1-2. ?Kɛ é kánngan Biblu’n nun annzɛ é súan nun like’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo-ɔ? An fa sunnzun ase kun be yiyi nun.

 WIENUN-ƆN amun kunndɛ kɛ amún tó sua kun. Kpɛkun b’a fa sua kun i ɲrun lika’n i foto’n b’a kle amun. ?Amun jran foto sɔ’n su bé tó sua’n? E si kɛ amun su yoman sɔ. Sanngɛ amún kó nían sua bɔbɔ ba’n, amún bó sín yíɛ i, amún wlɛ́nwlɛ́n i sua ba’m be kwlaa be nun, yɛ amún nían sɛ sua’n cɛnnin-o, annzɛ i ti su’n ti nglonglo-o. Yɛ atrɛkpa’n, amún sé kɛ be fa sua’n i jajalɛ fluwa’n be man amun naan amún nían wafa nga be kplannin sua’n. Nanwlɛ, saan amún nían sua’n i wafa ng’ɔ ti’n i kpa, yɛ amún wún i nun ninnge’m be kwlaa ka naan amun a to.

² Kɛ é kánngan Biblu’n nun annzɛ é súan nun like’n, i sɔ wie yɛ ɔ fata kɛ e yo-ɔ. Biblu’n i su like suanfuɛ kun seli kɛ Biblu’n nun ndɛ’n, ɔ ti kɛ “sua dan kpa kun m’ɔ ti nglonglo kpa mɔ be wlɛli i bo ase kpa’n sa.” ?Ɔ maan é yó sɛ naan y’a si Biblu’n nun ndɛ’n i kpa? Sɛ e kanngan nun ndɛndɛ’n, “Ɲanmiɛn i ndɛ’n i bo bolɛ ninnge mun” be ngunmin yɛ é sí be-ɔ. (Ebr. 5:12) I sɔ’n ti’n, maan e bo e ɲin ase e niannian Biblu’n nun kpa, kɛ y’a wlu sua kun mɔ e waan é tó’n i nun sa. Kɛ é súan nun like’n, maan e wun wafa nga ndɛ’m be sasa be wiengu su’n. Sɛ e mian e ɲin naan e wun like nga e lafi su’n i wlɛ’n, ɔ ti kpa. Sanngɛ maan e si sa nga ti yɛ e lafi ndɛ sɔ’m be su’n.

3. (1) ?Ngue yɛ akoto Pɔlu wlɛli i wiengu Klisifuɛ’m be fanngan kɛ be yo-ɔ? (2) ?Yɛ ngue ti-ɔ? (Efɛzifuɛ Mun 3:​14-19)

³ Sɛ e waan é wún Ɲanmiɛn Ndɛ’n i ngbɛsungbɛsu’n kwlaa’n i wlɛ’n, maan e bo e ɲin ase e suan Biblu’n nun ndɛ nga be bo ti kploun’n be su like kpa. I sɔ yɛ akoto Pɔlu wlɛli i niaan Klisifuɛ’m be fanngan kɛ be yo-ɔ. I liɛ’n ‘bé wún i wlɛ kpa kɛ ndɛ nanwlɛ’n ti tɛtrɛ, ɔ ti tɛnndɛn, ɔ ti nglonglo, yɛ i bo ti kploun.’ Kpɛkun ‘bé yó kɛ waka mɔ i bo olui’n w’a tra ase  kpa’n sa, yɛ bé jrán kekle kpa.’ (An kanngan Efɛzifuɛ Mun 3:​14-19 nun.) Ɔ ti cinnjin kɛ e fa Pɔlu i afɔtuɛ sɔ’n su. Ɔ maan, é wá kán wafa nga e kwla suan Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun like naan y’a wun i ngbɛsungbɛsu’n kwlaa’n i wlɛ’n i ndɛ.

4. ?Ngue yɛ e kwla yo naan e nin Zoova e afiɛn’n w’a mantan kpa-ɔ? An yiyi nun.

