1. ?Ngue ti yɛ e tɛ kosan’m be su aɲia’m be bo-ɔ?

 ?NGUE ti yɛ e tran aɲia’m be bo-ɔ? Like cinnjin kpa nga ti yɛ e tran aɲia’m be bo’n yɛle kɛ e kunndɛ kɛ é mánmán Zoova. (Jue. 26:12; 111:1) Asa’n, e kunndɛ kɛ é wlá e wiengu’m be fanngan blɛ kekle nga nun. (1 Tes. 5:11) Kɛ e man e sa’n su mɔ e tɛ kosan kun su’n, i lɛ nun yɛ e kwla yo ninnge nɲɔn sɔ mun-ɔn.

2. ?Kɛ é yó aɲia’n, blɛ benin nun yɛ e kwla tɛ kosan’m be su-ɔ?

² Lemɔcuɛ kwlaa nun’n, e aɲia’m be bo’n be man e atin kɛ e tɛ kosan su. I wie yɛle kɛ Fue cɛn annzɛ Mɔnnɛn cɛn’n, kɛ é súan Sasafuɛ Tranwlɛ’n nun like’n, e kwla tɛ kosan’m be su. Asa’n, kɛ é yó lemɔcuɛ afiɛn’n nun aɲia’n, e kwla tɛ kosan’m be su wie. Ɔ kwla yo Ninnge kpakpa mɔ be o Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun’n, annzɛ Asɔnun’n i Biblu’n nun like suanlɛ’n, annzɛ junman uflɛ mɔ i dilɛ’n nun’n be usa nzrafuɛ’m be kosan’n.

3. (1) ?Kɛ e waan é tɛ́ kosan su’n, sa benin mun yɛ be kwla kle e yalɛ-ɔ? (2) ?Wafa sɛ yɛ ndɛ ng’ɔ o Ebre Mun 10:24, 25 nun’n kwla uka e-ɔ?

³ E kwlakwla e kunndɛ kɛ é mánmán Zoova yɛ é wlá e wiengu’m be fanngan. Sanngɛ kɛ e waan é tɛ́ kosan su aɲia’m be bo’n, sa wie’m be kwla kle e yalɛ. I wie yɛle kɛ wie liɛ’n srɛ kun e. Wie liɛ’n, e kunndɛ kɛ é tɛ́ kosan kpanngban su, sanngɛ be faman ijɔlɛ’n be wlaman e nuan kpɛ sunman. ?Ngue yɛ ɔ kwla uka e naan y’a jran sa sɔ’m be ɲrun kekle-ɔ? Kɛ akoto Pɔlu klɛ́ Ebre’m be fluwa’n ɔ tɛli kosan sɔ’n su. Kɛ ɔ́ kán aɲia’n i cinnjin m’ɔ ti’n i ndɛ’n, ɔ seli kɛ ɔ fata kɛ e fa e ɲin e sie i “e wiengu fanngan” wlalɛ’n su. (An kanngan Ebre Mun 10:24, 25 nun.) Sɛ e wun i wlɛ kɛ kannzɛ bɔbɔ ndɛ nga e kan’n ti kpe kan naan  sanngɛ ɔ kwla wla sran fanngan’n, kosan su tɛlɛ’n su kunman e srɛ dan. Kusu sɛ y’a kwlá tɛman kosan su kpɛ sunman’n e klun jɔ́. Afin e wiengu’m be kwla tɛli kosan’m be su wie.—1 Piɛ. 3:8.

4. ?Ninnge nsan benin yɛ é wá kán be ndɛ like suanlɛ nga nun-ɔn?

⁴ Like suanlɛ nga nun’n, é wá kán like nsan be ndɛ. I klikli’n, é wá kán wafa nga e kwla wla e wiengu’m be fanngan sɛ e o asɔnun bo kun mɔ i nunfuɛ’m b’a sɔnman’n nun’n i ndɛ. I nɲɔn su’n, é wá kán wafa nga e kwla wla e wiengu’m be fanngan sɛ e o asɔnun bo kun mɔ i nunfuɛ’m be sɔnnin’n nun’n i ndɛ. I nsan su’n, kɛ é tɛ́ kosan’m be su’n ndɛ nga e kwla kan naan w’a wla e wiengu fanngan’n, é wá wún i.

5. ?Kɛ be nga be ba aɲia’n i bo’n b’a sɔnman’n, wafa sɛ yɛ e kwla wla e wiengu fanngan-ɔn?

