1-2. ?Kɛ Lɔtu sa’n, sa benin yɛ ɔ kle e yalɛ-ɔ?

 KE E wun sa tɛtɛ nga sran’m be yo be andɛ’n, e wun yo e kɛ Lɔtu liɛ’n sa. Ɔ si kɛ i Si m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n kpɔ sa tɛ’n. Ɔ maan kɛ ɔ wunnin ‘sa tɛ yofuɛ’m be ɲin kekle ayeliɛ’n i sɔ’n kleli i yalɛ dan.’ (2 Piɛ. 2:7, 8) Kɛ mɔ Lɔtu klo Ɲanmiɛn kpɛkun ɔ sro i ti’n, w’a yoman ninnge tɛtɛ nga i blɛ sufuɛ’m be yoli be’n be wie. Andɛ’n, e kusu e o sran mɔ be nantiman Zoova i mmla’m be su’n be afiɛn. Ɔ nin i sɔ ngba’n, sɛ e klo Ɲanmiɛn tankaan kpa’n yɛ e sro i’n, e su yoman kɛ be sa.—Ɲan. 14:2.

² Kɛ ɔ ko yo naan y’a kwla yo sɔ’n, Zoova sin ndɛ ng’ɔ o Ɲanndra Mun fluwa’n nun’n i lika uka e. Ɔ maan Klisifuɛ’m be kwlakwla, i yasua-o, i bla-o, i gbanflɛn annzɛ talua-o, i kpɛnngbɛn-o, be kwla ɲan fluwa sɔ’n i su ye.

3. ?Kɛ nga Ɲanndra Mun 17:3 fa kan’n sa’n, like cinnjin nga ti yɛ ɔ fata kɛ e sasa e awlɛn’n yɛle benin? (An nian foto’n wie.)

³ Like cinnjin nga ti yɛ ɔ fata kɛ e sasa e awlɛn’n, yɛle kɛ Zoova nian e awlɛn’n nun. Ɔ wun like nga sran’m be kwlá wunmɛn i’n, yɛ ɔ si sran wafa nga e ti sakpasakpa’n. (An kanngan Ɲanndra Mun 17:3 nun.) Sɛ e nanti i afɔtuɛ’m be su’n, ɔ́ úka e naan y’a ɲan nguan m’ɔ leman awieliɛ’n. (Zan 4:14) Ɔ maan e su yoman sa tɛtɛ nga sran’m be yo be’n wie, yɛ e su faman Satan i ato ndɛ’m be su. (1 Zan 5:18, 19) Kɛ e fa e wun e mantan Zoova’n, e klo i tankaan kpa yɛ e ɲin yi i dan. Kɛ mɔ e kunndɛman kɛ é fɔ́kɔ e Si Ɲanmiɛn i awlɛn’n ti’n, e kpɔ sa tɛ’n. Ɔ maan, kɛ sa tɛ yolɛ’n ba e ti nun’n, e se e wun kɛ: ‘?Ngue ti yɛ min ɲinfu ń kó fɔ́kɔ́ sran kun m’ɔ yili i nglo kɛ ɔ klo min dan’n i awlɛn yɛ?’—1 Zan 4:9, 10.

4. ?Wafa sɛ yɛ Zoova i srolɛ’n ukali aniaan bla kun-ɔn?

 ⁴ Be flɛ aniaan bla kun kɛ Maata. Ɔ tran nvle nga be flɛ i kɛ Kloasi’n nun. Blɛ wie nun’n, ɔ ka kan naan w’a tɔ bla nin bian kunndɛlɛ sukusuku’n nun. I bɔbɔ seli kɛ: “Kɛ ɔ ko yo naan m’an kpalo akunndan tɛ sɔ’n, w’a yoman pɔpɔ kaan sa. Sanngɛ kɛ mɔ n sro Zoova’n ti’n, m’an yoman sa tɛ.” b ?Wafa sɛ yɛ Ɲanmiɛn i srolɛ’n ukɛli i-ɔ? Maata buli wafa nga sɛ ɔ yo sa tɛ sɔ’n i bo’n gúa’n, i akunndan. E kwla niɛn i ajalɛ’n su. Sɛ e yo sa tɛ’n i bo’n gúa tɛ. I ng’ɔ ti tɛ kpa trɛ i ngba’n, yɛle kɛ Zoova i klun su jɔman e wun, kpɛkun e su trɛnmɛn i sufuɛ’m be nun wie.—Bob. 6:5, 6.