⁴ E kunndɛman kɛ é ká Biblu’n nun ndɛ’n i bo bolɛ ninnge’m be su. Sanngɛ e kunndɛ kɛ é sí “Ɲanmiɛn i ninnge nga be bo ti kploun kpa bɔbɔ’n.” Yɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n kwla uka e naan y’a kwla yo sɔ. (1 Kor. 2:​9, 10) I sɔ’n ti’n, e kwla fa ajalɛ kɛ é súan ndɛ kun mɔ i bo ti kploun’n, m’ɔ kwla uka e naan e nin Zoova e afiɛn w’a mantan kpa w’a tra laa’n i su like kpa. I wie yɛle kɛ e kwla suan wafa nga laa’n Zoova kleli kɛ ɔ klo i sufuɛ mun’n, ɔ nin wafa nga andɛ’n ɔ kle kɛ ɔ klo e wie’n be su like. Annzɛ e kwla suan ajalɛ nga laa’n Zoova fali be naan Izraɛlifuɛ’m b’a kwla su i’n i su like, kpɛkun e kwla fa sunnzun wafa nga andɛ’n ɔ kunndɛ kɛ e su i’n. Sɛ e klo kusu’n, e kwla suan Zezi, ɔ nin junman ng’ɔ dili i asiɛ’n su wa’n be su ndɛ nga Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’m be kannin’n, be su like kpa.

5. ?Ndɛ benin yɛ a kunndɛ kɛ á bó ɔ ɲin ase súan su like kpa-ɔ?

⁵ Aniaan wie’m be kleli Biblu’n nun ndɛ nga be bo ti kploun mɔ be kunndɛ kɛ bé súan be su like kpa’n. Ndɛ nga be nun wie’m be kleli’n, ɔ o kuku nga be flɛ i kɛ “ Ndɛ wie mɔ e kwla suan be su like’n” i nun. Sɛ a fa Zoova i Lalofuɛ’m be like kunndɛlɛ fluwa fa suan ndɛ kɛ ngalɛ sa’m be su like’n, i sɔ’n wá yó ɔ fɛ dan. Sɛ a suan Biblu’n nun ndɛ nga be bo ti kploun kpa’n be su like’n, á láfi Ɲanmiɛn su kpa trá laa’n. Kpɛkun “á kwlá sí Ɲanmiɛn.” (Ɲan. 2:​4, 5) Siɛn’n, maan e fa e ɲin sie i Biblu’n nun ndɛ nga be bo ti kploun mɔ e kwla suan be su like’n, be nun wie’m be su.

6. (1) ?Ngue ti yɛ e kwla se kɛ like nga Zoova buli i akunndan kɛ ɔ́ yó’n, ɔ́ kpɛ́n su sɛsɛsɛ-ɔ? (2) ?Ngue ti yɛ e kwla se kɛ like nga Zoova buli i akunndan’n ɔ́ ká lɛ tititi-ɔ? (Efɛzifuɛ Mun 3:11)

⁶ Maan e nian like nga Ɲanmiɛn buli i akunndan kɛ ɔ́ yó mɔ Biblu’n kɛn i ndɛ’n. Zoova timan kɛ klɔ sran’m be sa. Sran’m be  liɛ’n, kɛ ɔ ko yo naan b’a ju lika kun’n, be fa atin ng’ɔ kɔ lɔ’n. Sanngɛ wie liɛ’n sɛ like wie tannin atin sɔ’n, be kwlá juman lika nga be waan bé kɔ́ lɔ’n. Zoova liɛ’n, e kwla se kɛ like bɔbɔ ng’ɔ buli i akunndan kɛ ɔ́ yó’n, yɛ ɔ ti i juwlɛ’n niɔn. Ɔ si lika trele ng’ɔ su kɔ’n. Sanngɛ ɔ kwla fa atin fanunfanun naan w’a ju lɔ. Zoova yili like ng’ɔ buli i akunndan m’ɔ́ ká lɛ tititi’n i nglo blɛblɛblɛ Biblu’n nun. (Efɛ. 3:11) Zoova kwla fa ajalɛ fanunfanun naan w’a kwla yo like ng’ɔ buli i akunndan kɛ ɔ́ yó’n. Yɛ like nga i waan ɔ́ yó’n ɔ kwlá kpiman ase le. Afin ɔ “fa like kwlaa di junman naan i klun sa’n kpɛn su.” (Ɲan. 16:4) Like nga Zoova yo’n, sran’m bé ɲán su ye tititi. ?Sanngɛ ngue yɛ Zoova buli i akunndan kɛ ɔ́ yó-ɔ? ?Yɛ ajalɛ fanunfanun benin mun yɛ ɔ fali be naan w’a kwla yo like ng’ɔ buli i akunndan’n niɔn?

