1. ?Ngue ti yɛ e kwla se kɛ Ɲanmiɛn su mɔ Abraamun lafili’n w’a yoman ngbɛn-ɔn?

 ZOOVA tɛli i janvuɛ Abraamun i nda kɛ i osu’n ti’n, nvle kwlaa nga be o asiɛ’n su’n bé ɲán ye. (Bob. 15:5; 22:18) Kɛ mɔ Abraamun lafili Ɲanmiɛn su tankaan kpa’n ti’n, ɔ wunnin i wlɛ kɛ nda ng’ɔ tɛli i’n kpɛ́n su. Sanngɛ lele m’ɔ́ fá ɲán afuɛ 100 mɔ i yi fá ɲán afuɛ 90, nn be nin-a wuman ba. (Bob. 21:​1-7) Sanngɛ Biblu’n seli kɛ: ‘Ndɛ nga be fa cicili i wla’n ti’n, ɔ lafili su kɛ ɔ́ káci nvle kpanngban be si kɛ nga Ɲanmiɛn fa kannin’n sa.’ (Rɔm. 4:18) E si kɛ like nga Abraamun lafili su’n ɔ kpɛnnin su. Ba nga i ɲin trɛnnin i sin lele’n ɔ wa wuli i. Ɔ flɛli i kɛ Izaaki. ?Ngue ti maan Abraamun lafili su kpa kɛ Zoova yía nda ng’ɔ tɛli i’n i nuan sakpa-ɔ?

2. ?Ngue ti yɛ Abraamun lafili su kɛ nda nga Ɲanmiɛn tali’n ɔ́ kpɛ́n su-ɔ?

² Abraamun nin Zoova be afiɛn mantan kpa. I sɔ’n ti’n “ɔ lafili su kpa kɛ ndɛ nga Ɲanmiɛn kɛnnin i laa’n,” saan ɔ́ yíɛ i nuan. (Rɔm. 4:21) Zoova i su mɔ Abraamun lafili’n ti’n, i klun jɔli i wun yɛ ɔ buli i sran kpa. (Zak. 2:23) Kɛ nga Rɔmunfuɛ Mun 4:18 fa kan’n sa’n, Abraamun lafili Ɲanmiɛn su, yɛ i wla trannin like nga Ɲanmiɛn seli kɛ ɔ́ fá mɛ́n i’n su. Rɔmunfuɛ Mun ndɛ tre 5 nun’n, Pɔlu kannin like nga e wla o su’n i ndɛ. Maan e fa e ɲin e sie i ndɛ ng’ɔ kannin’n su.

3. ?Like nga e wla o su’n i su ndɛ benin yɛ Pɔlu kannin-ɔn?

³ Pɔlu seli kɛ: “E wla m’ɔ o like kun su’n ti’n, e sa sin bubuman e.” (Rɔm. 5:5) Ɔ yiyili ndɛ sɔ’n nun. Asa’n ɔ uka e maan e wun i wlɛ kɛ e kwla fa e wla e gua like nga Ɲanmiɛn waan ɔ́ yó’n i su kpa tra laa’n. Kɛ é fá e ɲin é síe i ndɛ nga Pɔlu kannin m’ɔ o Rɔmunfuɛ Mun 5:​1-5 nun’n su’n, maan e bu wafa nga kɛ afuɛ’m bé sín’n e wa lafili like nga e wla o  su kɛ é ɲɛ́n i’n i su kpa’n i akunndan. Asa ekun’n, é wá wún like nga e kwla yo naan y’a lafi like nga Ɲanmiɛn waan ɔ́ yó’n i su kpa y’a tra laa’n. Sanngɛ maan e dun mmua e kan like ɲɛnmɛn dan nga e wla o su kɛ é ɲɛ́n i’n i ndɛ. Pɔlu seli kɛ like sɔ’n ti’n e sa sin bubuman e.

4. ?Ngue ndɛ yɛ Pɔlu kɛnnin i Rɔmunfuɛ Mun 5:​1, 2 nun-ɔn?

