“Lafi Zoova su, yɛ fiɛ i sin”

“Amun nvle’n nun sran nga ń yáci be lɛ’n, yɛlɛ wɛtɛɛfuɛ mun nin yalɛfuɛ mun. Be liɛ’n bé láfi min su, bé fía min sin.”—SOF. 3:12.

1, 2. ?Ngue sa yɛ ɔ ti kɛ nzue dan wie sa m’ɔ cɛ kan’n, ɔ́ jú klɔ sran’m be su ɔ?

 ?NZUE wie m’ɔ su tɔ’n ti’n y’a ko fia kpata wie bo le? Sɛ nzue’n tɔman dan kpa’n, e kwla fia kpata’n bo. Sanngɛ sɛ ɔ su tɔ dan kpa’n, atrɛkpa’n, kpata’n su kwlá yoman like fi.

² Sɛ é kwlá sé’n, nzue wafa uflɛ su wa tɔ kekle kpa. Ɔ kwla fa klɔ sran’m be nguan’n sie i wie nuan. Ɔ ti ‘ninnge’m be nunnunlɛ cɛn.’ ‘Anannganman i cɛn dan’ sɔ’n, ɔ́ kán klɔ sran’m be ngba. Sanngɛ e kwla ɲan fiawlɛ ng’ɔ nin i fata’n. (An kanngan Sofoni 1:14-18 nun.) ?É yó sɛ naan “Anannganman i ya cɛn dan” mɔ w’a mantan koko yɛ’n nun’n, y’a ɲan fiawlɛ?

Lalafuɛ nun’n, ninnge’m be nunnunlɛ cɛn’n

3. ?Sa benin yɛ ɔ tɔli Izraɛli nvle blu’m be su m’ɔ ti kɛ “nzue mɔ kɛ ɔ́ tɔ́-ɔ nzraama gua’n” sa ɔ?

³ Ɲanmiɛn sulɛ wafa ng’ɔ timan su’n, i nunnunlɛ’n i su yɛ Zoova i cɛn dan’n bó i bo ɔ. Sɛ e waan é sí wafa nga e kwla ɲan fiawlɛ’n, maan e nian sa nga be juli laa Ɲanmiɛn i nvle’n nunfuɛ’m be su’n. Izraɛli nvle blu mɔ be kacili be sin be sili Ɲanmiɛn’n, be jɔlɛ nga Zoova dili’n, Ezai fa sunnzunnin “nzue mɔ kɛ ɔ́ tɔ́-ɔ nzraama gua’n.” Yɛ i waan sran fi su kwlá jrɛnmɛn i. (An kanngan Ezai 28:1, 2 nun.) Afuɛ nga be flɛ i 740 ka naan b’a wu Zezi’n, i nun mɔ Asiri mɛn’n ko wluli nvle sɔ’m be nun’n, yɛ ndɛ sɔ’n kpɛnnin su klikli ɔ. *

4. ?Afuɛ nga be flɛ i 607 ka naan b’a wu Zezi’n, i nun’n, wafa sɛ yɛ “Anannganman i cɛn dan’n” juli Zerizalɛmu su ɔ?

⁴ Zoova dili Izraɛli nvle blu mɔ be jasoli i wun’n be jɔlɛ. I sin’n, afuɛ nga be flɛ i 607 ka naan b’a wu Zezi’n, i nun’n, “Anannganman i cɛn dan’n” wa juli Zerizalɛmu nin Zida nvle’n be su. Kɛ mɔ Zidafuɛ’m be nin Ɲanmiɛn be buli’n, i ti yɛ i sɔ sa liɛ’n juli be su ɔ. Famiɛn Nɛbikadnɛzali blɛ su’n, Babilɔnifuɛ’m be fali alɛ wlɛli i Zida nin Zerizalɛmu m’ɔ ti i bo bia’n be sin. Zidafuɛ’m be ‘fali ato’n be sunnzunnin fiawlɛ,’ yɛle kɛ be fiali aenguɛ nga be nin Eziptifuɛ’m be trali’n i sin. Ɔ nin i sɔ ngba’n, Babilɔnifuɛ’m be nunnunnin “fiawlɛ” sɔ’n kɛ nzue mɔ kɛ ɔ́ tɔ́’n, nzraama gua m’ɔ saci like’n sa.—Eza. 28:14, 17.

