1. ?Kɛ a bu Zoova i akunndan’n, ngue su yɛ ɔ akunndan’n kɔ-ɔ?

 ?W’A BU Zoova i sran wafa ng’ɔ ti’n i akunndan le? ?Kɛ á srɛ́ i’n, ngue su yɛ ɔ akunndan’n kɔ-ɔ? E kwlá wunman Zoova. Sanngɛ Biblu’n kɛn i su ndɛ kpanngban kle e. I wie yɛle kɛ, ɔ se kɛ Zoova “ti kɛ wia sa, yɛ ɔ ti kɛ ɲrɛn sa.” Ɔ “ti kɛ sin m’ɔ yra like kɔlikɔli’n sa.” (Jue. 84:11; Ebr. 12:29) Ezekiɛli seli kɛ i famiɛn bia’n ti kɛ yɔbuɛ nga be flɛ i kɛ safii’n sa. Yɛ kan ɔ o lɛ’n, lika’n bo mianmian kɛ sika ɔkwlɛ sa yɛ ɔ ti kɛ ɲanngondin’n sa. (Eze. 1:​26-28) Zoova i su ndɛ wie mɔ Biblu’n kan’n, ɔ kwla bo e nuan dan. I kpa bɔbɔ’n ɔ kwla kun e srɛ.

2. ?Ngue ti yɛ kɛ ɔ yo naan sran wie’m be fa be wun mantan Zoova’n ɔ ti kekle-ɔ?

² Kɛ mɔ e kwlá wunman Zoova’n ti’n, wie liɛ’n kɛ ɔ yo naan e lafi su kɛ ɔ klo e’n, ɔ kwla yo kekle kan. Sran wie’m be liɛ’n, sa wie’m be ti’n be lafiman su kɛ Zoova kwla klo be. Atrɛkpa’n be kaan nun’n be si w’a kloman be. Kɛ e wun yo e sɔ’n, Zoova wun i wlɛ. Yɛ ɔ si sa nga ti yɛ kɛ ɔ yo naan e fa e wun mɛntɛn i’n ɔ ti kekle man e’n. Kɛ ɔ ko yo naan w’a uka e’n, ɔ kɛn i nzuɛn’n i ndɛ kle i Biblu’n nun.

3. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e fa e ɲin e sie i klolɛ mɔ Zoova klo sran’n su kpa-ɔ?

³ Sɛ e waan é kán Zoova i nzuɛn’n i ndɛ’n, e kwla kpɛ i kpe e se kɛ ɔ ti klolɛ. (1 Zan 4:8) Biblu’n se kɛ Zoova ti klolɛ. Like kwlaa ng’ɔ yo’n, ɔ yo i klolɛ’n ti. Klolɛ mɔ Ɲanmiɛn klo sran’n ɔ ti dan ti’n, nán be nga be klo i’n be ngunmin yɛ ɔ klo be-ɔ. Sanngɛ ɔ klo be nga be klomɛn i bɔbɔ’n be wie. (Mat. 5:​44, 45) Like suanlɛ nga nun’n, é wá fá e ɲin é síe i klolɛ mɔ  Zoova klo sran’n su. I liɛ’n é sí i kpa ekun, kpɛkun é kló i kpa trá laa’n.

ZOOVA KLO E DAN

4. ?Kɛ a wun wafa nga Zoova klo sran’n, i sɔ yo wɔ sɛ? (An nian foto’n wie.)

⁴ “Zoova kleli kɛ ɔ klo sran dan.” (Zak. 5:11) Biblu’n nun’n, ɔ se kɛ ɔ ti kɛ niɛn kun m’ɔ klo i wa’n sa. (Eza. 66:​12, 13) Maan e bu wafa nga niɛn ng’ɔ klo i wa’n ɔ niɛn i lika’n i akunndan e nian. Ɔ ju i, kpɛkun kɛ ɔ́ kán ndɛ klé i’n, ɔ lo i nɛn’n. Kɛ ba’n kpán’n, ɔ yo like ng’ɔ kwla yo naan w’a muɛn i nuan’n. I wafa kunngba’n, kɛ afɛ o e su’n, e kwla lafi Zoova su. Afin ɔ klo e. Jue tofuɛ’n seli kɛ: “Kɛ ngokɔɛ’n tinnin min su’n, a fɔnvɔli min, yɛ a yoli maan min wla guali ase.”—Jue. 94:19.