⁴ An kanngan Rɔmunfuɛ Mun 5:​1, 2 nun. Pɔlu klɛli ndɛ sɔ’n ko mannin aniaan nga be o Rɔmun lɔ’n. Aniaan sɔ’m be suannin Zoova nin Zezi be su like, be lafili be su kpɛkun be kacili Klisifuɛ. I sɔ’n ti’n Ɲanmiɛn buli be sran kpa i su mɔ be lafili’n ti. Yɛ ɔ fɛli i wawɛ’n kpali be sieli be ngunmin. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, be wla o su kɛ bé ɲán like dan kpa kun.

5. ?Ngue yɛ be nga Ɲanmiɛn kpali be sieli be ngunmin’n be wla o su kɛ bé ɲɛ́n i-ɔ?

⁵ I sin’n, Pɔlu klɛli fluwa ko mannin Klisifuɛ nga be kpali be sieli be ngunmin mɔ be o Efɛzi lɔ’n. Ɔ kannin like nga Ɲanmiɛn seli kɛ ɔ́ fá mán be’n i ndɛ. Yɛle kɛ bé ɲán aja like nga Ɲanmiɛn sunnzunnin kɛ “ɔ́ fá mɛ́n i sran mun’n.” (Efɛ. 1:18) Asa ekun’n kɛ ɔ́ klɛ́ fluwa kó mán Kolɔsufuɛ mun’n, ɔ kleli be lika nga bé ɲán like nga be wla o su’n. Ɔ seli be kɛ: “Like nga be fa sieli amun ɲanmiɛn su lɔ mɔ amun wla o su’n.” (Kol. 1:​4, 5) Ɔ maan like nga Klisifuɛ nga Ɲanmiɛn kpali be sieli be ngunmin’n be wla o su’n, yɛle kɛ bé cɛ́n be naan be ɲan nguan m’ɔ leman awieliɛ’n ɲanmiɛn su lɔ. Kpɛkun be nin Klisi bé dí famiɛn lɔ.—1 Tes. 4:​13-17; Ngl. 20:6.

6. ?Ngue ndɛ yɛ aniaan bian Flederiki Flanzi kannin-ɔn?

⁶ Klisifuɛ nga be kpali be sieli be ngunmin’n be bu like nga be wla o su’n i like dan. Be flɛ aniaan sɔ’m be nun kun kɛ Flederiki Flanzi. Ɔ seli kɛ: “Like nga e wla o su’n ti nanwlɛ. E kwlaa nga e o sran 144.000 be nun’n, e tinuntinun é ɲán like nga  Ɲanmiɛn seli kɛ ɔ́ fá mán e’n. Yɛ like nga é ɲɛ́n i’n ɔ́ trá like nga e sunnzunnin’n lelele.” Aniaan bian Flederiki Flanzi suli Ɲanmiɛn kpa afuɛ kpanngban. Afuɛ 1991 nun’n ɔ seli kɛ: “E te bu like nga e wla o su’n i like dan kpa. Kɛ é mínndɛ like sɔ’n, nn é bú i like dan trá laa’n. Kannzɛ bɔbɔ ɔ fata kɛ e minndɛ afuɛ miliɔn bɔbɔ’n é mínndɛ. N bu like nga e wla o su’n i like dan tra laa’n.”

7-8. ?Ngue like yɛ Zoova i sufuɛ’m be dan lika be wla o su-ɔ? (Rɔmunfuɛ Mun 8:​20, 21)

