1. ?Kɛ nga Ebre Mun 12:1 fa kan’n sa’n, ngue yɛ e kwla yo naan y’a wanndi lele y’a ju i awieliɛ-ɔ?

 BIBLU’N se kɛ Klisifuɛ’m be ti kɛ sran wie mɔ be su si wanndilɛ’n i su akplowa’n sa. Be nga be wanndi lele be ju i awieliɛ’n bé ɲán nguan m’ɔ leman awieliɛ’n. (2 Tim. 4:7, 8) Ɔ fata kɛ e mian e ɲin e wanndi kpa. Afin ɔ ka kan’n e ju i awieliɛ. Akoto Pɔlu m’ɔ wanndili lele juli i awieliɛ’n, ɔ kannin ninnge nga be kwla uka e naan y’a ɲan akatua’n be ndɛ. Ɔ seli kɛ: “E gua ninnge nga be ti kɛ trɔ sa’n be ase. Yɛ […] e tra e awlɛn e wanndi e ju lika nga be waan e wanndi e ju’n.”—An kanngan Ebre Mun 12:1 nun.

2. ?Kɛ be se kɛ ‘e gua ninnge nga be ti kɛ trɔ sa’n be ase’n’ i bo’n yɛle benin?

² ?Kɛ Pɔlu se kɛ ‘e gua ninnge nga be ti kɛ trɔ sa’n be ase’n’ i bo’n yɛle benin? I bo’n yɛle kɛ ninnge kwlaa nga be kwla tanndan e ja’n nun naan y’a kaman nguan atin su’n, ɔ fata kɛ e gua be ase. Ɔ maan sɛ e sie i nzɔliɛ kɛ like kun su tanndan e ja’n nun’n, maan e kpalo i ndɛndɛ. Sanngɛ trɔ ng’ɔ fata kɛ e sua be’n be liɛ’n, nán maan e gua be ase. Sɛ e gua be ase’n, e su kaman nguan atin’n su. (2 Tim. 2:5) ?Trɔ ng’ɔ fata kɛ e sua be’n yɛle benin?

3. (1) ?Kɛ nga Galasifuɛ Mun 6:5 fa kan’n sa’n, trɔ benin yɛ ɔ fata kɛ e sua-ɔ? (2) ?Ngue yɛ é wá kɛ́n i ndɛ like suanlɛ nga nun-ɔn? (3) ?Yɛ ngue ti-ɔ?

³ An kanngan Galasifuɛ Mun 6:5 nun. Pɔlu kannin like kun m’ɔ ti kɛ trɔ sa m’ɔ fata kɛ e sua’n i ndɛ. Ɔ seli kɛ: “Sran kun bɔbɔ yɛ ɔ́ súɛ i trɔ’n niɔn.” Trɔ nga Pɔlu kɛn i ndɛ wa’n  yɛle like nga Ɲanmiɛn se i sufuɛ’m be tinuntinun kɛ be yo’n. Sran fi kwlá yoman like sɔ’n manman e. Like suanlɛ nga nun’n, é wá kán ninnge nga be ti kɛ trɔ sa m’ɔ fata kɛ ‘e bɔbɔ e sua be’n’ nin wafa nga e kwla sua trɔ sɔ mun’n be ndɛ. Asa’n, é wá kán ninnge uflɛ wie mɔ be ti kɛ trɔ sa mɔ be kwla tanndan e ja nun’n, ɔ nin wafa nga e kwla gua be ase’n be ndɛ wie. Sɛ e sua trɔ ng’ɔ fata kɛ e sua be’n, yɛ sɛ e gua trɔ ng’ɔ fata kɛ e gua be ase’n, be ase’n, é wánndi nguan atin’n su lele e ju i awieliɛ.

4. ?Ngue ti yɛ e wun mɔ e fa mannin Ɲanmiɛn’n, ɔ timan kɛ trɔ nɔnninnɔnnin wie m’ɔ jin e ti su sa-ɔ? (An nian foto’n wie.)