5. ?Kɛ bé núnnún Ɲanmiɛn sulɛ wafa ng’ɔ timan su’n, ngue sa yɛ ɔ́ jú Ɲanmiɛn i nvle’n su ɔ?

⁵ Fɔ sɔ mɔ Ɲanmiɛn tuli Zerizalɛmu’n, ɔ kle e wafa nga e blɛ liɛ nun’n, Zoova wá dí  “Babilɔni klɔ dan’n” i jɔlɛ’n. “Babilɔni klɔ dan’n” yɛle mɛn wunmuan’n nun Ɲanmiɛn sulɛ wafa ng’ɔ timan su’n. Zoova ɔ́ dún mmua dí be nga be tɔn be wun suɛn kɛ be ti Klistfuɛ’n be jɔlɛ. Asa ekun’n, ɔ́ núnnún “Babilɔni klɔ dan’n” i akpasua onga mun wie. I sin’n, ɔ́ núnnún Satan i mɛn tɛ’n i onga’n. Sanngɛ Ɲanmiɛn i nvle’n fín nun fíte afin ɔ fiali Zoova sin.—Ngl. 7:14; 18:2, 8; 19:19-21.

E fia Ɲanmiɛn sin naan e ɲan e ti

6. ?Ngue yɛ Zoova i nvle’n nunfuɛ’m be kwla yo naan b’a ɲan fiawlɛ ɔ?

⁶ ?Wafa sɛ yɛ dɔ nga su bɔbɔ’n, Ɲanmiɛn i nvle’n nunfuɛ’m be kwla ɲan fiawlɛ mɛn’n i awieliɛ blɛ nga nun ɔn? Sɛ e “nyin yi Anannganman” naan e su i juejue su’n, e nin Ɲanmiɛn e nantilɛ’n nun’n, sa fi su ɲanman e. (An kanngan Malasi 3:16-18 nun.) Sanngɛ ɔ nin i fataman kɛ e ɲin yi Zoova ngbɛn sa. E kɛnngɛn i kɛ: “Sran kwlaa ng’ɔ flɛ e Min Nyanmiɛn’n, ɔ́ fíte nun.” (Rɔm. 10:13) I sɔ’n kle kɛ sɛ e bo e flɛ Zoova’n, ɔ́ dé e. Yɛ ngbaciɛ ng’ɔ o Klistfuɛ kpa mɔ ‘be nyin yi Anannganman’n,’ mɔ be ti i Lalofuɛ’n ɔ nin klɔ sran nga be sumɛn i’n be afiɛn’n, sran kpa sunman be kwla wun i.

7, 8. ?Wafa sɛ yɛ Klistfuɛ klikli’m be fin nun be fiteli ɔ? ?Yɛ wafa sɛ yɛ i sɔ sa kunngba’n wie wá jú andɛ ɔ?

⁷ Kusu, nán e nin Ɲanmiɛn e nantilɛ’n nun ngunmin yɛ e kwla ɲan fiawlɛ ɔ. Ɲanmiɛn i nvle’n nunfuɛ’m be kwla ɲan fiawlɛ jrɛiin sa wie. Afuɛ nga be flɛ 66 nun’n, kɛ Rɔmu sonja mɔ Cestius Gallus ti be su kpɛn’n, be fali alɛ wlɛli i Zerizalɛmu klɔfuɛ’m be sin’n, sa ng’ɔ juli’n, ɔ kle kɛ Ɲanmiɛn i nvle’n nunfuɛ’m be kwla ɲan fiawlɛ jrɛiin sɔ’n. Zezi dun mmua kannin kɛ bé “kpɛ́” ɲrɛnnɛn blɛ sɔ’n su. (Mat. 24:15, 16, 21, 22) Kɛ Rɔmu sonja’m be cuɛnnin be wun’n, mɔ “sran” wie’m be kwla ‘fiteli nun’n,’ yɛ i ndɛ sɔ’n kpɛnnin su ɔ. Sran sɔ mun yɛle Klistfuɛ kpa mun. Be kwla tuli klɔ’n nin lika ng’ɔ mantan be lɛ’n be su. Wie’m be kpɛli Zurdɛn nzue ba’n, yɛ oka nga be o nzue’n i wia afiliɛ lɔ’n, be ko fiali be nun.

