Kɔ i nun ndɛ'n su trele

Kɔ like ng'ɔ o fluwa'n nun'n su trele

LIKE SUANLƐ 1

Maan e lafi su kɛ Ɲanmiɛn “Ndɛ’n ti nanwlɛ”

Maan e lafi su kɛ Ɲanmiɛn “Ndɛ’n ti nanwlɛ”

AFUƐ 2023 NUN BIBLU’N NUN NDƐ MMA’N: ‘Ɔ ndɛ’n bɔbɔ ba’n ti nanwlɛ.’—JUE. 119:160.

JUE 96 Ɲanmiɛn i fluwa’n ti like kpa dan

I SU FITILƐ a

1. ?Ngue ti yɛ andɛ’n sran kpanngban be lafiman Biblu’n su-ɔ?

 ANDƐ’N, sran’m be lafiman be wiengu’m be su kun. I kpa bɔbɔ’n, be wunman sran nga be kwla fa be wla be guɛ i su-ɔ. Afin be lafiman su kɛ be nga be bu be sran’n, mɔ be yɛle politikifuɛ mun nin fluwa sifuɛ dandan mun nin aata difuɛ dandan’m be kunndɛ kɛ bé úka be sakpa. Asa’n, be lafiman be nga be tɔn be wun suɛn kɛ be ti Klisifuɛ’n be su kpɛnngbɛn’m be su. Ɔ maan, sɛ be lafiman Biblu mɔ sran sɔ’m be fa di junman’n i nun ndɛ’n su’n, i sɔ’n boman e nuan.

2. ?Kɛ nga Jue Mun 119:160 fa kan’n sa’n, ngue yɛ e lafi su-ɔ?

2 Kɛ mɔ e ti Zoova i sufuɛ’n ti’n, e lafi su kɛ ɔ ti ‘Ɲanmiɛn m’ɔ di nanwlɛ-ɔ.’ Kpɛkun ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ yó like ng’ɔ ti kpa’n mán e titi. (Jue. 31:5; Eza. 48:17) E si kɛ e kwla lafi Biblu’n nun ndɛ’n su. Afin “[Ɲanmiɛn] ndɛ’n bɔbɔ ba’n ti nanwlɛ.” b (An kanngan Jue Mun 119:160 nun.) Be nga be suan Biblu’n su like’n be nun kun seli kɛ: “Ndɛ nga Ɲanmiɛn kannin’n be nun kun sa timan ato yɛ be kwlaa bé kpɛ́n su. Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be kwla lafi ndɛ ng’ɔ o Biblu’n nun’n, i su. Afin be lafi Ɲanmiɛn su.” Ndɛ nga bian’n kannin’n ti e liɛ su.

3. ?Ngue yɛ é wá kɛ́n i ndɛ like suanlɛ nga nun-ɔn?

3 ?Wafa sɛ yɛ e kwla uka e wiengu mun naan b’a lafi Ɲanmiɛn Ndɛ’n su kɛ e sa wie-ɔ? Like suanlɛ nga nun’n, é wá kán ninnge nsan mɔ be ti’n e kwla lafi Biblu’n su’n be ndɛ. I klikli’n yɛle kɛ Biblu’n nun ndɛ’n ti nanwlɛ. I nɲɔn su’n yɛle kɛ i nun ndɛ’n kpɛn su. Yɛ i nsan su’n yɛle kɛ ɔ yo maan sran’m be kaci.

SRAN’M B’A KWLÁ KPƐMAN BIBLU’N NUN NDƐ’N I WUN

4. ?Ngue ti yɛ sran wie’m be bu i kɛ Biblu’n nun ndɛ’n timan nanwlɛ-ɔ?

4 Zoova fali sran ko ju 40 mɔ be lafi i su’n naan be klɛ Biblu’n nun fluwa mun. Sanngɛ fluwa bɔbɔ ba nga be klɛli be’n be nun wie fi nunman lɛ kun andɛ. Biblu’n nun fluwa nga fluwa klɛfuɛ’m be niannin su be klɛli mɔ fluwa klɛfuɛ uflɛ ekun be wa niannin su be klɛli’n yɛ be o lɛ andɛ-ɔ. I sɔ’n ti’n, sran kpanngban be usa be wun sɛ Biblu nga e le be andɛ’n be nun ndɛ’n ɔ nin Biblu’n nun ndɛ nga be klɛli i klikli nun’n, be ti kun-o. Atrɛkpa’n a kwla usa ɔ wun kɛ: ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ Biblu’n nga e le be andɛ’n nin nga be klɛli i klikli nun’n be nun ndɛ’n ti kun-ɔn?