⁴ E wun mɔ e fa mannin Ɲanmiɛn’n. Kɛ e fa e wun e man Zoova’n, e tɛ i nda kɛ é sú i naan é yó i klun sa’n titi. Ɔ fata kɛ e yia nda sɔ’n i nuan. I sɔ yolɛ’n ti cinnjin kpa, sanngɛ ɔ timan kɛ trɔ nɔnninnɔnnin wie mɔ e kwlá suaman’n sa. Afin Zoova yili e kɛ e yo i klun sa’n. (Ngl. 4:11) Wafa ng’ɔ yili e ti’n, e kunndɛ kɛ é sí i naan é sú i, yɛ ɔ yili e kɛ i bɔbɔ sa. I sɔ’n ti’n, e kwla fa e wun  e mɛntɛn i yɛ kɛ e yo i klun sa’n e klun jɔ. (Jue. 40:8) Asa ekun’n, kɛ e yo Ɲanmiɛn i klun sa’n mɔ e niɛn i Wa’n i ajalɛ’n su’n, ‘e wla gua ase.’—Mat. 11:28-30.

5. ?Ngue yɛ ɔ kwla uka e naan y’a yia nda nga e tɛli i kɛ é sú Zoova titi’n i nuan-ɔn? (1 Zan 5:3)

⁵ ?Wafa sɛ yɛ e kwla sua trɔ sɔ’n niɔn? Like nɲɔn be kwla uka e naan y’a sua trɔ sɔ’n. I klikli’n yɛle kɛ maan e klo Zoova tankaan kpa titi. I lɛ nun’n, maan e bu ninnge kpakpa ng’ɔ yo mannin e’n, ɔ nin ninnge ng’ɔ́ wá yó mán e’n, be su akunndan. Sɛ e klo Ɲanmiɛn kpa’n, i klun sa yolɛ’n yó pɔpɔ mán e. (An kanngan 1 Zan 5:3 nun.) I nɲɔn su’n, maan e nian Zezi i ajalɛ’n su. Ɔ kwla yoli Ɲanmiɛn klun sa’n, afin ɔ srɛli Zoova kɛ ɔ ukɛ i yɛ ɔ fɛli i ɲin sieli i i akatua’n su. (Ebr. 5:7; 12:2) Kɛ Zezi sa’n, maan e srɛ Zoova kɛ ɔ uka e yɛ e fa e ɲin e sie i nguan m’ɔ leman awieliɛ m’ɔ́ wá fá mán e’n su. Sɛ e klo Ɲanmiɛn tankaan kpa’n yɛ sɛ e nian Zezi i ajalɛ’n su’n, é kwlá yía nda nga e tɛli i kɛ é sú Zoova titi’n i nuan.

6. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e nian e awlobofuɛ’m be lika-ɔ? (An nian foto’n wie.)

⁶ E awlobofuɛ’m be lika nianlɛ’n. Ɔ fata kɛ e klo Zoova nin Zezi tra e osufuɛ mun. (Mat. 10:37) Sanngɛ i sɔ’n kleman kɛ ɔ fata kɛ e ɲin kpa e awlobofuɛ’m be lika nianlɛ’n su. Afin nán e awlobofuɛ’m be lika nianlɛ’n ti yɛ Zoova nin Zezi bé fá e wun ya-ɔ. I kpa bɔbɔ’n, sɛ e kunndɛ kɛ Zoova nin Zezi be klun jɔ e wun’n, ɔ fata kɛ e nian e awlobofuɛ’m be lika. (1 Tim. 5:4, 8) Sɛ e yo sɔ’n, e klun jɔ́. Zoova bɔbɔ m’ɔ kpɛli awlobo’n i ba’n, ɔ si kɛ kɛ yasua kun nin i yi be klo be wun yɛ be bu be wiengu sran’n be klun jɔ. Asa’n, kɛ siɛ nin niɛn’m be klo be mma mun yɛ be kle be ngwlɛlɛ, mɔ ba’m be ɲin yi be si nin be nin mun’n, be di aklunjɔɛ.—Efɛ. 5:33; 6:1, 4.

7. ?Ngue yɛ Zoova kunndɛ kɛ awlobo’m be nunfuɛ’m be tinuntinun be yo-ɔ?