⁸ E kwla fa Klistfuɛ sɔ mun e sunnzun Ɲanmiɛn i nvle’n nunfuɛ mun andɛ. Laa’n, Klistfuɛ klikli’m be kunndɛli fiawlɛ. Andɛ Ɲanmiɛn sufuɛ’m be kusu bé wá yó sɔ wie. Sanngɛ nán kɛ bé kó fía lika trele kun nun sa ɔ. Afin Klistfuɛ kpa’m be o asiɛ wunmuan’n su. Kɛ bé núnnún be nga be tɔn be wun suɛn kɛ be ti Klistfuɛ’n mɔ be jasoli Ɲanmiɛn i wun’n be asɔnun mun’n, Ɲanmiɛn i nvle’n nunfuɛ’m bé fía Zoova nin i anuannzɛ’n m’ɔ ti kɛ oka sa’n be sin. Be yɛle “be b’ɔ fali be’n” ɔ nin be wiengu Klistfuɛ mun. Ɔ maan bé fín nun fíte.

9. ?Wan yɛ ɔ kunndɛli kɛ sran’m be wla fi Zoova i dunman’n su ɔ? An fa sa kun yiyi nun.

⁹ Asa kusu’n, ɔ nin i fata kɛ be nunnun be nga be tɔn be wun suɛn kɛ be ti Klistfuɛ’n be asɔnun mun sakpa. Afin be su kpɛnngbɛn’m b’a faman Ɲanmiɛn i su nanwlɛ ndɛ’n nin i mmla mun b’a kleman be nga be kɔ be asɔnun’m be nun’n. Yɛ be kleli kɛ be buman Ɲanmiɛn i dunman’n i like fi. Afuɛ nga be flɛ i 500 lele fa ju 1500 nun’n, blɔfuɛ’m be mɛn’n nun lɔ’n, sran sunman si Ɲanmiɛn i dunman’n. Be fali Ebre ndɛ mma nnan yɛ be fa klɛli dunman sɔ’n niɔn. Be kacili dunman sɔ’n i blɔfuɛ nun kɛ YHWH (annzɛ JHVH). Be klɛli dunman sɔ’n sika mma’m be su, ɔ nin sua wie’m be ɲrun lɛ. Kpɛkun be klɛli i fluwa nin Biblu kpanngban be nun. Wie liɛ bɔbɔ’n, be klɛli i Katoliki nin Plotɛstan’m be asɔnun sua’m be nun. Sanngɛ le nɲɔn nga nun’n, like nga sran’m be yo’n yɛle kɛ be yi Ɲanmiɛn i dunman’n Biblu’n nga be kaci be’n be nun. Yɛ be waan nán sran’m be bo dunman sɔ’n mlɔnmlɔn kun. Like kun m’ɔ yi i sɔ liɛ’n i nglo weiin’n yɛle lɛtri nga Katoliki’m be asɔnun’n klɛli’n. Be klɛli i afuɛ 2008 nun Zuɛn i le 29 su. Be seli be plɛti’m be kɛ be yi dunman YHWH i klɛlɛ wafa’n kwlaa naan be fa “e Min’n” be sie be osu’n nun. Be seli kɛ Katoliki’m be asɔnun jue nin be srɛlɛ’m be nun’n, nán be bo dunman sɔ’n. Kpɛkun Ɲanmiɛn sulɛ wafa onga’m be su kpɛnngbɛn’m be yoli maan sran akpinngbin kpanngban b’a siman Ɲanmiɛn Kpli i dunman’n.

 Be nga be manman Ɲanmiɛn i dunman’n be ɲan be ti

10. ?Andɛ’n, wafa sɛ yɛ be manman Ɲanmiɛn i dunman’n niɔn?