⁵ Asɔnun bo nga i nunfuɛ’m b’a sɔnman’n be nun’n, be nga be man be sa’n su be tɛ kosan’m be su’n b’a sɔnman. Ɔ maan wie liɛ’n, ɔ fata kɛ aniaan ng’ɔ tinngɛ aɲia’n, ɔ minndɛ lele naan sran kun mɛn i sa’n su. Kɛ ɔ ti sɔ’n, ɔ kwla yo kɛ aɲia’n su cɛ naan ɔ wlaman fanngan sa. ?I lɛ nun’n, ngue yɛ e kwla yo-ɔ? Ɔ fata kɛ e mian e ɲin e man e sa’n su tikatika. I liɛ’n i sɔ́ wlá e wiengu’m be fanngan kɛ be man be sa’n su tikatika wie.

6-7. ?Ngue yɛ e kwla yo naan kɛ é tɛ́ kosan su’n srɛ w’a kunman e-ɔ?

⁶ Atrɛkpa’n, kɛ e waan é tɛ́ kosan’m be su’n, e klun titi e dan. I sɔ’n sa’n ju sran kpanngban be su wie. Ɔ nin i sɔ’n ngba’n, e kwla yo ninnge wie mun naan kɛ é tɛ́ kosan su’n e klun w’a titiman e naan y’a kwla wla aniaan’m be fanngan. ?Ngue yɛ e kwla yo-ɔ?

⁷ Sasafuɛ Tranwlɛ’n wie’m be nun’n, be kleli e ajalɛ wie mɔ e kwla nian su naan e klun w’a titiman e-ɔ. b I wie yɛle kɛ maan e siesie e wun kpa. (Ɲan. 21:5) Sɛ e wun fluwa’n i nun ndɛ’n i wlɛ kpa’n, kɛ é tɛ́ kosan’m be su’n e wun kpája e. Asa’n, maan e tɛ kosan su kpe kan. (Ɲan. 15:23; 17:27) Sɛ ndɛ nga e waan é kán’n timan tɛnndɛn’n, e klun su titiman e dan. Sɛ ndɛ nga e waan é kán’n ti ndɛ ɲanman kun annzɛ nɲɔn cɛ’n, aniaan’m bé wún i wlɛ ndɛndɛ trá ndɛ ng’ɔ ti tɛnndɛn’n. Asa ekun’n, nán maan e se kɛ é kánngan ndɛ nga be klɛli’n nun é gúɛ i lɔ. Sanngɛ maan e tɛ su kɛ nga e bɔbɔ e fa wunnin i wlɛ’n sa. I liɛ’n, é klé kɛ e siesieli e wun kpa.

8. ?Wafa sɛ yɛ Zoova bu e ɲin mɔ e mian e tɛ kosan su’n niɔn?

⁸ ?Sɛ e nian ajalɛ sɔ’m be su naan ɔ nin i sɔ’n ngba’n, kɛ ɔ ko yo naan y’a tɛ kosan kun annzɛ nɲɔn bɔbɔ su’n e klun te titi e’n nin? Nán e wla fi su kɛ kɛ e mian e ɲin e yo e liɛ nga e kwlɛ i yo’n, Zoova i klun jɔ. (Lik. 21:1-4) Ɔ seman e kɛ saan fii e yo like nga e kwlá yoman’n. (Fip. 4:5) Maan e fa e ɲin e sie i like nga e kwla yo’n su. Yɛ maan e bu wafa nga e kwla yo like sɔ’n i akunndan. Kpɛkun e srɛ Zoova kɛ ɔ uka e naan srɛ w’a kunman e. I bo bolɛ’n nun’n, e kwla srɛ i kɛ ɔ uka e naan e tɛ kosan kun su kpe kan.

9. ?Ngue ti yɛ kɛ e o asɔnun bo kun mɔ i nunfuɛ’m be sɔnnin’n nun’n, kosan su tɛlɛ’n kwla yo kekle-ɔ?