⁷ ?Wafa sɛ yɛ e kwla sua trɔ sɔ’n niɔn? Ɔ fata kɛ awlobo’m be nunfuɛ’m be tinuntinun be nanti Biblu’n nun ndɛ’n su. Ɔ fataman kɛ be jran wafa nga be bɔbɔ be wun ninnge mun’n, annzɛ wafa nga sran’m be yo ninnge mun be asa’n su lɔ’n annzɛ mɛn’n nun ngwlɛlɛfuɛ’m be ndɛ’m be su be yo ninnge mun. (Ɲan. 24:3, 4) I lɛ nun’n, anuannzɛ’n i fluwa’m be kwla uka awlobofuɛ’m be kpa. Fluwa sɔ’m be kle e wafa nga e kwla nanti Biblu’n nun ndɛ’m be su’n. I wie yɛle ndɛ akpasua nga be flɛ i kɛ “Awlobo’m be ukalɛ.” I nun ndɛ’m be kwla uka yasua kun nin i yi annzɛ siɛ nin niɛn mun annzɛ gbanflɛn nin talua mun naan b’a jran sa nga be tɔ be su’n be ɲrun kekle. b Kannzɛ e awlobofuɛ’m be nantiman ndɛ nga Biblu’n kan’n su bɔbɔ’n, sanngɛ e liɛ’n maan e mian e ɲin e yo sɔ. Sɛ e yo sɔ’n, e awlobofuɛ’m bé ɲán su ye yɛ Zoova yrá e su.—1 Piɛ. 3:1, 2.

8. ?Wafa sɛ yɛ ajalɛ nga e fa be’n be kwla ɲan ta e su-ɔ?

⁸ Sɛ e fali ajalɛ wie naan i bo’n w’a guaman kpa’n, maan e sɔ i sin sa’n nun. Wafa nga Zoova boli e ti’n, e kwla fa e klunklo ajalɛ. Sɛ e fa ajalɛ wie naan i bo gua klanman’n, ɔ kunndɛ kɛ e di su aklunjɔɛ. Sanngɛ sɛ e fa ajalɛ tɛ kusu’n, ɔ yaci e lɛ naan e isɛ i bo nzuɛn’n. (Gal. 6:7, 8) I sɔ’n ti’n, sɛ e fali ajalɛ tɛ wie naan sa ɲan e’n, annzɛ e kannin ndɛ tɛ wie annzɛ e kplili e yoli like wie naan i bo’n w’a guaman klanman’n,  ɔ fata kɛ e isɛ i bo nzuɛn’n. Kannzɛ like nga e yoli’n ti sɛ ti sɛ’n, e akunndan’n kwla bu e fɔ. Sɛ e wun i wlɛ kɛ like nga e lua’n yɛ é tí’n, i sɔ’n kwla yo maan sɛ e yoli sa tɛ wie’n, e su fiaman su, é mían e ɲin é káci e sa yɛ e su saman e sin e yoman sa tɛ sɔ’n kun. Sɛ e yo sɔ’n, é ká nguan atin’n su titi.

9. ?Sɛ e fali ajalɛ tɛ wie’n, ngue yɛ e kwla yo-ɔ? (An nian foto’n wie.)

⁹ ?Wafa sɛ yɛ e kwla sua trɔ sɔ’n niɔn? ?Sɛ e fali ajalɛ tɛ wie’n, ngue yɛ e kwla yo-ɔ? Be bu be ɲanndra kun be se kɛ: Kɛ nzue’n ko utu’n be kwlá isɛmɛn i kun. I sɔ’n ti’n, nán e se kɛ é kplí e ti annzɛ é bú e wun fɔ trátrá su annzɛ é fá guɛ́ i sran uflɛ su. Maan e di i nanwlɛ kɛ e yoli sa tɛ yɛ e mian e ɲin e kaci e sa. Sɛ sa wie mɔ e yoli ti’n e akunndan’n bu e fɔ’n, maan e srɛ Zoova naan e kan sa sɔ’n i ndɛ e kle i yɛ e se i kɛ ɔ yaci e tɛ’n cɛ e. (Jue. 25:11; 51:3, 4) Sɛ e loli sran wie i ngasi’n, maan e se i yaci yɛ sɛ ɔ nin i fata’n maan e se asɔnun kpɛnngbɛn mun naan be uka e. (Zak. 5:14, 15) Maan e fa sa nga e yoli’n tu e wun fɔ yɛ e mian e ɲin naan y’a yoman sa sɔ’n i kun. Sɛ e yo sɔ’n, Zoova sí e aunnvɔɛ kpɛkun ɔ́ súan e bo.—Jue. 103:8-13.

