1. ?Ngue ti yɛ kɛ e tran e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i bo afuɛ nuan kwlaa’n, ɔ ti kpa-ɔ?

 ZOOVA yoli like cinnjin kpa kun mannin e. Yɛle kɛ ɔ sunmɛn i Wa’n naan ɔ wa kpɔ e ti. (2 Kor. 9:15) Kɛ mɔ Zezi fɛli i wun yili e ti tɛ’n ti’n, e kwla kaci Zoova i janvuɛ. Yɛ i sɔ’n ti’n, e kwla ɲan nguan m’ɔ leman awieliɛ’n. Nanwlɛ, e ti kpɔlɛ tɛ’n mɔ Zoova yili’n, ɔ kle kɛ ɔ klo e dan. I sɔ’n ti’n, ɔ fata kɛ e kle kɛ e si ye. (Rɔm. 5:8) Kɛ ɔ ko yo naan e wla w’a fiman like cinnjin sɔ mɔ Zoova nin Zezi be yoli’n su’n, Zezi kpɛli e Wla Kpɛnlɛ aɲia mɔ e yo i afuɛ nuan kwlaa’n i ba.—Lik. 22:​19, 20.

 2. ?Ngue yɛ é wá kɛ́n i ndɛ like suanlɛ nga nun-ɔn?

² Afuɛ’n Avrili i le 12 su m’ɔ ti Fue cɛn’n, yɛ é yó e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n niɔn. E si kɛ amun su buabua amun wun naan amún trán aɲia sɔ’n i bo. E Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i blɛ nun’n, sɛ e tinuntinun e fa blɛ e bu like nga Zoova nin i Wa’n be yo mannin e’n i su akunndan’n, é ɲán su ye dan. Like suanlɛ nga nun’n, é wá wún like nga e ti kpɔlɛ tɛ’n kle e Zoova nin i Wa’n be su’n. Kpɛkun like suanlɛ ng’ɔ́ bɛ́ i sin lɔ’n nun’n, é wá wún wafa nga e kwla ɲan e ti kpɔlɛ tɛ’n i su ye’n, ɔ nin wafa nga e kwla kle kɛ e si ye’n.

LIKE NGA E TI KPƆLƐ TƐ’N KLE E ZOOVA SU’N

 3. ?Wafa sɛ yɛ sran kunngba i wie’n kwla yo maan sran kpanngban be ɲan be ti-ɔ? (An nian desɛn’n wie.)

³ E ti kpɔlɛ tɛ’n kle kɛ Zoova yo sa nuan su sɛsɛ. (Mml. 32:4) Kɛ mɔ e ti Adan m’ɔ yoli ɲin kekle’n i mma mun ti’n, fɔ’n o e nun yɛ e wu. (Rɔm. 5:12) Kɛ ɔ ko yo naan y’a ɲan e ti sa tɛ’n nin wie’n be sa nun’n, Zoova sunmannin Zezi kɛ ɔ wa kpɔ e ti. ?Wafa sɛ yɛ sran kun mɔ fɔ nunmɛn i nun’n, i kunngba cɛ i wie’n kwla yo maan sran kpanngban be ɲan be ti-ɔ? Akoto Pɔlu seli kɛ: “Kɛ nga sran kunngba  [yɛle kɛ Adan] i ɲin kekle’n ti’n, sran kpanngban be kacili sa tɛ yofuɛ’n sa’n, i wafa kunngba’n, sran kunngba i aɲinyiɛ’n ti’n, bé bú sran kpanngban be sran kpa.” (Rɔm. 5:19; 1 Tim. 2:6) I ndɛ sɔ’n kle kɛ ɲin kekle mɔ sran kun fɔ nunmɛn i nun’n yoli’n, i ti yɛ klɔ sran’m be yo sa tɛ yɛ be wu-ɔ. I wafa kunngba’n, sran kun mɔ fɔ nunmɛn i nun’n, i aɲinyiɛ’n ti’n sran’m bé wá ɲán be ti.

