1-2. ?Wan yɛle Zadɔku? (1 Be Ɲoliɛ 12:​22, 26-28)

 SRAN 340.000 b’a yia kɛ bé síe Davidi i famiɛn Izraɛli nvle’n su. Be yiali okaoka lika ng’ɔ o Ebrɔn i wun koko lɛ’n nun. (1 Ɲol. 12:39) Be kokoli yalɛ, be yili be aklunjɔɛ’n i nglo. Yɛ be toli jue be manmannin Zoova. Be yoli sɔ cɛn ba lele nsan. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n nn gbanflɛn kun mɔ be flɛ i kɛ Zadɔku mɔ atrɛkpa’n b’a siemɛn i nzɔliɛ sran kpanngban sɔ’m be afiɛn’n ɔ o lɛ wie. Sanngɛ Zoova kunndɛli kɛ be si kɛ Zadɔku o sran sɔ’m be nun wie. (An kanngan 1 Be Ɲoliɛ 12:​22, 26-28 nun.) ?Wan yɛle Zadɔku?

² Zadɔku ti Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ. Yɛ ɔ nin Abiataa m’ɔ ti Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ dan’n be dili junman likawlɛ. Asa’n ɔ ti jeliwafuɛ. Zoova maan ɔ si ngwlɛlɛ dan, yɛ ɔ kwla wun i klun sa’n i wlɛ. (2 Sam. 15:27) Sran’m be kɔ i sin be kɔ usɛ i ngwlɛlɛ afɛ. Asa’n ɔ ti yakpafuɛ. I yakpa yolɛ’n, yɛ é wá fá e ɲin síe su like suanlɛ nga nun-ɔn.

3. (1) ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ Zoova i sufuɛ’m be yo yakpafuɛ-ɔ? (2) ?Ngue yɛ é wá kɛ́n i ndɛ like suanlɛ nga nun-ɔn?

³ Mɛn’n i awieliɛ blɛ nga nun’n, Satan su wlɛ i wun ase kpa naan ɔ́ klé Zoova i sufuɛ’m be yalɛ. (1 Piɛ. 5:8) Ɔ maan ɔ fata kɛ e yo yakpafuɛ naan y’a kwla tra e awlɛn lele naan Zoova w’a nunnun Satan nin i mɛn tɛ nga. (Jue. 31:24) Maan e kan ninnge nsan mɔ e kwla yo be naan y’a yo yakpafuɛ kɛ Zadɔku sa’n be ndɛ.

MAAN E SUAN ƝANMIƐN SIELƐ’N I BO

4. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ Zoova i sufuɛ’m be yo yakpafuɛ naan b’a kwla suan Ɲanmiɛn Sielɛ’n i bo-ɔ? (An nian foto’n wie.)

⁴ E mɔ e ti Zoova i Lalofuɛ’n, e suan Ɲanmiɛn Sielɛ’n i bo. Sanngɛ wie liɛ’n ɔ fata kɛ e yo yakpafuɛ naan y’a kwla yo sɔ. (Mat. 6:33) I wie yɛle kɛ ɔ fata kɛ e yo yakpafuɛ naan y’a kwla nanti Zoova i mmla’m be su naan kusu y’a kwla bo jasin  fɛ’n. (1 Tes. 2:2) Asa’n politiki’n ti’n sran’m be bubu be wun nun. Ɔ maan ɔ fata kɛ e yo yakpafuɛ naan y’a jranman be wie fi sin naan kusu y’a faman e nuan y’a wlaman be akplowa’m be nun. (Zan 18:36) Kɛ mɔ Zoova i Lalofuɛ’m be yoman politiki mɔ be diman sonja’n ti’n, sika’n ndɛ’n wa yoli kekle mannin be nun kpanngban, annzɛ be wlali be bisua, annzɛ be boli be.

5. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ Zadɔku yo yakpafuɛ naan w’a kwla suan Davidi bo-ɔ?

⁵ Nán Davidi i famiɛn mɔ be sieli i’n i ti cɛn dilɛ’n i ngunmin ti yɛ Zadɔku ɔli Ebrɔn lɔ-ɔ. Kɛ ɔ́ kɔ́’n i alɛ ninnge’m be o i sa nun. I liɛ’n sɛ alɛ tɔ’n ɔ su sisimɛn i bo naan w’a kun wie. (1 Ɲol. 12:38) Sɛ Davidi se kɛ ɔ nin Izraɛlifuɛ’m be kpɔfuɛ’m bé kó kún alɛ’n, ɔ́ sú i su i klun klo su. Atrɛkpa’n Zadɔku siman alɛ kun kpa kɛ sonja’m be sa. Sanngɛ ɔ ti yakpafuɛ.