7. ?Kɛ Adan nin Ɛvu be yoli ɲin kekle Zoova su’n, ajalɛ uflɛ benin yɛ ɔ fali-ɔ? (Matie 25:34)

⁷ Like nga Ɲanmiɛn buli i akunndan kɛ ɔ́ yó mán Adan nin Ɛvu’n, ɔ tuli i ɲin kleli be. Yɛle kɛ ‘be wu ba kpanngban, be sɔn kpa, be yi asiɛ’n yɛ be sie i. Be sie nnɛn nga be o asiɛ’n su’n be kwlaa.’ (Bob. 1:28) Kɛ Adan nin Ɛvu be yoli ɲin kekle Zoova su’n, sa tɛ’n sacili klɔ sran mun. Sanngɛ i sɔ’n kwlá yoman naan like nga Zoova buli i akunndan kɛ ɔ́ yó’n ɔ kpi ase. I kpa bɔbɔ’n be ja nun lɛ’n, ɔ fali ajalɛ uflɛ. Yɛlɛ kɛ ɔ́ wá táka famiɛn diwlɛ kun ɲanmiɛn su lɔ. Yɛ famiɛn diwlɛ sɔ’n wá yó maan like ng’ɔ buli i akunndan kɛ ɔ́ yó i asiɛ’n su mán klɔ sran mun’n, ɔ́ kpɛ́n su. (An kanngan Matie 25:34 nun.) Kɛ Zoova i blɛ’n juli’n, ɔ sunmɛnnin i Wa klikli’n asiɛ’n su wa. Ɔ yoli sɔ naan ɔ wa kan Famiɛn diwlɛ sɔ’n i ndɛ kle sran mun, yɛ ɔ fɛ i wun yi be ti tɛ. I liɛ’n, cɛn wie lele’n bé ɲán be ti sa tɛ’n nin wie’n be sa nun. I sin’n, Zoova cɛnnin Zezi naan ɔ sɛ i sin ɲanmiɛn su lɔ, naan ɔ ko yo Ɲanmiɛn Sielɛ’n i su Famiɛn. Sanngɛ like nga Ɲanmiɛn buli i akunndan kɛ ɔ́ yó’n i su ndɛ wie mun ekun be o lɛ m’ɔ fata kɛ e bu be su akunndan-ɔn.

8. (1) ?Biblu’n nun ndɛ’n i ti nin i bo’n yɛle benin? (2) ?Kɛ nga Efɛzifuɛ Mun 1:​8-11 fa kan’n sa’n, ngue ekun yɛ Zoova wá yó-ɔ? (An nian desɛn ng’ɔ o fluwa’n i bui’n su’n.)

⁸ Biblu’n nun ndɛ’n i ti nin i bo’n yɛle kɛ Zoova wá yó naan i dunman’n yo sanwun. I sɔ yolɛ’n nun’n, ɔ́ sín i Famiɛn Diwlɛ’n mɔ Klisi ti su Famiɛn’n i lika naan like ng’ɔ buli i akunndan kɛ ɔ́ yó i asiɛ’n su’n, ɔ kpɛn su. Like fi kwlá yoman naan like sɔ mɔ Zoova buli i akunndan kɛ ɔ́ yó’n w’a kaci. Ɔ tali nda kɛ like ng’ɔ seli kɛ ɔ́ yó’n, i kwlaa’n kpɛ́n su. (Eza. 46:​10, 11 jnd.; Ebr. 6:​17, 18) Cɛn wie lele’n, asiɛ’n wá káci lika klanman kpa kun. Kpɛkun Adan nin Ɛvu be mma nga be ti sran kpa’n, ‘bé ká nguan nun tititi.’ Yɛ fɔ su tranman be nun kun. (Jue. 22:26) Sanngɛ like nga Zoova wá yó’n, nɛ́n i ngba yɛle ngalɛ’n. Ɔ́ wá yó maan i sufuɛ nga be o nglo lɔ nin asiɛ’n su wa’n, be bo yó kun. I sin’n, be kwlaa nga be o nglo lɔ nin asiɛ’n su wa’n, bé ló be wun bé mán Zoova naan ɔ sie be. (An kanngan Efɛzifuɛ Mun 1:​8-11 nun.) ?Kɛ a wun ajalɛ nga Zoova fali naan like ng’ɔ buli i akunndan kɛ ɔ́ yó’n w’a kpɛn su’n, i sɔ’n boman ɔ nuan?