5. ?Ngue yɛ aniaan bian Leo i su ndɛ’n kle e-ɔ?

⁵ Sɛ e sro Zoova sakpa’n, e nin be nga be yo sa tɛ’n e su sanman nun. Be flɛ aniaan bian kun m’ɔ o Kɔngo lɔ’n kɛ Leo. Ɔ wunnin i sɔ liɛ’n i wlɛ. Kɛ be yoli i batɛmun m’ɔ dili afuɛ nnan’n, ɔ nin sran wie mɔ be ayeliɛ’n timan kpa’n be wa sannin nun. Ɔ seli i wun kɛ i sɔ’n timan tɛ. Afin kannzɛ ɔ nin be nanti’n sanngɛ ɔ yoman like ng’ɔ jɔman Zoova klun’n. Sanngɛ kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, be ng’ɔ nin be nanti’n ti’n, ɔ wa yoli nzannunmunfuɛ kpɛkun ɔ wa kunndɛli bla. I sin’n, ɔ wa buli like nga i si nin i nin be kleli i’n, ɔ nin aklunjuɛ nga i nun m’ɔ te su Zoova’n ɔ dili i laa’n be akunndan. ?Kɛ ɔ yoli sɔ’n wafa sɛ yɛ i bo’n guali-ɔ? Ɔ wa sɛli i sin yoli ninnge nga Zoova klo be mun ekun. Asɔnun kpɛnngbɛn’m be ukɛli i maan ɔ sɛli i sin Zoova wun. Kɛ é sé yɛ’n, ɔ ti asɔnun kpɛnngbɛn nin ngunmin atin bofuɛ.

6. ?Bla benin mun yɛ é wá kán be ndɛ siɛn’n niɔn?

⁶ Siɛn’n, maan e fa e ɲin e sie i Ɲanndra Mun ndɛ tre 9 su. Ndɛ tre sɔ’n nun’n, be kannin bla nɲɔn be ndɛ. Be nun kun ti ngwlɛlɛ’n i nzɔliɛ, yɛ kun ti sinnzin’n i  nzɔliɛ. (An nian Rɔmunfuɛ Mun 5:14; Galasifuɛ Mun 4:24 be nun.) Kɛ é yó sɔ’n, nán e wla fi su kɛ Satan i mɛn nga nun’n, bian nin bla kunndɛlɛ sukusuku’n, ɔ nin bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n i nianlɛ’n, be ti sran’m be junman. (Efɛ. 4:19) I sɔ’n ti’n, ɔ ti cinnjin kɛ e sro Ɲanmiɛn titi naan e kpalo sa tɛ’n. (Ɲan. 16:6) E kwlakwla, i yasua-o, i bla-o e kwla ɲan ndɛ ng’ɔ o ndɛ tre sɔ’n nun’n i su ye. Bla nɲɔn nga be kan be ndɛ’n, be yia “be nga ngwlɛlɛ’n w’a timan be kpa’n.” Ɔ ti kɛ nn be tinuntinun be su se sran’m be kɛ be bla naan ‘be wa di like be sua’n nun sa.’ (Ɲan. 9:1, 5, 6, 13, 16, 17) ?Sanngɛ sa benin yɛ ɔ ju be nga be kɔ bla sɔ’m be awlo’m be nun’n be su-ɔ?

7. ?Kɛ nga Ɲanndra Mun 9:13-18 fa kan’n sa’n, sa benin yɛ ɔ ju be nga be kplin yialɛ mɔ bla ng’ɔ ti sinnglinfuɛ’n yia be’n su’n, be su-ɔ? (An nian desɛn’n wie.)