5. ?Klolɛ mɔ Zoova klo sran’n, i su ye benin yɛ a ɲɛn i-ɔ?

⁵ Zoova klo sran dan. (Jue. 103:8) Kɛ e yo sa tɛ’n, ɔ yaciman e klolɛ. Izraɛlifuɛ’m be fɔnnin i mmla’n kpɛ sunman. Sanngɛ ɔ kleli be nga be kacili be nzuɛn’n be kɛ i sran klolɛ’n ɔ wieman le. Ɔ seli be kɛ: “A yoli cinnjin dan min ɲrun, a ɲannin ɲrun, yɛ n klo wɔ.” (Eza. 43:​4, 5) Zoova w’a kaciman. Andɛ nin andɛ’n ɔ te klo sran. Ɔ maan e kwla fa e wla e guɛ i su titi. Kannzɛ bɔbɔ e yo sa tɛ dan wie’n, ɔ kacimɛn i sin siman e. Sɛ e kaci e nzuɛn’n naan e sa e sin i wun’n, é wún kɛ ɔ te klo e. Ɔ seli kɛ sran ng’ɔ yo sɔ’n ɔ́ “yáci i wun sa’n ɔ́ cɛ́ i klun ufue su.” (Eza. 55:7) Biblu’n se kɛ, kɛ Zoova yaci sran kun i wun sa’n cɛ i’n, i ‘wun jɔ i kpa fɔuun.’—Yol. 3:19.

6. ?Zoova i su ndɛ benin yɛ Zakari 2:8 kan-ɔn?

⁶ An kanngan Zakari 2:8 nun. Kɛ mɔ Zoova klo e’n ti’n, ɔ wun wafa nga e wun yo e’n i wlɛ ndɛndɛ. Yɛ ɔ kunndɛ kpa kɛ ɔ́ sásá e. Kɛ e wunman e wun fɛ’n, i kusu wunmɛn i wun fɛ wie. Ɔ maan kɛ é srɛ́ i’n, e kwla se i kɛ: “Sasa min kɛ ɔ ɲinma su sran’n sa.” (Jue. 17:8) E ɲinma’n ti e wunnɛn’n i lika cinnjin kpa kun. Ɔ maan kɛ Zoova se kɛ e ti kɛ i ɲinman su sran’n sa’n, sɛ é kwlá sé’n, ɔ su se e kɛ: ‘Min sran mun, sran ng’ɔ yo amun abɔlɛ’n, nn w’a yo like ng’ɔ ti min cinnjin’n i abɔlɛ.’

7. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e lafi su kpa kɛ Zoova klo e-ɔ?

⁷ Zoova kunndɛ kɛ e wun i wlɛ kɛ ɔ klo e tinuntinun. Sanngɛ ɔ si kɛ sa wie mɔ be juli e su laa’n ti’n, atrɛkpa’n e usa e wun sɛ ɔ klo e sakpasakpa-o. Annzɛ kusu sa wie mɔ be o e su dɔ nga su’n ti’n, e lafiman su kpa kɛ Zoova  klo e. ?Ngue yɛ é yó naan y’a lafi su kpa kɛ ɔ klo e-ɔ? Maan e fa e ɲin e sie i wafa nga Zoova kleli kɛ ɔ klo Zezi’n, nin be ng’ɔ kpali be sieli be ngunmin’n, ɔ nin e kwlaa’n i su.

WAFA NGA ZOOVA KLE KƐ Ɔ KLO SRAN’N

8. ?Ngue ti yɛ Zezi lafili su kɛ i si klo i-ɔ?