Be nga be niannin Ɲanmiɛn Ndɛ nga be klɛli Ebre nun’n su be klɛli i fluwa uflɛ su’n, be tuli be klun be dili be junman’n i kpa. (An nian ndɛ kpɔlɛ 5 nun.)

5. ?Ngue yɛ sran wie’m be yoli naan y’a kwla ɲan Ɲanmiɛn Ndɛ nga be klɛli i Ebre nun’n niɔn? (An nian desɛn ng’ɔ o fluwa’n i bui’n su’n.)

5 Kɛ mɔ Zoova kunndɛman kɛ i ndɛ’n ɔ mlin’n ti’n, ɔ yoli maan sran wie’m be niannin su be klɛli i fluwa uflɛ su. I wie yɛle kɛ ɔ seli Izraɛli lɔ famiɛn’m be kɛ be nian Mmla’n su be klɛ sie be sa su. Ɔ seli Levifuɛ’m be kɛ be yiyi Mmla’n nun be kle nvlefuɛ mun. (Mml. 17:18; 31:24-26; Nee. 8:7) Kɛ Zifu’m be fin Babilɔnin lɔ be bali’n, be nun wie’m be niannin Ɲanmiɛn Ndɛ nga be klɛli i Ebre nun’n su be klɛli i fluwa uflɛ su kpanngban kpa ekun be sieli. (Ɛsd. 7:6) Zifu sɔ’m be si fluwa klɛ kpa. Yɛ kɛ bé klɛ́’n be niannin be wun su naan b’a fɔnman. Asa’n, be ka fluwa mma mun nin ndɛ mma mun sɛsɛsɛ naan bé nían sɛ be klɛli ndɛ’n i kwlaa-o. Ɔ nin i sɔ’n ngba’n, kɛ mɔ fɔ o be nun’n ti’n be fɔnnin kan. Sanngɛ kɛ mɔ be klɛli fluwa kpanngban’n ti’n, e kwla wun lika nga be fɔnnin lɛ’n. ?Wafa sɛ?

6. ?Ngue yɛ sran wie’m be yoli naan b’a wun lika nga be nga be niannin Biblu’n nun ndɛ’n su be klɛli i fluwa uflɛ su’n be fɔnnin lɛ’n niɔn?

6 Andɛ’n, be nga be suan Biblu’n i su like’n be kwla wun lika nga kɛ sran’m bé klɛ́ Biblu’n nun ndɛ’n fluwa uflɛ su’n be fɔnnin lɛ’n. Wienun-ɔn, be se sran 100 kɛ be klɛ fluwa kun nun ndɛ’n be sa nun fluwa uflɛ su. Be nun kun liɛ’n kɛ ɔ́ klɛ́ fluwa’n ɔ fɔnnin kan. Sɛ be waan bé wún lika nga sran sɔ’n fɔnnin lɛ’n, ɔ fata kɛ be fa fluwa ng’ɔ klɛli’n be sunnzun be onga’m be fluwa liɛ’n. I wafa kunngba’n, kɛ be nga be suan Biblu’n i su like’n be fali Biblu’n nun ndɛ nga sran’m be klɛli be fluwa uflɛ su’n be nun wie’m be sunnzunnin be wiengu’n, be wunnin lika nga be fɔnnin lɛ’n annzɛ lika nga be tu trali ndɛ wie’m be lɛ’n.

7. ?Ngue yɛ ɔ klɛ kɛ be nga be niannin Biblu’n nun ndɛ’n su be klɛli i fluwa uflɛ su’n be dili be junman’n i kpa-ɔ?