⁷ Like nga Abraamun i wla o su kɛ ɔ́ ɲɛ́n i’n, i kunngba’n yɛ Zoova i sufuɛ sunman be wla o su kɛ bé ɲɛ́n i wie-ɔ. Yɛle kɛ kɛ Ɲanmiɛn Sielɛ’n wá síe klɔ sran mun’n bé ɲán nguan m’ɔ leman awieliɛ’n asiɛ’n su. (Ebr. 11:​8-10, 13) Pɔlu klɛli like ɲɛnmɛn sɔ mɔ é wá ɲɛ́n i’n i su ndɛ. (An kanngan Rɔmunfuɛ Mun 8:​20, 21 nun.) ?Kɛ a boli Biblu’n nun like suanlɛ bo mɔ a wunnin like nga cɛn wie lele é ɲɛ́n i’n, ngue yɛ ɔ yoli ɔ fɛ dan-ɔn? ?Fɔ m’ɔ su tranman ɔ nun kun mɔ a su yoman sa tɛ kun’n niɔn? ?Annzɛ cɛnlɛ nga ɔ awlɛn su sran nga be wuli’n bé wá cɛ́n mɛn klanman’n nun lɔ’n niɔn? Like nga e fa e wla e gua su’n ti’n e ɲin o ninnge kpakpa kpanngban be sin.

⁸ Sɛ é kó trán ɲanmiɛn su lɔ-o annzɛ é ká asiɛ’n su wa-o, e le like kpa kun e fa e wla e gua su. I sɔ’n ti’n e di aklunjɔɛ. I kpa bɔbɔ’n e kwla lafi like nga e wla o su’n i su kpa e tra laa’n. Wafa nga i sɔ liɛ’n kwla yo ye’n Pɔlu kɛnnin i ndɛ. Sɛ e fa e ɲin e sie i ndɛ sɔ’n su’n, é láfi su tankaan kpa kɛ like nga Ɲanmiɛn waan ɔ́ yó’n, ɔ́ kpɛ́n su sakpa.

9-10. ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ Klisifuɛ’m be wun i wlɛ-ɔ? (Rɔmunfuɛ Mun 5:3) (An nian foto mun wie.)

⁹ An kanngan Rɔmunfuɛ Mun 5:3 nun. Pɔlu seli kɛ kɛ e o ɲrɛnnɛn  nun’n, e lafi like nga Ɲanmiɛn waan ɔ́ yó’n su kpa tra laa’n. I sɔ liɛ’n kwla bo e nuan. Sanngɛ maan e wun i wlɛ kɛ ɲrɛnnɛn kwla tɔ Klisi  i sɔnnzɔnfuɛ’m be kwlaa be su. Maan e fa e ɲin e sie i Pɔlu i su ndɛ’n su. Ɔ seli Klisifuɛ nga be o Tesaloniki lɔ’n be kɛ: “I nun nga e o amun wun lɔ’n, e kan kleli amun titi kɛ é wá wún ɲrɛnnɛn. Kɛ amun fa wun i sa’n, i sɔ’n kusu yɛ ɔ juli-ɔ.” (1 Tes. 3:4) Yɛ be nga be o Korɛnti lɔ’n ɔ seli be kɛ: “Aniaan mun, e kunndɛ kɛ amun si kɛ ɲrɛnnɛn tɔli e su. […] Ɔ maan blɛ sɔ’n nun’n, e siman sɛ é wú-o annzɛ e su wuman-o.”—2 Kor. 1:8; 11:​23-27.

¹⁰ Andɛ kusu’n, Klisifuɛ’m be wun i wlɛ kɛ ɲrɛnnɛn fanunfanun kwla tɔ be su. (2 Tim. 3:12) ?Yɛ ɔ li? ?Zezi su mɔ a lafi’n ti’n be kleli wɔ yalɛ? Atrɛkpa’n ɔ janvuɛ nin ɔ osufuɛ’m be yoli ɔ finfin annzɛ be yoli wɔ tɛtɛ. ?Kɛ mɔ a di nanwlɛ sa kwlaa nun’n ti’n, a ɲannin ndɛ ɔ junman su lɔ? (Ebr. 13:18) ?Jasin fɛ mɔ a bo kle ɔ wiengu mun’n ti’n awa’n tanndannin ɔ ɲrun? Pɔlu seli kɛ kannzɛ ɲrɛnnɛn nga be tɔ e su’n be ti sɛ ti sɛ’n, ɔ fata kɛ e klun jɔ. ?Ngue ti-ɔ?

11. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e fua kpa kɛ é jrán sa kwlaa ɲrun kekle ɔ?