¹⁰ Zoova i Lalofuɛ’m be liɛ’n, b’a yoman kɛ Ɲanmiɛn sulɛ wafa nga’m be liɛ’n sa mlɔnmlɔn. Be liɛ’n be manman Ɲanmiɛn i dunman’n yɛ be yi i ayɛ. Yɛle kɛ be bo dunman sɔ’n kɛ Ɲanmiɛn bɔbɔ fa klo’n sa. Zoova i klun jɔ be nga be lafi i su’n be wun. Kpɛkun ɔ kaci sran’n i wafa ng’ɔ nin i fata’n naan w’a rɛ i nvle nunfuɛ’m be su naan w’a sasa be. “Be nga be fiɛ i fɔnvɔ’n bo’n, ɔ nian be lika.”—Naɔ. 1:7; Yol. 15:14.

11, 12. ?Laa Zida lɔ’n, wan mun yɛ b’a kpɔciman Zoova ɔ? ?Yɛ e blɛ liɛ nga nun’n, wan mun yɛ be yoli sɔ ɔ?

¹¹ Kannzɛ bɔbɔ laa Zidafuɛ’m be nun sunman be kpɔcili Zoova’n, sanngɛ be nun wie’m be ‘Lafili [Zoova] su, yɛ be fiɛli i sin.’ (An kanngan Sofoni 3:12, 13 nun.) Kɛ Ɲanmiɛn tuli Zidafuɛ mɔ be lafimɛn i su’n be fɔ’n, sa fi w’a ɲanman Zeremi nin Bariki ɔ nin Ebɛd-Melɛki. Sanngɛ ɔ yacili Babilɔnifuɛ’m be nun be fali nvle’n yɛ be trɛli i nunfuɛ’m be lomuɛn ɔli. Zeremi nin Bariki ɔ nin Ebɛd-Melɛki be trannin nvle kun mɔ i nunfuɛ’m be jasoli Ɲanmiɛn wun’n i “nun.” Wie’m be liɛ’n kɛ be trali be lomuɛn ɔli’n b’a kpɔciman Zoova le. Afuɛ nga be flɛ i 539 ka naan b’a wu Zezi’n, Sirisi blɛ su’n, Medifuɛ nin Pɛrsifuɛ’m be kwlali Babilɔni nvle’n. W’a cɛman kpɛkun Sirisi fali ajalɛ naan Zuifu’m be onga nga be ka’n be sa be sin be mɛn’n nun lɔ.

¹² Kɛ Ɲanmiɛn sulɛ kpafuɛ’n wá sín i osu’n, be nga bé wún nun’n, Sofoni kan be ndɛ. I waan Zoova dé be yɛ be dunman nun ti’n, ɔ́ bó sró. (An kanngan Sofoni 3:14-17 nun.) I sɔ ndɛ liɛ’n kpɛnnin su e blɛ liɛ’n nun wie. Ɲanmiɛn ninnge’m be nun’n, Babilɔni klɔ dan’n trali be nga be kpali be sieli be ngunmin’n be onga’n mɔ b’a kpɔciman Ɲanmiɛn le’n, be lomuɛn ɔli. Kɛ Zoova tɛkɛli i Sielɛ’n ɲanmiɛn su lɔ’n, ɔ deli be. Yɛ lele nin andɛ’n, be dunman nun ti’n, Zoova bo sro.

13. ?Nin yɛ nvlenvle’n kwlaa nunfuɛ’m be fin be fite ɔ?

¹³ Be nga be wla o su kɛ bé trán asiɛ’n su tititi’n, be kusu be fin Babilɔni klɔ dan’n nun fiteli wie. Yɛ be timan Ɲanmiɛn i su ato ndɛ nga sran’m be kle’n i kanga kun. I sɔ’n ti’n be di aklunjuɛ. (Ngl. 18:4) Ɔ maan e blɛ liɛ’n nun yɛ Sofoni 2:3 ɔ kpɛn su kpakpa’n niɔn. I waan: “Mɛn’n nun wɛtɛɛfuɛ mun, [...] amun mantan Anannganman.” Dɔ nga su’n, kannzɛ nvlenvle’n kwlaa nun wɛtɛɛfuɛ’m be wla o su kɛ bé kɔ́ ɲanmiɛn su annzɛ bé trán asiɛ’n su wa o, be fia Zoova i sin.

