngan kɛ be jaso “Babilɔnin klɔ dan’n” nun. (Ngl. 18:​2, 4) Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, mɛn wunmuan’n nun Biblu’n nun Like Suanfuɛ juejuefuɛ wie’m be bo yoli kun be fali fluwa nɲa wie mɔ ndɛ sɔ’n klɛ su’n i kpanngban kpa, be fa cɛcɛli sran mun.

“Aɲia cinnjin sɔ’m be ti’n, aniaan’m be afiɛn’n mántan kpa.”

Aɲia’n i cɛn kasiɛn’n su’n, sran akpiakpi ablasan (30.000) tra su be tili aniaan bian Ritɛɛfɔdu i nzra nun ijɔlɛ kun ekun. I ijɔlɛ sɔ’n i flɛlɛ’n yɛ: “Nvle’m be kwlaa be su kuku be wun ko yi i Aamagedɔn alɛ’n nun, sanngɛ sran miliɔn kpanngban nga be ɲin o su andɛ’n, be su wuman le.” Biblu’n nun Like Suanfuɛ’m be si kɛ sran kpanngban kpa bé wá bá. I sɔ’n ti’n, be ko lueli Lɔsu Anzelɛsi lɔ sua dan kun mɔ b’a kplɛn i uflɛuflɛ’n. Yɛ kɛ ɔ ko yo naan sran’m be kwlaa b’a ti ndɛ mun’n, aniaan’m be fali sua dan sɔ’n i nun miklo nin bafu’n be fa yoli aɲia’n. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nn blɛ li yɛ b’a yi mannzin sɔ mun-ɔn. Asa ekun’n, sran kpanngban kpa ekun be tili aɲia’n i bo ndɛ’n aladio’n nun.

JASIN FƐ’N TRULI MƐN WUNMUAN’N NUN

Afuɛ 1923 nun’n, jasin fɛ’n truli lele juli sran ble mɛn’n nun, nin Abloki, nin Ɛndi, ɔ nin Ameriki mɛn’n i ja ngua lɔ lika’n nun. Be flɛ aniaan bian kun m’ɔ tran Ɛndi lɔ’n kɛ Zozɛfu. Ɔ le bla nin ba nsiɛn. Ɔ nin i sɔ ngba’n, ɔ ukali aniaan mun naan b’a yi fluwa mun Ɛndi, nin Tamili, nin Telugu, ɔ nin Uudu aniɛn’m be nun.

Wiliamun Braɔnnun nin i awlofuɛ mun.

Siera Leɔnun lɔ’n, Alfrɛdi Zozɛfu nin Leɔnnaa Blakimannin mɔ be ti Biblu’n nun Like Suanfuɛ wie’n, be klɛli fluwa fa ɔli Bluklinin, anuannzɛ’n i bo bia’n su lɔ naan be uka be. Aniaan’m be tɛli be su afuɛ 1923 Avrili i le 14 su. Alfrɛdi seli kɛ: “Fue cɛn kɔnguɛ kun’n, ń nían-o, be su flɛ min telefɔnun nun.” Sran kun mɔ i nɛn’n ti dan’n usɛli i kɛ: “?Wɔ yɛ a klɛli anuannzɛ’n i fluwa kɛ jasin bofuɛ’m be wa uka amun’n niɔn?” Alfrɛdi tɛli i su kɛ: “Ɛɛn-ɛn.” Yɛ sran’n seli i kɛ: “Yoo, be waan min yɛ n bla-ɔ.” Be flɛ sran sɔ’n kɛ Wiliamun Braɔnnun. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nn ɔ nin i yi Antonia, nin i wa bla mɔ be flɛ be kɛ Luizi nin Lusi’n be fin Karaibu lɔ b’a ju lɛ. I osu su cɛman naan aniaan’m b’a wun aofuɛ sɔ mun.

Alfrɛdi seli ekun kɛ: “Kɛ lika’n cɛnnin’n, e nin Leɔnnaa e o lɛ e su suan Biblu’n nun like kɛ nga e fa yo i lemɔcuɛ kwlaa nun’n sa. É nían-ɔn, sran jajraja kun yɛ ɔ jin anuan’n nun yɛ, aniaan bian Braɔnnun-ɔn. Ɔ klo ndɛ nanwlɛ’n i dan. I sɔ’n ti’n, i waan sɛ aliɛ’n cɛn’n, ɔ́ íjɔ nzra nun.” Aniaan bian Braɔnnun w’a diman anglo kun bɔbɔ naan w’a fa fluwa kwlaa ng’ɔ fa bali’n w’a man sran mun. I sin’n, be blɛli i fluwa akpi nnun (5.000) ekun. Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n fluwa nga i sa miɛnnin i wun’n, ɔ tra ngalɛ’n. Sanngɛ aniaan bian Braɔnnun timan fluwa atɛ yofuɛ. Ɔ suli Zoova juejue su. Yɛ kɛ ɔ́ íjɔ nzra nun’n, Ɲanmiɛn Ndɛ’n su yɛ ɔ jran ɔ yiyi i ndɛ’n nun-ɔn. I sɔ’n ti’n, sran’m be wa tɔnnin i dunman kɛ Biblu Braɔnnun.

