1. ?Kɛ be uka be nga be yoli sa tɛ dan’n, ngue yɛ be nun wie’m be yo-ɔ?

 KƐ Klisifuɛ kun yoli sa tɛ Korɛnti lɔ asɔnun’n nun’n, wafa nga akoto Pɔlu maan be siesieli sa sɔ’n, e kɛnnin i ndɛ like suanlɛ ng’ɔ sinnin lɛ’n nun. E wunnin kɛ, kɛ mɔ w’a kacimɛn i akunndan’n ti’n, be tuli i asɔnun’n nun. Sanngɛ kɛ nga Biblu’n nun ndɛ mma nga like suanlɛ’n taka su’n fa kan’n sa’n, be kwla uka be nga be yoli sa tɛ dan’n be nun wie mun naan b’a kaci be akunndan’n. (Rɔm. 2:4) ?Wafa sɛ yɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be kwla uka sa tɛ yofuɛ kun naan w’a kaci akunndan’n niɔn?

2-3. ?Sɛ e si kɛ aniaan kun w’a yo sa tɛ dan’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo-ɔ? ?Yɛ ngue ti yɛ e yo sɔ-ɔ?

² Sɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be siman kɛ Klisifuɛ kun yoli sa tɛ dan wie’n, be su kwlá ukɛmɛn i. ?Ɔ maan sɛ e si kɛ aniaan kun w’a yo sa tɛ dan’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo-ɔ? Ɔ fata kɛ e wlɛ i fanngan naan ɔ ko bo su kle asɔnun kpɛnngbɛn mun naan be ukɛ i.—Eza. 1:18; Yol. 20:28; 1 Piɛ. 5:2.

³ ?Yɛ sɛ ɔ kunndɛman kɛ ɔ́ bó su klé asɔnun kpɛnngbɛn mun’n nin? Sɛ ɔ ti sɔ’n e bɔbɔ e kwla ko bo su e kle be naan be ukɛ i. Kɛ e yo sɔ’n e kle kɛ e klo aniaan sɔ’n naan e kunndɛman kɛ ɔ mlin. Afin sɛ w’a yaciman sa tɛ sɔ’n i yolɛ’n, ɔ nin Zoova be afiɛn’n sáci. Asa’n, i ayeliɛ sɔ’n kwla saci asɔnun’n i dunman. I sɔ’n ti’n, klolɛ mɔ e klo Zoova nin e niaan’n ti’n, kannzɛ bɔbɔ i sɔ yolɛ’n timan pɔpɔ’n é bó su klé asɔnun kpɛnngbɛn mun.—Jue. 27:14.

 WAFA NGA ASƆNUN KPƐNNGBƐN’M BE UKA BE NGA BE YOLI SA TƐ DAN’N

4. ?Kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be yia aniaan kun m’ɔ yoli sa tɛ’n i wun’n, ngue yɛ be kunndɛ kɛ bé yó-ɔ?

⁴ Kɛ aniaan kun yo sa tɛ dan’n, asɔnun kpɛnngbɛn’m be kpa be nun nsan naan be yiɛ i wun. Ɔ fata kɛ aniaan sɔ’m be yo wun ase kanfuɛ. Yɛle kɛ kannzɛ be kunndɛ kpa kɛ bé úkɛ i’n, maan be wun i wlɛ kɛ be kwlá miɛnmɛn i kɛ ɔ kaci. (Mml. 30:19) Asɔnun kpɛnngbɛn’m be wun i wlɛ kɛ nán sa tɛ yofuɛ’m be kwlaa yɛ bé káci be akunndan’n kɛ nga Famiɛn Davidi fa yoli’n sa-ɔ. (2 Sam. 12:13) Sa tɛ yofuɛ wie’m be kwla kpalo fɔ nga Zoova tu be’n. (Bob. 4:​6-8) Sanngɛ i kwlaa yoli-o, like nga asɔnun kpɛnngbɛn’m be kunndɛ’n yɛle kɛ bé úka sa tɛ yofuɛ’n naan ɔ kaci i akunndan’n. ?I lɛ nun’n, kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be yia aniaan kun m’ɔ yoli sa tɛ’n i wun’n, ngue yɛ ɔ fataman kɛ be wla fi su-ɔ?

