1-2. ?Kɛ be ko yo e batɛmun’n ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo i titi-ɔ? An yiyi nun.

 ?LEMƆCUƐ kun nun’n, amun nunnun amun sua’n nun kpɛ nɲɛ? Atrɛkpa’n, kwlaa naan amun a ko tran lɔ’n, amun nunnunnin nun sanwun. ?Sanngɛ sɛ i sin’n amun yaci i lika nianlɛ’n sa benin yɛ ɔ́ jú-ɔ? Ndutre’n yí lika’n kpɛkun i nun yó fiɛn. Ɔ maan kɛ ɔ ko yo naan amun sua’n nun’n w’a yo sanwun titi’n ɔ fata kɛ amun nunnun nun titi.

² Sɛ e kunndɛ kɛ e akunndan’n nin e nzuɛn’n be yo sanwun’n, sɛ é kwlá sé’n ɔ fata kɛ e yo like kunngba’n. Ɔ ti su kɛ kwlaa naan b’a yo e batɛmun’n, e miannin e ɲin e wlali “ninnge nga be saci sran i wunnɛn’n nin i akunndan’n be kwlaa be ase.” (2 Kor. 7:1) Sanngɛ siɛn mɔ b’a yo e batɛmun’n, ɔ fata kɛ e nanti afɔtuɛ yɛ mɔ akoto Pɔlu mannin’n i su titi. Ɔ seli kɛ: “Maan amun akunndan’n kaci naan ɔ yo uflɛ titi.” (Efɛ. 4:23) ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e yo i sɔ titi-ɔ? Afin ɔ cɛman naan mɛn’n nun ninnge’m b’a yo e fiɛn. Ɔ maan kɛ ɔ yo naan i sɔ sa’n w’a juman e su naan y’a yo sanwun Zoova ɲrun titi’n, ɔ fata kɛ e nian e akunndan’n nin e ayeliɛ’n nin ninnge nga e ɲin o be sin’n be su kpa.

3. ?Kɛ be se kɛ ‘e kaci e akunndan’n’ i bo’n yɛle benin? (Rɔmunfuɛ Mun 12:2)

³ ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo naan y’a kaci e akunndan’n niɔn? (An kanngan Rɔmunfuɛ Mun 12:2 nun.) Glɛki nun ndɛ nga be kacili i Wawle nun kɛ “amun kaci amun akunndan’n” be kwla kaci i ekun kɛ “maan e yo naan e akunndan’n  yo uflɛ.” I sɔ’n kleman kɛ ɔ fata kɛ e yo ninnge kpakpa mun ngunmin. Sanngɛ maan e mian e ɲin naan e si sran wafa nga e ti’n sakpa’n. Yɛ sɛ é nían naan ɔ fata kɛ e kaci e sa ninnge wie’m be nun naan y’a kwla nanti Zoova i mmla’m be su kpa’n, nán e sisi e bo naan y’a yo sɔ. Nán e yo sɔ kpɛ kunngba. Sanngɛ maan e yo sɔ titi.

4. ?Sɛ e kunndɛman kɛ e ayeliɛ’n fa mɛn’n nunfuɛ’m be liɛ’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo-ɔ?

⁴ Cɛn wie lele’n kɛ fɔ su tranman e nun kun’n, é wá yo ninnge nga be jɔ Zoova klun’n. Sanngɛ kwlaa naan blɛ sɔ’n w’a ju’n, ɔ fata kɛ e mian e ɲin kpa naan y’a yo Zoova i klun sa’n. Rɔmunfuɛ Mun 12:2 nun’n Pɔlu kleli kɛ e akunndan’n i kacilɛ’n nin Ɲanmiɛn i klun sa’n i yolɛ’n be kɔ likawlɛ. Ɔ fataman kɛ e tran lɛ sa ngbɛn naan mɛn’n nun ayeliɛ’m be sa e. Sanngɛ maan e bu i akunndan e nian sɛ e yo ninnge mun kɛ nga Ɲanmiɛn klo’n sa-o. Annzɛ maan e nian sɛ ninnge nga e yo be’n nin ajalɛ nga e fa be’n be kle kɛ akunndan nga mɛn’n nunfuɛ’m be bu’n i wie yɛ e bu-o.