⁸ Zoova nin i Wa’n be trannin likawlɛ afuɛ miliaa kpanngban kpa. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nn sran fi nunman lɛ. Ɔ maan be afiɛn mantannin kpa yɛ be kloli be wiengu tankaan kpa. Zoova kleli weiin kɛ ɔ klo Zezi. I wie yɛle ndɛ ng’ɔ o Matie 17:5 nun’n. Ndɛ mma sɔ’n nun’n, Zoova w’a seman ngbɛn kɛ ‘sran nga min klun jɔ i wun’n yɛ.’ Sanngɛ kɛ m’ɔ kunndɛ kɛ e wun i wlɛ kɛ ɔ klo Zezi dan’n ti’n, ɔ seli kɛ: ‘Min Wa’n yɛ, min awlɛn su ba’n niɔn.’ Zoova i klun jɔ Zezi wun, yɛ junman ng’ɔ su wa di’n ti’n i klun ti jɔwa. (Efɛ. 1:7) Zezi kusu lafili su kpa kɛ i Si klo i sakpa. Ɔ kɛnnin i kpɛ sunman kɛ i Si klo i kpa.—Zan 3:35; 10:17; 17:24.

9. ?Wafa sɛ yɛ Zoova kleli kɛ ɔ klo be ng’ɔ kpali be sieli be ngunmin’n mun-ɔn? An yiyi nun. (Rɔmunfuɛ Mun 5:5)

⁹ Zoova kleli ekun kɛ ɔ klo be ng’ɔ kpali be sieli be ngunmin’n. (An kanngan Rɔmunfuɛ Mun 5:5 nun.) Kɛ fluwa kun yíyí Rɔmunfuɛ Mun 5:5 nun’n, ɔ seli kɛ klolɛ nga Ɲanmiɛn klo be’n, ɔ ti kɛ nzue ba kun m’ɔ sonji kpuu gua be su’n sa. I sɔ’n yi klolɛ dan mɔ Zoova klo be ng’ɔ kpali be sieli be ngunmin’n i nglo. Be nga Ɲanmiɛn kpali be’n be kusu be si kɛ ‘Ɲanmiɛn klo be.’ (Zid. 1) Akoto Zan kɛnnin i sɔ liɛ’n i ndɛ. Ɔ seli kɛ: “Amun nian kɛ e Si Ɲanmiɛn klo e-ɔ! Ɔ maan be flɛ e i mma mun!” (1 Zan 3:1) ?Sanngɛ be ngunmin yɛ Zoova klo be-ɔ? Cɛcɛ, Zoova klo e kwlakwla.

10. ?Like dan kpa nga Zoova yoli m’ɔ kle kpa kɛ ɔ klo wɔ’n yɛle benin?

¹⁰ ?Like dan kpa nga Zoova yoli m’ɔ kle kpa kɛ ɔ klo e’n yɛle benin? Like sɔ’n yɛle e ti kpɔlɛ tɛ’n. Like sɔ mɔ Zoova yoli’n ɔ leman wunsu. (Zan 3:16; Rɔm. 5:8) Zoova fɛli i awlɛn su ba’n mannin naan ɔ wu e kwlaa e ti. I liɛ’n, ɔ kwla yaci e sa tɛ mun cɛ e yɛ e kwla kaci i janvuɛ. (1 Zan 4:10) Sɛ e bu like nga Zoova nin Zezi be yoli’n i su akunndan kpa’n, é wún i wlɛ kpa kɛ be klo e tinuntinun dan. (Gal. 2:20) Nán sa nuan su sɛsɛsɛ yolɛ mɔ Zoova yo’n i ngunmin ti yɛ ɔ yili e ti kpɔlɛ tɛ’n niɔn. Sanngɛ klolɛ m’ɔ klo e’n i ti-ɔ. Zezi mɔ Zoova klo i dan’n, yɛ Zoova fɛli i kɛ ɔ kpɔ e ti-ɔ. Zoova yacili i Wa’n lɛ ɔ wunnin i ɲrun lele ɔ fa wuli. Klolɛ m’ɔ klo e’n ti yɛ ɔ kplinnin i sɔ liɛ’n su-ɔ.

11. ?Ngue yɛ Zeremin 31:3 kle e-ɔ?