Madebugu lɔ Betɛli’n afuɛ 1920 be nun’n.

Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nn aniaan nga be o Betɛli ng’ɔ o Baamɛnin’n su lɔ’n, be waan bé tú lɔ. Afin lika’n w’a yo kaan. Baamɛnin’n wo Alemaɲin lɔ. Asa ekun’n, be tili i kɛ Aflansi sonja’m be su wa utu klɔ sɔ’n. Biblu’n nun Like Suanfuɛ’m be wunnin kɛ sua wie’m be o klɔ nga be flɛ i Madebugu’n su lɔ, naan be kwla yi be fluwa mun lɔ. Ɔ maan Zuɛn i le 19 su’n, aniaan’m be isali mannzin nga be fa yi fluwa mun’n ɔ nin ninnge wie mun ekun, kpɛkun be tu ko trannin Madebugu lɔ, Betɛli uflɛuflɛ’n nun. Cɛn kunngba nga be klɛli fluwa fa ɔli anuannzɛ’n i bo bia’n su lɔ kɛ b’a tu Baamɛnin’n, zronali’m be boli i jɔ kɛ Aflansi sonja’m b’a utu Baamɛnin klɔ’n. Aniaan’m be lali Zoova i ase, sasalɛ m’ɔ sasali be’n ɔ nin ukalɛ m’ɔ ukali be’n ti.

Zɔɔzu Yangu nin Sara Fɛɛgisɔnun (fama su) yɛ i niaan bla.

Blezili lɔ’n, aniaan bian Zɔɔzu Yangu tuli ajalɛ ɔli likalika’m be nun ko boli jasin fɛ’n. Ɔ takali Betɛli kun lɔ, kpɛkun ɔ yoli maan be yili Sasafuɛ Tranwlɛ’n Pɔɔtigɛ aniɛn’n nun. Lele m’ɔ́ fá dí anglo nɲɔn kun’n, nn w’a fa fluwa akpi nso (7.000) tra su w’a man sran mun. Aniaan bian Zɔɔzu i Blezili lɔ kɔlɛ’n yoli Sara Fɛɛgisɔnun i fɛ dan. Kɛ ɔ fɛ i afuɛ 1899 nun’n, yɛ bla sɔ’n boli Sasafuɛ Tranwlɛ’n i nun kannganlɛ bo-ɔ. Sanngɛ be nin-a yomɛn i batɛmun. Ɔ maan kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, be wa yoli aniaan bla Fɛɛgisɔnun nin i wa nnan’m be batɛmun.

“E SU ƝANMIƐN JUEJUE SU NIN AKLUNJƆƐ SU”

Kɛ afuɛ 1923 wá wíe’n, Biblu’n nun Like Suanfuɛ’m be wunnin kɛ be ɲannin ajalɛ fanunfanun sɔ mɔ be fali be naan b’a su Ɲanmiɛn kpa’n i su ye. Afuɛ 1923, Desanblu 15, Sasafuɛ Tranwlɛ’n kɛnnin i sɔ liɛ’n i ndɛ. Ɔ seli kɛ: “E wun i jrɛiin kɛ asɔnun’m be nunfuɛ’m be lafi Ɲanmiɛn su kpa. […] I sɔ’n ti’n, maan e siesie e wun naan afuɛ ng’ɔ́ bá lɛ’n, e di junman’n i kpa tra laa’n, yɛ e su Ɲanmiɛn juejue su nin aklunjɔɛ su.

Afuɛ 1924 kusu yoli kpa dan mannin Biblu’n nun Like Suanfuɛ mun ekun. Aniaan nga be o Betɛli lɔ’n, be kplannin sua wie mun lika nga be flɛ i Stetɛnin Ailandi’n su lɔ. Lika sɔ’n mantan anuannzɛ’n i bo bia m’ɔ o Bluklinin lɔ’n. Kɛ afuɛ 1924 boli i bo’n, w’a cɛman yɛ be wieli sua uflɛuflɛ sɔ’m be kplan-ɔn. Yɛ sua sɔ’m be ti’n, aniaan’m be bo wa yoli kun, kpɛkun be kwla fali ajalɛ uflɛ wie mun naan jasin fɛ’n w’a tru kpa.

Aniaan wie mɔ be dili junman Sitetɛnin Ailandi lɔ’n.

a Siɛn’n be flɛ i Klisifuɛ mun nin be junman’nAɲia Fluwa.