1-2. ?Sa kekle benin wie mun yɛ be kwla tɔ Zoova i sufuɛ’m be su-ɔ?

 SA KEKLE’M be kwla ka lɛ be tɔ e su kpɛ kunngba. I wie yɛle aniaan bian kun mɔ be flɛ i kɛ Lui’n a i liɛ’n. Cɛn kun’n dɔɔtrɔ bian kun seli i kɛ ɔ le kansɛli naan ɔ su cɛman naan w’a wu. Be flɛ aniaan bla kun kɛ Monika yɛ ɔ nin i wun be tu be klun be su Zoova likawlɛ. Sanngɛ cɛn kun’n, Monika tili i kɛ i wun m’ɔ ti asɔnun kpɛnngbɛn’n ɔ fia yo sa tɛ. Yɛ ɔ boli i sɔ’n i yolɛ bo w’a cɛ. Be flɛ aniaan bla kun m’ɔ leman bian’n kɛ Olivia. Cɛn kun’n, ɔ jasoli i awlo’n nun afin be seli kɛ seke dan kpa kun su ba. Kɛ seke’n sinnin’n m’ɔ sɛli i sin’n, ɔ wunnin kɛ i sua’n w’a bubu sekeseke. Sa kekle ka lɛ tɔli aniaan sɔ’m be su kpɛ kunngba. ?Sa kekle wie w’a tɔ ɔ su kpɛ kunngba kɛ ngalɛ’n sa le?

² E mɔ e su Zoova’n sa kekle nin tukpacɛ’n nga be tɔ klɔ sran’m be kwlaa be su’n, be tɔ e su wie. Asa’n e kpɔfuɛ’m be tanndan e ɲrun annzɛ be kle e yalɛ. Kannzɛ bɔbɔ Zoova yoman naan sa sɔ’m b’a tɔman e su’n sanngɛ ɔ se kɛ ɔ́ úka e. (Eza. 41:10) I fanngan nun’n, kannzɛ sa nga be tɔ e su’n be ti kekle sɛ’n, e kwla di aklunjɔɛ titi, e kwla fa ajalɛ kpa, yɛ e nin i e kwla nanti klanman lele e guɛ i ti nin i bo. Like suanlɛ nga nun’n, é wá wún like nnan mɔ Zoova yo fa uka e blɛ kekle nun’n. Asa’n, é wá wún like nga e kwla yo naan y’a ɲan ninnge sɔ’m be su ye’n.

 ZOOVA SÁSÁ Ɔ

3. ?Kɛ sa kekle o e su’n, ngue yɛ i yolɛ’n kwla yo kekle man e-ɔ?

³ Like ng’ɔ ti kekle’n. Kɛ sa kekle’m be tɔ e su’n, kɛ ɔ yo naan e tran ase e bu akunndan naan e fa ajalɛ kpa’n, ɔ timan pɔpɔ. Afin e awlɛn kpɔtɔ e klun. Yɛ e wla bo e wun dan. Blɛ sɔ nun’n, e akunndan kwla sanngan yɛ ɔ yo e kɛ y’a mlin sa. Kɛ sa kekle tɔli Olivia mɔ e kɛnnin i ndɛ’n su’n, ɔ seli kɛ: “Kɛ seke’n bubuli min sua’n, ɔ yoli min kɛ min liɛ w’a wie sa. Yɛ min wla boli min wun dan.” Monika mɔ i wun kunndɛli bla i bo’n, ɔ seli kɛ: “Min sa sin bubuli min tratrali su. Min awlɛn kpɔtɔli min klun. Ninnge nga n yo be titi’n be yolɛ wa yoli kekle kpa. M’an bumɛn i le kɛ sa kɛ ngalɛ’n sa’n ɔ́ tɔ́ min su cɛn kun.” ?Kɛ e wla bo e wun dan’n, ngue yɛ Zoova seli kɛ ɔ́ yó fá úka e-ɔ?