7 Be nga be niannin Biblu’n nun ndɛ’n su be klɛli i fluwa uflɛ su’n, be dili be junman’n i kpa. Maan e kan sa kun m’ɔ kle sɔ’n i ndɛ kan. Ɲanmiɛn Ndɛ nga be klɛli i Ebre nun mɔ sran’m be niɛnnin i wunmuan’n su be klɛli i fluwa uflɛ su’n, be nun ng’ɔ w’a cɛ kpa’n be klɛli i afuɛ 1008 annzɛ 1009 Klisifuɛ’m be blɛ su’n nun. Be flɛ i kɛ Kodɛsi Leningradi (Codex de Leningrad). Sanngɛ koko’n nun wa’n, be wunnin Biblu nun fluwa wie mun ɔ nin Biblu’n nun fluwa buebue wie mun. Kɛ be kali afuɛ nga fluwa sɔ’m b’a di’n, be wunnin kɛ kɛ be klɛli be’n ɔ dili afuɛ 1.000 tra su ka naan b’a klɛ Kodɛsi Leningradi’n. Afuɛ 1.000 tra su sɔ’n nun’n, sran’m be niannin Biblu’n nun ndɛ’n su be klɛli fluwa wie’m be su kpɛ sunman. I sɔ’n ti’n, sran wie’m be se be wun kɛ ndɛ ng’ɔ o Kodɛsi Leningradi nun’n ɔ nin Biblu’n nun ndɛ nga be klɛli i klikli nun’n be sansan be wun. Sanngɛ ɔ timan sɔ. Kɛ be nga be suan Biblu’n su like’n be fali fluwa sɔ’m be sunnzunnin be wiengu’n, be wunnin i kɛ ngbaciɛ kanngan wie’m be o nun sɔ, sanngɛ Biblu’n nun ndɛ bɔbɔ ba’n w’a kaciman.

8. ?Ngbaciɛ o Biblu’n i bue nga laa be klɛli i Glɛki nun mɔ sran’m be niannin su be klɛli’n ɔ nin nga be klɛli i klikli nun’n be afiɛn?

8 Klisifuɛ klikli’m be yoli kɛ be nga be niannin Ɲanmiɛn Ndɛ nga be klɛli i Ebre nun’n su be klɛli i fluwa uflɛ su’n be sa. Yɛle kɛ Biblu’n nun fluwa 27 nga laa’n be klɛli be Glɛki nun’n, be niannin su be klɛli i fluwa uflɛ su. Yɛ kɛ bé yó aɲia mun annzɛ bé bó jasin fɛ’n, be fa dili junman. Be nga be suan Biblu’n su like’n be nun kun fali Biblu’n i bue nga laa’n be klɛli i Glɛki nun mɔ sran’m be niannin su be klɛli i fluwa uflɛ su mɔ be te o lɛ andɛ’n, ɔ fa sunnzunnin fluwa wie mɔ be klɛli be blɛ kunngba’n nun’n. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, ɔ seli kɛ: “Biblu’n i bue nga laa’n be klɛli i Glɛki nun mɔ sran’m be niannin su be klɛli i fluwa su’n mɔ be te o lɛ andɛ’n be sɔnnin kpa. Yɛ kpɛ sunman’n Biblu’n nun fluwa 27 wunmuan’n be o fluwa sɔ’m be nun wie be su.” Fluwa kun seli kɛ: “E kwla lafi su kɛ Biblu nga e le be andɛ’n be nun ndɛ’n ɔ nin Biblu’n nun ndɛ nga be klɛli i klikli nun’n, be sansanman be wun.”

9. ?Kɛ nga Ezai 40:8 fa kan’n sa’n, ngue yɛ ɔ kle kɛ Biblu’n nun ndɛ’n ti nanwlɛ-ɔ?

9 Kɛ mɔ be nga be niannin Biblu’n nun ndɛ’n su be klɛli i fluwa uflɛ su’n be nun sunman be dili be junman’n i kpa’n ti’n, Biblu nga e le be andɛ’n be nun ndɛ’n ti nanwlɛ. Be nga be klɛli Biblu’n nun ndɛ’n fluwa uflɛ su’n be fali afuɛ kpanngban kpa yɛ be fa dili be junman’n niɔn. Kɛ mɔ sran sɔ’m be niannin nun be dili be junman’n i kpa’n ti’n, andɛ’n e le Biblu’n yɛ e kwla kanngan nun kpɛkun e suan nun like. c I sɔ’n kle weiin kɛ Zoova bɔbɔ yɛ ɔ yoli maan i nuan Ndɛ’n kali lɛ titi mɔ sran’m b’a kwla kpɛmɛn i nun ndɛ’n i wun-ɔn. (An kanngan Ezai 40:8 nun.) Sanngɛ sran wie’m be kwla se be wun kɛ kannzɛ bɔbɔ Biblu’n nun ndɛ’n w’a kaciman’n, i sɔ’n kleman kɛ i nun ndɛ’n fin Ɲanmiɛn. I sɔ’n ti’n, é wá fá e ɲin é síe i ninnge nga be kle kɛ Biblu’n fin Ɲanmiɛn’n be su.