6. ?Yakpa yolɛ nun’n, ajalɛ benin yɛ Davidi kleli Zadɔku-ɔ? (Jue Mun 138:3)

⁶ ?Ngue yɛ ɔ ukali Zadɔku m’ɔ ti Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’n naan w’a yo yakpafuɛ kɛ ngalɛ’n sa-ɔ? Sran nga be mɛntɛn i mɔ be ti yakpafuɛ’n be diman be yalɛ. Ɔ maan atrɛkpa’n be ajalɛ’n su yɛ ɔ niannin-ɔn. I wie yɛle Davidi liɛ’n. Kɛ mɔ i yɛ ɔ dunnin mmua Izraɛlifuɛ’m be ɲrun alɛ kunlɛ’n nun’n ti’n, Izraɛlifuɛ’m be kwlaa be suɛnnin i bo be klun klo su. (1 Ɲol. 11:​1, 2) Davidi fɛli i wla guali Zoova su titi naan ɔ ukɛ i naan ɔ kwlɛ i kpɔfuɛ mun. (Jue. 28:​7, an kanngan Jue Mun 138:3 nun.) Sran uflɛ wie mun ekun be o lɛ mɔ be kleli Zadɔku i ajalɛ kpa-ɔ. Be nun wie yɛle Zoyada nin i wa Benaya m’ɔ si alɛ kun kpa’n, ɔ nin sran ablaɔn nin nɲɔn mɔ be ti awlobo’m be su kpɛn mɔ be jrannin Davidi sin’n. (1 Ɲol. 11:​22-25; 12:​26-28) Sran kwlaa sɔ’m be suannin Davidi i famiɛn dilɛ’n i bo.

7. (1) ?Wan mun yɛ andɛ’n be kle kɛ be ti yakpafuɛ mɔ e kwla nian be ajalɛ’n su-ɔ? (2) ?Ngue yɛ aniaan bian Nsilu mɔ be kɛn i ndɛ video’n nun’n i su ndɛ’n kle e-ɔ?

⁷ Kɛ e fa e ɲin e sie i be nga be suannin  Zoova i sielɛ’n i bo yakpa su’n be su ndɛ’n su’n, i sɔ’n uka e naan y’a yo yakpafuɛ wie. Klisi Zezi m’ɔ ti e famiɛn’n ɔ jrannin kekle kpa naan w’a fɛmɛn i wun w’a wlaman Satan i mɛn’n nun ninnge’m be nun. (Mat. 4:​8-11; Zan 6:​14, 15) Ɔ fɛli i wun wlali Zoova sa nun naan ɔ wlɛ i yakpa. E blɛ su kusu’n, gbanflɛn nin talua kpanngban be kleli ajalɛ kpa. Yɛle kɛ b’a kplinman su kɛ bé dí sonja, annzɛ bé fá be wun wlá politiki ndɛ wie nun. Sɛ e kanngan be su ndɛ wie’m be nun jw.org su’n, é ɲán su ye dan. a

MAAN E UKA E NIAAN MUN

8. ?Ngue ti yɛ ɔ ju wie’n ɔ fata kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be yo yakpafuɛ naan b’a kwla uka be niaan mun-ɔn?

⁸ Zoova i sufuɛ’m be klo be wiengu. (2 Kor. 8:4) Sanngɛ wie liɛ’n ɔ fata kɛ be yo yakpafuɛ naan b’a kle kɛ be klo be wiengu sakpa. I wie yɛle kɛ, kɛ alɛ tɔ lika kun’n, asɔnun kpɛnngbɛn nga be o lɔ’n be wun i wlɛ kɛ ɔ fata kɛ be wla aniaan’m be fanngan. Asa’n be wun i wlɛ kɛ atrɛkpa’n aniaan’m be sa mian ninnge kɛ Biblu’n ɔ nin e fluwa mun ɔ nin aliɛ sa’n be wun. Klolɛ mɔ asɔnun kpɛnngbɛn’m be klo aniaan mun’n ti’n, be fa be nguan’n sie i wie nuan naan b’a kwla nian be lika. (Zan 15:​12, 13) I sɔ mɔ be yo’n ɔ kle kɛ be ti yakpafuɛ kɛ Zadɔku sa.

9. ?Kɛ nga 2 Samiɛli 15:​27-29 fa kan’n sa’n, ngue yɛ Davidi seli Zadɔku kɛ ɔ yo-ɔ? (An nian desɛn’n wie.)