4. ?Kɛ nga Filipufuɛ Mun 4:​6, 7 fa kan’n sa’n, ngue yɛ Zoova se kɛ ɔ́ yó mán e-ɔ?

⁴ Like nga Zoova yo’n. Biblu’n se kɛ Ɲanmiɛn man e aunjɔɛ. (An kanngan Filipufuɛ Mun 4:​6, 7 nun.) Yɛle kɛ kɛ e nin Zoova e nanti klanman’n, ɔ yo maan e wla gua ase yɛ e wun jɔ e fɔun. “Aunjɔɛ sɔ’n sran fi simɛn i bo,” ɔ tra klɔ sran akunndan’n su. ?Kɛ sa’m be tɔli ɔ su mɔ a srɛli Zoova tankaan kpa’n a sieli i nzɔliɛ kɛ ɔ wun jɔli ɔ kpa fɔun? I sɔ’n yɛ be flɛ i kɛ ‘aunjɔɛ nga Ɲanmiɛn man’n’ niɔn.    

5. ?Wafa sɛ yɛ aunjɔɛ nga Ɲanmiɛn man’n ɔ sasa e awlɛn’n nin e akunndan’n niɔn?

⁵ Ndɛ mma kunngba sɔ’n nun’n, be seli kɛ aunjɔɛ nga Ɲanmiɛn man’n “ɔ́ sásá amun awlɛn’n nin amun akunndan’n.” (Fip. 4:​6, 7; jnd) Glɛki nun ndɛ mma nga be kacili i wawle’n nun kɛ ‘ɔ́ sásá’n,’ ɔ fa e ɲin sie i wafa nga laa sonja’m be sasa klɔ kun naan be kpɔfuɛ’m b’a tɔman be su’n i su. Klɔ sɔ’n i sufuɛ’m be lafi kpa pɔɔ afin be si kɛ sonja’m be jinjin klɔ’n i anuan’m be nun. I wafa kunngba’n, kɛ aunjɔɛ nga Ɲanmiɛn man’n ɔ sasa e awlɛn nin e akunndan’n, e wun jɔ e fɔun. Afin e si kɛ sa tɛ fi su ɲanman e. (Jue. 4:8) Kɛ Anin liɛ’n sa’n, kannzɛ bɔbɔ e su sa’n kaman lɛ wieman’n, sanngɛ e wla kwla gua ase. (1 Sam. 1:​16-18) Kɛ e wla gua ase’n, blɛ sunman’n e kwla bu akunndan kpa yɛ e kwla fa ajalɛ kpa.

6. ?Ngue yɛ e kwla yo naan Ɲanmiɛn w’a man e aunjɔɛ-ɔ? (An nian foto’n nun wie.)

⁶ Like ng’ɔ fata kɛ e yo’n. Kɛ e akunndan sanngan’n, sɛ é kwlá sé’n maan e se “gladi difuɛ’n” kɛ ɔ uka e. Yɛle kɛ maan e srɛ Ɲanmiɛn tankaan kpa lele naan e wla gua ase. (Lik. 11:9; 1 Tes. 5:17) Kɛ Lui mɔ e kɛnnin i ndɛ’n, ɔ tili i kɛ ɔ su cɛman naan w’a wu’n, like nga  ɔ nin i yi Ana be yoli naan b’a kwla jran kekle’n ɔ kɛnnin i ndɛ. Ɔ seli kɛ: “Blɛ kɛ nga sa’n nun’n, kɛ ɔ ko yo naan w’a fa ajalɛ wie mun ɔ wun ayre yolɛ’n nin ninnge uflɛ wie’m be nun’n, ɔ ti kekle dan. Sanngɛ srɛlɛ mɔ e srɛli Ɲanmiɛn’n ti’n e wun jɔli e fɔun blɛ kekle sɔ’n nun.” Lui nin i yi be seli kɛ be srɛli Zoova tankaan kpa yɛ be jrannin su kpa. Be srɛli i kɛ ɔ yo naan be wun jɔ be fɔun, naan be wla gua ase, yɛ ɔ man be ngwlɛlɛ naan be fa ajalɛ kpa. Kɛ be yoli sɔ’n be wunnin kɛ Ɲanmiɛn ukali be sakpa. Sɛ sa kekle wie wɔ ɔ su’n, srɛ Zoova yɛ jran su kpa. Sɛ a yo sɔ’n, ɔ́ mán wɔ aunjɔɛ. Yɛle kɛ ɔ́ yó maan ɔ wun jɔ́ ɔ fɔun, yɛ ɔ wla gúa ase.—Rɔm. 12:12.