¹¹ Ɲrɛnnɛn nga be tɔ e su’n be kwla yo maan e yi nzuɛn cinnjin kpa kun nglo. I sɔ’n ti’n e di aklunjɔɛ. Rɔmunfuɛ Mun 5:3 se kɛ ‘ɲrɛnnɛn’n yo maan e kaci sran mɔ be tra be awlɛn-ɔn.’ Klisifuɛ’m be kwlaa bé wún ɲrɛnnɛn. I sɔ’n ti’n ɔ fata kɛ be tra be awlɛn. Sɛ e yo sɔ’n yɛ é ɲán like nga e wla o su’n niɔn. E kunndɛman kɛ é yó kɛ sran nga Zezi fa be sunnzunnin like mma nga be tɔli kpangba’n su’n be sa. I klikli nun’n sran sɔ’m be sɔli ndɛ nanwlɛ’n nun aklunjɔɛ su. Sanngɛ kɛ “ɲrɛnnɛn’n annzɛ yalɛ klelɛ’n ko bo i bo’n,” kpɛkun b’a cuɛn be wun. (Mat. 13:​5, 6, 20, 21) Kɛ sa’m be tɔ e su’n, e awlɛn tralɛ’n timan pɔpɔ. Sanngɛ sɛ e jran kekle’n é ɲán su ye kpanngban. ?Wafa sɛ?

12. ?Kɛ e jran sa’m be ɲrun kekle’n i su ye benin yɛ e ɲɛn i-ɔ?

¹² Kɛ sa’m be tɔ e su mɔ e jran kekle’n i su ye nga e ɲɛn i’n Zaki kɛnnin i ndɛ. Ɔ seli kɛ: “Sɛ an tra amun awlɛn lele guɛ i ti nin i bo’n, i sɔ’n úka amun. Ɔ maan amún yó sran kpa, yɛ sa tɛ kaan sa su tranman amun wun, kpɛkun amun sa su mianman like fi wun.” (Zak. 1:​2-4) Ndɛ nga Zaki kannin’n ɔ kle kɛ sɛ é kwlá sé’n, awlɛn tralɛ di junman cinnjin kun. Sɛ e tra e awlɛn’n, i sɔ’n kwla yo maan e yi nzuɛn cinnjin wie’m be nglo kpa liɛ su. I wie yɛle kɛ e jran sa’m be ɲrun kekle kpa, e lafi Ɲanmiɛn su kpa ekun, yɛ e fa e wla e guɛ i Ɲanmiɛn su kpa. Sanngɛ e awlɛn mɔ e tra’n e ɲan su ye uflɛ ekun.

13-14. (1) ?Kɛ e tra e awlɛn’n i su ye benin yɛ e ɲɛn i-ɔ? (2) ?Kɛ e wun i wlɛ kɛ Ɲanmiɛn i klun jɔ e wun’n, ngue yɛ e lafi su kpa tra laa-ɔ? (Rɔmunfuɛ Mun 5:4)

¹³ An kanngan Rɔmunfuɛ Mun 5:4 nun. Pɔlu seli kɛ kɛ e tra e awlɛn’n “Ɲanmiɛn klun jɔ e wun.” Ɔ maan kɛ sa’m be o e su mɔ e jran kekle’n, Zoova i klun jɔ e wun. I sɔ’n kleman kɛ kɛ sa’m be o e su’n ɔ yo Zoova i fɛ. Sanngɛ like ng’ɔ yo i fɛ’n, yɛle e awlɛn nga e tra e su i titi’n. Kɛ e wun i sɔ liɛ’n i wlɛ’n, ɔ wla e fanngan dan.—Jue. 5:12.