BIBLU’N NUN NDƐ’N KPƐN SU

Bɛ su’n: C. Sappa/DeAgostini/Getty Images. Fama su’n: Image © Homo Cosmicos/Shutterstock

Biblu’n nun ndɛ’n kpɛnnin su laa blɛ’n nun yɛ ɔ kpɛn su e blɛ liɛ nga nun wie. (An nian ndɛ kpɔlɛ 10-11 be nun.) e

10. An kan sa kun m’ɔ kle kɛ ndɛ ng’ɔ o 2 Piɛli 1:21 nun’n ti nanwlɛ’n i ndɛ. (An nian foto’n.)

10 Biblu’n nun ndɛ sunman be kpɛnnin su. Wie liɛ bɔbɔ’n be dili afuɛ ya kpanngban ka naan b’a kpɛn su. Yɛ mɛn’n nun sa wie’m be kle kɛ ndɛ sɔ’m be kpɛnnin su sakpa. I sɔ’n kusu boman e nuan afin e si kɛ Zoova yɛ ɔ kannin ndɛ sɔ mun-ɔn. (An kanngan 2 Piɛli 1:21 nun.) Babilɔnin klɔ’n i su ndɛ nga Biblu’n kannin’n kle sɔ weiin. Afuɛ 778 nin 732 ka naan Klisifuɛ’m be blɛ’n w’a ju’n be afiɛn nun’n, Ɲanmiɛn maan i nuan ijɔfuɛ Ezai seli kɛ bé wá útu Babilɔnin klɔ’n. Kusu nn klɔ sɔ’n i utulɛ ti kekle. I kpa bɔbɔ’n, ɔ boli sonja su kpɛn ng’ɔ́ fá klɔ’n i dunman. I waan be flɛ i kɛ Sirisi. Asa’n, ɔ yiyili wafa nga bé fá klɔ’n i nun. (Eza. 44:27–45:2) Ezai kɛnnin i ekun kɛ bé sáci Babilɔnin klɔ’n yɛ be su kplɛnmɛn i kun. (Eza. 13:19, 20) I sɔ sa’n yɛ ɔ juli sakpa-ɔ. Afuɛ 539 ka naan Klisifuɛ’m be blɛ’n w’a ju’n nun’n, Medifuɛ mun nin Pɛɛsifuɛ’m be fali Babilɔnin klɔ’n. Yɛ andɛ’n, klɔ dan sɔ’n w’a kaci klɔ nvuɛn.—An nian video nga be flɛ i kɛ Biblu’n kannin Babilɔnin klɔ’n i sacilɛ’n i ndɛ. Ɔ o fluwa A kwla di aklunjɔɛ tititi! i like suanlɛ 3, ndɛ ja 5 nun.