 4. ?Ngue ti yɛ Zoova w’a kaman lɛ w’a manman Adan i mma nga be ɲin yi i’n be nguan m’ɔ leman awieliɛ’n niɔn?

⁴ ?Ɔ fata kɛ san fii Zezi wu naan w’a kwla de e? ?Ngue ti yɛ Zoova w’a kaman lɛ w’a manman Adan i mma nga be ɲin yi i’n be nguan m’ɔ leman awieliɛ’n niɔn? E kwla bu i kɛ sɛ ɔ ti kɛ ɔ yoli sɔ’n, nn ndɛ’n i ti kpɛli. Sanngɛ sɛ Zoova yo sɔ’n, i sɔ’n timan su. Afin ɔ́ yó kɛ Adan w’a yoman sa tɛ naan fɔ nunman klɔ sran’m be nun sa. Kusu nn ɔ timan sɔ.

 5. ?Ngue ti yɛ e kwla lafi su kɛ Zoova yó sa i nuan su sɛsɛ blɛ kwlaa nun-ɔn?

⁵ ?Yɛ sɛ Zoova w’a kpɔman Adan i mma mɔ fɔ o be nun’n be ti naan ɔ man be nguan m’ɔ leman awieliɛ’n nin? Sɛ ɔ yo sɔ’n, nn ɔ dimɛn i bɔbɔ i mmla’m be su. Ɔ maan sran’m be kwla se kɛ i bɔbɔ kpɛ mmla sanngɛ ɔ diman su. Yɛ bé úsa be wun sɛ ɔ́ yía nda kwlaa ng’ɔ ta’n be nuan-o. Sanngɛ e si kɛ e kwla lafi Zoova su. Afin ɔ yoli sa i nuan su sɛsɛ. Kannzɛ bɔbɔ i sɔ yolɛ’n w’a yoman pɔpɔ’n, sanngɛ ɔ fɛli i Wa’n kunngba cɛ’n mannin. Ɔ maan e kwla lafi su kɛ ɔ́ yó sa i nuan su sɛsɛ blɛ kwlaa nun.

 6. ?Ngue ekun ti yɛ Zoova fɛli i Wa’n kpɔli e ti-ɔ? (1 Zan 4:​9, 10)

⁶ Ɔ ti su kɛ e ti kpɔlɛ tɛ’n ti’n, e wun i wlɛ kɛ Zoova yo sa i nuan su sɛsɛ. Sanngɛ ng’ɔ ti cinnjin kpa’n, yɛle kɛ tɛ sɔ’n ti’n e wun i wlɛ Zoova klo e dan. (Zan 3:16; An kanngan 1 Zan 4:​9, 10 nun.) E ti kpɔlɛ tɛ’n kle kɛ Zoova kunndɛ kɛ e ka nguan nun tititi. Sanngɛ kusu’n, ɔ kle e ekun kɛ ɔ kunndɛ kɛ e yo i awlo’n nunfuɛ. Kɛ Adan yoli sa tɛ’n, w’a kwlá tranman Zoova i awlo’n nunfuɛ mɔ be su i’n be nun kun. I sɔ’n ti’n, e kwlaa nga e fin Adan’n kɛ bé wú e’n, e timan Zoova i awlo’n nunfuɛ. Sanngɛ e ti kpɔlɛ tɛ’n ti’n, sran kwlaa ng’ɔ lafi Ɲanmiɛn su mɔ i ɲin yi i’n, cɛn wie lele’n ɔ kwla kaci Ɲanmiɛn i awlo’n nunfuɛ. Kɛ é sé yɛ bɔbɔ’n, e nin Zoova e afiɛn kwla mantan kpa. Yɛ e nin e niaan Klisifuɛ mun e afiɛn kwla mantan kpa wie. Nanwlɛ, Zoova klo e dan.—Rɔm. 5:​10, 11.

 7. ?Ngue ti yɛ e kwla se kɛ ɲrɛnnɛn nga Zezi wunnin i’n, ɔ kle kɛ Zoova klo e dan-ɔn?