¹¹ Kɛ nga e fa wunnin i’n sa’n, kɛ Zoova klo sran kun’n ɔ fiaman su, sanngɛ ɔ yi i nglo. (An kanngan Zeremin 31:3 nun.) Klolɛ mɔ Zoova klo e’n ti’n, ɔ flɛli e kɛ e wa su i. (An nian Mmla’n 7:​7, 8 nun.) Like fi annzɛ sran fi kwlá yoman naan w’a kloman e. (Rɔm. 8:​38, 39) ?Kɛ a wun kɛ Zoova klo wɔ’n, i sɔ yo wɔ sɛ? Maan e fa e ɲin e sie i Jue Mun 23 su naan e wun wafa nga i sɔ’n yoli Davidi’n ɔ nin wafa nga i sɔ’n yo e wie’n.

?KƐ A WUN KƐ ZOOVA KLO WƆ’N, I SƆ YO WƆ SƐ?

12. ?Wafa sɛ yɛ a kwla bo Jue Mun 23 i nun ndɛ’n i kpɔlɛ-ɔ?

¹² An kanngan Jue Mun 23:​1-6 nun. Jue Mun 23 nun’n, jue tofuɛ’n kleli kɛ ɔ wun i wlɛ kɛ Zoova klo i. Davidi m’ɔ klɛli jue sɔ’n, ɔ kannin wafa ng’ɔ nin Zoova be afiɛn mantan’n i ndɛ. Ɔ kleli kɛ Zoova niɛn i lika kɛ Bua Tafuɛ’n fa niɛn i bua’m be lika’n sa. Kɛ Davidi yacili Zoova nun naan ɔ kle i atin’n w’a kokoman kun. Yɛ ɔ fɛ i wun wlɛli i sa nun mlɔnmlɔn. Davidi si kɛ Zoova yí i klolɛ’n i nglo i lika cɛn kwlakwla. ?Ngue ti yɛ ɔ lafi su sɔ-ɔ?

13. ?Ngue ti yɛ Davidi wunnin i wlɛ kɛ Zoova niɛn i lika-ɔ?

 ¹³ “Min sa su mianman like fi wun.” Davidi wunnin i wlɛ kɛ Zoova niɛn i lika. Afin like nga i sa miɛn i wun’n, Zoova fa mɛnnin i titi. Asa’n ɔ nin Zoova be afiɛn mantan kpa, yɛ Zoova i klun jɔ i wun. I sɔ’n ti’n ɔ lafili su kɛ kannzɛ i ɲrun lɔ’n yó sɛ’n, Zoova níɛn i lika titi. Kɛ mɔ Davidi lafili su kɛ Zoova klo i naan ɔ́ níɛn i lika’n ti’n, w’a kokoman. I klun jɔli kpa, yɛ i ɲin yili like ng’ɔ le i’n.—Jue. 16:11.

14. ?Wafa sɛ yɛ Zoova nian e lika klolɛ su-ɔ?

¹⁴ Zoova nian e lika klolɛ su. I li kɛ sa kekle’m be tɔ e su’n yɛ ɔ kle sɔ kpa-ɔ. Be flɛ aniaan bla kun kɛ Klɛɛ. a Ɔ di junman Betɛli lɔ w’a di afuɛ 20 tra su. Kɛ sa kekle wie’m be tɔli i awlofuɛ’m be su m’ɔ kwlá ukaman be’n, i wla boli i wun dan. Tukpacɛ wie yoli i si, ɔ maan ɔ kwlá yoman ninnge wie’m be kun. I niaan bla kusu’n, be tuli i asɔnun’n nun. Asa’n aata nga i awlofuɛ’m be di’n ɔ tɔli, kpɛkun be tuli be awlo’n nun. ?Wafa sɛ yɛ Zoova kleli kɛ ɔ klo be-ɔ? Klɛɛ seli kɛ: “Zoova yoli maan min awlofuɛ’m be ɲannin like nga be sa miɛn i wun cɛn kwlakwla’n. Blɛ sunman’n, like nga Zoova yoli’n ɔ tra nga n sunnzunnin’n bɔbɔ. Ɔ ju wie’n n bu wafa nga Zoova kleli kɛ ɔ klo min’n i akunndan. N wla su fiman su le. I sɔ’n uka min naan m’an su Zoova aklunjɔɛ su titi.”