⁹ Sɛ e o asɔnun bo kun mɔ i nunfuɛ’m be sɔnnin’n nun’n, ɔ ju wie’n kɛ ɔ ko  yo naan y’a tɛ kosan kunngba su bɔbɔ’n ɔ kwla yo kekle. Atrɛkpa’n, aniaan kpanngban be man be sa’n su ti’n, kɛ e man e sa su’n be faman ijɔlɛ’n be wlaman e nuan kpɛ sunman. I wie yɛle aniaan bla kun m’ɔ suan Daniɛli i liɛ’n. Ɔ klo kosan’m be su tɛlɛ kpa. c Afin ɔ se i wun kɛ i sɔ’n wo Ɲanmiɛn sulɛ’n nun wie, naan ɔ ti i wiengu’m be fanngan wlalɛ wie. Asa’n, i waan kɛ ɔ tɛ kosan’m be su’n, i sɔ’n yo maan ɔ lafi Biblu’n nun ndɛ’n su kpa ekun. Sanngɛ kɛ ɔ ɔli asɔnun bo kun mɔ i nunfuɛ’m be sɔnnin nun’n, w’a kwlá tɛman kosan kpanngban su kun. Wie liɛ bɔbɔ’n, lele mɔ aɲia’n fá wíe’n ɔ mɛn i sa’n su lele ngbɛn. Aniaan bla’n seli kɛ: “I sɔ’n yoli min ya dan. Ɔ yoli min kɛ min like kpa kun w’a fi min sa sa. Kɛ mɔ sa sɔ’n juli kpɛ sunman ti’n, n ma usali min wun sɛ aniaan’m be ɲinfu yɛ be yo min sɔ-o.”

10. ?É yó sɛ naan y’a kwla tɛ kosan su aɲia’m be bo?

¹⁰ ?Ɔ wun w’a yo ɔ kɛ Daniɛli liɛ’n sa le? Sɛ ɔ ti sɔ’n, a kwla se ɔ wun kɛ sɛ a yaci ɔ sa’n su manlɛ naan a tie aɲia’n i bo ndɛ’m be ngbɛn’n, ɔ flunman. Sanngɛ nán yaci ɔ sa’n su manlɛ. ?I lɛ nun’n, ngue yɛ ɔ kwla uka-ɔ? Kɛ á síesíe ɔ wun awlo lɔ’n, sie kosan kpanngban mɔ a kwla tɛ be su’n be nzɔliɛ. Kpɛkun aɲia’n bo lɔ’n, sɛ a man ɔ sa’n su kosan kun su naan b’a tɛman ɔ su’n, man ɔ sa’n su kosan uflɛ su ekun. Asa’n, kɛ á síesíe Sasafuɛ Tranwlɛ’n, bu wafa nga ndɛ kpɔlɛ mun nin like suanlɛ’n i flɛlɛ’n be kɔ likawlɛ’n i akunndan. Sɛ a yo sɔ’n, lele mɔ aɲia’n fá wíe’n a kwla wun ndɛ kun mɔ a kwla kan-ɔn. Asa ekun’n, a kwla siesie ɔ wun naan w’a tɛ ndɛ kpɔlɛ nga be yiyi Biblu’n nun ndɛ nga be bo ti kploun kpa’n be nun’n, be kosan’n su. (1 Kor. 2:10) ?Ngue ti-ɔ? Afin kɛ e ko ju ndɛ kpɔlɛ sɔ’m be su’n, sran kpanngban be manman be sa’n su. ?Yɛ sɛ a nian ajalɛ kwlaa sɔ’m be su naan ɔ nin i sɔ’n ngba’n, a kwlá tɛman kosan wie fi su nin? I lɛ nun’n, ka naan aɲia kun w’a bo i bo’n, a kwla ko wun aɲia’n i tinngɛfuɛ’n i wun kpɛkun a se i kɛ kosan kun wo lɛ mɔ a kunndɛ kɛ á tɛ́ su-ɔ.

11. ?Ngue yɛ Filipufuɛ Mun 2:4 wla e fanngan kɛ e yo-ɔ?

 ¹¹ An kanngan Filipufuɛ Mun 2:4 nun. Ɲanmiɛn maan akoto Pɔlu seli kɛ maan e wiengu’m be ninnge liɛ’m be ndɛ lo e wie. ?Wafa sɛ yɛ e kwla di ndɛ sɔ’n su aɲia’m be bo-ɔ? Wafa nga e kwla nanti su’n yɛle kɛ nán e wla fi su kɛ kɛ e sa’n, sran uflɛ kunndɛ kɛ ɔ́ tɛ́ kosan’m be su wie.

12. ?Wafa nga e kwla wla e wiengu’m be fanngan kpa aɲia’m be bo’n, i kun yɛle benin? (An nian foto’n wie.)