11. An kan wafa nga Daniɛli 2:41-43 kpɛn su andɛ’n i ndɛ.

11 Nán laa blɛ nun ngunmin yɛ Biblu’n nun ndɛ’n kpɛnnin su-ɔ. E blɛ liɛ’n nun bɔbɔ’n ɔ te kpɛn su. Wafa nga Angle nin Amlɛnkɛn’m be su ndɛ nga Daniɛli kannin’n kpɛn su andɛ’n ɔ ti abonuan. (An kanngan Daniɛli 2:41-43 nun.) Daniɛli seli kɛ Angle nin Amlɛnkɛn’m be kwlalɛ’n i bue yó “kekleke” kɛ blalɛ sa yɛ i bue yó “fakafaka” kɛ ufa sa. Ndɛ sɔ’n kpɛnnin su sakpa. Alɛ dandan nɲɔn’m be nun’n, Angle nin Amlɛnkɛn’m be kwlali be kpɔfuɛ mun. Asa’n be le sonja kpanngban kpa. I lɛ nun’n, be yoli kɛ blalɛ sa. Sanngɛ kusu be yoli kɛ ufa sa wie. Yɛle kɛ be nga be sie be’n be yo maan be kwlalɛ’n i su kpɛ. I wie yɛle kɛ anuannzɛ wie’m be wlawla nvlefuɛ mun naan be jaso junman su kpɛn mun nin nvle siefuɛ’m be wun. Fluwa sifuɛ kun m’ɔ suan mɛn’n nun sa’m be su like’n, seli kɛ: “Andɛ’n, Amlɛnkɛn’m be nun ti bubuwa tra mɛn’n nun nvlenvle’m be kwlaa.” Angle’m be kusu be nun ti bubuwa wie. Afin be nuan sɛman wafa ng’ɔ fata kɛ be nvle’n nin abloki lɔ nvle onga’m be nanti’n su. I kwlaa sɔ’n yo maan kannzɛ bɔbɔ Angle nin Amlɛnkɛn’m be le kwlalɛ’n, sanngɛ be kwlá faman ajalɛ cinnjin wie mun.

12. ?Ngue ti yɛ e lafi Biblu’n nun ndɛ’n su-ɔ?

12 Kɛ mɔ Biblu’n nun ndɛ kpanngban b’a kpɛn su’n ti’n, e si kɛ nda nga Ɲanmiɛn tali’n be kwlaa bé kpɛ́n su. Jue tofuɛ kun seli Zoova kɛ: “Min ɲin o delɛ m’ɔ fin wɔ’n i sin, afin ɔ ndɛ’n su yɛ n fa min wla’n n gua-ɔ.” (Jue. 119:81) E kusu e wun yo e sɔ wie. Asa’n Zoova kɛnnin i kɛ ɔ kunndɛ kɛ ‘e ɲrun lɔ’n yo kpa naan e wla gua ase.’ (Zer. 29:11) Ɔ maan e faman e wla e guaman klɔ sran su, sanngɛ nda nga Zoova tali’n i su yɛ e wla wo-ɔ. I sɔ’n ti’n, maan e suan Biblu’n nun like titi naan e lafi Ɲanmiɛn Ndɛ’n su.

BIBLU’N NUN NDƐ’N UKALI SRAN MILIƆN KPANNGBAN

13. ?Kɛ nga Jue Mun 119:66, 138 fa kan’n sa’n, ngue yɛ ɔ kle ekun kɛ e kwla lafi Biblu’n su-ɔ?

13 Like nga ti yɛ e kwla lafi Biblu’n nun ndɛ’n su’n yɛle kɛ, kɛ sran’m be fɛ i nun ndɛ’n su’n be ɲan su ye. (An kanngan Jue Mun 119:66, 138 nun.) Kɛ sran wie mɔ be aja’n su wa saci’n be fali Biblu’n nun ndɛ’n su’n, be bo wa yoli kun yɛ be dili aklunjɔɛ ekun. Asa’n be mma’m be wun fa be feke. Afin be si nin be nin’m be sasa be yɛ be yi i nglo kɛ be klo be.—Efɛ. 5:22-29.