¹⁴ Maan e wla kpɛn su kɛ kɛ sa’m be tɔli Abraamun su m’ɔ jrannin kekle’n, Ɲanmiɛn i klun jɔli i wun. Zoova fɛ i yoli i janvuɛ yɛ ɔ buli i sran kpa. (Bob. 15:6; Rɔm. 4:​13, 22) Zoova kwla yo i kunngba’n e lika wie. Nán junman dan nga e di’n annzɛ junman nga be fa man e anuannzɛ’n nun’n, i su yɛ Zoova jran naan w’a bu e sran kpa-ɔ. Sanngɛ kɛ e tra e awlɛn e su i titi’n, i lɛ nun yɛ ɔ bu e sran kpa-ɔ. Sɛ e ti gbanflɛn annzɛ talua annzɛ kpɛnngbɛn-o, yɛ kannzɛ e su sa’n ti sɛ ti sɛ-o, e kwlakwla  e kwla tra e awlɛn. ?Dɔ nga su’n a tra ɔ awlɛn jran sa kekle wie ɲrun? Sɛ ɔ ti sɔ’n maan ɔ wla kpɛn su kɛ Ɲanmiɛn i klun jɔ ɔ wun. Kɛ e wun i wlɛ kɛ Ɲanmiɛn i klun jɔ e wun’n, e lafi su kɛ é ɲán like nga e wla o su’n sakpa.

15. (1) ?Ngue ndɛ yɛ Pɔlu kɛnnin i Rɔmunfuɛ Mun 5:​4, 5 nun-ɔn? (2) ?Yɛ kosan benin yɛ e kwla fa usa e wun-ɔn?

¹⁵ Kɛ nga Pɔlu fa kannin’n sa’n, kɛ sa’m be o e su mɔ e tra e awlɛn e su Zoova titi’n, i klun jɔ e wun. Ɔ kan guali su kɛ: “I sɔ’n kusu yo maan e wla o like kun su. Yɛ e wla m’ɔ o like kun su’n ti’n, e sa sin bubuman e.” (Rɔm. 5:​4, 5) Rɔmunfuɛ Mun ndɛ tre 5 i mma 2 nun’n, Pɔlu dun mmua kannin kɛ Klisifuɛ nga be o Rɔmun lɔ’n be le like kun mɔ b’a fa be wla b’a gua su-ɔ. Like sɔ’n yɛle “aɲrunɲan ng’ɔ fin Ɲanmiɛn’n.” I sɔ’n ti’n, sran wie kwla usa kɛ: ?Sɛ Klisifuɛ sɔ’m b’a dun mmua b’a fa be wla b’a guɛ i like kun su’n, ngue ti Pɔlu kɛn i ndɛ ekun-ɔn?

16. ?Ngue yɛ maan e wa lafili like nga Ɲanmiɛn waan ɔ́ yó mán e’n i su kpa ekun e trali laa-ɔ? (An nian foto mun wie.)

¹⁶ E kwla lafi like nga e wla o su’n i su kpa tra laa’n. I sɔ’n uka e maan e wun ndɛ nga Pɔlu waan ɔ́ kán’n i wlɛ. Maan e fa sa kun e yiyi nun. ?Ɔ wla te kpɛn kpɛ klikli nga a tili like nga Ɲanmiɛn waan ɔ́ yó m’ɔ kɛnnin i ndɛ’n i su? Kɛ a tili i kɛ cɛn wie lele’n asiɛ’n káci mɛn klanman naan é trán su’n, i sɔ’n yoli ɔ fɛ dan. Sanngɛ atrɛkpa’n w’a bumɛn i kɛ i sɔ’n kwla kpɛn su sakpasakpa. Kɛ á súan Zoova i su like kɔ́’n mɔ á wún like nga i waan ɔ́ yó be Biblu’n nun’n, a wa lafili su kɛ ɔ́ yó sɔ sakpa. Ɔ maan a fali ɔ wla guali su.

17. ?Kɛ be ko yo e batɛmun’n, ngue yɛ ɔ uka e maan e lafi like nga Ɲanmiɛn waan ɔ́ yó mán e’n i su kpa e tra laa-ɔ?