9. ?Kɛ e kanngan Biblu’n nun’n, e ɲrun lɔ sa benin yɛ e kwla si i-ɔ?

⁹ Maan e fa e ɲin e sie i ndɛ nga Zoova kɛnnin i Edɛnin fie’n nun lɔ’n su. Ndɛ sɔ’n wo Bo Bolɛ 3:15 nun, b yɛ ɔ kle kɛ sa wie’m bé wá jú naan like nga Ɲanmiɛn buli i akunndan kɛ ɔ́ yó’n kpɛn su. Sanngɛ afuɛ akpi kpanngban sín ka naan sa sɔ’m b’a ju. I wie  yɛle kɛ Ɲanmiɛn seli Abraamun kɛ cɛn wie lele’n i osu nunfuɛ kun yɛ ɔ́ yó Klisi’n niɔn. (Bob. 22:​15-18) I sin’n, afuɛ 33 nun’n, be kali Zezi i ja sin kɛ nga Ɲanmiɛn fa kannin’n sa. (Yol. 3:​13-15) Ndɛ nga Ɲanmiɛn kannin’n i atabo’n yɛle Satan i ti mɔ bé kpɔ́tɔ i’n. Yɛ afuɛ akpi kun (1.000) tra su sín naan sa sɔ’n w’a ju. (Ngl. 20:​7-10) Asa ekun’n, kɛ kpɔlɛ ng’ɔ o Satan i minniɛn mun nin Zoova i anuannzɛ’n be afiɛn’n wá yó dan trátrá su’n, sa ng’ɔ́ wá jú’n, Biblu’n kɛn i ndɛ wie.

10. (1) ?Sa benin mun yɛ be su wa ju-ɔ? (2) ?Wafa sɛ yɛ e kwla buabua e wun e sie-ɔ? (An nian ja ngua lɔ ndɛ’n.)

¹⁰ Maan e bu sa cinnjin nga bé wá jú mɔ Biblu’n kan be ndɛ’n be akunndan. I bo bolɛ’n nun’n, nvlenvle’m be kwlaa bé wá sé kɛ: “E su di fɔundi, srɛ kunman e kun.” (1 Tes. 5:​2, 3) “Kɛ bé sé sɔ cɛ’n,” bé wá fá alɛ wlá Ɲanmiɛn sulɛ wafa ng’ɔ timan su’n be kwlaa be sin. I sɔ’n ti ɲrɛnnɛn dan’n i bo bolɛ. (Ngl. 17:16) I sin’n, atrɛkpa’n Ɲanmiɛn i Wa’n wá yí i wun nglo. Ɔ maan “bé wún kɛ sran Wa’n wo ɲanmiɛn ble’n su, ɔ su ba. Ɔ le kwlalɛ, yɛ ɔ le ɲrun kpa.” (Mat. 24:30) Zezi wá dí sran’m be jɔlɛ, yɛ ɔ́ búbú be nun gúa be ngunminngunmin, kɛ be fa bubu bua nin boli’m be nun be gua be ngunminngunmin’n sa. (Mat. 25:​31-33, 46) Satan kusu su tranman lɛ sa ngbɛn. Kɛ m’ɔ kpɔ Ɲanmiɛn i sufuɛ mun’n ti’n, ɔ́ wá sú nvlenvle’m be bo naan be fa alɛ wla be sin. Biblu’n flɛ nvlenvle sɔ mɔ be bo wá yó kun blɛ sɔ’n nun’n be kɛ Gɔgu m’ɔ fin Magɔgu. (Eze. 38:​2, 10, 11) Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, be nga Ɲanmiɛn kpali be sieli be ngunmin’n be onga nga be te o asiɛ’n su wa’n, be kwlaa bé tó Klisi nin i alɛ kunfuɛ mun ɲanmiɛn su lɔ. Kpɛkun be kwlaa be bo yó kun bé kún Aamagedɔn alɛ’n. Alɛ sɔ’n su yɛ ɲrɛnnɛn dan’n wíe-ɔ. c (Mat. 24:31; Ngl. 16:​14, 16) I sin’n, Klisi i Afuɛ Akpi Famiɛn Dilɛ Blɛ’n bó i bo.—Ngl. 20:6.