⁷ Maan e kan bla ng’ɔ ti sinnglinfuɛ’n i ndɛ kan. (An kanngan Ɲanndra Mun 9:13-18 nun.) Ɔ yia be nga be siman sa’n be kɛ be wlu i awlo lɔ naan be ko di like. ?Be nga be kplin su’n, sa benin yɛ ɔ ju be su-ɔ? Biblu’n se kɛ “lɛ yɛ be nga be wuli mɔ be kwlá kejeman be wun’n be wo-ɔ.” Atrɛkpa’n, amun wla kpɛn ndɛ kɛ ngalɛ sa wie mɔ be o Ɲanndra Mun fluwa’n nun’n su. I wie yɛle kɛ ɔ wla e fanngan kɛ e nian e wun su “bla ng’ɔ tranman diin’n” nin ‘bla ng’ɔ ti bian kunndɛfuɛ’n’ be lika. Yɛ ɔ se e kɛ bla sɔ’n “i sua’n jra kɔ wie’n i sin.” (Ɲan. 2:11-19) Ɲanndra Mun 5:3-10 nun’n be kan bla uflɛ m’ɔ “tranman diin’n” mɔ “i sua’n jra kɔ wie’n i sin” i ndɛ. Yɛ ɔ wla e fanngan kɛ e nian e wun su i lika.

8. ?Ajalɛ benin yɛ ɔ fata kɛ e fa-ɔ?

⁸ Ɔ fata kɛ be nga be ti ndɛ nga “bla ng’ɔ ti sinnglinfuɛ’n” kan’n, be fa ajalɛ kun. Yɛle kɛ be kwla fa ndɛ ng’ɔ kan’n su, annzɛ be kpalo i. E kusu ɔ ju wie’n, ɔ fata kɛ e fa ajalɛ trele kun. ?Sɛ sran wie waan ɔ́ láka e naan e tɔ bla nin bian kunndɛlɛ sukusuku annzɛ i wunsu ɲannzuɛn sa’m be nun’n, ngue yɛ é yó-ɔ? ?Annzɛ sɛ bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n i wie fite e ɲrun’n, ngue yɛ é yó-ɔ?

9-10. An kan sa nga ti yɛ ɔ fata kɛ e kpalo bian nin bla kunndɛlɛ sukusuku’n.

⁹ Sa nga ti yɛ ɔ fata kɛ e kpalo bla nin bian kunndɛlɛ sukusuku nin i wunsu ɲannzuɛn sa mun’n ɔ sɔnnin. “Bla ng’ɔ ti sinnglinfuɛ’n” seli kɛ “nzue nga be wua’n, i fɛ liɛ’n be flɛman.” “Nzue nga be wua’n” yɛle benin? Biblu’n se kɛ aja’n nun’n, bla nin bian nna’n ti kɛ nzue flɔlɔ sa. (Ɲan. 5:15-18) Ɔ maan yasua nin bla nga b’a ja’n be yɛ be le atin be si sua-ɔ. I sɔ’n nin “nzue nga be wua’n” timan kun. Bian nin bla nna ng’ɔ nin Ɲanmiɛn  mmla’n kɔman kun’n yɛ be flɛ i sɔ-ɔ. Kpɛ sunman’n, be nga be kunndɛ bla annzɛ bian sukusuku’n be fia kɛ nga awiefuɛ’m be fia be wua’n sa. Yɛ kɛ sran’m be traman be’n, sɛ é kwlá sé’n be se be wun kɛ “nzue nga be wua’n” ɔ yo fɛ. Sanngɛ be su laka be wun tɛ kpa! Afin Zoova wun like kwlaa. Sɛ Zoova i klun jɔman e wun’n ɔ ti tɛ tra like kwlaa. Like fɛ fi nunman ngalɛ’n nun (1 Kor. 6:9, 10) Sanngɛ nɛ́n i ngba-ɔ.