5. ?Kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be yia sa tɛ yofuɛ’n i wun’n, ndɛ benin yɛ ɔ fataman kɛ be wla fi su-ɔ? (2 Timote 2:​24-26) (An nian desɛn’n wie.)

⁵ Asɔnun kpɛnngbɛn’m be ɲrun’n, sa tɛ yofuɛ’n ti kɛ bua kun mɔ w’a mlin’n sa. (Lik. 15:​4, 6) I sɔ’n ti’n, kɛ be yiɛ i wun’n be kɛnmɛn i ndɛ tɛtɛ, be kanman ndɛ’n i ya su. Asa’n, be bumɛn i kɛ like ng’ɔ fata kɛ be yo’n, i ngba yɛle kɛ be usɛ i kosan naan be si sa ng’ɔ juli’n nun kpa. Sanngɛ be fa ndɛ ng’ɔ o 2 Timote 2:​24-26 nun’n su. (An kanngan nun.) Kɛ bé úkɛ i naan ɔ kaci i akunndan’n, be kle kɛ be ti wɛtɛɛfuɛ naan be klun ti ufue.

6. ?Kwlaa naan asɔnun kpɛnngbɛn’m b’a yia sa tɛ yofuɛ kun wun’n, wafa sɛ yɛ be siesie be wun-ɔn? (Rɔmunfuɛ Mun 2:4)

⁶ Asɔnun kpɛnngbɛn’m be dun mmua siesie be wun. Pɔlu seli kɛ: “Ɲanmiɛn ti aklunyefuɛ. I sɔ’n ti’n, ɔ su uka wɔ naan a kaci ɔ akunndan’n.” Asɔnun kpɛnngbɛn’m be mian be ɲin be nian Zoova i ajalɛ’n su naan b’a uka sa tɛ yofuɛ mun. (An kanngan Rɔmunfuɛ Mun 2:4 nun.) Kɛ bé nían asɔnun’n i lika’n, ɔ fata kɛ be nian Klisi i ajalɛ’n su, yɛ be fa atin ng’ɔ kle be’n su. (Eza. 11:​3, 4; Mat. 18:​18-20) Kwlaa naan b’a yia sran ng’ɔ yoli sa tɛ’n i wun’n, be srɛ Zoova kɛ ɔ suan be bo naan be ukɛ i naan ɔ kaci i akunndan’n. Asa’n, be kunndɛ ndɛ wie mun Biblu’n nin e fluwa’m be nun. Yɛ be srɛ Zoova kɛ ɔ uka be naan be wun sa ng’ɔ o sran sɔ’n i su’n i wlɛ kpa. Be fa be ɲin sie i sa nga ti yɛ atrɛkpa’n, ɔ buli akunndan tɛ annzɛ ɔ yoli sa tɛ’n be su.—Ɲan. 20:5.

7-8. ?Kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m bé úka be nga be yoli sa tɛ dan’n, wafa sɛ yɛ be kwla tra be awlɛn kɛ Zoova sa-ɔ?