10. ?Ngue ti yɛ sɛ e fa e ɲin e sie i ninnge nga e kwlá yoman be’n be su’n, ɔ́ yó kɛ trɔ nɔnninnɔnnin wie sa e ti su-ɔ? (Galasifuɛ Mun 6:4)

¹⁰ Kɛ e fa e ɲin e sie i ninnge nga e kwlá yoman be’n be su’n. Sɛ e ɲin tran ninnge nga e kwlá yoman be’n be su’n, e kwla fa e wun e sunnzun e wiengu mun. Ɔ maan e sa sin búbú e. (An kanngan Galasifuɛ Mun 6:4 nun.) Sɛ e fa e wun e sunnzun e wiengu mun’n, é yó aɲinblɔɛfuɛ yɛ e fa e ɲin cí be. (Gal. 5:26) Sɛ e waan saan fii é yó ninnge kpakpa nga e wiengu’m be yo’n wie’n, kusu nn e kwlá yoman be dɔ nga su’n, ɔ cɛman naan y’a yo e bɔbɔ e wun tɛ. Biblu’n se kɛ: “Like nga be ɲin o i sin m’ɔ baman ndɛndɛ’n, ɔ kpɛ awlɛn.” Ɔ maan sɛ e fa e ɲin e sie i ninnge nga e su kwlá yoman be le’n be su’n, e sa sin búbú e tɛ kpa. (Ɲan. 13:12) I sɔ’n kusu kwla yo kɛ trɔ nɔnninnɔnnin wie sa e ti su yɛ ɔ kwla tanndan e ja nun. Ɔ maan e su kwlá nantiman nguan atin’n su kpa kun.—Ɲan. 24:10.

11. ?É yó sɛ naan y’a faman e ɲin y’a siemɛn i ninnge nga e kwlá yoman be’n be su?

¹¹ ?Wafa sɛ yɛ e kwla yi trɔ sɔ’n i ase-ɔ? Ninnge nga Zoova w’a seman e kɛ e yo’n nán maan e se kɛ saan fii é yó be. Zoova su seman e le kɛ e mɛn i like mɔ e lemɛn i’n. (2 Kor. 8:12) Zoova faman e sunnzunman e wiengu mun. (Mat. 25:20-23) Wafa nga ɔ bɔbɔ a tu ɔ klun su i’n, mɔ a nin i nanti klanman’n, mɔ a jran sa nga be tɔ ɔ su’n be ɲrun kekle’n, i su yɛ ɔ fɛ i ɲin sie-ɔ. Ɔ fata kɛ a wun i wlɛ kɛ atrɛkpa’n kpɛnngbɛn yolɛ’n annzɛ tukpacɛ wie annzɛ sa uflɛ wie ti’n a su kwlá yoman ninnge kwlaa nga a kunndɛ kɛ á yó be dɔ nga su’n. Ɔ maan kɛ Baazilai sa’n, sɛ be man ɔ junman wie naan kpɛnngbɛn’n annzɛ tukpacɛ’n ti’n a su kwlá diman’n, nán se kɛ á sɔ́ nun. (2 Sam. 19:35, 36) Asa’n, kɛ Moizi sa’n, sɛ be waan bé úka ɔ naan a di junman wie’n nán se kɛ a kplinman su, yɛ fa ɔ junman’n wie man sran uflɛ naan ɔ uka wɔ. (Tul. 18:21, 22) Sɛ e yo sɔ’n, e su faman e ɲin e siemɛn i ninnge nga e kwlá yoman be’n be su naan y’a kle e wun yalɛ ngbɛn.

12. ?E dunman nun ti yɛ e wiengu’m be fa ajalɛ tɛ-ɔ? An fa sa kun yiyi nun.