Ɲanmiɛn i dunman’n timan kɛ amuɛn sa

14, 15. (a) ?Ngue yɛ sran wie’m be fa yoli kɛ be amuɛn sa ɔ? (b) ?Ngue yɛ ɔ fataman kɛ e fa yo kɛ amuɛn sa ɔ?

¹⁴ Izraɛlifuɛ wie’m be buli i kɛ Ɲanmiɛn i sua’n ti kɛ amuɛn sa, naan ɔ́ sásá be be kpɔfuɛ’m be lika. (Zer. 7:1-4) Laa’n, Izraɛlifuɛ’m be buli i kɛ Ɲanmiɛn i alaka’n ti kɛ amuɛn wie sa, naan ɔ́ sásá be alɛ’n nun. (1 Sam. 4:3, 10, 11) Constantin le Grand klɛli Glɛki nun fluwa mma khi nin rho i sonja’m be ɲrɛn’m be su. Ɔ buli i kɛ i sɔ’n sásá be. Fluwa mma sɔ mun yɛ be ti ndɛ mma “Klist” i fluwa mma klikli’n niɔn. Kpɛkun be waan Suɛdi Famiɛn Gustave Adolphe nɲɔn su’n, m’ɔ kunnin alɛ dan ng’ɔ tɔli Ɲanmiɛn sulɛ wafa’m be afiɛn’n i wie’n, ɔ wlali alɛ ninnge nga i foto o fluwa’n i bue 15 su’n. Maan e sie i nzɔliɛ kɛ be fali dunman Iehova be klɛli i kɔmin ɲanman’n su naan sran’m be wun i.

¹⁵ Ɲanmiɛn i nvle’n nunfuɛ wie mɔ mmusu’m be kleli be yalɛ’n, be fiali Zoova sin. Yɛle kɛ be kpan flɛli Zoova, be boli i dunman’n. Sanngɛ nán e bu i kɛ sɛ be klɛ Zoova i dunman’n like kun su’n nn ɔ ti kɛ amuɛn sa. Yɛ nán e bu i kɛ ɔ ti like wie mɔ wunmiɛn o nun mɔ e mɛn dilɛ’n nun’n e kwla fa sasa e wun ɔn. Nɛ́n i sɔ’n yɛ be flɛ i Zoova i sin fialɛ’n niɔn.

Wafa nga andɛ e ɲan fiawlɛ’n

16. ?Ngue yɛ e kwla yo naan e nin Ɲanmiɛn e afiɛn’n w’a saciman ɔn?

¹⁶ Ɲanmiɛn nin i nvle’n be nantilɛ’n nun’n sa fi kwlá ɲanman be. Andɛ’n, ɔ kwla yo sɔ wie man e kusu. Ɔ sin “Sran kpa nanwlɛfuɛ b’ɔ si  ngwlɛlɛ’n” ɔ nin asɔnun kpɛnngbɛn’m be lika ɔ wla e su nun kpa kɛ nán e yo ninnge nga sran’m be yo be dɔ nga su’n, naan e nin Ɲanmiɛn e afiɛn’n w’a saciman. (Mat. 24:45-47; Eza. 32:1, 2) Wafa nga be kan tin su kɛ nán e ɲin blo aɲanbeun ninnge’m be kunndɛlɛ’n su’n, maan e bu i akunndan e nian. Kpɛkun wafa nga i sɔ’n sasali e naan e nin Ɲanmiɛn e afiɛn’n w’a saciman’n, maan e bu i akunndan wie e nian. ?Yɛ sɛ be man e afɔtuɛ naan e toto e ti’n nin? I lɛ nun’n, ɔ cɛman naan y’a tran ase Zoova sulɛ’n nun. Ɲanmiɛn Ndɛ’n se e kɛ: “Amun ti totolɛ’n ɔ́ kún amun. Sanngɛ sran nga n kan ndɛ n kle i-ɔ ɔ ti’n, i sɔfuɛ’n ɔ́ nyɛ́n i ti bɔ cɛ. Ɔ́ trán fɔundi tranlɛ, sa tɛ kaan sa su nyɛn-mɛn i.” (Nya. 1:32, 33) Kɛ e mian ɲin e yo sanwun e aeliɛ’n nun’n, ɔ uka e naan e nin Ɲanmiɛn e afiɛn’n w’a sɛ kpa titi.