¹⁷ Kannzɛ be yoli e batɛmun bɔbɔ’n, kɛ é sí Zoova kpa mɔ é kló i kpa’n, e fa e wla e guɛ i like nga i waan ɔ́ yó’n su kpa tra  laa’n. (Ebr. 5:13–6:1) Atrɛkpa’n ndɛ ng’ɔ o Rɔmunfuɛ Mun 5:​2-4 nun’n kpɛnnin su ɔ lika wie. Yɛle kɛ ɲrɛnnɛn fanunfanun tɔli ɔ su. Sanngɛ a jrannin kekle. Kpɛkun a wunnin kɛ Ɲanmiɛn i klun jɔ ɔ wun. Kɛ a wunnin i wlɛ sɔ’n, ɔ ɲin wa trannin ninnge nga i waan ɔ́ yó be’n be sin kpa ekun. Yɛ a fali ɔ wla guali be su kpa trali laa’n. Ɔ akunndan’n timan nɲɔnnɲɔn ninnge sɔ’m be su kaan sa. Ɔ maan a yi i sɔ liɛ’n i nglo ɔ mɛn dilɛ’n nun. Yɛle kɛ siɛn’n wafa nga a nin ɔ awlofuɛ’m be tran’n, nin ajalɛ nga a fa be’n, ɔ nin like nga a fa ɔ blɛ’n yo’n be timan kɛ laa’n sa kun.

18. ?Ndɛ benin yɛ Pɔlu kannin m’ɔ kle kɛ like nga Ɲanmiɛn waan ɔ́ yó’n ɔ́ kpɛ́n su sakpasakpa-ɔ?

¹⁸ Akoto Pɔlu kannin like nga e wla o su’n i su ndɛ cinnjin kpa kun ekun. I waan kɛ Ɲanmiɛn i klun ko jɔ sran kun wun’n, ɔ yo maan sran sɔ’n wun i wlɛ kɛ like nga i wla o su sɔ’n ɔ́ kpɛ́n su sakpasakpa. ?Ngue ti yɛ ɔ kwla wun i wlɛ sɔ-ɔ? Ndɛ kun mɔ Pɔlu kannin’n ti-ɔ. Ɔ seli kɛ: “E wla m’ɔ o like kun su’n ti’n, e sa sin bubuman e. Afin Ɲanmiɛn fɛli i wawɛ’n mannin e. I wawɛ’n sɔ’n maan e wun kɛ Ɲanmiɛn klo e.” (Rɔm. 5:5) I sɔ’n ti’n e wun i wlɛ weiin kɛ like nga e wla o su’n ɔ su kpiman ase.

19. ?Ngue yɛ e kwla lafi su-ɔ?

¹⁹ Zoova tali Abraamun i nda. Ɔ kleli kɛ i klun jɔ i wun. Yɛ ɔ fɛli i yoli i janvuɛ. Maan e bu i kwlaa sɔ’n i akunndan. Like nga Abraamun fɛli i wla guali su’n ɔ ɲɛnnin i sakpa. Biblu’n se kɛ: “Kɛ Abraamun trɛli i awlɛn’n, ɔ ɲannin like nga Ɲanmiɛn seli kɛ ɔ́ fá mɛ́n i’n.” (Ebr. 6:15; 11:​9, 18; Rɔm. 4:​20-22) Abraamun i ɲin w’a guaman ase. E kusu sɛ e nin Ɲanmiɛn e nanti klanman’n é ɲán like nga e wla o su’n. E kwla lafi su kɛ like nga Ɲanmiɛn waan ɔ́ yó’n ɔ́ yó i sakpasakpa. Ɔ maan e ɲin su guaman ase. Kɛ e bu i sɔ liɛ’n i akunndan’n aklunjɔɛ yɛ e di-ɔ. (Rɔm. 12:12) Pɔlu seli kɛ: “Maan Ɲanmiɛn mɔ maan e lafi su kɛ é ɲán like’n, ɔ yo maan amun klun jɔ, yɛ amun wla gua ase fɔuun, i su mɔ amun fa amun wla gua’n ti. I liɛ’n, like nga amun fa amun wla gua su’n, Ɲanmiɛn wawɛ’n i fanngan nun’n, amun ɲin trɛ́n i sin kpa titi.”—Rɔm. 15:13.