ZOOVA YÓ MAAN Á JRÁN KEKLE

7. ?Kɛ sa kekle wie o e su’n wafa sɛ yɛ e wun kwla yo e-ɔ?

⁷ Like ng’ɔ ti kekle’n. Kɛ sa kekle’m be tɔ e su’n, wafa nga e wun yo e’n nin akunndan nga e bu’n, ɔ nin wafa nga e yo ninnge mun’n, ɔ timan kɛ titi liɛ’n sa. E kwla yo kɛ mmeli kun mɔ nzue’n fɛ i kɔ wa kɔ wa’n sa. Ana mɔ e dun mmua kɛnnin i ndɛ’n seli kɛ kɛ i wun Lui sacili’n, i wun yoli i kɛ ngalɛ’n sa. I waan: “Ɔ ju wie’n min wla bo min wun yɛ n wunman min wun fɛ kaan sa. Kɛ n bu i wie’n i akunndan’n min awlɛn be min klun.” Asa ekun’n, Ana i ɲin su yoli i koun, yɛ kɛ ɔ wun kɛ ajalɛ nga i wun fa be laa’n, i yɛ ɔ fata kɛ ɔ fa be siɛn’n, i sa sin bubuli i. Ɔ ju wie’n i wun yoli i kɛ ɔ o jenvie kun m’ɔ boman aɔwi’n nun sa. ?Kɛ e wun yo e sɔ’n, ngue yɛ Zoova yo fa uka e-ɔ?

8. ?Kɛ nga Ezai 33:6 fa kan’n sa’n, ngue yɛ Zoova se kɛ ɔ́ yó mán e-ɔ?

⁸ Like nga Zoova yo’n. Ɔ se e kɛ ɔ́ yó maan é jrán kekle. (An kanngan Ezai 33:6. nun.) Kɛ mmeli kun o jenvie’n su mɔ seke dan kun su kpɛ’n, nzue’n kwla kpalo i kɔ wa kɔ wa. I sɔ’n ti’n mmeli sunman be le ninnge wie mun be nvɛnwunnvɛnwun. Ninnge sɔ’m be yo maan mmeli’m be boman nvaka. Ɔ maan be nga be o mmeli’n nun’n be wla gua ase. Sanngɛ kɛ ɔ ko yo naan ninnge nga be o mmeli’m be nvɛnwunnvɛnwun sɔ’n b’a kwla di junman kpa’n, ɔ fataman kɛ mmeli’m be ka be osu kunngba’n nun lɛ. I wafa kunngba’n, blɛ kekle nun’n sɛ e su Zoova e kɔ e ɲrun titi’n, ɔ́ úka e naan y’a jran kekle.

9. ?Wafa sɛ yɛ ninnge kɛ JW Library® nin Zoova i Lalofuɛ’m be like kunndɛlɛ fluwa’n be sa’n be kwla uka e-ɔ?