5. ?Ngue yɛ e kwla yo fa kle kɛ e wun i wlɛ kɛ Zoova i cɛn’n w’a mantan koko-ɔ? (An nian foto’n.)

⁵ Maan e fa sunnzun ase kun. Yɛle kɛ Zoova kunndɛ kɛ e ‘tran minndɛ i cɛn m’ɔ́ wá bá’n.’ (2 Piɛ. 3:12) I sɔ’n ti’n e kwla usa e wun kɛ: ‘?Wafa nga n yo ninnge mun ɔ kle kɛ n wun i wlɛ kɛ e o mɛn’n i awieliɛ blɛ’n nun’n? ?Akunndan nga n bu i suklu dan dilɛ’n nin junman dilɛ’n be su’n, ɔ kle kɛ Zoova i sulɛ’n ti min cinnjin tra like kwlaa? ?N lafi su kɛ Zoova nían min nin min awlofuɛ mun e lika? ?Aɲanbeun ninnge’m be kunndɛlɛ ti’n n koko dan? Kɛ Zoova wun kɛ e fa i klun sa yolɛ’n e sie i like kwlaa ɲrun’n, i sɔ’n yo i fɛ dan—Mat. 6:25-27, 33; Fip. 4:12, 13..

6. ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo i titi-ɔ?

 ⁶ Maan e bu e klun lɔ titi e nian sɛ ɔ fata kɛ e kaci e sa ninnge wie’m be yolɛ’n nun-o. Pɔlu seli Korɛntifuɛ’m be kɛ: “An bu amun klun lɔ titi be nian sɛ amun te nanti kɛ Klisifuɛ sa-o. Maan an bu sran wafa nga amun ti’n i akunndan titi be nian.” (2 Kor. 13:5) Afin kɛ be se kɛ e “nanti kɛ Klisifuɛ sa’n” nɛ́n i yɛle aɲia’m be bo kɔlɛ’n nin jasin fɛ bolɛ cɛn kunngun ngunmin. Ɔ fata kɛ e nian akunndan nga e bu’n, nin ninnge nga e ɲin o be su’n nin like ng’ɔ su e bo mɔ i ti yɛ e yo ninnge mun’n be kpa. I sɔ’n ti’n, ɔ fata kɛ e kanngan Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun naan e si akunndan Zoova bu i ninnge’m be su’n. Kpɛkun e mian e ɲin e yo like kwlaa nga e kwla yo naan y’a yo Zoova i klun sa’n.—1 Kor. 2:14-16.

7. (1) ?Kɛ nga Efɛzifuɛ Mun 4:31, 32 fa kan’n sa’n, like uflɛ benin ɔ fata kɛ e yo-ɔ? (2) ?Ngue ti yɛ i sɔ yolɛ’n kwla yo kekle-ɔ?

⁷ An kanngan Efɛzifuɛ Mun 4:31, 32 nun. Kɛ e ko kaci e akunndan’n, ɔ fata kɛ e ‘fa nzuɛn uflɛ’n’ wie. (Efɛ. 4:24) I sɔ’n kle kɛ ɔ fata kɛ e mian e ɲin kpa naan y’a kwla yo sɔ. I wie yɛle kɛ ɔ fata kɛ e mian e ɲin kpa naan e wla e ayeliɛ tɛtɛ’m be ase. I wie yɛle awlɛn fufu’n nin ya ble’n nin kpankpanlɛ nin nzowa’n. ?Ngue ti yɛ i sɔ yolɛ’n kwla yo kekle man e-ɔ? Afin kɛ ɔ ko yo naan y’a wla ayeliɛ tɛtɛ wie mɔ b’a tra ndin e awlɛn’n nun’n be ase’n, i sɔ’n leman ba. Biblu’n se kɛ sran wie’m be ‘awlɛn’n ti fufu’ annzɛ be ‘fa ya ndɛndɛ.’ (Ɲan.  29:22) Sɛ sran kun yi nzuɛn sɔ’n i nglo’n, kannzɛ bɔbɔ be yo i batɛmun’n ɔ fata kɛ ɔ miɛn i ɲin titi naan w’a kwla be ase. Sran wie mɔ é wá kán be ndɛ’n, be su ndɛ’n kle sɔ weiin.