17, 18. ?Andɛ’n, ngue yɛ ɔ su uka sran akpinngbin kpanngban naan b’a fia Zoova sin ɔn?

¹⁷ Asa kusu Sran kpa nanwlɛfuɛ m’ɔ si ngwlɛlɛ’n wla e fanngan kɛ e fa Zezi i ndɛ’n su, naan e bo Ɲanmiɛn Sielɛ’n i jasin fɛ’n asiɛ wunmuan’n su. Maan e bu i sɔ’n i akunndan wie e nian. (Mat. 24:14; 28:19, 20) Sofoni kannin sa kun m’ɔ́ wá jú i ndɛ. I waan sa sɔ’n wá úka sran mun naan be fia Ɲanmiɛn sin. E kɛnngɛn i kɛ: “Kpɛkuun ń káci nvle-nvle’m be nunfuɛ’m be anwlɛn’n, ndɛ tɛ su fin-man be nuan fite-man kun. Ɔ maan bé sú min Anannganman. Be kwlaa bé bó yó kun bé srɛ́ min.”—Sof. 3:9.

¹⁸ ?Ngue yɛle ndɛ m’ɔ fin be nuan fite m’ɔ timan tɛ’n? Ndɛ sɔ’n yɛle Ɲanmiɛn Zoova i su ndɛ nanwlɛ’n, ɔ nin like nga i waan ɔ́ yó mɔ be o i Ndɛ m’ɔ fa mannin e’n i nun’n. Kɛ e uka sran mun naan b’a si Ɲanmiɛn Sielɛ’n i su ndɛ nanwlɛ’n, mɔ e kle be wafa nga Sielɛ sɔ’n yó Ɲanmiɛn i dunman’n i sanwun’n, ndɛ ng’ɔ timan tɛ’n yɛ ɔ fin e nuan fite ɔ. Asa ekun’n, kɛ e kan e tin su kɛ Ɲanmiɛn wá tú i klunngbɔ’n, mɔ aklunjuɛ su e kan suralɛ nga klɔ sran’m bé ɲɛ́n i tititi’n i ndɛ’n, ndɛ kunngba’n yɛ e kan ɔn. Sɛ é kwlá sé’n, kɛ mɔ ndɛ ng’ɔ timan tɛ’n ɔ fin sran sunman be nuan fite’n ti’n, sran kpanngban kpa mɔ be te sɔn te kɔ’n, be ‘su [Zoova]’ yɛ ‘be kwlaa be bo ti kun be srɛ i.’ Nanwlɛ, kɛ é sé yɛ’n asiɛ wunmuan’n su’n, sran akpinngbin kpanngban be su fia Zoova sin.—Jue. 1:1, 3.

19, 20. ?Laa’n, wafa sɛ yɛ be nga be ‘fali ato’n be sunnzunnin fiawlɛ’n,’ be lafili klenzua kplɔwa su ɔ?