⁹ Like ng’ɔ fata kɛ e yo’n. Kɛ sa’m be o e su mɔ e wunman e wun fɛ mlɔnmlɔn’n, maan e yo ninnge nga e yo be Ɲanmiɛn sulɛ’n nun titi’n. Atrɛkpa’n blɛ sɔ’n nun’n, e su kwlá yomɛn i kpa kɛ laa’n sa. Sanngɛ nán e wla fi su kɛ Zoova wun sa ng’ɔ o e su’n i wlɛ. (An nian Liki 21:​1-4 wie.) Asa’n, nán e ɲin kpa e ngunmin  e Biblu’n nun like suanlɛ’n nin i su akunndan bulɛ’n su. Afin Zoova sin i anuannzɛ’n i lika kle e like naan y’a kwla su i kpa titi. Sɛ e kunndɛ sa ng’ɔ o e su’n i su ndɛ JW Library® nin Zoova i Lalofuɛ’m be like kunndɛlɛ fluwa nun’n, é wún ndɛ wie mɔ be kwla uka e-ɔ. Monika mɔ e kɛnnin i ndɛ’n seli kɛ, kɛ ɔ wunmɛn i wun fɛ’n, ɔ fa ninnge kɛ ngalɛ’n sa mɔ anuannzɛ’n yili be’n, ɔ fa kunndɛ like. I wie yɛle kɛ cɛn wie’n ɔ kunndɛ “ya falɛ’n” i su ndɛ. Yɛ wie liɛ’n ɔ kunndɛ “be yi bo bla kunndɛlɛ” annzɛ “klanman nantilɛ’n” i su like. Kpɛkun ɔ kanngan ndɛ sɔ’m be nun lele saan i wla w’a gua ase. Ɔ seli kɛ: “Kɛ ń bó sa ng’ɔ o min su’n i su like kunndɛlɛ bo’n, min wla bo min wun. Sanngɛ kɛ n kanngan ndɛ sɔ’m be nun lele’n, ɔ yo min kɛ Zoova su tɔ min nun sa. Ɔ maan n wla gua ase. N wun i wlɛ kɛ Zoova wun wafa nga min wun yo min’n i wlɛ naan ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ úka min.” Ɔ kusu’n, sɛ sa kekle wie o ɔ su’n, Zoova kwla uka wɔ lele naan ɔ wla gua ase.—Jue. 119:​143, 144.

ZOOVA SÚAN Ɔ BO

10. ?Kɛ sa kekle wie tɔ e su’n wafa sɛ yɛ e wun yo e-ɔ?

¹⁰ Like ng’ɔ ti kekle’n. Kɛ sa kekle wie tɔ e su’n, blɛ wie nun’n ɔ yo e kɛ e leman wunmiɛn kun sa, yɛ e wla bo e wun. E kaci kɛ sran kun m’ɔ si wanndilɛ nun akplowa mɔ like yaya w’a yo i mɔ siɛn’n ɔ tra kpɔnman nun naan w’a kwla nanti’n sa. Ninnge nga e yo be titi’n, siɛn’n be yolɛ’n w’a yo kekle e sa nun, annzɛ be yolɛ yoman e fɛ kpa kun. Jasolɛ ngbɛn bɔbɔ sa’n ɔ kwla yo kekle man e kɛ Eli liɛ’n sa. Afin lafilɛ yɛ e kunndɛ kɛ é láfi-ɔ. (1 Fam. 19:​5-7) ?Ngue yɛ Zoova se kɛ ɔ́ yó mán e blɛ mɔ e ti fakafaka’n nun-ɔn?

11. ?Ngue ekun yɛ Zoova yo fa uka e-ɔ? (Jue Mun 94:18)