8-9. ?Ngue yɛ Sitefɛnin i su ndɛ’n kle e-ɔ?

⁸ Be flɛ aniaan bian kun kɛ Sitefɛnin yɛ i awlɛn ti fufu. Ɔ seli kɛ: “Kɛ be yoli min batɛmun bɔbɔ’n, ɔ fata kɛ n mian min ɲin titi naan n wla nzuɛn tɛ sɔ’n i ase. I wie yɛle kɛ cɛn kun kɛ e ɔli jasin fɛ bolɛ’n, awiefuɛ kun wali min loto’n nun aladio’n. Ɔ maan n wanndi n fuɛnnin i. Kɛ n mɛntɛnnin i koko’n, ɔ yili i ase kpɛkun ɔ wanndi ɔli. Kɛ n kannin wafa nga n fali min aladio’n awiefuɛ’n i sa nun’n i ndɛ n kleli aniaan mun’n, asɔnun kpɛnngbɛn kun usali min kɛ: ‘?Sitefɛnin sɛ ɔ ti kɛ a trɛli i’n, nn á yó ngue?’ Kosan sɔ’n ti’n n buli wafa nga e nin sran mun e kwla tran klanman’n i akunndan.” b

⁹ Sitefɛnin i su ndɛ’n kle kɛ nzuɛn tɛ wie mɔ e bu i kɛ e wlɛli i ase’n kwla sɛ i sin ekun. Sɛ i sɔ sa’n ju ɔ su’n nán ɔ sa sin bubu wɔ yɛ nán se kɛ a timan Klisifuɛ kpa. Akoto Pɔlu bɔbɔ dili i nanwlɛ kɛ: “Kɛ min waan ń yó sa kpa’n, sa tɛ’n jin min bue.” (Rɔm. 7:21-23) Ɔ maan ɔ fata kɛ Klisifuɛ’m be kwlakwla be mian be ɲin naan be wla be nzuɛn tɛtɛ mɔ be kwla sa be sin kɛ ndutre nin fiɛn mɔ be sa be sin awlo nun sa’n be ase. I sɔ’n ti’n, ɔ fata kɛ e mian e ɲin naan e yo sanwun titi. ?Sanngɛ wafa sɛ yɛ e kwla yo i sɔ liɛ’n niɔn?

10. ?Ngue yɛ e kwla yo naan y’a wla nzuɛn tɛtɛ’m be ase-ɔ? (1 Zan 5:14, 15)

¹⁰ Maan e srɛ Zoova naan ɔ uka e naan e wla nzuɛn tɛtɛ nga be kle e yalɛ’n be ase. Sɛ e yo sɔ’n, Zoova tíe e srɛlɛ’n yɛ ɔ́ úka e. (An kanngan 1 Zan 5:14, 15 nun.) Zoova su yiman atrɛ naan nzuɛn sɔ’m b’a wie e nun. Sanngɛ ɔ kwla wla e fanngan naan y’a yiman nzuɛn sɔ’m be nglo. (1 Piɛ. 5:10) Ɔ fata kɛ e yo e srɛlɛ’n i su sa yɛ nán e yo ninnge wie mɔ be kwla yo  maan e nzuɛn tɛtɛ nga e wlali be ase’n be sa sin’n. I wie yɛle kɛ e mian e ɲin naan y’a nianman televiziɔn annzɛ flimun annzɛ y’a kannganman fluwa wie mɔ be nun’n, be kan nzuɛn nga e kunndɛ kɛ é wlá be ase’n be ndɛ kpa’n. Asa’n nán maan e akunndan’n tran sa sukusuku yolɛ’n su.—Fip. 4:8; Kol. 3:2.