 ⁷ Sɛ e wun i wlɛ kɛ e ti kpɔlɛ tɛ’n i yilɛ nun’n Zoova i awlɛn’n kpɔtɔli i klun dan’n, é wún kɛ ɔ klo e dan sakpa. Satan waan sɛ lika’n jran Ɲanmiɛn i sufuɛ’m be su kekle kpa’n, bé káci be sin sí Ɲanmiɛn. Kɛ ɔ ko yo naan Zoova w’a kle kɛ Satan ti gblɛfuɛ’n, ɔ yacili Zezi lɛ maan ɔ wunnin ɲrɛnnɛn lele ɔ fa wuli. (Zɔb. 2:​1-5; 1 Piɛ. 2:21) Kɛ sran’m bé yó Zezi i finfin, mɔ sonja’m bé bó i’n, mɔ bé bóbó i waka’n su’n, m’ɔ́ wún ɲrɛnnɛn lele ɔ́ fá wú’n, Zoova wunnin i. (Mat. 27:​28-31, 39) Zoova le tinmin. Ɔ maan ɔ kwla yo maan be yaci i Wa’n i ɲrɛnnɛn klelɛ. I wie yɛle kɛ, kɛ Zezi i kpɔfuɛ’m be seli kɛ ‘sɛ Ɲanmiɛn klun jɔ i wun sakpa’n, maan ɔ de i naan be nian’n,’ Zoova kwla yo sɔ. (Mat. 27:​42, 43) Sanngɛ sɛ ɔ yo sɔ’n, Zezi su kwlá fɛmɛn i wun yiman e ti tɛ. Kpɛkun e liɛ su yoman ye le. I sɔ’n ti yɛ Zoova yacili i Wa’n lɛ m’ɔ wunnin ɲrɛnnɛn lele ɔ wuli’n niɔn.

 8. ?Kɛ Zoova wunnin kɛ i Wa’n su wun ɲrɛnnɛn’n, i sɔ’n yoli i ya? An yiyi nun. (An nian desɛn’n wie.)

⁸ Nán maan e bu i kɛ Ɲanmiɛn kwla like kwlaa yo ti’n, sa fi sa kwlá yomɛn i ya. Wafa nga Zoova yili e’n ti’n, sa wie’m be kwla yo e ya. Kɛ m’ɔ yili e kɛ i bɔbɔ sa’n ti’n, e si kɛ sa wie’m be kwla yo i ya wie. Biblu’n se kɛ sa wie kwla ‘kpɔtɔ i awlɛn’n’ annzɛ ɔ kwla ‘fɔkɔ i awlɛn’n.’ (Jue. 78:​40, 41) Maan e bu Abraamun nin Izaaki be su ndɛ’n i akunndan kan e nian. Zoova seli Abraamun kɛ ɔ fɛ i wa kunngba cɛ’n yi tɛ mɛn i. (Bob. 22:​9-12; Ebr. 11:​17-19) E si kɛ, kɛ Abraamun fali laliɛ’n naan ɔ́ kpɛ́ Izaaki i kɔmin’n, i sɔ’n w’a yo pɔpɔ w’a mɛnmɛn i. I wafa kunngba’n, kɛ Zoova wunnin kɛ sran tɛtɛ’m be su kle i Wa’n i ɲrɛnnɛn naan be su kun i’n, i awlɛn kpɔtɔli i klun tratrali su.—An nian video nga be flɛ i kɛ Amun lafi Ɲanmiɛn su kɛ be sa—Abraamun, Bue 2. Ɔ o jw.org su.

 9. ?Klolɛ mɔ Zoova klo e’n i su ndɛ benin yɛ Rɔmunfuɛ Mun 8:​32, 38, 39 kan-ɔn?