¹² Maan e bu sa nga i akunndan e nian. ?Kɛ a nin ɔ janvuɛ mun amun kókó yalɛ’n, ɔ ngunmin a ijɔ sa trilili kpɛkun be ijɔman wie? E si kɛ nɛ́n i sɔ yɛ a yo-ɔ. A kunndɛ kɛ amun kwlakwla amun ijɔ. I wafa kunngba’n, aɲia’m be bo’n nán maan e ngunmin e ijɔ sa trilili. Sanngɛ maan e man sran uflɛ atin naan ɔ ijɔ wie. I kpa bɔbɔ’n, wafa nga e kwla wla e wiengu’m be fanngan kpa’n, yɛle kɛ maan e man be atin naan be kan wafa nga be lafi Ɲanmiɛn su’n, i ndɛ wie. (1 Kor. 10:24) Maan e nian wafa nga e kwla yo sɔ’n.

13. ?Ngue yɛ e kwla yo naan sran kpanngban b’a kwla tɛ kosan’m be su-ɔ?

¹³ Like nga e kwla yo’n i kun yɛle kɛ, kɛ é tɛ́ kosan su’n, maan ndɛ nga é kán’n yo kpe kan. I liɛ’n, sran uflɛ kwla tɛ kosan su wie. I sɔ yolɛ’n nun’n, ɔ fata kɛ asɔnun kpɛnngbɛn mun nin aniaan nga be ɲin w’a ti Ɲanmiɛn sulɛ’n nun’n be kle ajalɛ kpa. Kannzɛ e tɛ kosan su kpe kan bɔbɔ’n, sanngɛ nán e ngunmin e kan ndɛ cinnjin’m be ngba. Sɛ e ngunmin e yiyi ndɛ kpɔlɛ wunmuan’n nun’n, sran onga’m be su kwlá ijɔman wie. I wie yɛle kɛ ndɛ kpɔlɛ nga nun’n, be kannin ajalɛ nɲɔn mɔ e kwla nian su’n be ndɛ. Yɛle kɛ maan ndɛ nga é kán’n yo kpe kan yɛ nán e ngunmin e yiyi ndɛ’n i ngba’n nun. Ɔ maan sɛ wɔ yɛ be dun mmua be man ɔ atin kɛ a tɛ ndɛ kpɔlɛ nga i su kosan’n su’n, sɛ a mian ɔ ɲin bo ajalɛ kunngba cɛ su’n ɔ ti kpa.

14. ?Ngue yɛ ɔ kwla uka e naan y’a manman e sa’n su ngboko-ɔ? (An nian foto’n wie.)

 ¹⁴ Nán maan e se kɛ ndɛ kpɔlɛ kwlaa su’n, é mán e sa’n su. Sɛ e man e sa’n su ngboko’n, aɲia’n i tinngɛfuɛ’n kwla bu i kɛ e su miɛn i kɛ ɔ fa ndɛ’n wla e nuan ekun, kusu nn sran uflɛ nin-a tɛman su wie. I sɔ’n kusu kwla bubu e wiengu’m be sa sin wie. Ɔ maan be su manman be sa’n su kun.—Aku. 3:7.

15. (1) ?Sɛ e waan é tɛ́ kosan su naan b’a faman ijɔlɛ’n b’a manman e’n, ngue yɛ e kwla yo-ɔ? (2) ?Wafa sɛ yɛ aniaan ng’ɔ tinngɛ aɲia’n kwla kle kɛ sran’m be kwlakwla be ndɛ lo i-ɔ? (An nian kuku nga be flɛ i kɛ “ Kɛ á tínngɛ aɲia’n” i nun.)

¹⁵ Kɛ sran kpanngban be man be sa’n su’n, wie liɛ’n be su faman ndɛ’n be wlaman e nuan kpɛ sunman. Wie liɛ bɔbɔ’n, aniaan ng’ɔ tinngɛ aɲia’n su faman ijɔlɛ’n wlaman e nuan. I sɔ’n kwla bubu e sa sin, sanngɛ nán maan e fa yo ndɛ.—Aku. 7:9.

16. ?Wafa sɛ yɛ e kwla wla be nga be tɛ kosan’m be su’n be fanngan-ɔn?