¹² Kɛ e bu i kɛ e bɔbɔ ti yɛ e wiengu’m be fɔnnin’n. Sran kun yɛ ɔ fɛ i bɔbɔ i ajalɛ-ɔ. Yɛ sɛ ajalɛ sɔ’n ti tɛ’n saan ɔ́ ísɛ i bo  nzuɛn’n. Wienun-ɔn, ba kun kwla fa ajalɛ kɛ ɔ suman Zoova kun. I lɛ nun’n i si nin i nin be wla kwla bo be wun. Sanngɛ sɛ be se be wun kɛ be bɔbɔ ti yɛ be wa’n fɔnnin’n, ɔ cɛman naan w’a kaci kɛ trɔ nɔnninnɔnnin wie sa be ti su. Kusu Zoova kunndɛman kɛ be wun yo be sɔ.—Rɔm. 14:12.

13. ?Sɛ ba kun fali ajalɛ tɛ’n, ngue yɛ i si nin i nin be kwla yo-ɔ?

¹³ ?Wafa sɛ yɛ e kwla yi trɔ sɔ’n i ase-ɔ? Nán ɔ wla fi su kɛ Zoova mannin e tinuntinun e atin kɛ e fa e klunklo ajalɛ. Ɔ maan sran kun kwla fɛ i tiaun ajalɛ. I wie yɛle kɛ sɛ sran kun sú i annzɛ ɔ su sumɛn i’n, sran sɔ’n yɛ ɔ́ fɛ́ i sɔ ajalɛ’n niɔn. Siɛ nin niɛn mun, Zoova si kɛ fɔ o amun nun. I sɔ’n ti’n, ɔ kunndɛ kɛ amun tu amun klun be yo amun liɛ nga amun kwlɛ i yo’n. Ajalɛ nga amun mma’m be fa’n, ɔ ti be bɔbɔ be ti su trɔ. (Ɲan. 20:11) Ɔ nin i sɔ ngba’n atrɛkpa’n, amun kwla se amun wun kɛ amun a taman ba’m be kpa. I sɔ’n ti’n amun kwla koko. Sɛ ɔ ti sɔ’n, amun kan amun klun ndɛ be kle Zoova, yɛ amun se i kɛ ɔ yaci amun fɔnlɛ mun cɛ amun. Ɔ si kɛ ninnge nga amun yoli be laa’n, amun kwlá kaciman be kun. Sanngɛ ɔ kunndɛman kɛ amun se kɛ amún yó naan nán ba’m be isa sa tɛ nga be yoli’n i bo nzuɛn’n. Nán amun wla fi su kɛ sɛ amun mma’m be mian be ɲin be sa be sin Zoova wun’n, ɔ́ sɔ́ be nun klanman.—Lik. 15:18-20.

14. ?Ngue ti yɛ e wun fɔ bulɛ dan’n ɔ ti kɛ trɔ nɔnninnɔnnin wie sa m’ɔ fata kɛ e yi i ase-ɔ?

¹⁴ Kɛ e bu e wun fɔ tratra su’n. Sɛ e yo sa tɛ naan e akunndan’n bu e fɔ’n, i sɔ’n ti su. Sanngɛ sɛ e bu e wun fɔ tratra su’n, i sɔ káci kɛ trɔ nɔnninnɔnnin wie sa e ti su. Kusu Zoova kunndɛman kɛ e wun yo e sɔ. Ɔ maan i sɔ trɔ liɛ’n, ɔ fata kɛ e yi i ase. ?Wafa sɛ yɛ e kwla sie i nzɔliɛ kɛ e bu e wun fɔ tratra su-ɔ? Kɛ e yo sa tɛ mɔ e di i nanwlɛ, e kaci e sa yɛ e mian e ɲin kpa naan y’a yoman like kunngba’n, Zoova  yaci sa sɔ’n cɛ e. (Yol. 3:19) Kɛ ɔ ko yo sɔ’n, Zoova kunndɛman kɛ e bu e wun fɔ ekun. Ɔ si kɛ sɛ e bu e wun fɔ tratra su’n, i bo’n su guaman kpa manman e. (Jue. 31:10) Asa’n, i sɔ’n kwla yo maan e yaci nguan atin’n i su nantilɛ bɔbɔ.—2 Kor. 2:7.