14. An kan sa kun m’ɔ kle kɛ Biblu’n yo maan sran’m be kaci’n i ndɛ.

14 Sran wie mɔ be ti sa tɛ yofuɛ dan bɔbɔ’n, kɛ be nantili Biblu’n nun afɔtuɛ’m be su’n be kacili. I wie yɛle bisuafuɛ kun m’ɔ suan Zaki’n i liɛ’n. d Ɔ yoli sa tɛtɛ sunman. Kɛ be trɛli i mɔ be dili i jɔlɛ’n, be waan maan be kun i. Sanngɛ ka naan blɛ nga be kleli kɛ bé kún i’n w’a ju’n, cɛn kun’n kɛ aniaan’m be klé sran kun i Biblu’n nun like’n, Zaki trɛnnin i bo. Kɛ Zaki wunnin wafa nga aniaan’m be yili i nglo kɛ sran ndɛ lo be’n i sɔ’n yoli i fɛ. Ɔ maan i kusu kunndɛli kɛ be kle i Biblu’n nun like wie. Zaki fali Biblu’n nun ndɛ’n su. Ɔ maan blɛblɛblɛ i nzuɛn’n nin i ninnge yolɛ wafa’n be kacili. Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, ɔ wa boli jasin fɛ’n i bolɛ bo. Kpɛkun i sin’n be yoli i batɛmun. Zaki kannin Ɲanmiɛn Sielɛ’n i ndɛ juejue su kleli i wiengu bisuafuɛ mun. I kpa bɔbɔ’n, ɔ ukali be nun nnan maan be sili ndɛ nanwlɛ’n. Kɛ cɛn nga be kleli kɛ bé kún Zaki’n fá jú’n nn w’a kaci mlɔnmlɔn. Jɔlɛ difuɛ nga be kplili i ti’n be nun kun seli kɛ: “N si Zaki i afuɛ 20 yɛ sanngɛ ɔ timan kɛ laa’n sa kun. Like nga Zoova i Lalofuɛ’m be kleli i’n ti’n w’a kaci.” Kannzɛ bɔbɔ be kunnin Zaki’n, sanngɛ i su ndɛ’n kle kɛ e kwla lafi Ɲanmiɛn Ndɛ’n su. Afin ɔ yo maan be nga be nzuɛn’n ti tɛ’n be kaci sran kpa.—Eza. 11:6-9.

Biblu’n nun afɔtuɛ’m be yoli maan sran mɔ be finwlɛ’n ti fanunfanun’n be kacili. (An nian ndɛ kpɔlɛ 15 nun.) f

15. ?Kɛ mɔ Zoova i sufuɛ’m be nanti Biblu’n nun ndɛ’n su ti’n ngbaciɛ benin yɛ ɔ o be nin mɛn nunfuɛ’m be afiɛn-ɔn? (An nian foto’n.)

15 Kɛ mɔ Zoova i sufuɛ’m be nanti Biblu’n nun ndɛ’n su’n ti’n, be bo ti kun. (Zan 13:35; 1 Kor. 1:10) E bo m’ɔ ti kun’n i ɲin fite kpa, afin mɛn’n nunfuɛ’m be nun ti bubuwa. I wie yɛle kɛ politiki yolɛ’n ti’n annzɛ be wunnɛn kplo’n annzɛ be ninnge yolɛ wafa mɔ be timan kun’n ti’n, be bubu be wun nun. Be flɛ bian kun kɛ Zan, yɛ ɔ tran sran ble mɛn’n nun. Kɛ ɔ wunnin kɛ Zoova i Lalofuɛ’m be liɛ’n be bo ti kun’n, i sɔ’n boli i nuan. Kɛ alɛ tɔli be nvle’n nun’n, ɔ fɛli i wun wlali sonja’m be nun. Sanngɛ i sin’n, ɔ ko trannin nvle kun m’ɔ mantan be nvle liɛ’n i nun. Lɔ’n ɔ wunnin Zoova i Lalofuɛ mun yɛ be kleli i Biblu’n nun like. Zan seli kɛ: “N wunnin i wlɛ kɛ Ɲanmiɛn i sufuɛ kpa’m be yoman politiki, yɛ be bubuman be wun nun, sanngɛ be klo be wiengu.” Ɔ seli ekun kɛ: “Laa’n n fali min blɛ’n n kplili min nvle’n i ti. Sanngɛ kɛ n sili Biblu’n nun ndɛ nanwlɛ’n, n fali min wun n mannin Zoova.” Zan i nzuɛn’n kacili mlɔnmlɔn, yɛ ɔ nin be nga be timan kɛ i sa’n, b’a kunman kun. Sanngɛ ɔ kan Biblu’n nun ndɛ’n kle sran kwlakwla. Wafa nga Biblu’n nun ndɛ’n uka sran mɔ be fin nvle fanunfanun nun’n, ɔ kle weiin kɛ e kwla lafi Ɲanmiɛn Ndɛ’n su.

MAAN E LAFI ƝANMIƐN NDƐ’N SU TITI

16. ?Ngue ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ e lafi Ɲanmiɛn Ndɛ’n su kpa-ɔ?