11. ?Nguan m’ɔ leman awieliɛ’n i su ye nga é wá ɲɛ́n i’n, i wie yɛle benin? (An nian desɛn’n wie.)

¹¹ ?Kɛ afuɛ akpi (1.000) sɔ’n ko sin’n, e liɛ’n yó sɛ? Biblu’n se kɛ e Yifuɛ’n “fali nguan m’ɔ leman awieliɛ’n bɔbɔ wlali [e] awlɛn’n nun.” (Aku.3:11) Maan e bu ye nga  é wá dí’n, ɔ nin wafa nga e nin Zoova e afiɛn’n wá mántan’n i akunndan e nian. E fluwa An fa amun wun mantan Zoova i bue 382 su’n se kɛ: “Kɛ é ɲán afuɛ ya, annzɛ afuɛ akpiakpi, annzɛ afuɛ miliɔn kpanngban’n, Ɲanmiɛn Zoova i su ninnge kpanngban nga é sí be’n, bé trá nga e si be andɛ’n lelele. Sanngɛ ɔ nin i sɔ ngba’n, é wún kɛ ninnge ɲɛnmɛnɲɛnmɛn kpanngban kpa wie’m be te o lɛ mɔ e kwla suan be su like ekun-ɔn. […] Nguan m’ɔ leman awieliɛ’n i nun tranlɛ’n yó e fɛ lelele, yɛ e ɲrun su yoman e koun kaan sa. Mmlusuɛ’n i nun danfuɛ nga é ɲɛ́n i’n, yɛle e wun mɔ é fá mántan Zoova tititi’n.” ?Sanngɛ kɛ é sé yɛ’n, kɛ é súan Biblu’n nun like’n, ndɛ benin ekun yɛ e kwla fa e ɲin sie su-ɔ?

12. ?Wafa sɛ yɛ e kwla man e ɲin su e nian nglo lɔ-ɔ? An kan sa kun i ndɛ.

¹² Zoova o “nglo mmuammua kpa lɔ.” Yɛ Ɲanmiɛn Ndɛ’n kan lika sɔ mɔ Zoova wo’n i su ndɛ kan kle e. (Eza. 33:5) Zoova nin i anuannzɛ’n i bue ng’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n be su ndɛ nga Biblu’n kan’n, ɔ yo ɲɛnmɛn dan. (Eza. 6:​1-4; Dan. 7:​9, 10; Ngl. 4:​1-6) I wie yɛle abonuan ninnge nga Ezekiɛli wunnin be aolia nun’n. Ɔ wunnin kɛ “ɲanmiɛn su lɔ’n tikeli, kpɛkun [ɔ] wunnin aolia nun ninnge wie mɔ be fin Ɲanmiɛn’n.”—Eze. 1:1.

13. ?Junman benin yɛ Zezi di i ɲanmiɛn su lɔ mɔ Ebre Mun 4:​14-16 kɛn i ndɛ m’ɔ yo amun fɛ dan-ɔn?

¹³ Maan e bu junman dan nga Zezi di i ɲanmiɛn su lɔ’n i akunndan wie. Ɔ ti e Famiɛn nin Ɲanmiɛn Ɲrun Jranfuɛ Dan m’ɔ si e aunnvɔɛ-ɔ. I dunman nun ti’n, e kwla e wunnge “famiɛn bia nga kɛ be mɛntɛn i lɔ’n be ɲan ye’n” i wun lɔ. Yɛle kɛ e kwla srɛ Ɲanmiɛn naan ɔ si e aunnvɔɛ naan ɔ uka e “blɛ ng’ɔ ti su’n i nun.” (An kanngan Ebre Mun 4:​14-16 nun.) Maan e bu like nga Zoova nin Zezi be yoli’n ɔ nin nga be su yo man e dɔ nga su’n be akunndan cɛn kwlakwla. Nán maan e kpɛ nun cɛn. Kɛ e wun i wlɛ kɛ be klo  e’n i sɔ’n yo e fɛ dan. Yɛ ɔ su e bo naan y’a su Zoova juejue su.—2 Kor. 5:​14, 15.