11. ?Sɛ e waan é fá nzuɛn uflɛ’n titi’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo-ɔ?

¹¹ Kannzɛ e wlali e nzuɛn laa’n i ase’n, sanngɛ ɔ ti cinnjin kɛ e fa nzuɛn uflɛ’n. ?Wafa sɛ yɛ e kwla yo sɔ-ɔ? Maan e nian like nga Zoova yo’n su e yo wie. Yɛle kɛ e suɛn i nzuɛn’m be su like naan e yi be nglo. (Efɛ. 5:1, 2) Sɛ e kanngan Biblu’n nun ndɛ kun m’ɔ kle kɛ Zoova yaci sa cɛ’n, maan e usa e wun kɛ: ‘?N yaci min wiengu’m be wun sa’n n cɛ be?’ Asa’n sɛ e kanngan be nga kɛ sa kekle tɔli be su’n, Zoova kleli kɛ ɔ si be aunnvɔɛ’n be su ndɛ’n nun’n, maan e usa e wun kɛ: ‘?N si aniaan nga be o asamian nun’n be aunnvɔɛ? ?N yi i sɔ liɛ’n i nglo?’ Sɛ e kunndɛ kɛ é káci e akunndan’n, ɔ fata kɛ e fa nzuɛn uflɛ’n. Yɛ i sɔ yolɛ nun’n, maan e tra e awlɛn.

12. ?Wafa sɛ yɛ Sitefɛnin i su ndɛ’n kle kɛ Biblu’n kwla yo maan sran’m be kaci-ɔ?

¹² Sitefɛnin mɔ e kɛnnin i ndɛ’n sieli i nzɔliɛ kɛ ɔ fali nzuɛn uflɛ’n blɛblɛblɛ. Ɔ seli kɛ: “Kɛ be yoli min batɛmun’n, n jrannin sa wie mɔ be nun’n ɔ fata kɛ n tra min awlɛn naan m’an faman ya’n be ɲrun kekle. Ɔ ju wie’n, n jaso sran nga be klɔklɔ min’n be wun lɛ annzɛ n yo like kwlaa nga n kwla yo naan w’a kaciman ndɛ dan’n. I sɔ’n ti’n, min yi nin sran wie’m be yoli min mo i sɔ yolɛ’n nun. I sɔ’n boli min nuan. N si kɛ nán min bɔbɔ min fanngan nun yɛ n kwla kacili min ayeliɛ’n niɔn. Sanngɛ n wun i wlɛ kɛ Biblu’n yɛ maan n kwla kacili-ɔ.”

13. ?Ngue yɛ ɔ kwla uka e naan y’a yo sa ng’ɔ ti kpa’n titi-ɔ? (Galasifuɛ Mun 5:16)

¹³ An kanngan Galasifuɛ Mun 5:16 nun. Kɛ ɔ ko yo naan y’a yo sa ng’ɔ ti kpa’n, Zoova fɛ i wawɛ’n man e klun ufue su. Kɛ e suan Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun like’n, e kle kɛ e kplin su kɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n kle e atin. Kɛ e tran aɲia’m be bo’n, Zoova fɛ i wawɛ’n man e wie. Aɲia sɔ’m be bo’n, e nin aniaan wie mɔ be mian be ɲin kɛ e sa naan b’a yo sa ng’ɔ ti kpa’n titi’n e yo ninnge wie mun likawlɛ. I sɔ’n wla e fanngan kpa. (Ebr. 10:24, 25; 13:7) Asa’n, kɛ sa wie kle e yalɛ mɔ e srɛ Zoova annzɛ e kpɛtɛ i kɛ ɔ uka e’n, ɔ fɛ i wawɛ’n man e naan y’a kwla jran kekle. Kannzɛ ninnge sɔ’m be su yoman naan y’a buman akunndan tɛ’n sanngɛ be kwla uka naan y’a tɔman sa tɛ nun. Ɔ maan kɛ nga Galasifuɛ Mun 5:16 fa kan’n sa’n, be nga Ɲanmiɛn wawɛ’n sie be’n, ‘be yoman ninnge nga klɔ sran konvi sɔ be’n be kun mlɔnmlɔn.’

14. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e mian e ɲin e yo ninnge nga be ti kpa’n titi-ɔ?

¹⁴ Kɛ e ko bo ninnge nga be kwla uka e naan e nin Zoova e afiɛn w’a mantan’n be yolɛ bo’n, ɔ fataman kɛ e yaci be yolɛ. Yɛ e mian e ɲin e yo ninnge nga be ti kpa’n titi. ?Ngue ti-ɔ? Afin e kpɔfuɛ kun o lɛ’n i liɛ’n ɔ lafiman le. E kpɔfuɛ sɔ’n yɛle e konvi m’ɔ sɔ sa tɛ yolɛ’n. Kɛ be ko yo e batɛmun bɔbɔ’n, e konvi kwla sɔ ninnge tɛtɛ mun. I wie yɛle mma tolɛ sika su’n, annzɛ nzan nɔnlɛ dan’n annzɛ bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n i nianlɛ’n. (Efɛ. 5:3, 4) Aniaan gbanflɛn kun dili i nanwlɛ kɛ: “Ninnge nga be ɲrun kekle jranlɛ’n yoli kekle min sa nun’n be nun kun yɛle kɛ n klo yasua mun. N buli i kɛ nn kɛ ɔ́ kɔ́ i  ɲrun’n, n su buman akunndan tɛ sɔ’n kun. Sanngɛ andɛ nin andɛ’n, akunndan sɔ’n te kle min yalɛ.” ?Sɛ e bu sa tɛ wie yolɛ’n i akunndan dan’n, ngue yɛ ɔ kwla uka e-ɔ?

15. ?Ngue ti yɛ kɛ e si kɛ sa ng’ɔ o e su’n i wie o e niaan’m be su’n i sɔ’n wla e fanngan-ɔn? (An nian foto’n.)

¹⁵ Sɛ dɔ nga su’n e su mian e ɲin e wla sa tɛ wie i ase’n, nán e wla fi su kɛ nán e ngunmin yɛ e mian e ɲin e yo sɔ-ɔ. Biblu’n se kɛ: “Sa nga be tɔ amun su’n, nán amun ngunmin amun su yɛ be tɔ-ɔ.” (1 Kor. 10:13a) Biblu kun nun’n, be kacili i kɛ: “Sa nga be tɔ amun su’n, be tɔ klɔ sran’m be kwlaa be su wie.” Be klɛli ndɛ sɔ’n ko mannin Klisifuɛ nga be o Korɛnti lɔ laa’n be kwlaa, i bla-o i yasua-o. Laa’n, be nun wie’m be kunndɛ bla annzɛ bian be yi annzɛ be wun bo. Wie’m be nin be wiengu yasua annzɛ bla be la yɛ wie’m be ti nzanbɔɛfuɛ. (1 Kor. 6:9-11) ?Amun bu i kɛ kɛ be yoli be batɛmun’n, b’a jranman sa sɔ’m be ɲrun kekle kun? E si kɛ nɛ́n i sɔ yɛ be yoli-ɔ. Kannzɛ be kpali Klisifuɛ sɔ mun sieli be ngunmin’n, sanngɛ fɔ te o be nun. Ɔ maan ɔ ju wie’n ɔ fata kɛ be mian be ɲin kpa naan b’a kwla wla be nzuɛn tɛtɛ’m be ase. I sɔ mɔ be yoli’n ɔ wla e fanngan kpa. ?Ngue ti-ɔ? Afin i sɔ’n kle kɛ kannzɛ sa tɛ nga e su mian e ɲin é jrɛ́n i ɲrun’n ti sɛ ti sɛ’n, sanngɛ sran kun w’a dun mmua w’a wlɛ i liɛ’n i ase laa. Ɔ maan e kwla ‘jrɛn i ɲrun kekle, yɛ e lafi Ɲanmiɛn su kpa. Afin e si kɛ ɲrɛnnɛn kunngba ng’ɔ o e su’n, ɔ o e niaan kwlaa nga be o mɛn wunmuan’n nun’n be su wie.’—1 Piɛ. 5:9.