16 Kɛ aliɛ cɛ́n m’ɔ́ sán’n, nn mɛn’n yó tɛ kɔ́ i ɲrun. Kɛ ɔ yo sɔ’n, Ɲanmiɛn Ndɛ’n su lafilɛ’n kwla yo kekle. Sran’m bé wá kúnndɛ kɛ bé yó naan e akunndan’n yo nɲɔnnɲɔn. Be waan bé yó sɔ naan y’a lafiman Biblu’n nun ndɛ’n su kun annzɛ y’a lafiman be nga Zoova fa be kle e atin andɛ’n be su kun. Sanngɛ sɛ e lafi su kɛ Zoova i Ndɛ’n ti nanwlɛ naan ɔ kaciman le’n, é kwlá jrán sran sɔ’m be ɲrun kekle. Yɛ é ‘fúa kpa kɛ é nánti [Zoova] i mmla’m be su blɛ kwlaa nun lele é gúɛ i ti nin i bo.’ (Jue. 119:112) Asa’n, kɛ é kán Ɲanmiɛn Ndɛ’n é klé e wiengu mun mɔ é wlá be fanngan kɛ be nanti Biblu’n nun ndɛ’n su’n, “ɲannzuɛn su kunman” e. (Jue. 119:46) Yɛ yalɛ klelɛ nin sa kekle kwlaa nun’n, é ‘trá e awlɛn, yɛ e klun jɔ́.’—Kol. 1:11; Jue. 119:143, 157.

17. ?Ngue yɛ afuɛ nga nun Biblu’n nun ndɛ mma’n fa e ɲin sie su-ɔ?

17 Nanwlɛ, é lá Zoova i ase lelele. Afin ɔ yoli maan e sili ndɛ nanwlɛ’n! Mɛn tɛ kain nga nun’n, Ɲanmiɛn Ndɛ’n kle e atin, ɔ yo maan e wla gua ase yɛ e akunndan’n sannganman. Asa’n, ɔ yo maan e lafi su kɛ Ɲanmiɛn Sielɛ’n ti’n e ɲrun lɔ’n yó kpa. Afuɛ 2023 nun Biblu’n nun ndɛ mma’n wá úka e naan y’a lafi su kɛ Ɲanmiɛn Ndɛ’n bɔbɔ ba’n ti nanwlɛ.—Jue. 119:160.

JUE 94 E si Ɲanmiɛn Ndɛ’n su ye

a Afuɛ 2023 nun Biblu’n nun ndɛ mma’n ɔ wla fanngan kpa. Ndɛ mma sɔ’n se kɛ: “Ɔ ndɛ’n bɔbɔ ba’n ti nanwlɛ.” (Jue. 119:160) E si kɛ amun lafi ndɛ sɔ’n su wie. Sanngɛ sran kpanngban be lafiman su kɛ Biblu’n nun ndɛ’n ti nanwlɛ naan i nun afɔtuɛ’m be kwla yo be ye. Like suanlɛ nga nun’n, é wá fá e ɲin é síe i ninnge nsan mɔ e kwla fa uka be nga be awlɛn ti kpa’n naan b’a lafi Biblu’n nun ndɛ’n su’n be su.

b NDƐ WIE’M BE NUN YIYILƐ: Biblu’n nun ndɛ mma nga nun’n, Ebre nun ndɛ mma nga be kacili i kɛ “bɔbɔ ba’n” i bo’n yɛle “i kwlaa.”

c Sɛ a kunndɛ kɛ á sí ndɛ’n nun ekun’n, kɔ jw.org su naan klɛ “Like nga Biblu’n kle’n.”

d E kacili sran wie’m be dunman’n.

e FOTO NIN DESƐN’M BE SU NDƐ’N: Kɛ nga Ɲanmiɛn fa kannin’n sa’n, Babilɔnin klɔ’n sacili mlɔnmlɔn.

f FOTO NIN DESƐN’M BE SU NDƐ’N: Ndɛ’n i nglo yilɛ: Gbanflɛn kun mɔ laa’n ɔ kun alɛ’n w’a yaci alɛ kunlɛ. Siɛn’n, ɔ su suan wafa ng’ɔ nin i wiengu’m be kwla tran klanman’n i su like naan ɔ́ úka be naan be yo sɔ wie.