⁷ Asɔnun kpɛnngbɛn’m be nian Zoova m’ɔ  trɛ i awlɛn’n i ajalɛ’n su. Be fa be ɲin sie i wafa nga Zoova ukali sa tɛ yofuɛ wie mun laa’n i su. I wie yɛle Kaɛn liɛ’n. Zoova trɛli i awlɛn ukɛli i. Ɔ seli kɛ sɛ w’a kacimɛn i akunndan’n i bo’n gúa tɛ, naan sɛ ɔ fɛ i afɔtuɛ’n su’n i liɛ yó ye. (Bob. 4:​6, 7) Zoova sinnin i nuan ijɔfuɛ Natan i lika tuli Davidi i fɔ. Kɛ Natan ko wunnin i wun’n, ɔ fali sunnzun ase kun fa ukɛli naan ɔ kaci i akunndan’n. (2 Sam. 12:​1-7) Asa’n, Zoova ‘sunmɛnnin’ i nuan ijɔfuɛ mun Izraɛlifuɛ mɔ be fɛmɛn i ndɛ’n su’n be sin lele, w’a “yaciman be sunmanlɛ.” (Zer. 7:​24, 25) W’a minndɛman kɛ i sufuɛ’m be kaci be akunndan’n ka naan w’a uka be. Sanngɛ ɔ fali ajalɛ naan ɔ́ wlá be fanngan kɛ be kaci be akunndan’n.

⁸ Kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m bé úka be nga be yoli sa tɛ dan’n, be nian Zoova i ajalɛ’n su. Kɛ nga 2 Timote 4:2 fa kan’n sa’n, be ‘tra be awlɛn’ aniaan sɔ’m be wun. I sɔ’n ti’n, ɔ fata kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’n ɔ yo sran m’ɔ trɛ i awlɛn-ɔn, yɛ ɔ yo wɛtɛɛfuɛ. I liɛ’n, ɔ́ kwlá úka sa tɛ yofuɛ’n naan ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ yó sa ng’ɔ ti kpa’n. Sanngɛ sɛ asɔnun kpɛnngbɛn’n fa ya annzɛ i sa sin bubu i’n, atrɛkpa’n sa tɛ yofuɛ’n su siemɛn i su i nuan bo, yɛ ɔ su kacimɛn i akunndan’n.

9-10. ?Wafa sɛ yɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be kwla uka sran’n naan w’a bu sa tɛ ng’ɔ yoli’n i akunndan-ɔn?

⁹ Asɔnun kpɛnngbɛn’m be mian be ɲin naan bé sí sa nga ti yɛ ɔ yoli sa tɛ’n. I lɛ nun’n be usa be wun kosan nga mun: ?Klisifuɛ sɔ’n i ngunmin suanman Biblu’n nun like titi kun, annzɛ ɔ boman jasin fɛ’n titi kun ti yɛ ɔ kpɔnzɔli-ɔ? ?Ɔ srɛman Zoova titi kun? ?Kɛ i konvi sɔ sa tɛ wie yolɛ’n, ɔ trɛmɛn i awlɛn kun? ?Wan mun yɛ ɔ nin be san nun-ɔn ? ?Ngue yɛ ɔ fa yiyi i ɲin su-ɔ? ?Sran ng’ɔ nin be san nun’n nin ninnge ng’ɔ fa yiyi i ɲin su’n ti’n, i konvi sɔ sa tɛ yolɛ’n? ?Ɔ wun i wlɛ kɛ ajalɛ ng’ɔ fali be’n nin ninnge ng’ɔ yoli be’n, be yoman Zoova i fɛ?

¹⁰ Asɔnun kpɛnngbɛn’m be kwla usɛ i kosan wie mun naan ɔ bu like nga ti yɛ ɔ nin Zoova be afiɛn w’a mantanman kpa kun m’ɔ yoli sa tɛ’n i akunndan. Sanngɛ be su usɛmɛn i like wie m’ɔ timan cinnjin kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be si i’n. (Ɲan. 20:5) Asa’n, kɛ nga Natan fa yoli i Davidi liɛ’n nun sa’n, be kwla fa sunnzun ase be ukɛ i naan ɔ bu sa ng’ɔ yoli’n i su akunndan naan ɔ wun i wlɛ kɛ ɔ yoli sa tɛ. Atrɛkpa’n, kpɛ klikli nga be yiɛ i wun’n, sa ng’ɔ yoli’n ɔ kwla yo i nsisɔ. I kpa bɔbɔ’n, ɔ kwla kaci i akunndan’n.

11. ?Ngue yɛ Zezi yoli naan sa tɛ yofuɛ’m be kaci be akunndan’n niɔn?