⁹ E ti kpɔlɛ tɛ’n kle kɛ sran fi kloman e kɛ nga Zoova fa klo e’n sa. E osufuɛ mun nin e janvuɛ kpa mun bɔbɔ’n, be kwlá kloman e sɔ. (An kanngan Rɔmunfuɛ Mun 8:​32, 38, 39 nun.) E kwla lafi su kɛ Zoova klo e dan tra wafa nga e bɔbɔ e fa klo e wun’n. ?A kunndɛ kɛ á ɲán nguan m’ɔ leman awieliɛ’n? Wafa nga Zoova kunndɛ kɛ a ɲan nguan sɔ’n i dan tra ɔ liɛ’n. ?A kunndɛ kɛ ɔ yaci ɔ sa tɛ’n cɛ wɔ? Wafa nga Zoova kunndɛ kɛ ɔ́ yáci ɔ sa tɛ mun cɛ́ wɔ’n, i dan tra ɔ liɛ’n. Like kwlaa ng’ɔ kunndɛ’n, yɛle kɛ e kle kɛ e si e ti  kpɔlɛ tɛ’n i su ye. Asa’n maan e kle kɛ e lafi i su, yɛ e fa ndɛ ng’ɔ kan’n su. E ti kpɔlɛ tɛ’n kle e sakpasakpa kɛ Ɲanmiɛn klo e dan. Mɛn uflɛ nun lɔ’n, é wá sí klolɛ mɔ Zoova klo e’n i su like kpanngban ekun.—Aku. 3:11.

LIKE NGA E TI KPƆLƐ TƐ’N KLE E ZEZI SU’N

10. (1) ?Sa benin ti yɛ Zezi i wla boli i wun dan-ɔn? (2) ?Wafa sɛ yɛ ɔ kleli kɛ Zoova i su ndɛ nga Satan kannin’n ti ato-ɔ? (An nian kuku nga be flɛ i kɛ “ Zezi i seiin nantilɛ’n yoli Zoova i dunman’n i sanwun” nun wie.)

¹⁰ I Si i wun akunndan nga sran’m be bu’n ɔ ti i cinnjin kpa. (Zan 14:31) Kɛ Zezi wunnin kɛ sran’m bé tɔ́n i suɛn kɛ ɔ saci Ɲanmiɛn wun naan ɔ ti sa tɛ yofuɛ’n, naan i sɔ’n kwla saci Ɲanmiɛn i dunman’n, i wla boli wun dan. I sɔ’n ti’n ɔ srɛli Ɲanmiɛn kɛ: “Min Si, sɛ ɔ kwla yo ye’n, maan klowa nga sin min wun mmua.” (Mat. 26:39) Sanngɛ Zezi nin Ɲanmiɛn be nantili klanman lele ɔ fa wuli. I sɔ m’ɔ yoli’n kle weiin kɛ i Si i su ndɛ nga Satan kannin’n ti ato.

11. ?Wafa sɛ yɛ Zezi kleli kɛ ɔ klo sran mun dan-ɔn? (Zan 13:1)

¹¹ E ti kpɔlɛ tɛ’n kle e ekun kɛ sran’m be ndɛ lo Zezi kpa. I li i sɔnnzɔnfuɛ mun yɛ be ndɛ lo i dan-ɔn. (Ɲan. 8:31; An kanngan Zan 13:1 nun.) Zezi si kɛ junman ng’ɔ fata kɛ ɔ di be asiɛ’n su wa’n, wie’m be dilɛ’n wá yó kekle kpa. I wie yɛle kɛ ɔ́ wún ɲrɛnnɛn lele ɔ́ fá wú. Sanngɛ Zezi yoli ninnge kwlaa sɔ mun. Nán kɛ Zoova yɛ ɔ mɛnnin i junman sɔ’n i ngunmin ti yɛ ɔ dili-ɔ. Sanngɛ klolɛ m’ɔ klo sran mun’n, i wie ti yɛ ɔ dili junman sɔ’n niɔn. Ɔ tuli i klun boli jasin fɛ’n, ɔ kleli sran’m be like yɛ ɔ yoli be ye. Cɛn bɔbɔ ba nga bé wá kún i’n nun’n, ɔ wunnzin i akoto’m be ja  wun, ɔ wlali be fanngan yɛ ɔ kleli be ajalɛ wie mun. (Zan 13:​12-15) Kɛ be boboli i waka’n su bɔbɔ m’ɔ́ wún ɲrɛnnɛn’n, ɔ kannin ndɛ wie mun fa guali sa tɛ yofuɛ kun m’ɔ su wa wu’n i awlɛn su nzue. Kpɛkun ɔ fali ajalɛ wie mun naan b’a kwla niɛn i nin’n i lika. (Lik. 23:​42, 43; Zan 19:​26, 27) Nán Zezi i wie’n i ngunmin yɛ ɔ kle kɛ ɔ klo sran mun dan-ɔn. Sanngɛ wafa ng’ɔ nin be trannin’n kle sɔ wie.