⁹ Blɛ wie nun’n, Absalɔmun fuali kpa kɛ ɔ́ dé famiɛn bia’n Davidi sa nun. (2 Sam. 15:​12, 13) Ɔ maan ɔ fata kɛ Davidi jaso Zerizalɛmun lɛ ndɛndɛ. Ɔ seli i sufuɛ’m be kɛ: “Maan e wanndi e wɔ. Sɛ y’a yoman sɔ naan Absalɔmun to e wa’n, e nun wie fi su fiteman nun.” (2 Sam. 15:14) Kɛ bé kɔ́’n, Davidi wunnin i wlɛ kɛ sɛ sran kun ka klɔ’n su lɛ’n ɔ ti kpa. I liɛ’n ɔ́ kwlá kán like nga Absalɔmun sunnzun kɛ ɔ́ yó’n i ndɛ klé be.  Ɔ maan ɔ seli Zadɔku ɔ nin Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ wie mun ekun kɛ be sa be sin Zerizalɛmun lɔ. (An kanngan 2 Samiɛli 15:​27-29 nun.) Like nga Davidi seli be kɛ be yo i lɛ’n, ɔ kwla fa be nguan’n sie i wie nuan. I sɔ’n ti’n, ɔ fata kɛ be nian be wun su kpa. Absalɔmun ti sran kun m’ɔ bu i bɔbɔ i wun akunndan-ɔn, ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ tú i klunngbɔ yɛ ɔ ti gblɛfuɛ. Ɔ maan sɛ ɔ ti i kɛ Zadɔku nin Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ onga’m be kunndɛ kɛ bé kpɛ́ i bo klé Davidi’n, ɔ cɛman naan w’a yo be like yaya.

10. ?Wafa sɛ yɛ Zadɔku nin i wiengu’m be ukali Davidi-ɔ?

¹⁰ Davidi seli Zadɔku nin Usai kɛ be yo like kun be fa ukɛ i. (2 Sam. 15:​32-37) Usai yoli i wun kɛ ɔ o Absalɔmun i sin sa. Ɔ kleli i wafa ng’ɔ kwla yo naan w’a fa alɛ w’a wla Davidi sin’n. Ɔ yoli sɔ naan Davidi ɲan blɛ siesie i wun. I sin’n Usai boli su kleli Zadɔku nin Abiataa. (2 Sam. 17:​8-16) Be kusu be sunmannin sran naan ɔ ko kan kle Davidi. (2 Sam. 17:17) Zoova fanngan nun’n, Zadɔku nin i wiengu Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’m be yoli maan sa w’a ɲanman Davidi.—2 Sam. 17:​21, 22.

11. ?Kɛ é úka e niaan mun’n, wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e ti yakpafuɛ kɛ Zadɔku sa-ɔ?

¹¹ ?Blɛ kekle nun’n, sɛ be se e kɛ e uka e niaan mun’n, wafa sɛ yɛ e kwla yo yakpafuɛ kɛ Zadɔku sa-ɔ? (1) Maan e nanti ajalɛ nga be kle e’n su. Blɛ kekle nun’n, ɔ ti cinnjin kɛ e nanti ajalɛ nga be kle e’n su naan e bo w’a yo kun titi. Maan e yo like nga betɛli’n se e kɛ e yo’n. (Ebr. 13:17) Kwlaa naan sanvuɛsa sa wie w’a ju’n annzɛ kɛ sanvuɛsa wie ju’n, asɔnun kpɛnngbɛn’m be fa ajalɛ wie mun naan b’a kwla nian aniaan nga be o be asa’n su lɔ’n be lika. Ɔ fata kɛ be fa be ɲin sie ajalɛ sɔ’m be su tikatika. (1 Kor. 14:​33, 40) (2) Maan e yo yakpafuɛ yɛ e nian e wun su. (Ɲan. 22:3) Ajalɛ nga é fá’n maan e bu i sin kpa. Nán maan e fa e nguan’n e sie i wie nuan  ngbɛn. (3) Maan e lafi Zoova su. Nán e wla fi su kɛ e bɔbɔ nin e niaan mun e ndɛ lo Zoova dan. Ɔ kwla uka e naan y’a kwla nian e niaan’m be lika kɛ ng’ɔ nin i fata’n sa naan sa w’a ɲanman e.

12-13. ?Ngue yɛ Viktɔɔ nin Vitalii be su ndɛ’n kle e-ɔ? (An nian foto’n wie.)