16. (1) ?Akunndan benin yɛ ɔ fataman kɛ e bu-ɔ? (2) ?Ngue ti-ɔ?

¹⁶ Nán e bu i kɛ sran fi wunman sa ng’ɔ o e su’n i wlɛ. Sɛ e bu i sɔ’n, e sa sin búbú kpɛkun e su ɲanman wunmiɛn e jranman sa tɛ’m be ɲrun kekle. Sanngɛ nɛ́n i sɔ yɛ Biblu’n kan-ɔn. Ɔ seli kɛ: “Ɲanmiɛn ti nanwlɛfuɛ.  Ɔ su kplinman su kɛ sa ng’ɔ tɔ amun su’n, ɔ tra amun kpɛn. Sɛ sa tɔ amun su’n, ɔ́ fá ajalɛ naan amun a kwla jrɛn i ɲrun kekle.” (1 Kor. 10:13b) Ɔ maan kannzɛ bɔbɔ sa tɛ kun i ase wlalɛ’n ti kekle man e’n, sanngɛ e kwla wlɛ i ase. Zoova fanngan nun’n, e kwla mian e ɲin naan y’a yoman sa tɛ.

17. ?Kannzɛ e kwlá yoman naan akunndan tɛ bulɛ w’a baman e ti nun, sanngɛ ngue yɛ e kwla yo-ɔ?

¹⁷ Maan e wla kpɛn ndɛ nga su titi: Kɛ mɔ e ti klɔ sran mɔ fɔ o e nun’n ti’n, e kwlá seman kɛ e su buman akunndan tɛ le. Sanngɛ sɛ akunndan tɛ wie ba e ti nun’n e kwla kpalo i ndɛndɛ. I lɛ nun’n, e kwla yo kɛ Zozɛfu m’ɔ wanndili Potifaa i yi’n i ɲrun ndɛndɛ’n sa. (Bob. 39:12) I sɔ’n kle kɛ, sɛ sa tɛ yolɛ akunndan ba e ti nun’n e kwla kpalo i!

18-19. ?Sɛ e waan é káci e akunndan’n mlɔnmlɔn’n kosan benin wie mun yɛ e kwla fa usa e wun-ɔn?

¹⁸ Ɔ fata kɛ e mian e ɲin titi naan y’a kwla kaci e akunndan’n naan y’a yo Zoova i klun sa’n. Kɛ ɔ ko yo naan y’a kwla yo i sɔ liɛ’n, maan e usa e wun kosan yɛ mun: ‘?Wafa nga n yo ninnge mun’n kle kɛ n wun i wlɛ kɛ e o mɛn’n i bue nuan? ?N mian min ɲin n fa nzuɛn uflɛ’n titi? ?N kplin su kɛ Zoova fɛ i wawɛ’n kle min atin naan m’an jran sa tɛ nga min konvi kwla sɔ be’n be ɲrun kekle?’

¹⁹ Nán e bu i kɛ e kwla yo ninnge mun kɛ fɔ nunman e nun sa. Sanngɛ maan i kan nga e mian e ɲin e yo’n ti’n e klun jɔ. Sɛ e wun i kɛ ɔ fata kɛ e kaci e sa ninnge wie’m be yolɛ’n, nán maan i sɔ’n bubu e sa sin. Sanngɛ maan e fa ndɛ yɛ m’ɔ o Filipufuɛ Mun 3:16 nun su. Ɔ se kɛ: “Kan kwlaa nga y’a wɔ e ɲrun y’a ju lɛ’n, maan e fa ajalɛ kunngba’n e wɔ e ɲrun tititi.” Sɛ e yo sɔ’n Zoova yrá e ɲin mɔ mian naan y’a kaci e akunndan’n mlɔnmlɔn su.