15. ?Ngue ti yɛ maan Davidi kwla ɲannin wunmiɛn ekun-ɔn? (An nian desɛn’n wie.)

¹⁵ “Ɔ yo maan n ɲan wunmiɛn ekun.” Sa nga be tɔli Davidi su’n ti’n, ɔ ju wie’n i wla bo i wun. (Jue. 18:​4-6) Sanngɛ klolɛ mɔ Zoova klo i’n ti’n, ɔ ɲannin wunmiɛn ekun. Sɛ é kwlá sé’n, Zoova fɛli i janvuɛ Davidi mɔ afɛ’n  o i su’n ɔli “nnɛn didiwlɛ nga ijre o lɔ kpa’n” ɔ nin “nzue’m be nuan lɔ wunmiɛn lolɛ lika’m be nun.” Kɛ ɔ yoli sɔ’n, Davidi ɲannin wunmiɛn ekun. Yɛ ɔ kwla suli i aklunjɔɛ su titi.—Jue. 18:​28-32.

16. ?Wafa sɛ yɛ klolɛ mɔ Zoova klo e’n ɔ yo maan e ɲan wunmiɛn ekun-ɔn?

¹⁶ Andɛ kusu’n, kɛ sa kekle’m be tɔ e su’n, ‘Zoova i sran klolɛ dan’n, i ti yɛ e nunnunman mlɔnmlɔn-ɔn.’ (Ngw. 3:22; Kol. 1:11) Be flɛ aniaan bla kun kɛ Rasɛli. Koronavirisi blɛ’n nun’n, i wun’n yacili i. Yɛ ɔ yacili Zoova sulɛ. ?Blɛ sɔ’n nun’n, ngue yɛ Zoova yo mɛnnin i-ɔ? Ɔ seli kɛ: “Zoova kleli kɛ ɔ klo min. Ɔ yoli maan n ɲannin janvuɛ wie mun. Be blɛli min aliɛ. Be klɛli ndɛ wie mun blɛli min, be fali Biblu’n nun ndɛ wie mun wlali min fanngan. Be nin min boli nzɛmundɛ. Yɛ be kpɛnnin min wla titi kɛ Zoova klo min. Kɛ Zoova mannin min aniaan kpanngban mɔ be klo min kɛ ngalɛ’n sa’n ti’n, ń lɛ́ i ase lele.”

17. ?Ngue ti yɛ ‘srɛ w’a kunman’ Davidi-ɔ?

¹⁷ “Srɛ kunman min, afin a jin min sin.” Sran wie’m be kunndɛli kpɛ sunman kɛ bé kún Davidi. I kpɔfuɛ’m be sɔnnin yɛ be le kwlalɛ dan. Sanngɛ kɛ m’ɔ wun kɛ Zoova klo i’n ti’n, srɛ w’a kunmɛn i. Ɔ wunnin kɛ sa kwlaa nun’n Zoova o i sin. I sɔ’n ti’n i wla guali ase. Ɔ maan ɔ toli jue seli kɛ: “[Zoova] deli min ninnge kwlaa nga be kun min srɛ’n be nun.” (Jue. 34:4) Sa sunman be kunnin Davidi i srɛ. Sanngɛ kɛ m’ɔ si kɛ Zoova klo i’n ti’n, srɛ w’a kunmɛn i kun.

18. ?Kɛ sa wie’m be ti’n srɛ kun e’n, wafa sɛ yɛ klolɛ mɔ Zoova klo e’n kwla yo maan e jran kekle-ɔ?