¹² Be flɛ aniaan kun kɛ Viktɔɔ, yɛ be flɛ kun ekun kɛ Vitalii. Ikrɛnin lɔ’n, be kunndɛ aliɛ nin nzue be ko fa mannin be niaan mun. Viktɔɔ seli kɛ: “E kɔ lika kwlakwla e ko kunndɛ aliɛ. Blɛ sunman’n, kɛ é yó sɔ’n nn bé tótó tui e wun koko lɛ. Aniaan kun mannin aliɛ. Aliɛ ng’ɔ mannin’n ɔ ukali aniaan mun le nɲɔn kun. Cɛn kun’n kɛ é fá ninnge mun é wlɛ́ i loto’n nun’n, bɔnbu kun tɔli e wun koko kpa lɛ. Lika nga bɔnbu’n tɔli lɛ’n ɔ nin lika nga e o lɛ’n be afiɛn juman mɛtri ablaɔn. Cɛn kwlakwla’n n srɛli Ɲanmiɛn kɛ ɔ wla min yakpa naan m’an kwla uka aniaan mun titi.”

¹³ Vitalii seli kɛ: “Ɔ fata kɛ a yo yakpafuɛ naan w’a kwla di i sɔ junman’n. Kpɛ klikli nga é kɔ́’n e dili dɔ blu-nin-nɲɔn loto’n nun. N srɛli Zoova lele e fa juli lɔ.” Vitalii yoli yakpafuɛ. Sanngɛ ɔ niɛnnin i wun su wie. Ɔ kan guali su kɛ: “N srɛli Zoova kɛ ɔ man min ngwlɛlɛ, yɛ ɔ yo maan n si min wun su nian. Atin nga awa waan be kwla sin su’n i ngunmin su yɛ n sinnin-ɔn. Nanwlɛ, kɛ n wunnin wafa nga aniaan mun be bo yo kun be di junman likawlɛ’n, i sɔ’n wlali min fanngan dan. Aniaan’m be yili ninnge nga be tannin akpɔ’n, be kunndɛli aliɛ nin tralɛ nin ninnge cinnjin wie mun ekun fa wlɛli i loto’n nun. Be mannin e nin Viktɔɔ e aliɛ, yɛ be sikeli e.”

NÁN E KPƆCI ZOOVA

14. ?Kɛ sran kun mɔ e klo i’n ɔ yaci Zoova i sulɛ’n, wafa sɛ yɛ i sɔ’n kwla yo e-ɔ?

¹⁴ Kɛ e osufuɛ kun annzɛ e janvuɛ kpa kun yaci Zoova sulɛ’n, i sɔ’n kwla bubu e sa sin kpa. (Jue. 78:40; Ɲan. 24:10) I li kɛ e nin sran sɔ’n e afiɛn mantan kpa’n, yɛ ɔ kwla yo kekle man e dan-ɔn. Sɛ sa kɛ ngalɛ’n sa wie o ɔ su’n, Zadɔku i su ndɛ’n kwla wla ɔ fanngan.

15. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ Zadɔku yo yakpafuɛ naan ɔ nin Zoova b’a kwla nanti klanman titi-ɔ? (1 Famiɛn Mun 1:​5-8)

¹⁵ Zadɔku nin Zoova be nantili klanman titi. Sanngɛ i janvuɛ Abiataa w’a yoman sɔ. I nun mɔ Davidi la wie bɛ su’n, i wa Adonia kunndɛli kɛ ɔ́ sín i osu dí famiɛn. Kusu nn Salomɔn yɛ Zoova seli kɛ ɔ́ dí famiɛn-ɔn. (1 Ɲol. 22:​9, 10) Abiataa jrannin Adonia sin. (An kanngan 1 Famiɛn Mun 1:​5-8 nun.) I lɛ nun’n nán Davidi kunngba yɛ Abiataa nin i b’a nantiman klanman-ɔn. Ɔ nin Zoova b’a nantiman klanman wie. E kwla se kɛ i sɔ’n yoli Zadɔku i ya. Afin ɔ nin Abiataa be dili Ɲanmiɛn ɲrun jranlɛ junman’n likawlɛ afuɛ ablanan tra su. (2 Sam. 8:17) Be niannin “Ɲanmiɛn Kpli i Alaka’n” i lika likawlɛ. (2 Sam. 15:29) I bo bolɛ nun’n, be nɲɔn’n be suannin Davidi i famiɛn dilɛ’n i bo, yɛ be yoli ninnge wie mun ekun.—2 Sam. 19:​11-14.