14. ?Like cinnjin kun mɔ e kwla yo e fa kle e Ɲanmiɛn’n nin i Wa’n be kɛ e si ye’n, yɛle benin? (An nian foto mun wie.)

¹⁴ Like cinnjin kun mɔ e kwla yo e fa kle e Ɲanmiɛn’n nin i Wa’n be kɛ e si ye’n, yɛle kɛ maan e uka sran mun naan be kaci Zoova i Lalofuɛ naan be yo Zezi i sɔnnzɔnfuɛ wie. (Mat. 28:​19, 20) I sɔ yɛ akoto Pɔlu yoli-ɔ. Ɔ si kɛ Zoova kunndɛ kɛ “sran wafawafa kwlaa be ɲan be ti naan be wun ndɛ ng’ɔ ti nanwlɛ’n i wlɛ kpa.” (1 Tim. 2:​3, 4) Ɔ maan ɔ miɛnnin i ɲin kpa boli jasin fɛ’n naan ɔ́ úka sran kpanngban. Ɔ yoli ‘like kwlaa ng’ɔ kwla yo naan w’a de be nun wie mun’n.’—1 Kor. 9:​22, 23.

15. ?Kɛ nga Jue Mun 1:2 fa kan’n sa’n, ngue yɛ maan e kwla di aklunjɔɛ-ɔ?

¹⁵ Jue tofuɛ’n kannin sran m’ɔ di aklunjɔɛ mɔ i liɛ su ti ye’n i ndɛ. I waan sran sɔ’n “i like liɛ ng’ɔ klo i’n yɛle Zoova i mmla’n,” yɛ ɔ “bu i mmla’n su akunndan kpa wia nun nin kɔnguɛ.” (Jue. 1:​1-3; jnd.) Be flɛ Biblu’n nun ndɛ’n i kacifuɛ kun kɛ Zozɛfu Rotɛramun. Ɔ kannin Biblu’n nun ndɛ sɔ’n i su ndɛ i fluwa kun nun. Ɔ seli kɛ sran ng’ɔ klo kpa kɛ “Ɲanmiɛn kle i atin’n, ɔ fata kɛ ɔ kunndɛ atin sɔ’n, ɔ suan su like, kpɛkun ɔ fa blɛ bu su akunndan lelele.” Ɔ kan guali su kɛ “sɛ cɛn kun sin naan sran kun w’a kannganman Biblu’n nun’n, ɔ ti kɛ ɔ sacili cɛn sɔ’n sa ngbɛn.” Sɛ e fa e ɲin e sie i Biblu’n nun ndɛ tɛkɛtɛkɛ kanngan kwlaa su’n, naan e wun wafa nga be sasa be wiengu su’n, Biblu’n nun like suanlɛ’n yó e fɛ kpa. Nanwlɛ, sɛ e fa e ɲin e sie i Ɲanmiɛn Ndɛ’n i ngbɛsungbɛsu kwlaa su’n, é dí aklunjɔɛ dan.

16. ?Ngue yɛ é wá kɛ́n i ndɛ like suanlɛ nga i sin liɛ nun-ɔn?

¹⁶ Ndɛ nanwlɛ mɔ Zoova kle e i nuan ndɛ’n nun’n, be wlɛ wunlɛ timan kekle dan sɔ liɛ. Like suanlɛ nga i sin liɛ nun’n, é wá kán ndɛ nanwlɛ sɔ’m be nun kun mɔ i bo ti kploun kpa’n i ndɛ. Ndɛ sɔ’n yɛle Zoova i sua mɔ nán sran yɛ ɔ kplannin mɔ Pɔlu kɛnnin i ndɛ Ebre Mun fluwa’n nun’n. Nanwlɛ, sɛ e suan ndɛ sɔ’n i su like kpa’n, é dí aklunjɔɛ dan.