12. ?Ngue ti yɛ e kwla se kɛ Zezi te uka e-ɔ?

¹² Ɔ ti su kɛ Zezi wuli “kpɛ kunngba cɛ.” Sanngɛ ɔ te yo ninnge kpanngban te man e. (Rɔm. 6:10) Yɛle kɛ ɔ te di junman wie mun naan y’a ɲan e ti kpɔlɛ tɛ’n i su ye. I wie yɛle kɛ ɔ ti e Famiɛn, ɔ ti Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ dan yɛ ɔ ti asɔnun’n i su kpɛn. (1 Kor. 15:25; Efɛ. 5:23; Ebr. 2:17) Ɔ su yiayia be nga Ɲanmiɛn kpali be sieli be ngunmin’n nin sran kpanngban kpa wie mun. Kɛ ɲrɛnnɛn dan’n wá wíe’n yɛ ɔ́ wíe junman sɔ’n i dí-ɔ. a (Mat. 25:32; Mar. 13:27) Asa’n, ɔ ukɛ i sɔnnzɔnfuɛ mun naan b’a ɲan ninnge nga be mian be wun naan b’a kwla su Ɲanmiɛn kpa mɛn’n i awieliɛ blɛ nga nun’n. (Mat. 24:45) Kpɛkun i Afuɛ Akpi Famiɛn Dilɛ blɛ’n nun’n, ɔ́ wá yó ninnge wie mun ekun mán e titi. E dunman nun’n, Zoova fɛli i Wa’n mannin sakpasakpa.

MAAN E SUAN LIKE UFLƐ TITI

13. ?Wafa sɛ yɛ a kwla suan klolɛ mɔ Ɲanmiɛn nin Klisi be klo e’n i su like titi-ɔ?

¹³ Sɛ e bu klolɛ mɔ Zoova nin Klisi Zezi be klo e’n i su akunndan kpa titi’n, é kúnndɛ kɛ é sí klolɛ sɔ’n i su ndɛ wie mun ekun. Kɛ e Wla Kpɛnlɛ aɲia’n i blɛ’n mántan koko’n, e kwla bo e ɲin ase e kanngan Zezi i su ndɛ nga Matie, Marki, Liki nin Zan be klɛli’n be nun wie’m be nun. I sɔ yolɛ nun’n, nán e se kɛ é ká lɛ kánngan ndɛ kpanngban nun. Sanngɛ maan e kanngan nun blɛblɛ naan e kunndɛ sa uflɛ wie mun ekun mɔ be ti’n, ɔ fata kɛ e klo Zoova nin Zezi’n. Kpɛkun maan e bo like nga e wun i’n su e kle e wiengu mun.

14. ?Sɛ e kunndɛ e ti kpɔlɛ tɛ’n, ɔ nin Biblu’n nun ndɛ wie mun ekun be su like e fluwa’m be nun’n, i su ye benin yɛ é ɲɛ́n i-ɔ? (Jue Mun 119:97) (An nian foto’n wie.)