16. ?Wafa sɛ yɛ e kwla nian Zadɔku i ajalɛ’n su-ɔ?

¹⁶ Kannzɛ bɔbɔ Abiataa fali ajalɛ tɛ’n, sanngɛ Zadɔku liɛ’n ɔ nin Zoova be nantili klanman titi. Davidi si kɛ ɔ kwla lafi Zadɔku su titi. Kɛ be yiyili Adonia bo’n, Davidi seli Zadɔku nin Natan nin Benaya kɛ be ko sie Salomɔn famiɛn. (1 Fam. 1:​32-34) E kwla se kɛ Natan nin sran wie mun ekun mɔ be nin Zoova be nantili klanman mɔ be suannin Davidi bo’n be ajalɛ’n wlali Zadɔku fanngan. (1 Fam. 1:​38, 39) Kɛ Salomɔn kacili famiɛn’n, ‘ɔ fali Zadɔku m’ɔ ti Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ’n sieli i Abiataa i osu.’—1 Fam. 2:35

17. ?Sɛ sran kun mɔ a nin i be afiɛn mantan’n ɔ kpɔci Zoova’n, wafa sɛ yɛ a kwla nian Zadɔku i ajalɛ’n su-ɔ?

 ¹⁷ Sɛ sran kun mɔ e nin i e mantan kpa’n ɔ yaci Zoova sulɛ’n, maan e liɛ’n e kle Zoova kɛ e nin i é nánti klanman titi. (Zoz. 24:15) Zoova wá mán e wunmiɛn naan y’a kwla yo sa ng’ɔ ti kpa’n. Maan e srɛ Zoova, yɛ maan e fa e wun e mantan be nga be nin i nanti klanman’n titi. Kɛ e nin Zoova e nanti klanman’n ɔ bu i like dan. Yɛ cɛn wie lele’n ɔ́ yó e mo.—2 Sam. 22:26.

18. ?Ngue yɛ aniaan bian Maako ɔ nin i yi Sidise be su ndɛ’n kle e-ɔ?

¹⁸ Be flɛ aniaan kun kɛ Maako, yɛ i yi suan Sidise. Be wa bla nɲɔn’n be yacili Zoova sulɛ. Maako seli kɛ: “Kɛ ɔ fin cɛn mɔ a wu ba kun’n a klo i dan. A yo like kwlaa nga a kwla yo naan sa w’a ɲɛnmɛn i’n. Ɔ maan kɛ ɔ fa ajalɛ kɛ ɔ suman Zoova kun’n ɔ awlɛn kpɔtɔ ɔ klun. Sanngɛ Zoova suannin e bo, ɔ yoli maan e nin min yi e wlali e wiengu fanngan. Kɛ min wla bo min wun’n, ɔ wla min fanngan. Yɛ kɛ i kusu i wla bo i wun’n, n wlɛ i fanngan.” I yi Sidise seli kɛ: “Sɛ ɔ ti kɛ Zoova w’a ukaman e sa’n, nn y’a kwlá jranman sa sɔ’n i ɲrun kekle. Min wla boli min wun dan yɛ n seli min wun kɛ min dunman nun ti yɛ e mma’m be suman Zoova kun-ɔn. Ɔ maan n kannin wafa nga min wun yo min’n i ndɛ n kleli Zoova. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, w’a cɛman, aniaan bla kun mɔ e wunnin e wun w’a cɛ’n ɔ wa toli min. Ɔ fɛli i sa guɛli i min wati, ɔ niannin min siin, yɛ ɔ seli kɛ: ‘Sidise, nian, nán ɔ ti yɛ ba’m be suman Zoova kun-ɔn.’ Zoova fanngan nun’n, n kwla suli i aklunjɔɛ su titi.”

19. ?Ngue yɛ w’a fua kpa kɛ á yó-ɔ?

¹⁹ Zoova kunndɛ kɛ i sufuɛ’m be kwlaa be yo yakpafuɛ kɛ Zadɔku sa. (2 Tim. 1:7) Sanngɛ ɔ kunndɛman kɛ e lafi e bɔbɔ e wunmiɛn liɛ’n su. I su yɛ e kunndɛ kɛ é láfi-ɔ. Ɔ maan sɛ sa wie nun ɔ fata kɛ a yo yakpafuɛ’n, srɛ Zoova. A kwla lafi su kɛ Zoova wá úka wɔ naan y’a yo yakpafuɛ kɛ Zadɔku sa.—1 Piɛ. 5:10.