¹⁶ Sɛ aɲia’m be bo’n, e kwlá tɛman kosan kpanngban su kɛ nga e fa klo’n sa’n, maan e sie e su aniaan’m be nuan bo kpa. Kpɛkun kɛ aɲia wie’n, maan e yo be mo. Ndɛ nga é kán’n, ɔ kwla wla be fanngan kɛ kosan wie yɛ e su tɛ su sa. (Ɲan. 10:21) I kpa bɔbɔ’n, e wiengu’m be mo yolɛ’n ti be fanngan wlalɛ wie.

17. (1) ?Wafa sɛ yɛ siɛ nin niɛn’m be kwla uka be mma mun naan b’a siesie be wun kpa naan b’a tɛ kosan su-ɔ? (2) ?Kosan su tɛlɛ’n i su ajalɛ nnan benin yɛ video’n fa e ɲin sie su-ɔ? (An nian foto’n wie.)

¹⁷ ?Ngue ekun yɛ e kwla yo fa wla e wiengu’m be fanngan aɲia’m be bo-ɔ? Sɛ e le ba’n, maan e uka be naan be siesie be wun naan be tɛ kosan nga be ti ba kanngan’m be liɛ wie’n be su. (Mat. 21:16) Ɔ ju wie’n, ndɛ nga be su yiyi nun’n timan bakan ndɛ. Ɔ kwla yo aja ndɛ annzɛ bian nin bla kunndɛlɛ sukusuku’n ndɛ. Kannzɛ ɔ ti sɔ bɔbɔ’n, sanngɛ ndɛ kpɔlɛ kun annzɛ nɲɔn be o lɛ mɔ ba kanngan’m be kwla tɛ be kosan’n su wie-ɔ. Asa’n, amun uka amun mma mun naan be wun sa nga ti yɛ be su manman be atin kɛ be tɛ kosan su blɛ kwlaa nun’n i wlɛ. I liɛ’n, sɛ ndɛ kpɔlɛ wie su’n, be man be sa’n su naan b’a seman be kɛ be tɛ kosan’n su’n, be su faman ya.—1 Tim. 6:18. d

18. ?Kɛ é tɛ́ kosan’m be su’n, é yó sɛ naan sran’m b’a faman be ɲin b’a sieman e su? (Ɲanndra Mun 27:2)

¹⁸ E tinuntinun e kwla siesie e wun e tɛ kosan’m be su. Kɛ e yo sɔ’n, ɔ manman Zoova yɛ ɔ wla e niaan Klisifuɛ’m be fanngan. (Ɲan. 25:11) Kannzɛ bɔbɔ ɔ ju wie’n kɛ é tɛ́ kosan su’n, e kwla kan e bɔbɔ e su ndɛ’n, sanngɛ maan e nian e wun su naan y’a yomɛn i sɔ ngboko. (An kanngan Ɲanndra Mun 27:2 nun; 2 Kor. 10:18) Maan e fa e ɲin e sie i Zoova nin i nuan Ndɛ’n ɔ nin i sufuɛ’m be su. (Ngl. 4:11) I yo, sɛ ndɛ kpɔlɛ wie i kosan’n se e kɛ e kan e klun ndɛ’n, e kwla yo sɔ. I kpa bɔbɔ’n, ndɛ kpɔlɛ nga i sin liɛ’n i kosan kun wá sé e kɛ e yo sɔ.

19. (1) ?Sɛ e kle kɛ be kwlaa nga be ba aɲia’m be bo’n be ndɛ lo e’n, wafa sɛ yɛ i bo’n gúa-ɔ? (2) ?Kosan su tɛlɛ’n i wafa benin yɛ ɔ yo wɔ fɛ-ɔ?

¹⁹ Kannzɛ bɔbɔ b’a kleman wafa trele ng’ɔ fata kɛ e tɛ kosan’m be su’n, sanngɛ e tinuntinun e kwla mian e ɲin naan wafa nga e tɛ kosan’m be su’n w’a wla e wiengu’m be fanngan. Ɔ ju wie’n, e kwla tɛ kosan kpanngban su. Ɔ ju wie kusu’n e kwlá tɛman kosan kpanngban su. Sanngɛ sɛ sran uflɛ tɛli kosan su’n, maan e klun jɔ. Kɛ aɲia’m be bo’n e kle kɛ e wiengu’m be ndɛ lo e’n e kwlakwla “e wla e wun fanngan.”—An kanngan Rɔmunfuɛ Mun 1:11, 12 nun.