¹¹ Asɔnun kpɛnngbɛn’m be mian be ɲin naan bé nían Zezi i ajalɛ’n su. Kɛ ɔ ko yo naan Zezi w’a uka Sɔlu m’ɔ fin Tasi’n, ɔ usɛli i kɛ: “?Sɔlu, Sɔlu, ngue ti yɛ a kle min yalɛ-ɔ?” Kɛ Zezi usɛli i sɔ’n, i sɔ’n ukɛli i maan ɔ wunnin i wlɛ kɛ sa ng’ɔ yo’n ti tɛ. (Yol. 9:​3-6) Asa’n, kɛ Zezi kán ‘bla nga be flɛ i Zezabɛli’n’ i ndɛ’n, ɔ seli kɛ: “N mɛnnin i blɛ kɛ ɔ kaci i akunndan’n.”—Ngl. 2:​20, 21.

12-13. ?Wafa sɛ yɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be kwla man sa tɛ yofuɛ kun i blɛ naan ɔ kaci i akunndan-ɔn? (An nian foto’n wie.)

¹² Kɛ mɔ asɔnun kpɛnngbɛn’m be nian Zezi i ajalɛ’n su’n ti’n, be kaman lɛ be seman kɛ sa tɛ yofuɛ kun su kacimɛn i akunndan’n. Sran wie’m be liɛ’n, kpɛ klikli nga be yia be wun’n, be kaci be akunndan’n. Sanngɛ wie’m be liɛ’n ɔ fata kɛ be man be blɛ kan ekun. I sɔ’n ti’n, asɔnun kpɛnngbɛn’m be kwla fa ajalɛ kɛ bé wún sran’n i wun cɛn uflɛ ekun. Atrɛkpa’n kpɛ klikli nga be yiɛli i wun’n, ɔ́ úkɛ i naan w’a bu  ndɛ nga be kan kleli i’n i akunndan kpa. Asa’n ɔ kwla kɛn i wun ase, kpɛkun ɔ kwla srɛ Zoova kɛ ɔ yaci i sa tɛ’n cɛ i. (Jue. 32:5; 38:18) Ɔ maan kɛ bé wá yíɛ i wun ekun’n, atrɛkpa’n ɔ su yoman kɛ laa’n sa.

¹³ Kɛ ɔ ko yo naan asɔnun kpɛnngbɛn’m b’a uka sa tɛ yofuɛ’n naan w’a kaci i akunndan’n, be kle i kɛ be si aunnvɔɛ naan be kunndɛ kɛ bé yó i ye. Be srɛ Zoova kɛ ɔ yra be ɲin mɔ be mian’n su. Yɛ be lafi su kɛ be niaan’n kwla wun sa wlɛ naan ɔ́ káci i akunndan.—2 Tim. 2:​25, 26.

14. (1) ?Wan fanngan nun yɛ maan sa tɛ yofuɛ kun kwla kaci i akunndan’n niɔn? (2) ?Yɛ ngue ti yɛ e se sɔ-ɔ?

¹⁴ Kɛ sa tɛ yofuɛ kun kaci i akunndan’n, aklunjɔɛ’n kun e kpo! (Lik. 15:​7, 10) ?Kannzɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be miannin be ɲin be ukɛli i’n, sanngɛ wan yɛ ɔ yoli maan ɔ kacili-ɔ? Maan e wla kpɛn sa tɛ yofuɛ’m be su ndɛ kun Pɔlu kannin’n su. Ɔ seli kɛ: “Atrɛkpa’n, Ɲanmiɛn yó maan bé káci be akunndan’n.” (2 Tim. 2:25) Ɔ maan Zoova yɛ ɔ uka Klisifuɛ kun naan w’a kaci i akunndan’n nin i ayeliɛ’n niɔn, nán klɔ sran-ɔn. Kɛ sran kun kaci i akunndan’n wafa nga i bo’n gua klanman’n, Pɔlu kɛnnin i ndɛ. I waan sran sɔ’n kwla wun ndɛ nanwlɛ’n i wlɛ kpa tra laa’n, ɔ wun sa wlɛ, yɛ ɔ kwla flo Satan i aya’n nun.—2 Tim. 2:26.