¹⁰ Be nga be kunndɛ bian annzɛ bla sukusuku’n, be kwla wun ɲannzuɛn, ɔ kwla yo be kɛ be nunman sran nun sa, kuɛ kwla fu be nun, annzɛ be awlobo’n kwla saci. Ɔ maan ɔ flunman kɛ nán e sɔ bla sinnglinfuɛ’n i yialɛ m’ɔ yia e’n nun. Be nga be yo sɔ’n, be nin Zoova be afiɛn kwla saci. Asa’n be kwla ɲan tukpacɛ wie m’ɔ kwla kun be-ɔ. (Ɲan. 7:23, 26) Ɲanndra Mun ndɛ tre 9 i mma 18 se kɛ: “Sran nga bla’n yiali be’n, be o Ndia’n i bo mmua kpa lɔ.” ?Sɛ ɔ ti sɔ’n niɔn, ngue ti yɛ sran sunman be sɔ yialɛ mɔ bla sinnglinfuɛ’n yia sran mun mɔ i sin’n be wu’n nun-ɔn?—Ɲan. 9:13-18.

11. ?Ngue ti yɛ bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n i nianlɛ’n timan kpa mlɔnmlɔn-ɔn?

¹¹ Like kun ekun m’ɔ wa tru kpa’n, yɛle bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n. Sran wie’m be bu i kɛ i nianlɛ’n timan tɛ. Sanngɛ ninnge sɔ’m be nianlɛ’n saci sran yɛ i ase wlalɛ’n ti kekle. Asa’n, be nga be niɛn i sɔ ninnge mun’n, be wla fiman be su. I sɔ yolɛ’n ukaman be naan b’a wla ayeliɛ tɛtɛ’m be ase. I kpa bɔbɔ’n, i sɔ’n yo maan be konvi sɔ sa tɛtɛ’m be yolɛ kpa tra laa’n. (Kol. 3:5; Zak. 1:14, 15) Nanwlɛ ti kpa, be nga be nian bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n be dan lika be tɔ bla nin bian kunndɛlɛ sukusuku nin i wunsu ɲannzuɛn sa’m be nun.

12. ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e nian e wun su foto annzɛ desɛn nga be yi bian nin bla nna’n i nglo’n be lika-ɔ?

¹² ?Sɛ e su yo like wie e ajulisu mannzin wie su naan bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n i foto annzɛ i desɛn fite e ɲrun’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo-ɔ? Ɔ fata kɛ e ka lɛ e to e ɲin blo. Kɛ ɔ ko yo naan y’a kwla yo sɔ’n, nán maan e wla fi su kɛ like cinnjin kpafuɛ’n yɛle kɛ maan e nin Zoova e afiɛn mantan. Ninnge wie’m be o lɛ’n, be faman e ɲin siemɛn i bian nin bla nna’n i su trele sa, sanngɛ be kwla yo maan e bu bla nin bian kunndɛlɛ’n i akunndan. Sa nga ti yɛ ɔ fata kɛ e kpalo ninnge sɔ mun’n, yɛle kɛ e kunndɛman kɛ é mán like wie atin naan ɔ yo naan e tɔ bla nin bian kunndɛlɛ sukusuku’n nun. (Mat. 5:28, 29) Be flɛ aniaan bian kun m’ɔ ti asɔnun kpɛnngbɛn’n kɛ Davidi. Ɔ tran nvle nga be flɛ i kɛ Tailandi’n nun. Ɔ seli kɛ: “N usa min wun kɛ: ‘?Kannzɛ foto annzɛ desɛn wie faman min ɲin siemɛn i bla nin bian kunndɛlɛ’n su trele sa’n, sanngɛ sɛ n nian’n Zoova i klun jɔ́ min wun’n?’ I sɔ akunndan bulɛ’n uka min naan m’an fa ajalɛ kpa.”

13. ?Ngue yɛ ɔ kwla uka e naan y’a fa ajalɛ kpa-ɔ?

¹³ Sɛ e kunndɛman kɛ like wie ti’n, e nin Zoova e afiɛn saci’n, i sɔ’n úka e naan y’a fa ajalɛ kpa. Biblu’n se kɛ: “Zoova i srolɛ’n yɛ ɔ ti ngwlɛlɛ’n i bo bolɛ’n niɔn.” (Ɲan. 9:10) I sɔ’n i ɲin fite ndɛ ng’ɔ o Ɲanndra Mun ndɛ tre 9 nun’n i nun. Ndɛ tre sɔ’n kan bla kun m’ɔ ti “ngwlɛlɛ’n i kpafuɛ’n” i nzɔliɛ’n i ndɛ.