15. ?Sɛ e bu e wun fɔ tratra su’n, ngue yɛ ɔ kwla uka e naan y’a jran kekle-ɔ? (1 Zan 3:19, 20) (An nian foto’n wie.)

¹⁵ ?Wafa sɛ yɛ e kwla yi trɔ sɔ’n i ase-ɔ? Sɛ e akunndan’n bu e fɔ tratra su’n maan e fa e ɲin e sie i “sa yaci cɛlɛ kpafuɛ” m’ɔ fin Ɲanmiɛn’n i su. (Jue. 130:4) Ɔ yaci be nga be sa tɛ’n yo be nsisɔ mɔ be kaci be akunndan’n be sa tɛ’n cɛ be’n. Ɔ ta be nda kɛ ‘i wla su kpɛnman be sa tɛtɛ’m be su kun.’ (Zer. 31:34) Ndɛ sɔ’n kle kɛ kɛ Zoova ko yaci e sa tɛ mun ko cɛ e’n, ɔ boman su diman jɔlɛ kun. Sɛ dɔ nga su’n, e su isa sa tɛ wie mɔ e yoli’n i bo’n nzuɛn’n, nán maan e bu i kɛ Zoova w’a yaciman sa sɔ’n w’a cɛman e ti yɛ ɔ ti sɔ-ɔ. Asa kusu’n, sɛ sa tɛ wie mɔ a yoli i laa’n ti’n a kwlá diman Zoova i junman mun kɛ laa’n sa’n, nán bu ɔ wun fɔ i sɔ’n ti. Zoova i wla fili ɔ sa tɛ’n su. Ɔ kusu ɔ fata kɛ ɔ wla fi ɔ sa tɛ’n su wie.—An kanngan 1 Zan 3:19, 20 nun.

16. ?Nguɛ yɛ ɔ fata kɛ e wun i wlɛ-ɔ?

¹⁶ ‘Wanndilɛ wafa nga e ko wanndi naan y’a ɲan akatua’n, ɔ fata kɛ e wanndi sɔ naan e ɲɛn i.’ (1 Kor. 9:24) Kɛ ɔ ko yo naan y’a wanndi sɔ’n, ɔ fata kɛ e wun trɔ ng’ɔ fata kɛ e sua be’n nin trɔ ng’ɔ fata kɛ e gua be ase’n be wlɛ. Like suanlɛ nga nun’n, e kannin trɔ sɔ’m be nun wie’m be ndɛ. Sanngɛ wie’m be te lo lɛ. Zezi seli kɛ e kwla ‘fa aliɛ dilɛ dan’n nin nzan nɔnlɛ dan’n, ɔ nin ninnge’m be ti kokolɛ’n fa cici e ti.’ (Lik. 21:34) Ndɛ mma sɔ mun nin ndɛ uflɛ wie mun ekun be kwla uka e naan y’a wun ninnge nga e kwla kaci e sa be nun naan y’a ka nguan atin’n su’n be wlɛ.

17. ?Ngue ti yɛ e kwla lafi su kɛ, e kwla wanndi lele e ɲan akatua’n niɔn?

¹⁷ E kwla lafi su kɛ é wánndi lele é ɲán akatua’n, afin Zoova mán e wunmiɛn naan y’a kwla yo sɔ. (Eza. 40:29-31) I sɔ’n ti’n, maan e wanndi titi. Maan e nian akoto Pɔlu m’ɔ wanndili lele ɲannin akatua’n i ajalɛ’n su. (Fip. 3:13, 14) Sran fi kwlá wanndiman manman e. Sanngɛ Zoova fanngan nun’n, e kwla wanndi lele e ju i awieliɛ. Zoova kwla uka e naan y’a sua trɔ ng’ɔ fata kɛ e sua be’n, yɛ ɔ kwla uka e naan y’a gua trɔ ng’ɔ fata kɛ e gua be ase’n, be ase. (Jue. 68:19) Ɔ maan Zoova fanngan nun’n, e kwla wanndi lele e ɲan akatua’n.