¹⁴ Sɛ a su Zoova w’a cɛ’n, atrɛkpa’n a  kwla usa ɔ wun kɛ: ‘?Ndɛ kɛ Ɲanmiɛn i sa nuan sɛsɛ yolɛ’n, annzɛ i sran klolɛ’n, annzɛ e ti kpɔlɛ tɛ’n sa’n, i su ndɛ wie mun ekun be o lɛ mɔ n siman be-ɔ?’ Nanwlɛ, ndɛ kɛ ngalɛ sa mun ɔ nin wie mun ekun be su ndɛ nga e kwla suan’n, be kwlá wieman le. I sɔ’n ti’n, kanngan e fluwa mɔ be yiyi Biblu’n nun ndɛ’m be nun’n nun, yɛ suan ndɛ sɔ’m be su like. Sɛ a kanngan ndɛ wie Biblu’n nun naan a wunmɛn i wlɛ kpa’n, kunndɛ e fluwa nga be yiyi ndɛ sɔ’n nun’n. I sin’n, fa blɛ bu su akunndan naan wun Zoova nin i Wa’n be su ndɛ wie mun, ɔ nin klolɛ mɔ be klo wɔ’n i wlɛ.—An kanngan Jue Mun 119:97 nin i ja ngua lɔ ndɛ’n nun.

15. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e kunndɛ ndɛ uflɛ wie mun ekun Biblu’n nun titi e fa uka nga e si’n su-ɔ?

¹⁵ Kɛ á kánngan Biblu’n nun annzɛ á kúnndɛ ndɛ wie i su like’n, sɛ a wunman ndɛ uflɛ wie m’ɔ yo fɛ’n, nán ɔ sa sin bubu wɔ. Yo kɛ sran wie m’ɔ su kunndɛ sika ɔkwlɛ sa. Blɛ sunman’n, sran ng’ɔ kunndɛ sika ɔkwlɛ’n, ɔ fa dɔ annzɛ cɛn kpanngban kunndɛ naan w’a ɲan wie. Sanngɛ i sa sin bubumɛn i. Afin ɔ si kɛ sɛ ɔ ɲan kan bɔbɔ’n, ɔ ti like dan. Kɛ e suan Biblu’n nun like’n, like uflɛ kwlaa nga e wun i’n i kpa tra sika ɔkwlɛ’n lele. ?Nɛ́n i-ɔ? (Jue. 119:127; Ɲan. 8:10) I sɔ’n ti’n, tra ɔ awlɛn naan kanngan Biblu’n nun titi, naan kunndɛ ndɛ uflɛ wie mun fa uka nga a si i’n su.—Jue. 1:2.

16. ?Wafa sɛ yɛ e kwla nian Zoova nin Zezi be ajalɛ’n su-ɔ?

¹⁶ Kɛ á súan like’n, bu wafa nga a kwla nian like nga suan’n su nanti’n i akunndan. I wie yɛle kɛ, a kwla kunndɛ kɛ á yó sa nuan sɛsɛ kɛ Zoova sa naan a su kpaman sran nun. Asa’n, nian wafa nga Zezi kleli kɛ ɔ klo i Si’n nin sran mun’n su. Yɛle kɛ sɛ Zoova i dunman’n ti’n be kle ɔ yalɛ’n, nán ɔ sa sin bubu wɔ. Yɛ tu ɔ klun uka ɔ wiengu Klisifuɛ mun. Asa ekun’n, bo jasin fɛ’n kɛ Zezi sa kle ɔ wiengu mun naan b’a kwla ɲan ye dan nga Zoova yoli klɔ sran mun’n i su ye wie.

17. ?Ngue yɛ é wá wún i like suanlɛ ng’ɔ́ bá lɔ’n nun-ɔn?

¹⁷ Sɛ e suan e ti kpɔlɛ tɛ’n i su like kpa titi’n, é kló Zoova nin i Wa’n be kpa trá laa’n. Kpɛkun be kusu bé kló e kpa ekun. (Zan 14:21; Zak. 4:8) Maan e fa ninnge kwlaa nga Zoova maan e le be’n, e suan e ti kpɔlɛ tɛ’n i su like. Like suanlɛ ng’ɔ́ bá lɔ’n nun’n, é wá wún Zezi i wie’n i su ye nga e kwla ɲɛn i’n, ɔ nin wafa nga e kwla kle Zoova m’ɔ klo e’n kɛ e si ye’n.