¹¹ Like nga Zoova yo’n. Zoova se kɛ ɔ́ súan e bo. (An kanngan Jue Mun 94:18 nun.) Sɛ like yaya yo sran kun m’ɔ si wanndilɛ’n nun akplowa’n, ɔ fata kɛ be ukɛ i naan w’a kwla wɔ i ɲrun. I wafa kunngba’n kɛ sa kekle’m be tɔ e su’n, ɔ fata kɛ be uka e naan y’a kwla di Zoova i junman’n titi. Blɛ kekle kɛ nga sa’m be nun’n ndɛ nga Zoova kan m’ɔ gua e awlɛn su nzue’n yɛ: “Min Zoova mɔ n ti ɔ Ɲanmiɛn’n, n tra ɔ sa fama’n nun, n se wɔ kɛ: ‘Nán srɛ kun wɔ. Ń úka wɔ.’” (Eza. 41:13) Famiɛn Davidi sieli i sɔ liɛ’n i nzɔliɛ. Kɛ sa kekle’m be tɔli i su mɔ i kpɔfuɛ’m be kunndɛli kɛ bé yó i like yaya’n, ɔ seli Zoova kɛ: “Ɔ sa fama’n suan min bo.” (Jue. 18:35) ?Wafa sɛ yɛ Zoova suan e bo-ɔ?

12. ?Wan lika yɛ Zoova kwla sin uka e-ɔ?

 ¹² Blɛ sunman’n, Zoova sin sran uflɛ lika uka e. I wie yɛle Davidi liɛ’n. Zoova sinnin i janvuɛ Zonatan i lika naan ɔ wlɛ i fanngan naan ɔ suɛn i bo. (1 Sam. 23:​16, 17) I wie ekun yɛle Eli liɛ’n. Zoova sinnin Elize i lika naan w’a ukɛ i. (1 Fam. 19:​16, 21; 2 Fam. 2:2) Andɛ’n, Zoova kwla sin e osufuɛ, annzɛ e janvuɛ, annzɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be lika uka e. Sanngɛ kɛ e akunndan’n ko sanngan’n, wie liɛ’n e kunndɛman kɛ é fá e wun é mántan sran. ?Sanngɛ ngue yɛ e kwla yo naan Zoova w’a uka e-ɔ?

13. ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo naan y’a ɲan ajalɛ nga Zoova fa be naan w’a suan e bo’n be su ye-ɔ? (An nian foto’n nun wie.)

¹³ Like ng’ɔ fata kɛ e yo’n. Nán e se kɛ e faman e wun e mantanman sran. Kɛ e faman e wun e mantanman sran’n e ngunmin e wun akunndan yɛ e bu-ɔ. Kpɛkun e fa e ɲin e sie i sa nga be o e su’n be su sa trilili. Ɔ maan ajalɛ nga é fá be’n, atrɛkpa’n be su yoman kpa. (Ɲan. 18:1) Ɔ ti su kɛ ɔ ju wie’n e kunndɛ kɛ é trán e ngunmin. I li kɛ ɲrɛnnɛn sa wie’m be o e su’n, yɛ ɔ yo e sɔ kpa-ɔ. Sanngɛ sɛ e tran e ngunmin cɛ’n e su kwlá ɲanman ajalɛ nga Zoova fa be naan w’a kwla suan e bo’n be su ye. Blɛ kekle nun’n, kannzɛ bɔbɔ ɔ timan pɔpɔ’n sanngɛ maan e kplin su kɛ e osufuɛ mun nin e janvuɛ mun annzɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be uka e. Afin be lika yɛ Zoova sin uka e-ɔ.—Ɲan. 17:17; Eza. 32:​1, 2.

ZOOVA FƆ́NVƆ WƆ

14. ?Sa benin wie ti yɛ srɛ kwla kun e-ɔ?

¹⁴ Like ng’ɔ ti kekle’n. Sa wie kwla tɔ e su mɔ i ti’n, srɛ kwla kun e-ɔ. Biblu’n nun’n, Ɲanmiɛn i sufuɛ wie’m be seli kɛ be kpɔfuɛ mun annzɛ sa uflɛ wie’m be ti’n srɛ kunnin be dan. (Jue. 18:4; 55:​1, 5) E kusu e wiengu suklu ba mun annzɛ e wiengu junman difuɛ mun annzɛ e awlofuɛ mun annzɛ awa’n i janunfuɛ’m be kwla tanndan e ɲrun. I kpa bɔbɔ’n tukpacɛ wie ti’n, e nguan kwla tran wie nuan. Blɛ kekle kɛ ngalɛ’n sa’m be nun’n, e kwla kaci kɛ bakan wie sa. ?Kɛ ɔ ko yo sɔ’n wafa sɛ yɛ Zoova uka e-ɔ?