14. ?Wan yɛ ɔ yia e mɔ Ɲanndra Mun 9:1-6 kɛn i ndɛ-ɔ?

¹⁴ An kanngan Ɲanndra Mun 9:1-6 nun. Ndɛ mma nga nun’n, Zoova m’ɔ ngwlɛlɛ’n i bo’n fin i’n yɛ ɔ yia e-ɔ. (Ɲan. 2:6; Rɔm. 16:27) Be kannin sua kun mɔ i ja mlomlo’m be ti nso’n i ndɛ. I sɔ’n kle kɛ Zoova ti klun ufuefuɛ naan ɔ sɔ be kwlaa nga be kunndɛ kɛ ɔ kle be ngwlɛlɛ’n be nun.

15. ?Ngue yɛ Ɲanmiɛn yia e kɛ e yo-ɔ?

¹⁵ Zoova ti aklunyefuɛ, yɛ sɛ i waan ɔ su  man sran like’n ɔ mɛn i lele ɔ bobo i su. Kɛ e fa e ɲin e sie i bla ng’ɔ ti “ngwlɛlɛ’n i kpafuɛ’n” i nzɔliɛ’n mɔ be kɛn i ndɛ Ɲanndra Mun ndɛ tre 9 nun’n i su’n, e wun i sɔ liɛ’n i wlɛ weiin. Ndɛ mma sɔ’n se kɛ bla’n kunnin i nnɛn’n i kpa, ɔ sɛnngɛnnin i duvɛn’n, kpɛkun ɔ siesieli i tabli’n. (Ɲan. 9:2) I kpa bɔbɔ’n, ndɛ mma 4 nin 5 nun’n, ɔ se be nga be siman sa’n be kɛ be bla naan be wa di i kpanwun’n wie. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e sɔ yialɛ nga ngwlɛlɛ’n i kpafuɛ’n yia e’n i nun-ɔn? Zoova kunndɛ kɛ i mma’m be yo ngwlɛlɛfuɛ yɛ ɔ kunndɛman kɛ sa ɲan be. Ɔ kunndɛman kɛ e wun e ɲrun kwlaa naan y’a si ngwlɛlɛ. I sɔ’n ti’n, ɔ yia ‘ngwlɛlɛ ng’ɔ yo sa ye’n i su kpa fa sie sran kpa mun.’ (Ɲan. 2:7) Kɛ e sro Zoova’n, e kunndɛ kpa kɛ i klun jɔ e wun. Yɛ e tie afɔtuɛ ng’ɔ man e’n yɛ e fa be su.—Zak. 1:25.

16. (1) ?Wafa sɛ yɛ Ɲanmiɛn srolɛ’n ukali Alɛn naan w’a fa ajalɛ kpa-ɔ? (2) ?Wafa sɛ yɛ i bo’n guali-ɔ?

¹⁶ Maan e kan wafa nga Ɲanmiɛn i srolɛ’n ukali aniaan bian kun m’ɔ be flɛ i kɛ Alɛn’n naan w’a fa ajalɛ kpa’n i ndɛ. Ɔ ti asɔnun kpɛnngbɛn yɛ ɔ ti suklu klefuɛ. Ɔ seli kɛ: “Be nga e nin be e di junman’n, be nun kpanngban be nian bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n. Be waan kɛ be yo sɔ’n be si bian nin bla nna’n i su ninnge wie mun.” Alɛn si kɛ i sɔ’n timan su. Ɔ seli kɛ: “Kɛ mɔ n klo Zoova mɔ min ɲin yi i dan’n ti’n, n kpaloli flimun sɔ mun. Kpɛkun n kannin sa nga ti yɛ n nianman wie’n n kleli be.” I lɛ nun’n, e kwla se kɛ ɔ fali “ngwlɛlɛ’n i kpafuɛ’n” nantili. Ɔ ‘nantili sa wlɛ wunlɛ’n i atin liɛ’n su.’ (Ɲan. 9:6) I sɔ mɔ Alɛn yoli’n ti’n be ng’ɔ nin be di junman’n be nun wie’m be suan Biblu’n nun like dɔ nga su yɛ be tran aɲia’m be bo.