15. ?Kɛ sa tɛ yofuɛ kun ko kaci i akunndan’n, wafa sɛ yɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be kwla ukɛ i-ɔ?

¹⁵ Kɛ sa tɛ yofuɛ kun kaci i akunndan’n, asɔnun kpɛnngbɛn’m be ko niɛn i osu titi. Kpɛkun be ukɛ i naan ɔ lafi Ɲanmiɛn su kpa. Asa’n be ukɛ i naan w’a kwla niɛn i wun su titi naan w’a tɔman Satan i aya’m be nun, naan w’a kwla yo sa ng’ɔ ti kpa’n. (Ebr. 12:​12, 13) I yo, asɔnun kpɛnngbɛn’m be su kanman sa nga sran’n yoli’n be kleman sran. ?Sanngɛ ngue yɛ asɔnun’n nunfuɛ’m be kwla si nun-ɔn?

‘TU BE FƆ SRAN’M BE KWLAA BE ƝRUN’

16. ?Kɛ Pɔlu seli kɛ be tu sa tɛ yofuɛ’m be fɔ ‘sran’m be kwlaa be ɲrun’n,’ i ndɛ sɔ’n i bo’n yɛle benin? (1 Timote 5:20)

¹⁶ An kanngan 1 Timote 5:20 nun.  Pɔlu seli Timote m’ɔ ti asɔnun kpɛnngbɛn wie’n kɛ ɔ tu sa tɛ yofuɛ’m be fɔ “sran’m be kwlaa be ɲrun.” ?I ndɛ sɔ’n i bo’n yɛle benin? Pɔlu i ndɛ sɔ’n kleman kɛ, saan fii ɔ fata kɛ be tu sa tɛ yofuɛ’n i fɔ nzrafuɛ’m be kwlaa be ɲrun. Sanngɛ sran kɔe nɲɔn kun mɔ be si ndɛ’n nun’n, be ndɛ yɛ ɔ kan-ɔn. Ɔ kwla yo be nga be wunnin nun’n, annzɛ be nga sa tɛ yofuɛ’n bɔbɔ kan ndɛ’n kleli be’n. Sɛ ɔ ti sɔ’n, sran sɔ’m be ngunmin yɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m bé bó su klé be kɛ be tuli sa tɛ yofuɛ’n i fɔ-ɔ.

17. (1) ?Sɛ asɔnun’n nun sran sunman be si kɛ aniaan kun yoli sa tɛ, annzɛ kusu saan bé tí nun’n, ajalɛ benin yɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be fa-ɔ? (2) ?Yɛ ngue ti yɛ be fɛ i sɔ ajalɛ’n niɔn?

¹⁷ Wie liɛ’n, asɔnun’n nun sran sunman be si kɛ aniaan kun yoli sa tɛ, annzɛ kusu saan bé tí nun. Sɛ ɔ ti sɔ’n, kɛ Pɔlu se kɛ be bo su kle ‘sran’m be kwlaa’n,’ asɔnun’n nunfuɛ’m be kwlaa yɛ ɔ fata kɛ be bo su kle be-ɔ. Ɔ maan asɔnun kpɛnngbɛn kun wá bó su klé nzrafuɛ’m be kɛ be tuli aniaan’n i fɔ. ?Ngue ti yɛ be yo sɔ-ɔ? Pɔlu seli kɛ be yo sɔ naan “be onga’m be fa tu be wun fɔ” naan be kusu b’a yoman sa tɛ.

18. ?Sɛ aniaan kun m’ɔ nin-a ɲanman afuɛ 18 ɔ yo sa tɛ dan’n, ngue yɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be yo-ɔ? (An nian foto’n wie.)