¹⁹ Asiɛ’n su’n, ɔ yo sran nga sa o be su’n, be kɛ be ɲanman be trawlɛ sa. Be ɲin m’ɔ ti blowa’n ti’n, be nun sunman be kpɛ be ɲin klɔ sran mɔ fɔ o be nun’n be wun. Annzɛ be fa be wla be guɛ i politiki anuannzɛ’m be su. Be yo kɛ laa Izraɛlifuɛ’m be sa. Kɛ blɛ wie juli’n, be kunndɛli kɛ nvle nga be mantan be lɛ’n be uka be. I ti’n be nin be trali aenguɛ. Sanngɛ e si kɛ i sɔ’n w’a ukaman Izraɛlifuɛ mun. Andɛ klɔ sran’m be awa wie fi annzɛ anuannzɛ dan nga be flɛ ONU bɔbɔ’n, ɔ kwlá yiman sa nga be o klɔ sran’m be su’n be ngba. ?Sɛ ɔ ti sɔ’n niɔn, ngue ti yɛ é kó fá politiki anuannzɛ sɔ mun ɔ nin be aenguɛ nga be tra’n é yó e fiawlɛ yɛ? Biblu’n kan be ndɛ se kɛ be ‘fali ato’n be sunnzunnin fiawlɛ.’ I wafa kunngba sɔ’n yɛ ɔ fata kɛ e bu be wie ɔ. Afin sran kwlaa ng’ɔ lafi be su’n ɔ ti kɛ w’a lafi klenzua kplɔwa su sa.—An kanngan Ezai 28:15, 17 nun.

²⁰ Ɔ cɛ kaan sa’n, Zoova i cɛn dan m’ɔ ti kɛ nzue mɔ kɛ ɔ́ tɔ́’n nzraama gua sa’n, ɔ́ wá jú asiɛ’n su. Ajalɛ nga klɔ sran’m be fa’n be nun wie  fi su kwlá sasaman be. I fiawlɛ dandan nga be fu be asiɛ’n bo lɔ’n nin o, i aɲanbeun ninnge mun o, be wie fi su kwlá sasaman be. Ezai 28:17 waan: “Nzraama bɔ kɛ nzue tɔ́’n ɔ gua’n, ɔ́ sáci i. Sɛ e fa gblɛ’n e sunnzun sua’n, é sé kɛ nzue’n ɔ́ sónji wlú nun’n, ɔ́ yí.”

21. ?Sɛ e nian afuɛ 2011 nun Biblu’n nun ndɛ mma’n su e nanti’n, ye benin yɛ e kwla ɲɛn i ɔ?

²¹ Dɔ nga su’n, Ɲanmiɛn Zoova ti i nvle’n nunfuɛ’m be fiawlɛ kpa. Kɛ Zoova i cɛn dan’n wá jú’n, ɔ́ yó be fiawlɛ wie. Sofoni i dunman’n i bo’n yɛle “sran mɔ Zoova fɛ i fiali’n.” Dunman sɔ’n fa e ɲin sie i sran nga e kwla fiɛ i sin sakpasakpa’n i su. I sɔ’n ti’n, afuɛ 2011 nga nun Biblu’n nun ndɛ mma’n ɔ man e afɔtuɛ kpa nga. I waan: “Lafi Zoova su, yɛ fiɛ i sin.” (Sof. 3:12, NW) Dɔ nga su bɔbɔ’n e kwla fia Zoova sin. Yɛ ɔ fata kɛ e yo sɔ kusu. Sɛ e yo sɔ’n ɔ kle kɛ e lafi i su. (Jue. 9:10) I ti’n maan ndɛ yɛ m’ɔ cici e wla’n ɔ tran e klun tititi. Yɛle kɛ: “Anannganman ti kɛ awa dan wie bɔ b’a si’n sa. Sran kpa ng’ɔ wanndi ko talo i’n, ɔ nyan manndran.”—Nya. 18:10.

[Ja ngua lɛ ndɛ’n]

?Amun wla kwla kpɛn su?

• ?Dɔ nga su’n, wafa sɛ yɛ e kwla fia Zoova sin ɔn?

• ?Ngue ti yɛ ɔ fataman kɛ e ‘fa ato’n e sunnzun fiawlɛ’ ɔ?

• ?Fiawlɛ benin yɛ é ɲɛ́n i e ɲrun lɔ ɔ?

[Kosan mun]

[Ndɛ kwle, bue 14]

Afuɛ 2011 nun Biblu’n nun ndɛ mma’n yɛle: “Lafi Zoova su, yɛ fiɛ i sin.”—Sofoni 3:12, NW.

[Foto cifuɛ mun, bue 15]

Thüringer Landesmuseum Heidecksburg Rudolstadt, Waffensammlung “Schwarzburger Zeughaus”