¹⁸ ?Kɛ sa wie’m be ti’n srɛ kun e’n, wafa sɛ yɛ klolɛ mɔ Zoova klo e’n kwla yo maan e jran kekle-ɔ? Be flɛ atin bofuɛ kun kɛ Suzi. Kɛ be wa’n kunnin i wun’n, wafa nga ɔ nin i wun be wun yoli be’n, ɔ kɛnnin i ndɛ seli kɛ: “Kɛ ɲrɛnnɛn sa kɛ ngalɛ’n sa’m be fu ɔ nun’n, ɔ wla bo ɔ wun tratra su. Yɛ a wunman ɔ wun fɛ mlɔnmlɔn. Sanngɛ klolɛ mɔ Zoova klo e’n ɔ yoli maan e wun fali e feke.” Rasɛli mɔ e dun mmua kɛnnin i ndɛ’n seli kɛ: “Kɛ cɛn kun kɔnguɛ’n min wla boli min wun dan mɔ srɛ kunnin min’n, n kpan flɛli Zoova. Be ja nun lɛ’n, ɔ yoli maan min wla guali ase, kɛ bla ta kun fa fɔnvɔ i wa nɔnman’n sa. Kpɛkun n ka lɛ n lafili. N wla su fiman cɛn sɔ’n su le.” Be flɛ asɔnun kpɛnngbɛn kun kɛ Tasɔsu. Kɛ mɔ i waan ɔ diman sonja’n ti’n, be wlɛli i bisua afuɛ nnan. ?Wafa sɛ yɛ ɔ wunnin kɛ Zoova  klo i-ɔ? Ɔ seli kɛ: “Ninnge nga Zoova fa mannin min’n, be tra nga n sa miɛn i wun’n. I sɔ’n yoli maan n ma lafili i su kpa trali laa’n. Afin n wunnin i wlɛ kɛ n kwla fa min wla kwlaa n guɛ i su. Bisua’n ti lika kun mɔ kɛ a o lɔ’n, ɔ wla kwla bo ɔ wun-ɔn. Sanngɛ Zoova fɛli i wawɛ’n mannin min ti’n, n dili aklunjɔɛ. I sɔ’n yoli maan n wunnin kɛ sɛ n fa min wla’n n guɛ i Zoova su kpa’n, ń wún i wlɛ kɛ ɔ klo min sakpa. I sɔ’n ti’n, i nun mɔ n wo bisua lɔ’n n kacili titi atin bofuɛ.”

FA Ɔ WUN MANTAN Ɔ ƝANMIƐN M’Ɔ KLO SRAN’N

19. (1) ?Kɛ é srɛ́ Ɲanmiɛn’n, ngue ndɛ yɛ e kwla kan-ɔn? (2) ?Zoova i sran klolɛ’n i su ndɛ benin yɛ Biblu’n kan m’ɔ yo ɔ fɛ dan-ɔn? (Nian kuku nga be flɛ i kɛ “ Ndɛ wie mɔ be kle kɛ Zoova klo e’n” nun.)

¹⁹ Sa kwlaa nga e kannin be ndɛ lɛ’n, be kle kɛ “Ɲanmiɛn m’ɔ klo sran’n,” ɔ jin e sin. (2 Kor. 13:11) E tinuntinun e ndɛ lo i. E si kɛ “ɔ yi i sran klolɛ dan’n i nglo” e lika. (Jue. 32:10) Kɛ e bu wafa nga Zoova yi i sran klolɛ’n i nglo e lika’n i su akunndan’n e wun i wlɛ weiin kɛ ɔ o lɛ sakpa naan ɔ nin e o nun. E kwla tu e klun e srɛ i. E kwla se i kɛ e kunndɛ kɛ ɔ klo e titi. E kwla koko sa kwlaa ng’ɔ o e su’n e kle i. Afin e si kɛ ɔ́ tíe e srɛlɛ’n naan ɔ kunndɛ kpa kɛ ɔ́ úka e.—Jue. 145:​18, 19.

20. ?Wafa sɛ yɛ klolɛ mɔ Zoova klo e’n ɔ yo maan e fa e wun mɛntɛn i-ɔ?

²⁰ Kɛ ayrɛ o nun’n, e fa e wun e mantan sin’n naan ɔ yo e wun nglɛnglɛ. I wafa kunngba’n, klolɛ mɔ Zoova klo e’n ti’n, e kunndɛ kɛ é fá e wun mɛ́ntɛn i. Zoova i sran klolɛ’n ti dan. I sɔ’n ti’n, maan klolɛ mɔ Zoova klo e’n ti’n e di aklunjɔɛ. Yɛ maan e kwlaa e kan ndɛ kunngba nga jue tofuɛ’n kannin’n wie. Ɔ seli kɛ: “N klo Zoova.”—Jue. 116:1.