15. ?Ngue ndɛ yɛ ɔ o Jue Mun 94:16 nun m’ɔ gua e awlɛn su nzue-ɔ?

¹⁵ Like nga Zoova yo’n. Ɔ fɔnvɔ e yɛ ɔ yo maan e wla gua ase. (An kanngan Jue Mun 94:19 nun.) Blɛ sunman’n kɛ nzue tɔ́ kɔnguɛ mɔ angblannan’n tɛ’n, srɛ kun ba kanngan mun. Yɛ be kwlá lafiman. Kɛ ɔ ko yo sɔ’n be si ba wa fa be, yɛ ɔ tra be nun lele saan b’a lafi.  Kannzɛ bɔbɔ angblannan’n te tɛ’n, sanngɛ kɛ mɔ be o be si i sa nun’n ti’n srɛ kunman be kun. I wafa kunngba’n kɛ sa wie ti’n srɛ kun e’n, sɛ é kwlá sé’n e kunndɛ kɛ Zoova tra e nun naan e wla gua ase. ?É yó sɛ naan Zoova w’a fɔnvɔ e?

16. ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo naan Zoova w’a fɔnvɔ e-ɔ? (An nian foto’n nun wie.)

¹⁶ Like ng’ɔ fata kɛ e yo’n. Maan e fa blɛ e srɛ Zoova yɛ e kɛnngɛn i nuan ndɛ’n nun titi. (Jue. 77:​1, 12-14) I liɛ’n kɛ sa’m bé wá tɔ́ e su’n, like klikli nga é yó’n, yɛle kɛ é kpɛ́ e ɲin Ɲanmiɛn wun lɔ naan ɔ uka e. Ninnge nga be kun e srɛ annzɛ be kle e yalɛ’n, maan e koko e kle Zoova. Asa’n maan e kɛnngɛn i nuan ndɛ’n nun naan e nian wafa ng’ɔ́ fɔ́nvɔ e’n. (Jue. 119:28) Kɛ sa wie ti’n srɛ kun e’n, e kwla sie i nzɔliɛ kɛ Biblu’n i bue wie’m be o lɛ’n be fɔnvɔ sran kpa. I wie yɛle Zɔbu nin Jue Mun nin Ɲanndra Mun fluwa mun, ɔ nin ndɛ nga Zezi kannin m’ɔ o Matie ndɛ tre 6 nun’n. Sɛ e srɛ Zoova yɛ e kɛnngɛn i nuan ndɛ’n nun’n, é wún i wlɛ kɛ ɔ fɔnvɔ sran sakpa.

17. ?Ngue yɛ e kwla lafi su-ɔ?

¹⁷ E kwla lafi su kɛ blɛ kekle nun’n, Zoova úka e. Ɔ maan ɔ su yoman e kɛ e ngunmin yɛ y’a ka-ɔ. (Jue. 23:4; 94:14) Zoova seli kɛ ɔ́ sásá e, ɔ́ yó maan é jrán kekle, ɔ́ súan e bo yɛ ɔ́ fɔ́nvɔ e. Ezai kannin Zoova i ndɛ seli kɛ: “Á sásá be nga be kisa ɔ su mlɔnmlɔn’n. Yɛ á mán be fɔundi titi, afin ɔ su yɛ be fa be wla gua-ɔ.” (Eza. 26:3) Fa ɔ wla guɛ i Zoova su. Yɛ yo like kwlaa nga a kwla yo naan w’a ɲan like ng’ɔ yo fa uka e’n i su ye. Sɛ a yo sɔ’n blɛ kekle nun bɔbɔ’n, á ɲán wunmiɛn jrán kekle.