17-18. (1) ?Ninnge kpakpa benin yɛ be nga be sɔ yialɛ nga “ngwlɛlɛ’n i kpafuɛ’n” yia be’n nun’n be ɲɛn i-ɔ? (2) ?Yɛ ngue yɛ be kwla lafi su kpa kɛ bé ɲɛ́n i-ɔ? (An nian desɛn’n wie.)

¹⁷ Zoova fali bla nɲɔn be su sunnzun ase naan e si like nga e kwla yo naan e liɛ w’a yo ye’n. Be nga be sɔ yialɛ nga “bla ng’ɔ ti sinnglinfuɛ’n” yia’n be’n nun’n be fia be yo sa tɛtɛ mun, yɛ be bu i kɛ be su di aklunjɔɛ. Be siman kɛ like nga be yo i andɛ’n, bé wá ísɛ i bo nzuɛn’n ainman. Ninnge nga be yo’n ti’n, bé kɔ́ “ndia’n i bo mmua kpa lɔ.”—Ɲan. 9:13, 17, 18.

¹⁸ Be nga be sɔ yialɛ nga “bla ng’ɔ ti ngwlɛlɛfuɛ’n” ɔ yia be’n nun’n i bo’n gua kpa man be! Dɔ nga su’n be di aklunjɔɛ afin be le ninnge kwlaa nga be kwla uka be naan be nin Zoova be afiɛn w’a mantan kpa’n. (Eza. 65:13) Zoova sinnin i nuan ijɔfuɛ Ezai i lika seli kɛ: “Amun sie amun su min nuan bo kpa, yɛ amun di like ng’ɔ ti kpa’n, amún wá dí like ng’ɔ ti kpa’n, yɛ amun klun jɔ́.” (Eza. 55:1, 2) Asa’n, e suan like nga Zoova klo i’n i  klolɛ yɛ e suan like ng’ɔ kpɔ i’n i kpɔlɛ. (Jue. 97:10) Yɛ kɛ e yia e wiengu mun kɛ be bla naan be wa ɲan “ngwlɛlɛ’n i kpafuɛ’n” i su ye wie’n i sɔ’n yo e fɛ. E ti kɛ “ngwlɛlɛ’n i kpafuɛ’n” i talua mun sa. Yɛle kɛ sɛ é kwlá sé’n ‘e ko jran klɔ’n i lika nga be ti nglonglo’n be su yɛ e kpan se kɛ: ‘Amun nga amun siman sa’n, amun wlu wa.’ Kɛ e yo sɔ’n, e bɔbɔ nin be nga be tie e ndɛ’n, e ɲan su ye dɔ nga su yɛ é ɲán su ye ainman. Ɔ maan é kwlá nánti “sa wlɛ wunlɛ’n i atin liɛ’n su,” yɛ é ɲán nguan m’ɔ leman awieliɛ’n.—Ɲan. 9:3, 4, 6.

19. ?Kɛ nga Akunndanfuɛ’n 12:13, 14 fa kan’n sa’n, ngue yɛ e kunndɛ kpa kɛ é yó-ɔ? (An nian kuku nga be flɛ i kɛ “ Kɛ e sro Ɲanmiɛn’n e ɲan su ye” nun.)

¹⁹ An kanngan Akunndanfuɛ’n 12:13, 14 nun. Maan srolɛ mɔ e sro Zoova’n ɔ sasa e yɛ ɔ uka e naan y’a yoman sa tɛ. Asa’n, maan i sɔ’n uka e naan e nin Zoova e afiɛn mantan kpa mɛn tɛ kain nga i awieliɛ blɛ nga nun. Kɛ mɔ e klo Zoova mɔ e ɲin yi i dan’n ti’n, e yia sran mun titi naan be bla naan ɔ kle be “ngwlɛlɛ’n i kpafuɛ’n.”