¹⁸ ?Yɛ sɛ aniaan kun m’ɔ nin-a ɲanman afuɛ 18 ɔ yo sa tɛ dan’n nin? Sɛ ɔ ti sɔ’n, asɔnun kpɛnngbɛn’m bé kpá be nun nɲɔn naan be ko wun ba’n i wun. Sɛ i si nin i nin a be su Zoova’n, bé trɛ́n i bo wie. Asɔnun kpɛnngbɛn’m bé úsa be ajalɛ nga be fali naan b’a kwla uka ba’n naan w’a kaci i akunndan’n. Sɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be wun kɛ ba’n sɔli fɔ nga i si nin i nin be tuli  i’n nun klanman’n, naan ɔ su kaci i akunndan’n nin i ayeliɛ’n, be kwla se kɛ bé yáci be nun naan be ukɛ i. Afin i kwla yoli-o, ba’m be fɔ tulɛ klolɛ su’n, ɔ ti junman kun mɔ Zoova fa wlɛli i siɛ nin niɛn’m be sa nun-ɔn. (Mml. 6:​6, 7; Ɲan. 6:20; 22:6; Efɛ. 6:​2-4) Asɔnun kpɛnngbɛn’m be nin ba’n i si nin i nin bé kókó yalɛ cɛn kunngun. I liɛ’n sɛ be ukɛ i kɛ ng’ɔ nin i fata’n sa’n bé wún i wlɛ. ?Sanngɛ sɛ ba sɔ mɔ b’a yo i batɛmun’n ɔ kacimɛn i akunndan’n, naan ɔ te yo sa tɛ’n nin? I lɛ nun’n asɔnun kpɛnngbɛn’m be nun nsan bé flɛ́ i si nin i nin mɔ be ti Klisifuɛ’n kpɛkun bé yíɛ i wun.

ZOOVA KLO SRAN DAN YƐ Ɔ SI SRAN AUNNVƆƐ

19. ?Kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be yia sa tɛ yofuɛ’n i wun’n, wafa sɛ yɛ be mian be ɲin be nian Zoova i ajalɛ’n su-ɔ?

¹⁹ Zoova kunndɛ kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be sasa asɔnun’n be nga be kunndɛman kɛ nánti i mmla’m be su’n be lika. (1 Kor. 5:7) Sanngɛ be yo be liɛ nga be kwla yo’n naan b’a uka sa tɛ yofuɛ’n naan w’a kaci i akunndan’n. Kɛ bé úka sran sɔ’n be bu i wun akunndan kpa, be se be wun kɛ ɔ kwla kaci. Afin be kunndɛ kɛ bé nían Zoova m’ɔ ‘klo sran dan’ yɛ ‘ɔ si sran aunnvɔɛ’n’ i ajalɛ’n su. (Zak. 5:11) I lɛ nun’n, akoto Zan kleli e ajalɛ klanman. Ɔ seli i wiengu Klisifuɛ’m be kɛ: “Min mma kanngan mun, ń klɛ́ ndɛ nga mun ń blɛ́ amun naan amun a yoman sa tɛ. Sanngɛ sɛ amun nun wie yo sa tɛ’n, e le ukafuɛ kun Siɛ’n i wun lɔ. Sran sɔ’n yɛle Zezi Klisi m’ɔ ti sran kpa’n.”—1 Zan 2:1.

20. ?Kosan benin yɛ like kasiɛn nga é wá súɛn i fluwa nga nun’n, ɔ́ wá tɛ́ su-ɔ?

²⁰ Ng’ɔ yo ɲrɛnnɛn’n yɛle kɛ Klisifuɛ wie mɔ be yoli sa tɛ’n, be kunndɛman kɛ bé káci be akunndan’n. Kɛ ɔ ti sɔ’n, ɔ fata kɛ be tu be asɔnun’n nun. ?I lɛ nun’n, ngue yɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be yo-ɔ? Like kasiɛn nga é wá súɛn i fluwa nga nun’n, ɔ́ wá tɛ́ kosan sɔ’n su.